İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İTFAİYE DAİRESİ...

YANGIN VE DOĞAL AFET EĞİTİM MERKEZİ

YANGIN SÖNDÜRME ARAÇ GEREÇ VE MALZEME BİLGİSİ

İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİİTFAİYE DAİRESİ BAŞKANLIĞI

Kentler ürettikleri kültürel, sosyal, çevresel ve ekonomik değerleri ile zenginleşir ve

kendilerine özgü kent kimliklerini kazanır. Bu kimliği kazandıran ve geleceğe miras olarak bırakan

da, o kentte yaşayan insanlardır.

Geçmişi 8500 yıl öncesine uzanan, tarihi boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış ve

her birinin izlerini bugüne kadar taşımış olan İzmir kenti, özgün kimliği, köklü tarihi ve zengin

mirası ile dünya kentleri arasında müstesna bir yere sahiptir. Böyle bir kentte yaşamanın

ayrıcalığı bir yana, bu mirası koruyup daha da zenginleştirmek gibi ağır bir sorumluluğu taşıyor

olmanın da bilincine sahibiz.

Günümüzde doğal, teknolojik ya da insan kaynaklı afetler sonucunda ortaya çıkabilecek

zararların insan hayatı, mal, mülk ve çevre açısından çok büyük boyutlarda olabileceği daha iyi

anlaşılmıştır. Yaşanan maddi ve manevi kayıplar, her toplumun bir eylem planına sahip olmasını

ve afetler karşısında zarar azaltma çalışmalarına özel önem vermesini gerektirmektedir.

Hayatın en zor mesleklerinden biri olan itfaiye mesleği de bu riskleri en aza indirmek için 7

gün 24 saat görev yapmaktadır. Güzel İzmir ve İzmirlilerin daha güvenli ve huzurlu bir yaşam

sürmeleri için çalışmalarını sürdüren İtfaiye Dairesi Başkanlığımız, afetlerle mücadelede en iyi

yolun afet ve yangın öncesi yapılan eğitimler olduğunun farkında olarak çalışmaktadır.

Son teknolojik ekipmanlar ve araçlarla gücünü arttıran İzmir İtfaiyesi, emek gücünün de

aynı oranda gelişimini sağlamaktadır. Hizmet içi eğitimlerle personelini her türlü olaya hazırlayan

İtfaiye Dairesi Başkanlığımız, elinizdeki bu çalışma ile de tüm personele rehberlik edecek bir eser

ortaya koymuştur. YANGIN SÖNDÜRME ARAÇ GEREÇ VE MALZEME BİLGİSİ adlı bu eserin hem

İzmir Büyükşehir Belediyesi İtfaiyesi'ne hem de ülkemiz itfaiyeciliğine iyi bir rehber olacağını

umuyorum.

Bu çalışmada emeği geçen tüm çalışma arkadaşlarıma teşekkür ederken, tüm

hemşerilerime de kazasız, yangınsız ve afetsiz günler diliyorum.

AZİZ KOCAOĞLUİZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANI

Kitabın hazırlanmasında emeği geçenler

İtfaiye Daire Başkanı

Serdar YÜCEL

İtfaiye Eğitim Şube Müdürü

İsmail ÖZGÜLTEKİN

İtfaiye Eğitim Çavuşu

Mesut TOPAL

İtfaiye Eri

Ferdi GÖLCÜK

İÇİNDEKİLER

• Hortumlar

• Hortum Açma ve Toplama İşlemi

• Fikrasyon

• Redüksiyon

• Adaptör (Ara rekor)

• Rekor Anahtarı

• Çarık

• Monitörler

• Basınç Düşürme Sayacı

• Lanslar

• Su Lansları

• Köpük Lansları

• Hafif Köpük Jeneratörü (Turbex)

• Köpük Jeneratörü

• Köpük Melanjörü

• Espektör

• Şaplak

• Hava Aspiratörleri

• Portatif Söndürme Cihazları

İzmir Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Dairesi Başkanlığı Eğitim Şube Müdürlüğü

1

1. HORTUMLAR

B VE C TİPİ HORTUMLAR

Alıcı Hortumlar:

İtfaiye literatüründe ‘’A’’ Tipi Hortumlar Alıcı Hortumlar olarak adlandırılır. Büyük çaplı

yangınlarda su temini sağlayabilmek için; deniz, göl, havuz gibi su kaynaklarından

Motopomp ve Su motoru olarak tabir edilen araçlarla su takviyesi yapmak amacıyla

kullanılır.

Verici Hortumlar: B tipi hortumlar

C tipi hortumlar

D tipi hortumlar olmak üzere üç çeşittir.

B Tipi (Verici) Hortumlar:

Suyun yangın yerine taşınmasını sağlayan hortumlardır. İçi kauçuktan ve poliüretandan

yapılmaktadır. Dış kısımları iplik veya dayanıklı kauçuktan üretilmektedir. Çapı 75 mm,

uzunlukları 20-25 metre, çalışma basıncı 12, patlama basıncı 50 bardır.

C Tipi (Verici) Hortumlar:

Yangın mahallinde müdahale amaçlı

kullanılan hortumlardır. Yangınlarda dahili

alanlara girişlerde kullanılan, içi kauçuktan ve

poliüretandan yapılmış hortumlardır. Dış

kısımları iplik veya dayanıklı kauçuktan

üretilmektedir. Çapı 42-52 mm ,uzunlukları

20 metre, çalışma basıncı 12, patlama basıncı

50 bardır.


2

Hortum Açma ve Toplama İşlemi

Hortum açma işleminde hortumu açacak personel görüş alanının açık olduğu yöne doğru

hortumu kuvvetle ileriye doğru iterek açma işlemini gerçekleştirir. Hortumun açılacağı

alanda hortumun fiziksel yapısını ve işlevselliğini olumsuz yönde etkileyecek unsurların

bulunmamasına dikkat edilmelidir. Hortum toplama işlemi 2 kişi ile yapılır.


3

Hortum toplama işleminde bir personel hortum rekor uçlarını, üstteki rekor bir ayak boyu

geride olacak şekilde dengeledikten sonra hortumu saran personelin tam karşısına geçer.


4

Yardımcı personel hortumu bacaklarının arasına gelecek şekilde dengeledikten sonra,

sarma işlemini yapan personelle uyumlu bir hızla geriye doğru hareket eder bunu yaparken

sarma esnasında oluşan bolluğu giderir ve hortumun düzgün sarılmasını sağlar.

Hortum sarma işlemi hortumun katlandığı yerden başlar.


5

D Tipi (Verici) Hortumlar:

Bu hortumun adı yüksek basınç hortu-

mudur. Bu hortumun içi iplik ile

örülmüş ve dışı da lastik ile güçlendiril-

miştir. 60 bar basınca dayanıklıdır.

30-60 metre uzunluğundadır. Bu

hortum sabit olarak çok maksatlı

aracın arkasında bulunan pompanın

üstündedir. Amacı ise ani müdahale

gerektiren durumlarda olaya müdaha-

le etmektir.

İtfaiyede kullanılan hortumların kullanıldığı alanlar herhangi bir malzemenin kısa zamanda

yıpranmasına neden olabilecek nitelikte alanlar olduğu için; kullanım esnasında ve özellikle

kullanma süreci tamamlandıktan sonra bakım ve temizliği yapılmalıdır. Bu uygulama

hortum ömrünün uzamasını sağlamakla birlikte müdahale zamanlarında da gelişebilecek

olumsuzlukların önüne geçilmesini sağlar. Bu nedenle;

• Hortumlar kullanma süreci tamamlandıktan sonra iç ve dış yüzeyleri temiz su ile

yıkanmalıdır.

• Yıkandıktan sonra kapalı ortamda bekletilmemeli zira çürüme ve yıpranma süreci

hızlandırılmış olur. Açık alanlarda hortum askılarına asılıp kurumaya bırakılmalı,

• Kuruma işlemi esnasında yağmur suyuna maruz kalmamasına da özen

gösterilmeli

• Söndürme işlemi esnasında veya işlem tamamlandıktan sonra hortumlarda

herhangi bir hasar olup olmadığıyla ilgili değerlendirme yapılmalı


6

Hortumların Bakım ve Kontrolü:

Yangınla mücadelede kullanılan önemli bir malzemedir. Bu malzeme itfaiye teşkilatlarında

ekibin yeterliliğine katkı sağlayan malzemelerdendir.

Yangın mücadelesinde ve Ekip çalışmasında olmazsa olmaz ekipmanlardandır. Bu sebeple

Yangınla mücadele ve Acil Durum Ekiplerinin kurulmasından sorumlu uzmanların ve

amirlerin bu malzemenin envanterlerinde varlığını sorgulaması ve bu malzemenin

olmaması halinde ekibin Yangınla Mücadelede olumsuz etkileneceğini bilmesi önemlidir.

Fikrasyon yangın mücadelesinde olay yerine gelen su hattının kollara ayrılmasını ve

ekiplerin farklı kollarda su almasını sağlayan malzemedir. Fikrasyonun dünyanın farklı

yerlerinde farklı şekilde imal edilmiş biçimlerine rastlıyoruz. Genelde tek koldan beslenen

hattı 2 yada 3 kola dağıtarak aynı anda farklı noktalara etkili müdahaleyi kolaylaştırır.

Özellikle bir yada birkaç noktadan başlayıp geometrik bir yayılım gösterme potansiyeli olan

yangınlar da olumlu yansımaları görülür.

FİKRASYON (DAĞITICI)


7

• Hortum karışıklığının önlenmesi ve yangına müdahale eden personelin hortumuna

suyun verilmesini veya kesilmesini kolaylaştırır.

• Siber ve küresel vanalı olmak üzere iki çeşittir.

• Normal çalışma basıncında pompadan gelen suyu üç koldan verir.

• İki C ve bir B tipi hortum ile çalışır. Soldaki C koluna birinci kol, sağdaki C koluna ikinci kol

ve ortadaki B koluna özel kol denir.

• Üç koldan çalışılırken orta koldan (B kolu) köpük işlenir.

• Kapalı alanlarda ve merdiven sahanlıklarında yangına yakın ve aynı zamanda güvenli

alana kurulur. Yüksek katlı binalarda ve çatı yangınlarında otomatik merdiven aracının

sepetine de kurulur.

• Yangına müdahale eden personel ile fikrasyon başındaki personel ve araç pompasının

başındaki personel arasında haberleşme telsizle sağlanır.

• Fikrasyon yangın yerine en yakın mesafede kurulmalı ve çıkış kolları yangın istikametinde

olmalıdır.

• Bodrum katlardaki yangınlarda ve yangının bulunduğu kat seviyesinin üzerinde fikrasyon

kurulmaz. Çökme, parlama ve patlama olabilecek yerlerde de kullanılmaz.

FİKRASYONLAR

Siber Fikrasyon Küresel Fikrasyon


8

FİKRASYON BAĞLANMA YÖNTEMLERİ


9


10

İki koldan beslenen hattı tek bir hatta dönüştürmek amacıyla kullanılan malzemedir.

Araçlara su takviyesi yapılırken kullanılır. Kollar 110 mm ve 75 mm çapındadır. Aynı anda

farklı noktalara yapılan müdahalelerde araç pompasını beslemek amacıyla aracın Ala

girişine takılır. Yine malzemenin içinde bulunan ‘’Klepe’’ sistemi sayesinde suyun geri

kaçmasını önler.

Redüksiyon (Toplayıcı)

Malzemenin isim kökünden de anlaşılacağı üzere ‘’adaptasyon’’ sözcüğünün türevi olarak

karşılık bulmaktadır. Çıkışları ve bağlantı noktaları birbirinden farklı ebat ve çaplarda olan

hidrant, hortum, fikrasyon ve lansların birbirilerine bağlantılarını sağlamak amacıyla

kullanılan gerecin adıdır.

Adaptörler (Ara rekor)


11

Rekor anahtarları hortumları birbirine bağlarken, hidrantlara bağlantı yaparken, ala

hortumlarını bağlarken ve her bağlantı sonrası işlem tamamlandıktan sonra sökülmesi zor

olan bağlantı noktalarında etkili bir yardımcıdır.

Rekor Anahtarı

İtfaiye müdahale işlemleri esnasında, gerek müdahalenin yapıldığı arazinin olumsuz

koşulları gerekse hortumların kendilerinden kaynaklı olumsuzluklardan dolayı, yırtılma,

yarılma veya patlaklar meydana gelebilir. Bu tarz olumsuzluklar müdahaleyi de sekteye

uğratıp tahribatın artmasına sebep olabilir. Böyle zamanlarda ‘’Çarık’’ bir çeşit yama vazifesi

görüp müdahalenin tamamlanma sürecine katkıda bulunur.

Çarık


12

Yangın mahalline yaklaşmanın ciddi riskler taşıdığı veya fiziki ortamın uygun olmadığı

durumlarda kullanılan İnsansız müdahale aracıdır. Manuel ve uzaktan kontrole olanak

sağlayan kumanda panelli modelleri mevcuttur.

Merdivenli araçlar üzerinde bulunan, seyyar ve Yangın müdahale araçları(Arazöz) üzerinde

bulunan monitörler olmak üzere 3 farklı şekilde bulunurlar.

Monitörler

Merdivenli araç üzerinde bulunan sepete monte edilir.

Özellikle yüksek yerlerde gerçekleşecek müdahalelerde

etkili ve verimli çalışmaya esas teşkil eder. Sepet

içerisinde bulunan personel tarafından kumanda edilir.

Merdivenli Araç Monitörleri


13

Araç üzerine sabitlenmiş ve insansız müdahalelerde kullanmaya elverişli monitörlerdir.

Yanıcı maddenin niteliğine göre monitör üzerinden su ve köpük uygulanabilir. Çok uzak

mesafelere kadar ulaşması güvenlik açısından kolaylaştırıcı bir unsurdur. Özellikle

endüstriyel yangınlarda yakın mesafelerden insan unsuruyla müdahale etmenin ciddi

riskleri olabilir. Böyle zamanlarda araç üzerinde bulunan monitörler tehlikeyi önlemede

yardımcı olur.

Yangın Müdahale Araçları Üzerinde Bulunan Monitörler

Müdahale esnasında gelişebilecek durumlara göre(olumlu-olumsuz) monitörlerin hızlı yer

değiştirmeleri gerektiğinde kolaylaştırıcı bir unsur olarak kullanılabilir. Özellikle araç giriş

çıkışının veya yaklaşmasının uygun olmadığı sahalarda kullanılır.

Seyyar Monitörler


14

Suyun boru mekanizması içerisinde ileri akışkanlık özelliklerine sahip manuel olarak

çalıştırılan su, sis, jet, köpük monitörleri püskürtme yöntemiyle su veya köpük iletimi ile atış

aralığını üst düzey verim alabilecek şekilde kullanıma olanak sağlar. Hafif ağırlığa sahip olup

paslanmaz özellikte dizayn edilmiş özelliktedir.

Salınımlı Monitör

• Ağırlık : 5.25 kg

• Hafif alaşımlı, piston kontrollü otomatik

drenajlıdır.(donmaya karşı dayanıklı )

• Her yana dönebilen özelliğe sahip B rekor

girişlidir.

• DIN 14303 normlarına sahip içeri dışarı su

verebilen bir özelliği vardır.

• Bir musluğu açtığınızda valf kendini faaliyet

sırasında temizliyebilir.

• İstediğimiz basınca ayarlıyabileceğimiz ayar halkasına sahiptir.

• 0 ile 16 bar arası ayar yapılabilir.

BASINÇ DÜŞÜRME SAYACI


15

Su ve köpük işleyebilen özelliklerine göre iki grupta değerlendirilir. Bunun yanında hem

köpük hem su işleme özelliğine sahip lans’larda bulunur. Lanslar kullanım amçlarına göre

farklı isimlerle anılır.

LANS (Nozul)

Suyu jet ve pulverize uygulama imkanı verir. Turbo lanslara göre kullanım alanı sınırlı

olmakla birlikte etkili soğutma yapmaya uygundur. Su perdesi yapma kolaylığı sayesinde

personeli sıcaklık duman etkisinden korur.

Musluklu Lans

Sis, Tabanca, Lans parça ve unsurlarının İngilizce karşılığının kısaltılmış biçimiyle ‘’Ne Pi Ro’’

şeklinde ifade edilir. Araç üzerinde monte edilmiş olan D tipi lastik hortumlara sabitlenmiş

olarak bulunur. Jet ve pulverize müdahale imkanı verir. Kontrol etmesi nispeten kolaydır.

Temas halinde olduğu D tipi hortumla Hızlı müdahale aparatı olarak değerlendirilir. Çok

yoğun su veya köpük müdahalesi gerektirmeyen yangınlarda pratik bir araçtır.

Nepiro Lans


16

Su açma kapama işlemi lans üzerinde bulunan kolu ileri geri hareket ettirerek yapılır. Jet ve

pulverize su işlemeye imkan verir. Pulverize müdahale açısı 120 dereceye kadar çıkar. B ve C

tipi rekor bağlantılarına uygun çeşitleri vardır.

Turbo Lanslar

3 Kademeli Turbo Lans

Müdahale edecek personelin kol ve dirseklerinden destek sağlayıp müdahale etmesi için

tasarlanmıştır.B ve C tipi rekor bağlantılarına uygundur. Jet ve Pulverize müdahale etmeye

elverişlidir. 120 dereceye kadar bir açıyla sis pulverize çalışması yapılabilir.

Dirsekli Turbo Lans


17

Suyu kademeli ve kademesiz verme imkanı sağlar. Kademeli su verme imkanı olan tetik

lans’lar geri tepme yapmaz. Pratik kullanma imkanı vardır. Özellikle kapalı alan

yangınlarında kapıyı acma kapama sürecinde tek veya daha fazla yapılan atışlarla duman

soğutması yapmaya elverişlidir.

Tetik Lans

Lans-Hortum Adaptasyon İşlemi


18

Hortum ve lans(nozul) adaptasyon işlemi yapılırken rekor uçlarındaki tırnakların karşısına

denk gelen uygun boşluklara yerleştirilmesi sağlanır. Rekorlama işlemi tamamlandıktan

sonra kontrol edilip tırnakların yerlerine oturduğundan emin olunmalıdır. Lans Hortum

Adaptasyon Süreci tamamlandıktan Sonra Su kanalını açma-kapama işlemi Lans üzerindeki

mekanizmadan yapılabilir.

Büyük çaplı yangınlarda, aynı anda farklı noktalardan yapılan müdahalelerde Lans (Nozul)

Suyun değişik açılarla; Pulverize (yağmurlama), ya da jet (Tazyikli) müdahalesine olanak

sağlar.

KAPALI AÇIK


19


20

Suyu etkili bir perdeleme yapmak amacıyla kullanma imkanı sağlar. Sıcaklık ve duman

etkisinden korunmaya yardımcı olur. Çok yoğun su uygulamanın sıkıntı yaratacağı

durumlarda az miktarda suyla sis müdahalesi sağlar.

Yangın mahalline yaklaşmada kolaylık sağlar. Duman gaz ve sıcaklık etkisine karşı etkili

koruyucudur. Uzun lanslar araç yangınları gibi komplike vakalarda verimli müdahale imkanı

sağlar.

Sis Lans

Geniş Ağızlı Pulverize Uzun ve Kısa Lanslar


21

Samanlık gibi gözenekli ve üst üste yığılmış

maddelerin bulunduğu ortamlarda içten içe

yanmalara müdahale etmede oldukça etkili bir

malzemedir. Ayrıca kağıt balyaları ot gibi

yangınlarda da kullanılması sonuca ulaşmada

kolaylık sağlar.

Yangın müdahale aşamasında açığa çıkan yanma

ürünlerinden(alev, ısı, ışık, duman ve gazlar)

korunmak ve bunlara karşı adeta bir kalkan

oluşturmak amacıyla kullanılan bir malzemedir. Su

perdesi yapma özelliği ile yangın mahalline güvenli

yaklaşmayı ve söndürme işlemini kolaylaştırıcı bir

işlevi vardır.180 derecelik bir açı yaparak; açının

başlangıç ve bitiş noktası düz bir zeminde hiç

boşluk yaratmayacak bir şekilde bariyer oluşturur. 5-16 bar çalışma basıncına sahiptir.

Ayrıca soğutma amacıyla da kullanılabilir. Portatif ve sabit olanları mevcuttur.

Kama Lans

Perde Lans


22

Ağır Köpük Lansı: B (110) ve C (85) tipi hortumlara

adapte malzemedir. Uygulama da kullanılacak köpük

doğrudan tanktan ya da lans’a gelen hortum ve önceki

hortum arasında ‘’Melanjör’’ karıştırıcı kullanılarak

ulaşabilir. Lansa ulaşan hortum içerisindeki su ve köpük

konstantresi, nozul boru üzerindeki delikler marifetiyle

hava karışımını sağlayarak köpük elde edilmesini sağlar.

Köpük Lansları


23


24

Orta Köpük Lansı: B (110) ve C (85) tipi hortumlara adapte malzemedir. Sentetik köpük

konsantrasyonu kullanılır. Köpük oluşturma süreci ağır köpük lansına benzemekle beraber,

hava karışımı için gerekli havayı, lansın hortum bağlantı tarafındaki boşluktan aldığını

söyleyebiliriz.


25

Hafif Köpük Jeneratörü (Turbex)

Ağır ve orta köpük lanslarına göre hacim olarak daha büyük olmasına rağmen (yaklaşık 55 kg

dır) taşınması kolay olan bir ekipmandır. Dakika da 80-200m3 köpük tahliyesi

yapabilmektedir. Kapalı hacimli bir köpük konsantre haznesinin içerisine bir daldırma

hortumu daldırılıp; bir ucuda jeneratöre karışımın yapılacağı bölgeye doğru basınçlı bir

şekilde hareket eder. Dakikada 4.5-5 litre köpük konsantresi (Deterjan) harcar.Hortum

bağlantısı yapılıp su verme işlemi başlayınca, hava su ve deterjan karışımı sağlanıp köpük

uygulama işlemi başlar. Sentetik köpük kullanılır, Aspirasyon ya da vantilasyon yaparken su

bağlantısı yapılırsa çıkış vanası açılarak suyun geri dönüşümü sağlanır. Su girişi ile çalışan su

tribünü pervaneleri sayesinde kapalı alanlarda havanın hareketini sağlar.


26

Köpük Jeneratörü

Ağırlığı Turbex jeneratöre yakın olmakla birlikte taşınması nispeten kolaydır. Dakikada

yaklaşık 50 m3 köpük üretebilmektedir. Havayı itme ve çekme yetisinden dolayı, hem

aspiratör hem vantilatör olarak kullanılmaktadır. Yüksek sıcaklığa dayanıklı malzemeden

imal edilmiştir.4 ila 8 bar çalışma basıncına sahiptir.


27

Köpük Melanjörleri

Su ve deterjan karışımını sağlar. Köpük oluşum sürecinin ilk aşamasıdır. Z2 , Z4 ve Z8 olmak

üzere 3 farklı çeşidi vardır. B ve C tipi rekor girişleri vardır. Köpük melanjörü köpük

karışımının yoğunluğunu, melanjör üzerindeki dairesel vana aracılığıyla ayarlayabilmektedir.

Orta ve ağır köpük lansları ile kullanılır.

Espektör

Henüz başlangıç safhasında, küçük çaplı yangınlarda

yoğun su kullanımı gerektirmeyen durumlarda pratik

bir sulu söndürme aracıdır.10lt civarında bir su taşıma

kapasitesi vardır. Küçük çaplı ot, ağaç, kanepe, koltuk,

masa vs katı madde yangınlarında kullanılır.


28

Şaplak

Özellikle orman yangınlarında maliyet gerektirmeyen bir söndürme gerecidir. Kaz ayağına

benzer şekliyle yanan bölgenin üzerine vurularak alevlerin bastırılmasını sağlar. Kullanımı

oldukça pratiktir. Şekil olarak birbirine benzemekle birlikte farklı malzemelerden imal

edilmektedir. (plastik ve metal)

Hava Aspiratörleri

Kapalı alan yangınlarında ortama birikmiş dumanı tahliye etmeye ve temiz hava

sağlanmasına yardımcı olur. 220w ve 380w elektrikle çalışabilen yapıda olanları mevcuttur.

Yüksek sıcaklık tehlikesinin bulunduğu ortamlarda kullanılabilir.


29

PORTATİF SÖNDÜRME EKİPMANLARI

A- Kuru Kimyevi Tozlu Portatif Söndürme Cihazı

Yangının en az maddi zararla ve can kaybına neden olmadan söndürülmesinde en önemli

husus anında müdahaledir. Anında müdahale için kolay taşınabilir ve kullanması basit

söndürme cihazları mevcuttur. İş yerlerinde, araçlarımızda ve evlerimizde bu cihazların

bulundurulması bu anlamda kolaylık sağlar.

Değişik maddelerin değişik

söndürme cihazları olup, hangi

maddeye ne tür bir cihazla

müdahale edeceğimizi çok iyi

bilmemiz gerekmektedir.

Cihazlar ve kullanıldığı

yangınları şu şekilde görebiliriz:

1- BC Tozları

B ve C sınıfı yangınları söndürmede etkili olan ve piyasada bulunan BC tozların ana

bileşiminde Sodyum Bikarbonat, Potasyum Bikarbonat ve Potasyum Klorür, Potasyum

sülfat, Potasyum sülfat - Kalsiyum karbonat, Sodyum bikarbonat - Kalsiyum karbonat

tozlarıdır. Parlayıcı sıvılarda yapılan deneylerde yanan bölge için serbest kökler vardır.

Yanmanın devam edebilmesi için bunların birbirleri ile reaksiyona girmeleri gerekmektedir.

BC tozları yangın alanına verildiğinde bu reaktif maddelerin aralarına girerek yüzeysel bir

şekilde etki yaparlar. Yani engelleme yolu ile söndürmeyi gerçekleştirirler. Bu söndürme

maddesi sıvı ve gaz yangınlarında kullanılır.


30

Tozun söndürme etkisi kimyasal yapısı ve özgül yüzey alanı (söndürme alanı) tarafından

belirlenir. Özgül yüzey alanı tozun ne derecede ince / inceltilmiş olduğunun ölçüsüdür. Buna

göre toz ne kadar inceyse özgül yüzey alanı o kadar geniş olacaktır. Uygulamada bunun bir

üst sınırı vardır, çünkü toz ne kadar incelirse o kadar hantallaşır, dolayısıyla yangının üzerine

püskürtmek o kadar zorlaşır.

Kuru kimyevi tozlar özellikle B ve C sınıfı yangınların söndürülmesinde kullanılır. Toz; Azot,

Karbondioksit veya havanın yardımı ile hortum ve borular üzerinden prematik olarak dışarı

itilebilmelidir. Tozlar zımpara ve pas etkisi özelliklerine sahip olmamalıdır. Kuru Toz, tozlara

hassas sistemlerin yangınlarında önerilmesi uygun olmayabilir. Örneğin bilgisayar sistemleri

v.b.

Kuru kimyevi tozun söndürme etkisinde sadece kimyasal bileşimi değil, yanıcı maddelerin

cinsi de tozun söndürme etkisine tesir ettiği yapılan laboratuar denemelerinde ve

yangınların söndürülmesinde görülmüştür.

2- ABC Tozu

ABC Tozları ile alevli yangınlar ve yüzeysel kor yangınları söndürülebilir. Daha derin olan

korlu yangınlar yanmaya devam ederler ve yangının yeniden alevlenmesine neden

olabilirler. Kor yangını tozu da denilen ABC tozları ile geri ateşlenme engellenir.

ABC Tozları, Mono amonyum fosfat (NH4H2PO4), Üre-potasyum bikarbonat ve Amonyum

sülfat (NH4SO4) maddeleridir.


31

ABC Tozlarının korlu yangınları söndürmesinde de birkaç söndürme etkisi birden yangını

durdurur.

- Ayırma ile boğma etkisi

- Isı alma ve set koyma etkisi ile soğutma

- Kimyasal reaksiyonları inhibizasyon (blokaj) etkisi.

ABC tozu ayırma ve boğma etkisinde çok önemli rol oynar. Eriyen toz parçacıkları sayesinde

katı yanıcı maddelerin hücreleri tıkanıyor, kapanıyor, gaz çıkışı ve oksijen girişi imkansız

kılınıyor. Eriyen tozun ısı alması önemsiz bir rol oynuyor. Amonyum fosfatın kullanımında

serbest kalan amonyum ayrıca alevlere inhibizasyon etkisi de yapar.

Amonyum fosfat ve amonyum sülfatın kömürleştirme etkisi mevcuttur. Yanma olayı,

alevlenme ve ısı gerilediği için gecikiyor. İçin için yanan katı madde yangınlarının

söndürülmesinde toz bulutundan çok toz tabakası önemlidir.

Piyasada % 15’ten % 95’e kadar değişen oranlarda Monoamonyum fosfat ve diğer önemli

bileşiği olan amonyum sülfat içeren ABC tozlar bulunmaktadır. Fosfat düzeyi yükseldikçe

tozun etkinliği artmaktadır. Monoamonyum fosfatın pahalı olması nedeniyle karışım

yüzdeleri ve fiyatları değişmektedir.

Sıvı yangınlarında alevler sönene kadar toz bulutunu ayakta tutmak gerektiği halde, kor

yangınlarında toz verme işlemi zaman zaman durdurularak tozun anlamlı dağılımı kontrol

edilmeli ve mümkün olduğu kadar az toz harcanması sağlanmalıdır. ABC tozları sıcaklığın

yüksek olduğu ortamlarda tutulmamalıdır. ABC tozunun esasını oluşturan monoamonyum

asidik olan bir maddenin alkolün bir kuru kimyasalla karışması ısınma ile birlikte

karbondioksit bırakmaya başlar. Bu nedenle söndürme cihazlarının patladığı görülmüştür.

D sınıfı yangınların söndürülmesinde bu güne kadar silis, perlit, grafit, terner ötektik klorür

vs. bazlı katı madde söndürücüleri kullanıldı.

Yakın tarihte bu tozlar daha etkili ve basite indirildi ana maddelerini Alkali klorür, alkali

boraks oluşturdu, metal yangınlarında kullanılan maddelerde, sodyum ve potasyum bazlıdır.

(cam yapımında potasyum tuzları, kuru buz yapımında sodyum klorür kullanılır)

Bu söndürücü toz yanan maddenin üzerini zar şeklinde bir film şeridi kaplayarak maddenin

oksijen almasını engellemek suretiyle söndürür.

Bu zar oksijeni metal yüzeyinden uzaklaştırmak ve aynı zamanda kızgın metalden fazla

miktarda ısı emmek suretiyle yanıcı maddenin hem oksijenle temasını engeller hem de

ısısını düşürerek söndürür.

3- D Tozlu Portatif Söndürme Cihazı


32

KURU KİMYEVİ TOZLARIN SÖNDÜRME ÖZELLİKLERİ

1- Kuru Kimyevi Tozların Ateşi Boğarak Söndürme Özelliği

2- Kuru Kimyevi Tozların Soğutucu Özelliği

Kuru kimyevi tozlar ateşe püskürtüldükleri zaman sıcaklığın bir kısmını emerler. Örneğin

18oC toz ateşe püskürtüldüğü zaman 1 gr 300oC yükselerek 79 kalorilik bir ısı absorbe eder.

Bu durumda kuru kimyevi tozların yangın söndürmede sadece soğutuculuk özelliklerinin de

temel esas olduğu kabul edilmez.

3- Kuru Kimyevi Tozların Aleve Karşı Kalkan Özelliği

Alevli yanan bir ateş üzerine püskürtülen kuru kimyevi toz, alev ile yanıcı madde arasında bir

toz bulutu meydana getirerek yanıcı maddeyi alevden gelen ısıya karşı korur. Bu da kuru

kimyevi tozların söndürücü özelliklerinden biridir.

4- Kuru Kimyevi Tozların Zincirleme Yanma Olayını Engelleme Özelliği

Yanma olayının devam edebilmesi için yanan yerde açığa çıkan bazı maddelerin birbiriyle

birleşerek reaksiyonlar meydana getirmesi şarttır. İşte kuru kimyevi tozlar açığa çıkan bu

maddenin birleşmesini engellemekte, yanma zincirinin oluşmasını sağlamamaktadır.

KURU KİMYEVİ TOZUN AVANTAJLARI

• ABC tozu çok maksatlı olarak kullanılabilir.

• Büyük sıvı yangınlarında dahi kuru toz ani söndürme etkisi oluşturur.

• Köpükle unlaşan kuru tozlar köpükle müşterek olarak kullanılabilir.

• Kuru toz söndürücüleri - 50oC ile + 60oC arasında kullanılabilir.

• Kuru toz genelde sağlığa zarar vermez.

• NaHCO3 temelli kuru tozlar asitlerin nötürleşmesinde kullanılabilir.

Kuru kimyevi tozlar ateşe püskürtüldükleri zaman çıkardıkları karbondioksit gazları alevi

kısmen boğar. Ancak ateşin sönmesinde ana rolün karbondioksit olmadığı bilinmelidir.

Çünkü söndürmede sadece çıkardıkları karbondioksit gazları rol oynasaydı ateşle

birleşmelerinde karbondioksit ve su buharı çıkaran bazı tuz asıllı kimyevi bileşiklerinde ideal

yangın söndürücüler olması gerekirdi. Fakat bu tür tozlar ateşi heterojen (Ayrışma) etkisi ile

söndürmektedir.


33

KURU KİMYEVİ TOZUN DEZAVANTAJLARI

• Kuru toz kullanımı özellikle kapalı yerlerde toz ve kirlenmeye sebep olur.

• Kuru toz bulutu yanıcı tozları havalandırabilir.

• Kuru toz seyyar söndürücülerde yalnız kısıtlı miktarlarda bulunur.

• Kuru toz müdahalesinde geri ateşleme dikkate alınmalıdır.

B- Karbondioksitli Portatif Söndürme Cihazı ( CO2 )

Karbondioksit, karbonun tamamen yanması ile kirecin asitle yakılması sonucu elde edildiği

gibi, doğada serbest olarak da bulunur. Yanıcı bir gaz değildir, birçok madde ile reaksiyona

girmez. Muhafaza tankında boşalması için gerekli basıncı kendisi yaratır. Gaz halinde bir

söndürücü olup tamamen boğma özelliğine sahiptir. Sıvı ve gaz yangınlarında kullanılır. Gaz

halinde olduğundan nüfuz edicidir ve yangın alanının her noktasına yayılabilir. Renksiz ve

kokusuzdur. Havaya karıştığı zaman nefes almayı güçleştirir, hatta boğulmaya bile neden

olabilir. Sıcaklık ile tüpün içindeki basınç artacağından tüpü sıcak ortamlarda

bırakmamalıyız.

Karbondioksitli yangın söndürücüler B ve C sınıfı yangınlarda daha uygundur. Karbondioksit,

gaz veya çok katı parçacıklar halinde iken (kuru buz) elektriği iletmez. Bu yüzden elektrik

akımı bulunan yangınlarda kullanılabilirler. Yalnız yüksek gerilim hatlarında küplerin

üzerinde belirtilen voltajlara kadar yangın ile aradaki mesafeyi göz önünde bulundurarak

müdahale edilmelidir. Ayrıca karbondioksit yangın söndürme işleminden sonra herhangi bir

artık bırakmaz. Ortamdan gazlaşarak uzaklaşır. Böylece elektrik ve elektronik devrelerin

temizlenmesi daha kolay olur.

Soğutma kabiliyeti olması nedeni ile yangın bölgesinde yüksek ısı almış bazı dökümlere veya

çatlama özelliği olan maddelere çatlatmak suretiyle zarar verebilir. Söndürme işleminde bu

husus da göz ardı edilmemelidir.


34

CO2 ve CO2 Tüpleri ve Özellikleri

• CO2 havadan (1.5) ağır olması nedeniyle yangın üzerindeki havanın yerini alır ve yangını boğarak söndürür.

• CO2 elektriği iletmediğinden elektrik kaynaklı yangınların söndürülmesinde de kullanılır.

• Katı madde yangınlarının söndürülmesinde, diğer söndürücü maddeler kadar etkili değildir.

• Açık alanlarda, rüzgarlı ortamlarda yapılan yangın söndürme çalışmalarında kullanıldığında etkisiz olduğu görülmektedir.

• CO2 boğucu bir gaz olduğundan %9 oranında ter boşalması, baygınlık, %20 oranında ise ölümlere neden olmaktadır.

• CO2 kullanılırken (kar halinde) -79 C de gaz haline geçer.

• CO2 32oC’nin üzerinde bir sıcaklıkta korunursa, emniyet ventilinden atarak kendiliğinden gaz haline geçer.

• CO2 otomatik söndürme sistemlerinde de rahatlıkla kullanılabilmektedir.

• CO2 250 bar basınca dayanıklı, 4 mm. et kalınlığındaki gövdeye 50-60 bar basınç altında sıvı halde doldurulur.

• Kullanım sırasında büyük bir gürültü çıkaran CO2 görüş sahasını da daraltır.

• CO2 pahalı bir söndürücü madde değildir.

• CO2 kullanıldığında tortu bırakmaz, gazlaşarak uzaklaşır.

• CO2 yangını söndürürken yanıcıların iç kısımlarına nüfuz ederek etkili olur.

• CO2 kendinden basınçlı bir gazdır.

• CO2 söndürücü madde dışında itici gaz olarak da kullanılmaktadır.

• CO2 gövdesinde 190 bar basınçta emniyet valfı bulunmaktadır.

• CO2 kullanımı sırasında lansın sert plastik, ağaç, bakalit ya da lastikten yapılan yerinden tutulmalıdır. Aksi takdirde soğuk yanıklarına neden olur.


35

E- Temiz Gazlı Söndürme Maddeleri

Yangın söndürücü olarak kullanılan halon alternatifi halojenli hidrokarbonlar, flor, klor veya

brom elementlerinin birini veya birkaçını ihtiva eden, bir veya birkaç organik bileşiğin ana

bileşen olarak kullanıldığı elektrik iletkenliği olmayan, kapalı mekanlarda yangın

mahallindeki hacmin tamamen doldurulması ile yangını söndüren gazlardır.

Temiz gazlı söndürme sistemleri; özel tehlike sınıfları veya ekipmanların korunmasında ve

elektrik iletkenliği olmayan ortamların gerekli görüldüğü veya diğer söndürücü maddelerin

temizliğinin problem olabileceği mahallerde yangın söndürme için kullanılır. Gazlı söndürme

sistemleri, toplam hacim koruması ile kapalı hacimlerdeki yangın tehlikesine karşı koruma

sağlamak üzere genellikle aşağıda belirtilen mahallerde kullanılır:

• Banka bilgi işlem merkezleri

• Radar izleme sahaları

• Kesintisiz ve yüksek riskli proses, data vb. endüstriyel odalar

• Hava kontrol merkezleri

• Telefon santralleri

• Enerji üretim merkezleri kontrol odaları

• Server vb. sistem odaları

• El yazması eserler gibi özel tarihi kayıtların buluduğu mekanlar

• Tarihi eserlerin korunduğu alanlar

• Yüksek güvenlikli ve muhafaza edilmesi gereken değerlerin saklandığı mahaller

• TBMM’nin kapalı oturum ve/veya ülke güvenliğini ve/veya politikasını belirleyen

tutanaklarının muhafaza edildiği kayıt odaları

• Kripto odaları vb.

• Kıymetli arşiv odaları

• Alevlenebilir ve Yanabilir Sıvılar ve Gazların Bulunduğu Mahaller


36

1- İnergen

Halojen gurubunda bulunan gazların bileşiminden meydana gelen HALON 1211– 1301 gibi

söndürücülerin ozon tabakasına zarar veren floroklorokarbon ihtiva etmeleri nedeniyle

dünya piyasalarından yasaklanması ardından arayışa giren firmalar çeşitli bileşiklerden

meydana gelen söndürücü gazları piyasaya sürmüş bulunmaktadır bunlardan biride

İnergendir.

İNERGEN, % 52 Nitrojen (Azot), % 40 Argon gibi inert gazlarla, % 8 karbondioksitten

meydana gelen bir karışımdır. İnergenin söndürme özelliği; normal ortamda % 21 oranında

olan oksijeni % 12 civarına indirip yangını oksijensiz bırakıp sönmesini sağlamaktır. Azot,

argon ve karbondioksit yangın sırasında reaksiyona girmeyen nadir maddelerdendir.

İnergen, havadan daha düşük bir iletkenliğe sahiptir, püskürtüldüğünde havanın iletkenliğini

daha da düşürür. Püskürtme anında statik elektrik oluşturma riski yoktur, çünkü gaz

halindedir ve çıkış boruları içinde sürtünmesi çok azdır.

Söndürme sonrası hiçbir yeni madde üretmez. En önemli özelliği ozon tabakasına ve doğaya

zarar vermemesidir. Çünkü içerdiği maddeler atmosferde var olan maddelerdir.

Özgün ağırlığı havanınkine yakın bir bileşimdir, bu nedenle ortama çok rahat ve çabuk dağılır

yüksek kısımlarda çıkan yangınlarda da etkilidir.

İnergen, özellikle bilgisayar ve MRI ekranlar gibi çok hassas ve pahalı cihazlarla donatılmış

tıbbi teşhis ve tedavi odalarında, kütüphane ve müzelerde kullanılmaya uygundur. Gazlaşma

özelliği dolayısıyla açık alanlarda çıkan yangınlar için koruyucu olarak kullanılamaz. Diğer

bütün gazlaşmış söndürme maddeleri gibi metal yangınlarında kullanılması uygun değildir.

2- F M – 200

F M – 200 ; “Heptafloropropan” CF3CHFCF3 şeklinde olan atık bırakmayan temiz bir

söndürme maddesidir. FM - 200 öncelikle fiziksel yollarla alevden ısıyı absorbe ederek

yanma reaksiyonunu devam ettiremeyecek kadar alevi soğutmak suretiyle yangını

söndürmektedir. İlave olarak FM –200 ün alevle kimyasal reaksiyona girmesiyle söndürme

üzerinde az bir kimyasal etkisi vardır.

Ortamda ki oksijen seviyesinde çok az bir düşme meydana getirdiğinden insan yaşayan

yerlerde kullanılabilir onayı almıştır. FM 200 gazının en önemli özelliği ozon tabakasını

eritme özelliğinin olmamasıdır. Diğer halon alternatifi gazlarla karşılaştırıldığında ise 31-42

yılla en az atmosferik ömrü olan gazlardan olmasıdır.


37

FM 200 gazı halon alternatifi olarak üretilmiş olmasına karşı söndürme prensibi halondan

oldukça farklıdır genel olarak kullanılan % 7 - % 8 gibi söndürme konsantrasyonlarında

ortamdaki oksijen seviyesinde çok az bir düşme olmaktadır.


38

3- ArgonAtmosferde bulunan asal bir gazdır. Bu nedenle sera etkisi ve ozona zarar verme potansiyeli

yoktur. Kimyasal olarak iletken olmayan renksiz, kokusuz ve tatsızdır. Söndürücü gaz olarak

saf halinde kullanılır. Bu nedenle dolum esnasında karışım gazların yaratabileceği farklı

miktarlarda dolum riskini tamamen ortadan kaldırır. Seçici valfler ve manifold sistemi

oluşturarak kullanılabilir.

Argonun kimyasal aşındırma özelliği yoktur. Saklanması ve depolanması bu nedenle son

derece kolaydır. Söndürme prensibi uygulama yapılan mahaldeki oksijen

konsantrasyonunun %15 değerine düşürülerek yanmanın sona erdirilmesi prensibine

dayanır. Söndürme konsantrasyonuna maksimum 60 saniyede ulaşılması gerekir. Bu da tüp

yerleşimi ile nozul arasındaki mesafeyi arttırabileceğimiz anlamına gelir.

4- Novec 1230

Elektriksel iletkenliği olmayan, kokusuz, renksiz, hızla buharlaşan söndürme sıvısıdır. Ozon

yok etme katsayısı sıfırdır. Atmosferik ömrü sadece 5 gündür. Bu Novec 1230 un neden

çevre dostu bir söndürme ajanı olduğunu kanıtlar. Normal oda sıcaklığında su görünümüne

sahip olsa da, yalıtkanlık özelliğinin bulunmaması ve hızla gaz fazına geçmesiyle, elektrik ve

elektronik ekipmanlarının söndürmesinde çok etkili bir ajandır. Söndürme Kapasitesi çok

yüksektir. A sınıfı yangınlarda yüzde 3.4 konsantrasyonda söndürme yapar, dizayn

konsantrasyonu yüzde 5.3 dir. Sıvı olarak silindirlerde tutulur ve Kuru azot ile 24 ya da 42

barda basınçlandırılır.

NOVEC 1230 Kaynak DPSI(Diversified Protection Systems)

Kaynak: Protek Mühendislik


39

Portatif Söndürme Cihazlarının Seçim EsaslarıPortatif Söndürme Cihazları seçilirken yangınlar hakkında ne kadar iyi tahmin yapılırsa o

kadar iyi portatif yangın söndürme cihazı seçimi yapılır. Bu amaçla portatif yangın söndürme

cihazı seçiminde aşağıdaki özelliklere dikkat edilerek iyi bir seçimin yapılması gerekir.

1- Muhtemel yangın halinde yanabilenlerin ne tür maddelerden oluştuğu hangi yangın

sınıflarında olabileceği belirlenmelidir.

2- Meydana gelebilir yangından yanabilenlerin büyüklüğü, mekan içindeki dağılımı bu

maddelerin ısı yükleri, yayılma eğilimi ve şiddeti göz önüne alınarak yangının büyüklüğü

tespit edilmelidir.

3- Yangında portatif söndürme cihazlarından beklenen etkinlik belirlenmelidir.

4- Portatif söndürme cihazının taşınma kabiliyeti ve kullanımda getireceği riskler ve

kullanıcıda özel kabiliyet gerekip gerekmediği belirlenmelidir.

5- Çevre sıcaklıkları rüzgar durumu, özel hava hareketlerinin olup olmadığı varsa şekli tespit

edilmelidir.

6- Yanma sırasında yanan malzeme ile söndürücü maddenin reaksiyona girip girmeyeceği

belirlenmelidir.

7- Söndürücü kullanımı sırasında özel önlemler gerekip gerekmediği ve koruyucu ekipmana

ihtiyaç olup olmadığı belirlenmelidir.

8-Portatif söndürücü için periyodik bakım ve onarım gerekli olup olmadığı ve mali yükler

açısından yeniden doldurma imkanı bilinmelidir.

9-Yanan madde çevre şartları, kullanıcı ve söndürücüler hakkında mevcut durum

belirlendikten sonra en iyi söndürme maddesi seçimi mümkün olabilir. Aksi taktirde yangını

söndürmek ve geciktirmek yerine bazen durumu daha da kötüleştirmek mümkündür.


40

Söndürme İşleminde ve Sonrasında Dikkat Edilecek HususlarCihazla yapacağımız söndürmelerde şunlara dikkat etmeliyiz!

• Cihazımızın üstündeki pim takılı olmalı ve kurşun mühür sökülmemiş olmalıdır.

• Yangına müdahale etmeden önce cihazın içindeki tozun basınçlı gaz ile karışması için

mutlaka cihazı ters yüz etmeliyiz.

• Bu işlemden sonra kurşun mühür kopartılıp pim çıkartılmalıdır.

• İlk müdahale yangının ön tarafına daha sonra önden arkaya doğru bir söndürme

gerçekleştirmeliyiz.

• Sakin hareketler ile hortumu sağa-sola doğru oynattırıp tozun yangını iyice örtmesini

sağlamalıyız.

• Hiçbir zaman direkt yangının merkezine uygulayıp yangını dağıtmamalıyız.

• Kullanılan cihaz, boş olduğunun anlaşılması için yere yatık olarak bırakılmalıdır.

• Kullanılan tüm cihazlar, az kullanılmış olsa dahi mutlaka doluma gönderilmelidir.

İyi Bir Söndürücü Nasıl Olmalı?• Ozon tabakasını delme özelliği olmamalı.

• Elektriği iletmemeli.

• Paslanma ve korozif etkisi olmamalı.

• Yangın söndürme sırasında diğer söndürücülerle uygunluk sağlamalı.

• Toksik ( zehirleyici ) özelliği olmamalı.

• Atmosferde bozulmadan kalabilmeli (atmosferik)

• Stoklandığında uzun süre kimyasal özelliğini kaybetmemeli.

• Ürün buharları insan tarafından solunmasında toxide ( zehirleyici ) etkisinin olmaması ve

yangın söndürme sırasında çıkardığı gazların canlılara ve atmosfere zararı olmaması

gerekmektedir.


41

İYDEMTel: 0(232) 293 89 00

Faks: 0(232) 293 89 58E-mail: [email protected]

Şehit Er Mehmet Çadırcı Caddesi No: 50 Şirinkapı BUCA-İZMİR

İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İTFAİYE DAİRESİ...

Documents

Transcript of İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İTFAİYE DAİRESİ...