FUTBOL HAKEMLERİNİN PSİKOLOJİKDURUMLARI ve İŞ ÖZELLİKLERİ: İŞ

ZENGİNLEŞTİRME İÇİN ÇIKARIMLAR

MAKALE ÖZET ve ÇEVİRİSİ

Makale Bilgileri•

•

•

•

Orijinal adı: Job characteristics and psychologicalstates of football referees: implications for job enrichment

Yazar: Mohsen Loghmani, Tracy Taylor ve Rahim

Ramzaninejad Yayın yeri: Managing Sport and Leisure

Yayın yılı: 2017

ÖZET

Profesyonel bir futbol hakemi, işini kamuoyunungözleri önünde yapmaktadır. Hakemin performansı, hemyöneticilerinin hem de medyanın eleştirisine açıktır. Buçalışmada bir futbol hakeminin iş tasarımının, hakemperformansı ve refahı ile ilişkisi incelenmiştir.

ÖZET

Futbol hakemlerinin işinin kilit unsurları (n=157) İşÖzellikleri Modeli kullanılarak ölçülmüştür. Uzmanlık vebilginin işlenmesi modeldeki önemli unsurlar olarakbulunmuştur. Bu araştırma, iş genişletmenin (yataygenişletme) hakemlerin iş tatmini ve işin yenidentasarımının bağlılığı arttırmanın bir yolu olabileceğinigöstermektedir.

GİRİŞİş tatmini, bir bireyin işinden ne kadar memnun

olduğunu yansıtır ve işle ilgili refahın güvenilir birgöstergesi olarak kabul edilir. İş tatmini, çalışanınbağlılığı için kritik bir boyuttur. İş tatmini literatürde,“bireyin işi ya da iş deneyimlerinin değerlendirilmesindenkaynaklanan zevkli ya da olumlu duygusal durum” olaraktanımlanır.

GİRİŞ

Örgütsel bağlılık ve işe katılım da iş doyumu üzerindedavranışsal sonuçlara yol açabilmektedir. Tasarım veyeniden tasarım yoluyla işleri zenginleştirmek, özerklik,işin anlamlılığı ve beceri kullanımının arttırılması, iştatmininin artmasıyla ilişkilendirilmiştir. Son zamanlarda,iş özerkliğinin, bireylerin kendi işlerini şekillendirmelerive kişisel iş uyumunu arttırmaları için bir yol olduğu dabelirtilmektedir.

GİRİŞ

Literatürdeki çalışmalar da yüksek düzeyde duygusalbağlılığı olan çalışanların, işlerinde çaba harcamalarınındaha muhtemel olduğunu ve örgütte kalma ihtimalinindaha yüksek olduğunu savunmaktadır. Profesyonel takımsporlarında, görevi yerine getirmenin artan stres veendişe düzeyleri ile ilişkili olduğu bulunmuştur. Başka biraçıdan, kazanan takımın antrenörleri, oyuncuları vehakemlerin iyi performans gösterdiklerinden nadirenbahsederken, kaybettiklerinde genellikle oyuncular vehakemler hakkında olumsuz yorumlar yapmaktadırlar.

GİRİŞHakemler sosyal baskıdan etkilenmektedirler. Bu

baskının bir maç sırasında karar vermelerini de etkilediğibilinmektedir. Stresli olaylar, hakemlerin duygusaldurumunu, iş tatminini ve performansını etkilemektedir.Bu çalışma, iş tasarımı teorilerini kullanan futbolhakemlerinin iş tatminini araştırmaktadır.

İŞ ÖZELLİKLERİ MODELİ ve İLGİLİARAŞTIRMALAR

Hackman ve Oldham (1976) tarafından yayınlanan işözellikleri modeli oldukça etkili olmuştur ve işgenişletme ve iş zenginleştirme hakkında önemlihususlar içermektedir. İş zenginleştirme, daha yüksekdüzeyde bilgi ve beceri gerektiren, çalışanlara planlama,yönetme ve kontrol etme konularında özerklik vesorumluluk verme ve kişisel gelişim için fırsat sağlamakonusunda daha fazla sayıda iş içeriğinin işe dahiledilmesini ifade eder.

İŞ ÖZELLİKLERİ MODELİ ve İLGİLİARAŞTIRMALAR

İş genişletme ise, “işleri daha fazla ve/veya farklı işleriçerecek” şekilde dönüştürür. İş özellikleri modeli, iştatmini, iç motivasyon, verimlilik ve çalışanların diğerdavranışlarını değerlendirmek için önemli bir temelsağlamıştır.

İŞ ÖZELLİKLERİ MODELİ ve İLGİLİARAŞTIRMALAR

Çalışanlar genellikle işlerini çok özel, kapsamlı veyabenzersiz işler olarak tanımlamaktadır. Bir çalışan şöylediyebilir: “Farklı beceri ve yeteneklerimi kullanarakgörevleri yapıyorum” veya “İşimi baştan sona kadar etkilibir şekilde yapıyorum” veya “İşimin başkalarının hayatlarıüzerindeki önemli bir etkisi var” veya “İşiminplanlanmasında ve yapılmasında kullanılacakprosedürlerin belirlenmesinde büyük bir özgürlüğüm var”.

İŞ ÖZELLİKLERİ MODELİ ve İLGİLİARAŞTIRMALAR

Bu tür söylemler beceri çeşitliliği, görev kimliği, işinanlamlılığı, işin özerkliğini içeren özelliklerin birgöstergesidir. Bireyler yaptıkları işlerin sonuçlarındankendilerini sorumlu hissetmek, sürekli biçimde bilgiyesahip olmak ve işi anlamak istemektedirler. Bu da işinanlamlılığı ile ilgilidir.

SPOR BAĞLAMI

Daha önce de belirtildiği gibi, hakemler futbol dahilbirçok spor dalında kritik bir rol oynamaktadırlar. Ancakbu popülasyonla ilgili çok az araştırma yapılmıştır. Sonzamanlarda öz yeterliliğin iş tatmini üzerindeki etkisinifutbol hakemleri üzerinde ölçerek hakemlerin özyeterliliği ile iş tatmini arasında anlamlı bir ilişkibulunmuştur.

SPOR BAĞLAMI

Futbol hakemlerine yönelik araştırmaların çoğu dışfaktörler üzerinde odaklanmıştır. İtalyan futbolhakemlerinin stadyumun atmosferinden büyük ölçüdeetkilendiğini ve stadyum seyircilerle dolu olduğunda,hakemlerin futbolculara karşı daha katı olduğubulunmuştur. Alman futbol hakemleri incelendiğinde,sosyal baskıların özellikle de seyircilerinden gelenbaskıların kararlarda büyük rol oynadığı bulunmuştur.

SPOR BAĞLAMI

Ayrıca hakemlerin öngörülemeyen konulardan ve dışetkenlerden de etkilendiği tespit edilmiştir. Bunlar, evsahibi avantajı, favori olan takım, seyirci sayısı vb. olaraktanımlanmaktadır. İş tasarımı üzerine yapılanaraştırmalara dayanarak, bu çalışma iş özellikleri modelive iş tasarımı modelini kullanarak futbol hakemlerininözelliklerini araştırmaktadır. Bu şekilde futbolhakemlerinin memnuniyetsizliği ve motivasyonalanlarının belirlenmesi için temel oluşturulmaktadır.

İş Özellikleri Modeli’ne göre bazı özellikler işin özünüoluşturmaktadır. Örneğin bir futbol hakeminin fizikselbecerileri ile zihinsel yetenekleri birleşerek performansbütününü oluşturur. Aynı zamanda futbol hakemleri maçöncesi, maç esnası ve maç sonrasında kendilerini vekararlarını sürekli olarak değerlendirmektedirler.Hakemlerin rolleri ve sorumlulukları hakkında nedüşündüklerini daha iyi anlamak için, bu araştırmahakemlerin iş özelliklerini nasıl algıladıklarını ve hangizorlukları yaşadıklarını araştırmaktadır.

SPOR BAĞLAMI

Bu çalışma, futbol hakemleri için kariyer fırsatlarınıngenişlediği Orta Doğu’nun merkezi konumunda bulunanİran’da yapılmıştır. İran’da hakemlik yapmanın zor bir yönüde hakemlere sürekli ve yoğun biçimde bir baskı olmasıdır.Futbol kulüpleri arasındaki rekabet yöneticilerin,antrenörlerin ve seyircilerin sık sık hakem kararlarınaprotestoda bulunmasına neden olmaktadır. İranlı hakemlergenelde yarı profesyoneldir ve çoğu İranlı hakem ikinci birişe sahiptir.

İRAN’DA FUTBOL HAKEMLİĞİ

Bu çalışmanın amacı, İranlı futbol hakemlerinin temeliş özelliklerinin psikolojik durumları, davranışları vedavranışlarının sonuçları üzerindeki etkilerinibelirlemektir.

HİPOTEZ

HİPOTEZBeceri çeşitliliği, uzmanlık ve işin anlamlılığının

hakemlerin psikolojik durumlarını kolaylaştıracağıvarsayılmıştır. (Hipotez 1)

İş özerkliğinin problem çözme ve sorumluluğuarttıracağı varsayılmıştır. (Hipotez 2)

İşe dair geri bildirimlerin bireyin bilgisini arttırdığıvarsayılmıştır. (Hipotez 3)

Son olarak, eleştirinin hakemler üzerinde olumludavranışsal sonuçlara yol açıp açmayacağı araştırılmıştır.(Hipotez 4)

YÖNTEM

KATILIMCILAR

Katılımcılar, 157 İranlı erkek futbol hakemi ve yardımcıhakemi, yaş aralığı 24-47 ve mesleki tecrübe aralığı 6-27yıl olan bireylerden oluşmaktadır.

Temel İş Özellikleri Kritik Psikolojik Durumlar Çıktılar

Beceri çeşitliliği Gelişimden duyulanmemnuniyet

Uzmanlaşma İşin anlamlılığı

Görevin önemi İçsel motivasyon

Özerklik

Bilgi akışı İşin çıktılarına ilişkinsorumluluk

Genel memnuniyet

Problem çözme

Geri bildirim Sonuçlardan haberdarolma

Verimlilik

TARTIŞMA

Bu çalışmanın bulgularına göre, futbol hakemleriesnek yaklaşımlardan çok resmi iş tanımlarını takipetmektedirler. Futbol hakemleri yaptıkları işin insanlarınyaşamlarını etkilediğine inanmaktadırlar. Buna paralelolarak beceri çeşitliliği ve görevin anlamlılığının çokönemli olduğu bulunmuştur. Kişiler arası becerileringelişimi hakemlerin iş özerkliğini arttırabilmeleri içinönemli bir yol olabilir.

TARTIŞMA

İşin yeniden tasarlanmasının ve kişisel gelişimin,çalışanların görevlerinde ve ilişkilerinde değişiklikyapması için bir başlangıç noktası olabileceğibulunmuştur. Çalışmanın bulgularına göre hakemlerinbeceri çeşitliliğine büyük bir önem verdiği bulunmuştur.Hakemlerin yetenek ve bireyler arası ilişkilerinikullanmaları onlara daha fazla adapte olma ve yenilikyapma fırsatları sağlamaktadır. Bu da güçlendirme ve iştatmini duygusu yaratabilmektedir.

TARTIŞMA

Görev önemi ile uzmanlık arasında olumsuz bir ilişkiolduğu görülmüştür. Uzmanlık, işin basitleştirilmesine vedar sorumluluklara neden olabilmektedir. Clave’in (1993)bulgularını destekleyen bu çalışma, geri bildirim almanınpsikolojik açıdan önemli bir etkisi olduğunu göstermiştir.Özerkliğe ek olarak, görev önemi ve görev kimliğinin, işinsonuçlarına ilişkin psikolojik sorumluluk durumu üzerindede önemli bir etkiye sahip olduğu ve tüm temel işözelliklerinin, psikolojik olarak anlamlı olmasının psikolojikdurumla bağlantılı olduğu bulunmuştur.

TARTIŞMA

Kritik psikolojik durumlar ile tutum ve davranışlarınsonuçları arasındaki ilişkiye dair bulgular futbolhakemlerine ilginç sonuçlar sunmuştur. Sonuçlar,hakemin memnuniyetinin içsel veya dışsal faktörlerleetkileşimde olduğunu göstermektedir.

TARTIŞMA

Özellikle, çalışmanın bulguları iş genişletme ve(yüksek beceri çeşitliliği ve görevin önemi) ve işhazırlama yoluyla işin anlamlılığının psikolojik durumu ileilgili futbol hakemlerinde motivasyon sonuçlarıyaratabileceğimizi göstermiştir. Bu nedenle futbolhakemlerinde genel memnuniyet elde etmek içinörgütsel bağlılık, iş hazırlama, mesleki bağlılık ve işekatılım gibi aracı faktörlerin dikkate alınmasıgerekmektedir.

ARAŞTIRMANIN ETKİLERİ

Batı kültürü dışında bir bağlamda yapılan az sayıdaçalışmadan biri olan bu araştırma, roller ve beklentilerkonusundaki bilgilerimizi arttırmaktadır. İşteki sistem,organizasyon gibi değişkenler ve bağlılık, işe katılım,mesleki bağlılık ve işle ilgili zorluklar, iş özellikleri iletutumlar arasındaki ilişkide aracılık rolü üstlenmektedir.Hackman ve Oldham’ın modeli futbol hakemlerinin temeliş özelliklerini önemli ölçüde tahmin etmektedir.

Bu çalışma, iş genişletmenin bir hakemin işinitasarlarken ve yeniden tasarlarken yararlı bir şekildekullanılabilecek bir teknik olduğunu tespit etmiştir. Ayrıcabir futbol hakemi olarak etkili olmak için kritik görev vebecerileri vurgulamaktadır. Gelecekte yapılacakaraştırmaların ayrıca iş motivasyonunu, memnuniyetini,bağlılığını ve çalışanın işe alımını ve refahı geliştirmek içinfutbol hakemleri için iş tasarımı ve iş hazırlamatekniklerinin kullanılmasının etkinliğini araştırması tavsiyeedilmektedir.

ARAŞTIRMANIN ETKİLERİ

HAZIRLAYANLARÖzer ÖZDEN

Harun TERİN

Azad İLHAN

Onur TEK

Levent TAŞDELGEN

Erdem SUBAK

Orhun Aydın DURAN

Evren AYDOĞAN