Znaczenie robinii akacjowej dla zgrupowań ptaków lęgowych … · 2017. 1. 5. · Krajobraz...
Transcript of Znaczenie robinii akacjowej dla zgrupowań ptaków lęgowych … · 2017. 1. 5. · Krajobraz...
-
Znaczenie robinii akacjowej
dla zgrupowań ptaków lęgowych awifauny
krajobrazu rolniczego
w świetle danych wieloletnich
Krzysztof Kujawa
Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN
-
Różnorodność biologiczna jedną z najintensywniej eksplorowanych naukowo cech przyrody
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
http://www.livingplanetindex.org/
-
50
60
70
80
90
100
110
120
130
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
50
60
70
80
90
100
110
120
130 1
99
0
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
20
12
Wszystkie
Leśne
Krajobraz rolniczy
Zmiany liczebności (%) ptaków i motyli w Europie
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
http://www.eea.europa.eu/
-
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
Zmiany liczebności ptaków krajobrazu rolniczego
(Farmland Bird Index) w Polsce
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
http://monitoringptakow.gios.gov.pl/
-
Wypieranie rodzimych
„Homogenizacja” biocenoz
Obniżanie różnorodności
biologicznej
Obce, inwazyjne gatunki – jeden z negatywnych czynników
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
• wiązanie azotu z powietrza
• allelopatia
• łatwość wegetatywnego rozmnażania się
• masowość kwitnienia
Robinia akacjowa – wśród najniebezpieczniejszych IAS
-
Występowanie robinii
• Europa:
– 41 krajów,
– 4 zespoły (Chelidonio-Robinietum, Poo nemoralis-Robinietum, Arrhenathero elatioris-Robinietum i Melico transsilvanicae-Robinietum)
• Polska:
– w prawie 100% nadleśnictw,
– pospolita w krajobrazie rolniczym
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Robinia w okolicach Turwi (PK im. gen. Chłapowskiego)
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Dlaczego w okolicach Turwi robinii jest tak dużo?
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Około 200 lat obecności robinii w okolicach Turwi
• unikatowy teren badawczy
• badania od lat 1950-tych
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Zadrzewienia pasowe
• Lata 1991-1994 • Metoda kartograficzna (6-11 kontroli/rok) • 31 zadrzewień • 16 – z robinią jako dominantem , • 15 – „rodzimych”
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
0 100 200 300 400
Długość
Szerokość
Wiek drzewostanu
Stopień pokrycia drzewostanu
Zagęszczenie drzew
Stopień pokrycia podszytu
Stopień pokrycia runa
Udział dwuliściennych
Wysokość runa
Suma rang
nonROB ROB
Porównanie struktury zadrzewień robiniowych i „rodzimych”
Wszystkie różnice nieistotne (test Manna-Whitneya)
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Zagęszczenie ptaków (łączne)
Obecna Brak2.7
2.8
2.9
3.0
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
log
(pa
ry/h
a)
Liczba gatunków/zadrzewienie
Obecna Brak6
8
10
12
14
16
18
Lic
zb
a g
atu
nkó
w
Wpływ robinii na awifaunę zadrzewień pasowych
Fot. K. Kujawa
n.i.
n.i. n.i.
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
Liczba gatunków/ha
Obecna Brak2.8
2.9
3.0
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
3.9
Lic
zb
a g
atu
nkó
wn.i.
-
Na ziemi
Obecna Brak
Robinia
1.8
1.9
2.0
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
log
(pa
ry/h
a)
Nisko
Obecna Brak
Robinia
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
1.2
1.4
1.6
1.8
2.0
Log(p
ary
/ha)
Wpływ robinii na zagęszczenie ptaków w grupach gniazdowych
p
-
Gatunek Robiniowe „Rodzime”
Świergotek drzewny *
Ortolan *
Słowik rdzawy *
Łozówka *
Gajówka *
Piegża *
Pełzacz ogrodowy *
Gatunki, których zagęszczenie w obu grupach zadrzewień pasowych różniło się istotnie statystycznie * - zagęszczenie istotnie wyższe (p
-
Zadrzewienia powierzchniowe
Zadrzewienia powierzchniowe • Lata 1999-2002 • Metoda kartograficzna (9 kontroli/rok) • 64 zadrzewienia • 20 – robiniowe, • 44 – „rodzime”
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Pokrycie drzewostanu Pokrycie podokapu Pokrycie podszytu Pokrycie runa Udział dwuliściennych w runie
"Rodzime" Robiniowe0
20
40
60
80
100
Porównanie (mediana i IQR) struktury powierzchniowych zadrzewień „rodzimych” i robiniowych (2)
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Sosna Jesion Robinia Olcha0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
Sosna Jesion Robinia Olcha0
5
10
15
20
25
30
35
40
Liczba gatunków i zagęszczenie ptaków (średnia, 95%CI, zakres, media-na) w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych i „rodzimych”
Liczba gatunków Zagęszczenie (pary/ha)
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Bogactwo gatunkowe (Mao Tau) powierzchniowych zadrzewień „rodzimych” i robiniowych
0
10
20
30
40
50
60
1 6 11 16 21 26 31 36 41
Liczba zadrzewień
Rodzime
Robiniowe
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Sosna Jesion Robinia Olcha0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Liczba gatunków ptaków (średnia, 95%CI, zakres) w grupach gniazdowych w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych i „rodzimych”
Sosna Jesion Robinia Olcha0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
Na ziemi
Nisko
Wysoko
W dziuplach
Lic
zb
a g
atu
nkó
w/z
ad
rze
wie
nie
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Sosna Jesion Robinia Olcha0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
Zagęszczenie ptaków (średnia, 95%CI, zakres) w grupach gniazdowych w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych i „rodzimych”
Sosna Jesion Robinia Olcha0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
Na ziemi
Nisko
Wysoko
W dziuplach
pa
ry/h
a
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Zmiany długoterminowe
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
0
5
10
15
20
25
"Rodzime" Robiniowe
1964-66 1991-1994 1999-2006
Liczba gatunków
0
20
40
60
80
100
120
"Rodzime" Robiniowe
1964-66 1991-1994 1999-2007
Liczba par
0,82 0,41 0,92 0,55 0,83 0,63 1,08 1,06
Średnia liczba gatunków i liczba par ptaków w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych (n=3) i „rodzimych” (n=3)
w latach 1960-tych, 1990-tych i na przełomie wieków XX i XXI
1964-1966 – wg Gromadzkiego 1970
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
0
5
10
15
20
25
"Rodzime" Robiniowe
1991-94 1999-2002 2005-2007
Liczba gatunków
0
20
40
60
80
100
120
"Rodzime" Robiniowe
1991-94 1999-2002 2005-2007
Liczba par
0,60 0,55 0,63 0,52 0,88 0,79 1,05 0,76
Średnia liczba gatunków i liczba par ptaków w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych (n=4) i „rodzimych” (n=6)
w latach 1960-tych, 1990-tych i na przełomie wieków XX i XXI
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Podsumowanie • W PK im. gen. Chłapowskiego robinia występuje licznie, co najmniej
od około 200 lat (w nowych zadrzewieniach robinii brak)
• PKDCh jest terenem „modelowym” do badań nad znaczeniem robinii dla biocenoz i krajobrazu (ze względu na różnorodność, trwałość, dobry stan rozpoznania środowiska i biocenoz)
• Wiemy nieco o: roślinach, owadach, pająkach, ptakach i grzybach
• Zebrane dane można traktować jako wstępne (z wyjątkiem ptaków)
• Wyniki są niejednoznaczne i w niektórych aspektach intrygujące, wykazując znaczną i pozytywną rolę drzewostanów robiniowych dla zachowania różnorodności biologicznej.
• Wobec powyższego i uwarunkowań prawnych (robinia – jako gatunek „non grata”) rysuje się potrzeba przeprowadzenia szeroko-zakrojonych badań, których wynikiem byłby nie tylko wzrost wiedzy o biocenozach robiniowych, ale także pogłębienie zrozumienia mechanizmów oddziaływania gatunków obcych na rodzime ekosystemy.
Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)
-
Powierzchnia Wskaźnik rozwinięcia granic H' drzewostanu
"Rodzime" Robiniowe0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
Porównanie (mediana i IQR) struktury powierzchniowych zadrzewień „rodzimych” i robiniowych (1)