1
6. SINIF
FĠZĠK DENEYLERĠ
DENEY NO : 1
DENEYĠN ADI : SÜRAT
DENEYĠN AMACI : Zamanı ve bu süre içerisinde alınan yolu ölçerek cismin süratini
hesaplayabilmek.
KULLANILAN MALZEMELER : Cetvel, saniye gösteren saat yada kronometre, mekanik
(geri çekmeli) oyuncak araba.
TEORĠK BĠLGĠ
Sürat, hareketli bir cismin dikkate alınan zaman aralığı içerisinde seçilen bir hareket noktasına
göre aldığı yoldur. O halde bir hareketlinin aldığı yolun, bu yolu almak için harcanan süreye
oranı bize bu hareketlinin süratini verir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- Arabanın hareket mesafesini ölçerek belirleyiniz ve arabanın gideceği son noktaya
sabitleyiciyi yerleĢtiriniz (ciltli kitap gibi). Oyuncak arabayı üzerine basarak 10 cm geriye
çekiniz.
ġekil 1.1. ġekil 1.2.
2- Oyuncak arabayı bıraktığınız anda kronometreyi çalıĢtırınız. Oyuncak araba son noktaya
vardığı anda kronometreyi durdurunuz ya da saatteki saniye kadranının yerini okuyarak
hareket süresi belirleyiniz.
2
3- Farklı mesafeler için deneyi tekrarlayarak m/s cinsinden oyuncak arabanın süratini her
mesafe için hesaplayınız.
4- Yukarıdaki tablodaki verileri kullanarak milimetrik kâğıt üzerine yol-zaman grafiğini çiziniz.
NOT: Bu deney, okul bahçesinde öğrenciler arasında koĢu yarıĢması düzenlenerek yapılabilir.
Öğrencilerin koĢacağı farklı mesafeler tespit edilerek bu mesafeleri ne kadar sürede koĢtukları
ölçülerek öğrencilerin süratleri tespit edilebilir.
Oyuncak Arabanın
Aldığı Yol
(metre)
Geçen Zaman
(saniye)
Oyuncak Arabanın
Sürati
(metre/saniye)
3
DENEY NO : 2
DENEYĠN ADI : KUVVET
DENEYĠN AMACI : Kuvvetin büyüklüğünü ölçmeyi öğrenmek, kuvvetin doğrultu ve yön
tayinini kavramak.
KULLANILAN MALZEMELER : Dinamometre, en az üç adet kitap, kitapları bağlamak için
ip ya da tel.
TEORĠK BĠLGĠ
Kuvvet; hareketsiz bir cismi harekete geçiren, hareketli cismin hareketinde değiĢiklik yapan ve
cisimlerin Ģeklinde değiĢiklik meydana getiren etkiye denir. Kuvvet belirli doğrultu ve belirli
yönlerde olacaktır. Aynı doğrultu içerisinde iki yön vardır ve bu yönler birbirlerine zıttır. Kuzey-
güney bir doğrultuyu gösterirken kuzeyden güneye bir yönü ifade eder.
Bir cisim üzerine uygulanan kuvvet, dinamometre adı verilen ölçüm aracı ile belirlenebilir.
Dinamometrenin çalıĢma prensibi esasen metal bir yayın esnekliği prensibine dayanır. Kuvvetin
birimi Newton olup N harfi ile gösterilir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- Ġlk olarak iple bağladığınız tek bir kitabı dinamometre ile çekiniz (ġekil 2.1). Kitabın
harekete geçtiği andaki dinamometrede görünen değeri okuyarak tabloya yazınız.
2- Ġki kitabı üst üste koyarak iple bağlayıp (ġekil 2.2) deneyi tekrarlayarak dinamometrede
okuduğunuz değeri yine aĢağıdaki tabloya not ediniz.
ġekil 2.1. ġekil 2.2.
3- Aynı deneyi üç ve daha çok kitap için tekrarlayarak sonucu not ediniz (ġekil 2.3).
4- Tabloya göre hangi durumda dinamometre daha çok uzadı. Neden?
5- Sınıfımızda bulunan kitaplığı elimizdeki dinamometre ile çekerek hareket ettirmek
mümkün olabilir mi?
4
6- Bir kitabı iki farklı dinamometre ile çekersek bu kitap üzerine uygulanan kuvvetin
büyüklük ve yönünü nasıl buluruz (ġekil 2.4).
ġekil 2.3. ġekil 2.4.
Kitap Sayısı Dinamometrede
okunan değer
Uygulanan
Kuvvetin Yönü
1
2
3
4
5
5
DENEY NO : 3
DENEYĠN ADI : KÜTLE VE AĞIRLIK
DENEYĠN AMACI : Kütle ve ağırlık arasındaki farkı öğrenebilmek.
KULLANILAN MALZEMELER : Mıknatıs, dünya küresi, kalem, silgi, ciltli kitap.
TEORĠK BĠLGĠ
Kütle; maddenin değiĢtirilemeyen miktarıdır. Kütle eĢit kollu terazi ile ölçülür. Kütlenin
birimi kilogram’dır.
Ağırlık ise bir cisme etkiyen yerçekimi kuvvetidir. O halde ağırlık bir kuvvet olduğuna göre
birimi daha önce gördüğümüz gibi kuvvet birimi olan Newton’dur. Yerçekimi kuvveti
dediğimiz kuvvet, tüm canlı ve cansızlara dünyanın uyguladığı çekme kuvvetidir. Yer
yüzeyinden uzaklaĢtıkça çekim kuvveti azalırken yer yüzeyine yaklaĢtıkça da çekim kuvveti
artar. Bu yerçekimi gibi kuvvetler görünmediğinden dolayı alan kuvvetleri olarak adlandırılır.
Ama bir cismi elimiz ile ittiğimizde bu cisme yine bir kuvvet uygulamıĢ oluruz. Bu kuvveti
uygulayan belli olduğundan ve cisme dokunduğundan dolayı bu kuvvetler temas kuvvetleri
olarak adlandırılır. Yerçekimi kuvveti sadece dünyaya has bir kuvvet değildir. Uzaydaki tüm
gezegen ve yıldızlar kendi kütlelerinin büyüklüklerine göre nesnelere çekme kuvveti uygular
ve nesneleri kendilerine doğru çekerler.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. Ġki mıknatısı birbirlerine yaklaĢtırarak ne olduğunu gözleyiniz. Mıknatıslar arasındaki
çekme ya da itme kuvveti görülebiliyor mu? Bu durumda mıknatıslar arasındaki kuvvet
nasıl bir kuvvettir? (ġekil 3.1)
2. Kalem, silgi, tebeĢir gibi cisimleri bir elinize alarak aynı anda serbest bırakınız ve hareket
yönünü belirleyerek bu hareketin nedenini açıklayınız.
3. Dünya küresinin altında ve tam kenarlarında bulunan cisimler sizce neden uzaya
düĢmüyorlar (ġekil 3.2). Açıklayınız.
ġekil 3.1. ġekil 3.2.
6
DENEY NO : 4
DENEYĠN ADI : ELEKTRĠĞĠN ĠLETĠMĠ
DENEYĠN AMACI : Yalıtkan ve iletken maddeleri ayırt etmek ve öğrenmek.
KULLANILAN MALZEMELER : Pil, küçük ampül, bağlantı kablosu, anahtar, duy,
kurĢun kalem, toplu iğne, lastik silgi, tuzlu su, Ģekerli su.
TEORĠK BĠLGĠ
Evde ya da okulda kullandığımız ıĢık veren lambalar, bilgisayar, televizyon, matkap, çamaĢır
makinesi gibi aletlerin çalıĢması için elektrik adı verilen enerjiye ihtiyaç vardır. Elektrik ise
Ģehirlerden uzak yerlerde elektrik santrali adı verilen santrallerde üretilir. Bu santrallerde
üretilen elektrik ise direklere asılı teller ile evimize, okulumuza ve iĢ yerimize kadar gelir. ĠĢte
elektriği bize kadar getiren maddelere iletken maddeler denir. Bazı maddeler ise elektriği
iletmezler. Bu tip maddelere de yalıtkan maddeler adı verilir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. ġekil 4.1’de verildiği gibi elimizdeki kablolar, duy, anahtar, pil ve ampülden faydalanarak
basit bir elektrik devresi kurunuz. Ampülün ıĢık verdiğini kontrol ederek devrenin
doğruluğunu kontrol ediniz.
ġekil 4.1.
2. AĢağıdaki tabloda verilen cisimleri devredeki iletken teller arasına yerleĢtirerek ampülün
ıĢık verip vermediğini kontrol ediniz.
7
ġekil 4.2. ġekil 4.3.
ġekil 4.4.
Ampül ıĢık veriyor Ampül ıĢık vermiyor
Kablo
KurĢun kalem
Silgi
Toplu iğne
Kâğıt
Tuzlu su
ġekerli su
3. Hava iletken midir? Bunu yukarıda verilen deney düzeneğinden nasıl anlayabiliriz.
8
DENEY NO : 5
DENEYĠN ADI : AMPÜLÜN PARLAKLIĞININ DEĞĠġĠMĠ VE DĠRENÇ
DENEYĠN AMACI : Ampülün parlaklığından hareketle iletkenlerin iletim özelliklerinin
belirlenmesi ve iletkenlerde direncin anlaĢılması.
KULLANILAN MALZEMELER : Pil, küçük ampül, bağlantı kablosu, duy, anahtar, aynı
uzunluk ve kalınlıkta demir ve bakır teller, kalınlığı aynı uzunluğu farklı aynı cins iletken
teller (Cu, Ni-Cr), uzunluğu aynı kalınlığı farklı aynı cins iletken teller (Cu, Ni-Cr).
TEORĠK BĠLGĠ
Ġletken olarak adlandırdığımız maddeler elektriği birbirlerinden farklı iletirler. Kimi iletkenler
elektriği daha iyi iletirken kimi iletkenlerin iletimi daha zayıftır. Yani iletkenlerin cinsine göre
elektrik iletimi farklı olur.
Aynı zamanda iletkenlerin uzunlukları ve kalınlıkları da elektrik iletimini etkiler. Bir iletkenin
üzerinden geçen elektrik enerjisine gösterilen zorluğa direnç denir. Direncin birimi Ohm (Ω)
olarak verilir. Elektrik enerjisinin iletimi için kullanılan tellerin direncinin düĢük olmasına
özellikle dikkat edilir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. Elimizdeki kablolar, duy, anahtar pil ve ampülden faydalanarak basit bir elektrik devresi
kurunuz. Ampülün yandığını kontrol ederek devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.
2. Devrede ampülün takılı olduğu duya bağlı iki kabloyu kalınlıkları ve uzunlukları aynı
farklı iki iletken tele değdirerek ampülün parlaklığını aĢağıya not ediniz. Ampüllerin
parlaklığından hareketle hangi iletkenin direncinin daha büyük olduğunu belirtiniz (ġekil
5.1 ve ġekil 5.2).
Ni-Cr iletken tel:
Cu iletken tel:
3. Devrede ampülün takılı olduğu duya bağlı iki kabloyu kalınlıkları aynı uzunlukları farklı
iki iletken tele değdirerek ampülün parlaklığını aĢağıya yazınız. Yine ampüllerin
parlaklığından hareketle hangi iletkenin direncinin daha büyük olduğunu belirtiniz.
Uzun iletken tel:
Kısa iletken tel:
9
4. Aynı deneyi uzunlukları aynı kalınlıkları farklı iki iletken tel için yaparak ampüllerin
parlaklıklarını ve tellerin direncini belirleyiniz.
Uzun iletken tel:
Kısa iletken tel:
5. Ġletkenin cinsi, iletkenin uzunluğu ve iletkenin kalınlığı ile ampülün parlaklığı arasında
nasıl bir iliĢki olduğunu açıklayınız.
6. Bir iletkenin direncini artırmak için neler yapmamız gerekir. En az üç madde Ģeklinde
yazınız.
ġekil 5.1. ġekil 5.2.
10
DENEY NO : 6
DENEYĠN ADI : ISINMA VE HAREKETLĠLĠK
DENEYĠN AMACI : Isınmanın bir enerji olduğunu öğrenerek ısınan nesnenin enerjisinin
artacağını ve hareketleneceğini görmek.
KULLANILAN MALZEMELER : Mum, el feneri, çakmak.
TEORĠK BĠLGĠ
Tabiatta var olan tüm maddeler atom ve moleküllerden meydana gelmiĢtir. Bu atom ve
moleküller madde içerisinde daima titreĢim hareketi yaparlar. Bu nedenle maddeler her zaman
bir ısı enerjisine sahiptir. Dünyada ve kâinatta en soğuk ortamlarda olan maddelerin bile çok
küçük de olsa ölçülebilecek bir ısı enerjisi vardır. O halde bir maddenin ısı enerjisi arttıkça o
maddeyi oluĢturan atom ve moleküllerin hareket enerjisi de artar. Eğer ısı enerjisi artmaya
devam ederse o madde hareketlenmeye baĢlar.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. Bir mumu yakarak duvar önüne yerleĢtiriniz.
2. Mumun 10-15 cm üzerinden elfeneri ile elde ettiğiniz ıĢığı duvara düĢürünüz (ġekil 6.1).
3. Beyaz ekran üzerine düĢen ıĢığın nasıl göründüğünü yazınız.
ġekil 6.1.
11
DENEY NO : 7
DENEYĠN ADI : KATILARDA ISININ ĠLETĠMĠ
DENEYĠN AMACI : Katı maddelerde ısının iletim yolu ile aktarılmasının anlaĢılması.
KULLANILAN MALZEMELER : Beher cam, sıcak su, metal çubuk, tahta çubuk (kurĢun
kalem), cam çubuk, plastik çubuk, alüminyum folyo.
TEORĠK BĠLGĠ
Bir madde ısıtılmaya baĢlandığında madde içerisindeki hereketli parçacıkların (atom ve
moleküllerin) hareketi hızlanır ve hareketsiz parçacıklara çarparak bunların da harekete
geçmesini sağlar. Eğer ısıtma iĢlemi devam ederse hareketsiz parçacık sayısı giderek azalır ve
hareketli parçacıkların hareketleri de giderek hızlanır. Bu Ģekilde ısı maddenin bir tarafından
diğer tarafına aktarılır. Isının bu Ģekilde taneciklerin çarpıĢmaları ile aktarılmasına ısının
iletim yolu ile aktarılması denir. Katı maddelerde ısı bu Ģekilde yayılır.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. KaynamıĢ suyu beher cam içerisine yarıyı biraz geçecek Ģekilde doldurunuz.
2. Metal, tahta, plastik kaĢık ile cam çubuğu beher cam içerisine birbirlerine değmeyecek
Ģekilde yerleĢtiriniz (ġekil 7.1).
ġekil 7.1. ġekil 7.2.
ġekil 7.3. ġekil 7.4.
12
3- Daha sonra beher camın ağzını alüminyum folyo ile kapatınız (ġekil 7.1-2-3).
4- Bir müddet (iki dakika) sonra beher içerisindeki cisimlere değerek sıcaklıklarını kontrol
ediniz ve sonucu aĢağıya yazınız.
13
DENEY NO : 8
DENEYĠN ADI : RENKLER VE ISI ĠLETĠMĠ
DENEYĠN AMACI : Isı iletimine renklerin etkisinin araĢtırılması.
KULLANILAN MALZEMELER :Beyaz ve siyah renkli karton, mum, çakmak, metal para.
TEORĠK BĠLGĠ
Bir ıĢık demeti madde üzerine düĢtüğü zaman bu madde üzerine gelen ıĢığın bir kısmını
tutarak yansıtmaz. Maddenin, üzerine gelen ıĢığı tutmasına soğurma denir. Soğurma, koyu
yani mat renkli cisimlerde daha çok görülürken, açık renkli cisimlerde daha azdır. Bunun tam
tersine açık renkli cisimler ıĢığı daha fazla yansıtırken koyu renkli cisimler de ıĢığı daha az
yansıtır.
Yukarıda anlatılan sebeplerden dolayı sıcak bölgelerde yaĢayan insanlar sıcaktan fazla
etkilenmemek için açık renkli elbiseler giyerler. Oturdukları evleri beyaz renkle boyarlar.
Yozgat gibi kıĢları soğuk geçen Ģehirlerde ise giydiğimiz elbiseler koyu renklidir. Örneğin
açık renkli palto ya da mont yok denecek kadar azdır. Yine soğuk ülkelerde evlerin çatıları
koyu renkli kiremitlerle kaplanır. Amaç evin daha kolay ısınmasını sağlamaktır. Sıcak
memleketlerde ise çatısı olan ev çok azdır.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. Elimizdeki iki kartondan birisine beyaz diğerine siyah fon kâğıdı yapıĢtıralım.
2. Mum yardımı ile fon kâğıtlarının ortasına birer tane bozuk para yapıĢtıralım.
3. Siyah ve beyaz fon kâğıtlı kartonları ġekil 8.1’deki gibi dik konumda yerleĢtirelim ve iki
kartona eĢit mesafede mum yerleĢtirerek mumu yakalım.
ġekil 8.1.
4. Yanan mumların etkisi ile madeni paralardan hangisinin önce düĢtüğünü kaydedelim.
5. Kartonların yerlerini değiĢtirerek deneyi tekrarlayalım ve yine sonucu kaydedelim.
6. Paraların aynı anda düĢmemesinin sebebi sizce ne olabilir?
7. Eğer sarı ve kırmızı renkli fon kâğıtları kullanılsaydı hangi fon kâğıdındaki para daha önce
düĢerdi.
14
DENEY NO : 9
DENEYĠN ADI :YANSIYAN IġIĞIN ĠZLEDĠĞĠ YOL VE DÜZ AYNADA GÖRÜNTÜ
DENEYĠN AMACI : IĢığın doğru boyunca yayıldığını kavramak, ıĢığın yansımasını
gözlemek ve düzgün yüzeylerde görüntü özelliklerini görerek öğrenmek.
KULLANILAN MALZEMELER : El feneri, düz ayna, alüminyum folyo, kare çizgileri
net bir Ģekilde görülebilen kâğıt, oyun hamuru, maket bıçağı, cetvel, açıölçer, tarak.
TEORĠK BĠLGĠ
Parlak bir cisim üzerine düĢen ıĢık bu cisim üzerinden tekrar geldiği ortama döner. Bu olaya
yansıma adı verilir. Yansıma, yansıtıcı yüzeye bağlı olarak dağınık yansıma ve düzgün
yansıma olarak ikiye ayrılır. Yansıtıcı yüzeye çizilen dik doğruya normal denir. Gelen ıĢının
normal ile yaptığı açıya gelme açısı, yansıyan ıĢının normal ile yaptığı açıya ise yansıma açısı
denir.
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. Yeterince karanlık bir odada masa üzerine yatay olarak yerleĢtirilen düz ayna üzerine el
fenerini tutalım (ġekil 9.1).
ġekil 9.1. ġekil 9.2.
2. El fenerinin yatay düzlem ile yaptığı açıyı değiĢtirerek duvar üzerine düĢen aydınlık
bölgenin hareketini gözleyiniz (ġekil 9.2).
3. BuruĢturulmuĢ alüminyum folyoya bakarak görüntümüzün nasıl olduğunu inceleyelim.
Sonra bu alüminyum folyoyu iyice düzelterek görüntümüzü inceleyelim.
4. Son olarak da düz aynaya bakarak görüntümüzü inceleyelim. Her üç durumda
Yansımaların (görüntümüzün) dağınık mı yoksa düzgünmü olduğunu aĢağıdaki tabloya
not alalım.
15
Yüzeyi düzgün olmayan alüminyum folyo:
Yüzeyi düzgün olan alüminyum folyo:
Düz ayna:
5. Düz aynayı daha önce hazırlanan kareli kâğıt üzerine oyun hamuru yardımıyla kareli
kâğıda dik olacak biçimde düzgünce yerleĢtiriniz.
6. ġekil 9.3 ve ġekil 9.4’de gösterildiği gibi kareli kâğıt üzerindeki herhangi bir yere düzgün
Ģekilli cismi yerleĢtirerek bu cismin aynaya olan mesafesini kare cinsinden sayınız.
Aynaya bakarak görüntünün aynaya olan mesafesini de aynı yöntemle sayınız. Cisim ile
görüntünün aynaya olan uzaklıklarını karĢılaĢtırarak aĢağıya not alınız. Yine cismin boyu
ile görüntünün boyunu ölçerek karĢılaĢtırınız.
ġekil 9.3. ġekil 9.4.
Cismin düz aynaya uzaklığı:
Görüntünün düz aynaya uzaklığı:
Cismin ve görüntünün boyu:
16
7. El fenerinden elde ettiğiniz ıĢık ıĢınını, kareli kâğıt üzerindeki dik çizgilerden birisini
normal seçerek belli açılarda düz aynaya gönderiniz. Yansıyan ıĢığın ve gelen ıĢığın
yansıma açılarını açıölçer ile ölçerek aĢağıdaki tabloya yazınız. (Açı ölçümü için
ıĢığın gelme ve yansıma doğrultularını kurĢun kalemle kareli kâğıt üzerine
çizebilirsiniz.)
Gelme açısı Yansıma açısı
ġekil 9.5.
Bir kartona büyük harflerle ve büyük puntolarda YANSIMA yazarak düz aynaya tutunuz.
Ne gördüğünüzü yazınız ve nedenini düĢünerek AMBULANS yazısının ambulansların ön
kısmına neden ters yazıldığını açıklayınız.
Top Related