ŽIVOTINJSKA TKIVAŽIVOTINJSKA TKIVA

Razine organizacije višestaničnih organizamaRazine organizacije višestaničnih organizama

Stanice Tkiva Organi

OrganizamOrganski sustavi Organizam

EPITELNO TKIVOEPITELNO TKIVO

EpitelnoEpitelno tkivotkivo

― pokriva vanjske i unutrašnje površine― pravo epitelno tkivo u embrionalnom razvoju razvijase iz:se iz:

― ektoderma (npr. epitel kože)― endoderma (npr. epitel probavila)

Uloga Primjer

Zaštita od ozljeda,

infekcija i isušivanja

Višeslojni pločasti epitel kože

Difuzija plinova Jednoslojni pločasti epitel u plućnim

alveolama

Apsorpcija hranjivih

tvari

Jednoslojni cilindrični epitel u tankom

crijevu

Sekrecija Izlučivanje sluzi iz mukoznih stanica

jednoslojnog cilindričnog epitela u želucu

Ekskrecija Izlučivanje štetnih tvari u jednoslojnom

kubičnom epitelu bubrežnih kanalića

Osjetilna uloga Olfaktorni (njušni) epitel u nosu

Osnovna obilježja epitelnogOsnovna obilježja epitelnog tkivatkiva

― stanice su međusobno u tijesnom dodiru

― stanice su bipolarne – bliže podlozi je bazalni dio, a bliže

površini apikalni dio stanicepovršini apikalni dio stanice

― nalazi se na podlozi od vezivnog tkiva (lamina proprija), a

između je tzv. bazalna membrana

― nije prokrvljeno (ograničena debljina!)

― velika sposobnost regeneracije (mitotičke diobe!)

― na apikalnom dijelu stanica mogu biti razvijeni mikrovili i ― na apikalnom dijelu stanica mogu biti razvijeni mikrovili i

trepetljike

epitelno tkivoproteinski

filamenti

međustanični

prostor

Čvrsta povezanost epitelnih stanica...Čvrsta povezanost epitelnih stanica...

a) dezmosomi

međustanični međustanični

prostor

stanična

membrana

vezivno tkivo

bazalna membrana

jezgra

međustanični prostor

b) čvrsti spoj

(eng. tight

junction)c) Tijesni spoj

(eng. gap junction)

proteinski kanali

međustanični

prostorprostor

gusto zbijeni

proteini

Specijalizacija apikalne površine epitelnih stanica...Specijalizacija apikalne površine epitelnih stanica...

MikroviliMikrovili Trepetljike (cilije)Trepetljike (cilije)

― evaginacije apikalne

površine stanica

― uloga: pokretanje tvari

po površini epitelapovršine stanica

― uloga: povećanje

površine za apsorpciju i

sekreciju

― ispunjeni aktinskim

vlaknima

― primjer – površina

po površini epitela

― primjer - dušnik

― primjer – površina

tankog crijeva

MikroviliMikrovili

TrepetljikeTrepetljike

Trepetljika

Usporedba trepetljika i mikrovilaUsporedba trepetljika i mikrovila

na površini jajovodana površini jajovoda

Trepetljika

Dublet

Triplet

Centriol

Podjela epitela:Podjela epitela:

- Prema obliku stanica:

- pločaste

- kubične- kubične

- cilindrične

- Prema broju slojeva stanica:

- jednoslojni

- višeslojni- višeslojni

Epiteli mogu biti jednoslojni i višeslojni...Epiteli mogu biti jednoslojni i višeslojni...

Jednoslojni pločasti- oblaže krvne žile i plućne alveole

- omogućuje izmjenu hranjivih i otpadnih

Višeslojni pločasti- površina kože, ustiju,

vagine- zaštita protiv isušivanja,infekcije

Jednoslojni kubični- oblaže bubrege i žlijezde- sekrecija i resorpcija vode i malih molekula

Jednoslojni cilindrični- oblaže većinu probavnih

hranjivih i otpadnih tvari te plinova

Višeslojni kubični- oblaže kanale žlijezda

znojnica- sekrecija vode i iona

Višeslojni cilindrični- oblaže većinu probavnihorgana

- absorbcija hranjivih tvari,proizvodnja mukusa

vrećasta stanica (mukozna) bazalna membrana

Višeslojni cilindrični- prekriva epididimis,mliječne žlijezde, grkljan

- sekrecija mukusa

Jednoslojni pločasti epitelJednoslojni pločasti epitel

jezgrina izbočina

jezgra

bazalna membrana

- bubnjić, Bowmannova čahura i tanki krak Henleove petlje u bubregu, plućne alveole

tanak tanak --> difuzija> difuzija

bazalna membranavezivno tkivo

stanična membrana jezgra

plućne alveole

- endotel - unutarnja površina srca, krvnih i limfnih žila

- mezotel - slobodna površina seroznih membrana (peritoneum, perikard, pleura)

- mezenhimni epitel -slobodna površine

citoplazma

slobodna površine moždanih opni, očne sobice, zglobne čahure i perilimfatični prostor u unutarnjem uhu

jezgra

bazalna membrana

Jednoslojni kubični epitelJednoslojni kubični epitel

vezivno tkivo

jezgra stanična membrana

- prednja strana očne leće

bazalna membrana

očne leće- pigmentni sloj mrežnice- na površini jajnika- u štitnoj žlijezdi- u malim žučnim kanalima

jezgrabazalna membrana

Jednoslojni cilindrični epitelJednoslojni cilindrični epitel

bazalna membranavezivno tkivo

jezgra

- probavna cijev od kardije do anusa- žučni mjehur

bazalna membranacilindrična stanica

- žučni mjehur- veći odvodni kanali mnogih žlijezda- lumen jajovoda i maternice

jezgra

trepetljike

Višeredni cilindrični epitel Višeredni cilindrični epitel (jednoslojan!)(jednoslojan!)

zašiljena stanica

bazalna membrana

vezivno tkivo

trepetljike

jezgre - oblaže najveći dio

bazalna membrana

vezivno tkivo

- oblaže najveći dio dišnog sustava (dušnik), slušnu cijev

površinski sloj stanica jednoslojnog pločastog epitela

jezgra

bazalna stanicabazalna membrana

vezivno tkivo

Višeslojni pločasti epitelVišeslojni pločasti epitel

stratum superficiale

stratum spinosum

jezgre

- neoroženi - početni dio probavnog sustava (usna šupljina, dio ždrijela i jednjak), rožnica, glasnica, rodnica i dio mokraćne cijevi

stratum basale

bazalna membrana

vezivno tkivo

- oroženi - koža

površinski sloj kubičnih stanica

jezgrabazalna stanica

bazalna membrana

vezivno tkivo

Višeslojni kubični epitelVišeslojni kubični epitel

vezivno tkivo

jezgra površinski sloj kubičnih stanica

- izvodni kanali žlijezdi znojnica, folikuli jajnika

vezivno tkivo bazalna stanica

bazalna membrana

znojnica, folikuli jajnika u razvoju

površinski sloj

cilindričnih stanica

jezgrabazalna stanica

Višeslojni cilindrični epitelVišeslojni cilindrični epitel

- veći odvodni kanali nekih žlijezda, dio mokraćne cijevi

bazalna stanica

bazalna membrana

vezivno tkivo

površinski sloj cilindričnih stanica

bazalna stanica bazalna membrana

vezivno kivoNERASTEGNUTIbazalna membrana

jezgra

Prijelazni epitel Prijelazni epitel (višeslojan)(višeslojan) - odvodni mokraćni kanali od bubrežnih vrećica do početnog dijela mokraćne cijevi

nerastegnuti prijelazni epitel

lumen mokraćnog mjehura

vezivno tkivo

RASTEGNUTI

Razvoj egzokrine i endokrine žlijezde iz epitela

vezivno tkivo

epitel

EGZOKRINA ŽLIJEZDA ENDOKRINA ŽLIJEZDA

sekretorne stanice

sinusoid

VEZIVNO TKIVOVEZIVNO TKIVO

Vezivno tkivo u užem smisluVezivno tkivo u užem smislu

Rahlo

Gusto

Formirano (bijelo vlaknasto)

Neformirano (žuto elastično)

Masno (adipozno)

Elastično

Vezivno tkivo s posebnim svojstvimaVezivno tkivo s posebnim svojstvima

Elastično

HematopoetskoMijeloidno

Limfoidno

Sluzavo

Krv

Limfa

Hijalina hrskavica

Potporno (skeletno) vezivno tkivoPotporno (skeletno) vezivno tkivo

Hrskavično

Hijalina hrskavica

Elastična hrskavica

Vezivna hrskavica

KoštanoKompaktno

Spužvasto

Uloge vezivnog tkiva...Uloge vezivnog tkiva...

― vezivna (povezuje druga tkiva, primjerice kožu sa strukturama

ispod nje)

― gradi ovojnice (čahure) oko organa i međusobno ih odvaja

― oblaže i štiti krvne žile i živce na mjestima gdje ulaze ili izlaze iz ― oblaže i štiti krvne žile i živce na mjestima gdje ulaze ili izlaze iz

organa

― koštano i hrskavično tkivo imaju potpornu i zaštitnu ulogu,

koštano skladišti minerale

― masno (adipozno) vezivno tkivo štiti tijelo od gubitka topline i

mehaničkih naprezanja te predstavlja izvor energije

― hematopoetsko tkivo (poseban tip vezivnog tkiva) proizvodi krv― hematopoetsko tkivo (poseban tip vezivnog tkiva) proizvodi krv

― krv i limfa služe za prijenos kisika i ostalih tvari u organizmu, te

služe u zaštiti organizma od bolesti

Osnovna građa vezivnog tkiva...Osnovna građa vezivnog tkiva...

1. Stanice (mezenhimskog porijekla)

2. Proteinska vlakna:

a. kolagenska

b. elastinskab. elastinska

c. retikularna

3. Međustanična tvar (ekstracelularni matriks) - izvanstanična

tekućina i proteoglikani:

a. tekuća

b. polutekuća

c. krutac. kruta

― dobro prokrvljeno!

Vezivno tkivo u užem smislu Vezivno tkivo u užem smislu –– rahlo (areolarno)...rahlo (areolarno)...

elastična vlakna

mastocitkolagena vlakna

makrofag

fibroblastifibroblasti

Vezivno tkivo u užem smislu Vezivno tkivo u užem smislu –– gusto...gusto...

Formirano (bijelo vlaknasto)Formirano (bijelo vlaknasto) Neformirano (žuto elastično)Neformirano (žuto elastično)

- vlakna paralelna

- u tetivama

- vlakna nepravilno

raspoređena

- u usmini kože

Vezivno tkivo s posebnim svojstvima Vezivno tkivo s posebnim svojstvima –– masno (adipozno)...masno (adipozno)...

- spremište energije

- mehanička zaštita

- toplinska izolacija

A) Adipocit (masna stanica)

B) Jezgra

Vezivno tkivo s posebnim svojstvima Vezivno tkivo s posebnim svojstvima –– hematopoetsko hematopoetsko (krvotvorno)...(krvotvorno)...

- crvena koštana srž i embrionska jetra- iz pluripotentnih krvotvornih matičnih stanica (hemocitoblasta) nastaju različite stanice:(hemocitoblasta) nastaju različite stanice:

- mijeloidna loza -> eritrociti, trombociti, granulociti, monociti/makrofagi, mastociti- limfoidna loza -> limfociti, stanice NK

Vezivno tkivo s posebnim svojstvima Vezivno tkivo s posebnim svojstvima –– krv i limfa...krv i limfa...

- krvne stanice + tekuća međustanična tvar (krvna plazma)

- voda- eritrociti - voda

- soli

- hormoni

- proteini:

- albumini- globulini- fibrinogen

- eritrociti

- leukociti:

- granulociti (polimorfonukleari):- eozinofili, bazofili, neutrofili

- agranulociti- limfociti, monociti

Krvne staniceKrvne stanice

A

A) eritrocit

B) trombocit

C) neutrofilni granulocit

A) eritrocit

B) bazofilni granulocit

A) eritrocit

B) eozinofilni granulocit sa segmentiranom jezgrom

B

A C

B

A) eritrocit

B) veliki limfocit

A) eritrocit

B) mali limfocit

C) krvne pločice

A

B

A) eritrocit

B) monocit

A

B

Potporno (skeletno) vezivno tkivo Potporno (skeletno) vezivno tkivo –– hrskavica...hrskavica...

1. Stanice:

― hondroblasti -> hondrociti

2. Vlakna:

― kolagenska― kolagenska

― elastin (elastična hrskavica!)

3. Kruta međustanična tvar:

― hijaluronska kiselina i proteoglikani (hondroitin-

sulfat)

― šupljine (lakune) u kojima se nalaze hondrociti

― uloge: apsorpcija naprezanja u zglobovima, potpora mekim

tkivima

―― hijalina, elastična, vezivna hrskavicahijalina, elastična, vezivna hrskavica

Hijalina hrskavicaHijalina hrskavica

fibrociti perihondrij

hondrociti u lakunihijalini matriks hondrociti u lakunihijalini matriks

hijalini matriks

- na zglobnim površinama pokretnih zglobova, u stijenci većih dišnih putova (nos, grkljan, dušnik, bronhi), na

ventralnim krajevima rebara

- skelet hrskavičnjača

Elastična hrskavicaElastična hrskavica

perihondrij perihondrijhondrociti u lakuni

elastična vlaknamatriks matriksperihondrij

- uška, grkljan

Vezivna (vlaknasta) hrskavicaVezivna (vlaknasta) hrskavica

- u dijelovima tijela koji su izloženi

znatnom mehaničkom opterećenju

težinom:

vlaknati matriks

težinom:

- međukralješnički diskovi

- spoj kostiju zdjelice

- snopovi gusto pakiranih

kolagenskih vlakanahondrociti

artikularna hrskavica

epifiza

krvna žila

Potporno (skeletno) vezivno tkivo Potporno (skeletno) vezivno tkivo –– kost...kost...

UlogeUloge:

- potpora mišićima

- zaštita mekih tkiva

(mozak, pluća, koštana srž i

dr.)

dijafiza

krvna žila

kompaktnakompaktna kostkost

šupljina ispunjena

endost

periost

dr.)

- metabolička uloga -

spremište iona (Ca, Mg, P

itd.)

Anatomska građa duge kostiAnatomska građa duge kosti

metafizaspužvastaspužvasta kostkost

šupljina ispunjena

koštanom srži

Histološka građa kosti...Histološka građa kosti...

1. Stanice:

- osteoblastiosteoblasti (na površini) -> osteocitiosteociti (u lakunama)

- osteoklastiosteoklasti

- osteociti međusobno komuniciraju preko citoplazmatskih - osteociti međusobno komuniciraju preko citoplazmatskih

nastavaka unutar koštanih kanalića (kanalikulikanalikuli)

2. Vlakna:

- kolagen i glikoproteini

3. Kruta ovapnenjena međustanična tvar – koštani matrikskoštani matriks:

- 30 % organska tvar – osteoidosteoid

- 70% anorganske soli - hidroksiapatit hidroksiapatit Ca10(PO4)6(OH)2 i dr.- 70% anorganske soli - hidroksiapatit hidroksiapatit Ca10(PO4)6(OH)2 i dr.

Osnovna funkcionalna jedinica kosti Osnovna funkcionalna jedinica kosti –– osteon ili Haversov sustavosteon ili Haversov sustav

Haversov

kanalvena arterija

lamela osteonlakuna

periost

kanal

živac

osteocit citoplazmatski nastavak

u kanalikulu

Haversov

kanal

Volkmannov

kanal

spužvasta kost

osteon

osteocit

u lakuni

MIŠIĆNO TKIVOMIŠIĆNO TKIVO

miofibril

srčano

poprečna

prugavost

jezgra

Vrste mišićnog tkiva:

srčano

skeletno

glatko

jezgra

miofibril

poprečna

prugavost

miocitmiocit

jezgra

- uloga: kontrakcija (aktin i miozin)

- porijeklo: mezoderm

Skeletno mišićno tkivoSkeletno mišićno tkivo- brza i snažna kontrakcija

- pod utjecajem volje

- sincicij

- sarkomera

– najmanji funkcionalni

mišić obavijen epimizijem

snop mišićnih vlakana

obavijen perimizijemjezgre (periferno)

mišićno vlakno (fibra) – najmanji funkcionalni odsječak mišićnog vlakna

- omeđena dvjema Z linijama

- tamne A pruge i svijetle I pruge

- prilikom kontrakcije se skraćuje

mišićno vlakno (fibra)

obavijeno endomizijem

mišićna vlakanca

(miofibrile)

I pruga A pruga I pruga

sarkomera

H pruga

sarkomera

Z linijaZ linija

Debeli filamenti (miozin)

Tanki filamenti (aktin)

M linija

Skeletno mišićno tkivoSkeletno mišićno tkivo

vezivno tkivo (endomizij)poprečna prugavost jezgra (na periferiji vlakna)

Uzdužni presjek Poprečni presjek

mišićno vlakno (fibra)

jezgra (na periferiji vlakna)

Srčano mišićno tkivoSrčano mišićno tkivo- samo u srcu

- snažne ritmične kontrakcije bez utjecaja volje

jezgra

mišićna stanica (miocit)razgranato

mišićno

vlakno

poprečna

ispruganost

jezgra

(u sredini stanice)

prijelazna

ploča

prijelazna

ploča

Glatko mišićno tkivoGlatko mišićno tkivo- stijenke šupljih organa (npr. crijevo, želudac, maternica)

- spore ali dugotrajne kontrakcije bez utjecaja volje

poprečni

presjek

uzdužni

presjek

vretenasta mišićna stanica

(miocit) s jezgrom u sredini

kružni sloj glatkog mišićnog tkiva sluznica crijeva

Raspored glatkog mišićja u stijenci crijevaRaspored glatkog mišićja u stijenci crijeva

kružni sloj glatkog mišića koji okružuje crijevo i čije kontrakcije uzrokuju segmentacijuuzrokuju segmentaciju

uzdužni sloj glatkog mišića koji se pruža duž crijeva, uzrokuju valovite kontrakcijeuzdužni sloj glatkog

mišićnog tkivasubmukoza

ŽIVČANO TKIVOŽIVČANO TKIVO

Živčano tkivo...Živčano tkivo...

- uloga: primanje, prijenos i obrada podražaja iz okoline i tijela (neuroni!)

središnji živčani

sustav (mozak i

leđna moždina)

- tipovi stanica:

1. Živčane stanice ili neuroni

2. Glija-stanice ili neuroglija periferni živčani

sustav (motorički i

senzorički živci)

dendriti (primaju podražaj) završne

(terminalne)

Građa neuronaGrađa neurona

jezgracitoplazma

(terminalne)

nožicesmjer prijenosa

podražaja

tijelo živčane stanice (soma,

perikarion)

akson ili neurit (prenosi podražaj)

mijelinska ovojnica

Ranvierovi čvorovi

Schwanova ovojnica

Razvoj mijelinske ovojniceRazvoj mijelinske ovojnice

jezgra

akson

Schwanova

stanica mijelin

Schwanova stanica

mijelin

akson

Širenje impulsa duž Širenje impulsa duž akson akson –– akcijski akcijski potencijalpotencijal

stanična membrana

citoplazmacitoplazma

depolarizacija

repolarizacija

mirovanje

dendriti

mijelinska ovojnicajezgra

Prijenos impulsa Prijenos impulsa s jedne na drugu s jedne na drugu stanicustanicu

- sinapsasinapsa - dodirno

područje između dva neurona

ili neurona i efektorske

živčani

impuls

akson mjehurić

sinaptička

pukotina

tijelo neurona akson

smjer kretanja

živčanog impulsa

ili neurona i efektorske

stanice (mišićne ili žljezdane)

pukotina

neurotransmiteri receptorske molekule

dendrit primajućeg neurona

završne nožice

aksona

Siva i bijela tvar u leđnoj moždiniSiva i bijela tvar u leđnoj moždini

siva tvar

bijela tvar

siva tvar

spinalni ganglij

Siva i bijela tvar u leđnoj moždiniSiva i bijela tvar u leđnoj moždini

siva tvar:siva tvar:

- tijela neurona i neuroglija

bijela tvar:bijela tvar:

-- aksoni i aksoni i neuroglijaneuroglija