Zemsta

Aleksander Fredro

(1793 – 1876)

Geneza ZemstyTreśd Zemsty ma swe źródło w autentycznym konflikcie. Otóż gdy w 1828 roku Fredro ożenił się z Zofią Skarbkową, otrzymał w posagu m.in. połowę starego zamku w Odrzykoniu.

Druga należała do innej rodziny. Przeglądając papiery otrzymanego majątku znalazł akta procesowe właścicieli zamku z XVII wieku. Byli nimi Piotr Firlej i Jan Skotnicki. Firlej zajmował zamek dolny, zaś słynny z pieniactwa Skotnicki –górny.Pomysł na komedię Fredro miał więc pod ręką. Zemstę napisał w 1833 roku . Prapremiera Zemsty odbyła się w 1834 roku we Lwowie, edycja książkowa miała miejsce dopiero cztery lata później, w 1838 r.

Czas i miejsce akcji Zemsty• Akcja „Zemsty” Aleksandra Fredry rozgrywa się w czasach

współczesnych autorowi – na przełomie XVIII i XIX wieku.

• Wszystkie wydarzenia rozgrywają się w starym zamczysku, którego współwłaścicielami są:

Rejent Milczek i Cześnik Raptusiewicz.

Komizm w utworze• Aleksander Fredro wykorzystał w komedii

trzy rodzaje komizmu:komizm sytuacyjny – komizm sytuacyjny uwidacznia się w poszczególnych scenach komedii, takich jak: dyktowanie listu przez Cześnika, scena oświadczyn Papkina czy też spisywania przez niego testamentu.

Komizm postaci – wiąże się przede wszystkim z kreacją postaci Cześnika Raptusiewicza, Rejenta Milczka i Papkina. Autor nadał im charakterystyczne nazwiska, uwypuklające cechy ich charakteru. W „Zemście” postacią, która zespala w swej kreacji wszystkie wspomniane rodzaje komizmu, jest Papkin, niewątpliwie jedna z najciekawszych i najbardziej barwnych postaci dzieła.

Bohaterowie ci śmieszą odbiorcę swym sposobem bycia, zachowaniem i wyglądem zewnętrznym.komizm słowny – wyłania się z wypowiedzi bohaterów, którzy mają swoje ulubione powiedzonka i często wplatają je w tok wypowiedzi.

Budowa utworu

• Zemsta” Aleksandra Fredry składa się z czterech aktów.

• Akt I –przybliża bohaterów oraz zapoznaje go z głównym wątkiem komedii, jakim jest konflikt o mur graniczny pomiędzy Cześnikiem a Rejentem.

• W akcie I następuje również zawiązanie akcji, która rozwija się w kolejnych aktach, prowadząc do punktu kulminacyjnego.

• Punktem kulminacyjnym sztuki jest intryga Raptusiewicza i wymuszenie ślubu Wacława i Klary.

• Po nim następuje rozwiązanie akcji i pogodzenie zwaśnionych rodów.

Konstrukcja akcji w Zemście

• Główną sprawą „Zemsty” jest konflikt dwóch czołowych postaci: Cześnika i Rejenta.

• Konflikt ten oparł się na ekonomii(ożenek z bogatą Podstoliną byłby dla obu szlachciców korzystnym interesem) oraz różnicach społecznych, dzielących bohaterów (Cześnik zajmował stosunkowo wysokie miejsce w tabeli urzędów szlacheckich, Rejent – zdecydowanie niższe).

• Podejście do sprawy konfliktu jest jednak groteskowe, co zostało pokazane poprzez komiczne sprzeczności.

Główni bohaterowie

• Cześnik Raptusiewicz i Rejent Milczek to główni bohaterowie „Zemsty” Aleksandra Fredry.

• Obaj są mężczyznami w podeszłym wieku i należą do tej samej klasy społecznej – szlachty.

• Autor komedii ukazał ich na zasadzie kontrastu.

Cześnik Raptusiewicz jest mężczyzną wysokim, krzepkim i dobrze zbudowanym, chod z racji podeszłego wieku cierpi na różne dolegliwości. Sprawuje urząd cześnika ziemskiego, a po śmierci brata przejął opiekę nad jego jedyną córką, Klarą. Ma bujną i zawadiacką przeszłośd.Jak wskazuje jego nazwisko jest raptusem – szlachcicem o gwałtownym i niepohamowanym temperamencie, działającym pod wpływem emocji.

Rejent Milczek jest przeciwieostwem Raptusiewicza. Jest szczupły, nieco przygarbiony, o postawie pełnej pokory i uległości. Jest wdowcem, samotnie wychowującym syna, Wacława. Jest typowym dorobkiewiczem, zachłannym na pieniądze i zawziętym. Milczek jest osobą skrytą, małomówną, wyrachowaną i pozornie układną. Stwarza złudzenie człowieka pobożnego, ułożonego i usłużnego, a w rzeczywistości jest to maska, pod którą ukrywa obłudę, tchórzliwośd i mściwośd.

Miłośd Wacława i Klary

• Miłośd Wacława i Klary jest jednym z wątków „Zemsty” Młodzi należą do zwaśnionych rodów. Wacław jest synem Rejenta, a Klara – bratanicą Cześnika.

• Spotkali się po powrocie Wacława z Warszawy, gdzie pobierał nauki i pod fałszywym imieniem księcia Rodosława uwodził Podstolinę. Młodzieniec ujrzał w ogrodzie Klarę, a potem kilka razy spotykali się przy murze granicznym. Dośd szybko wyznał dziewczynie swoją miłośd i zyskał jej przychylnośd.

Znaczenie i uniwersalne własności w „Zemście”

• Autor ukazał w niej zmierzch polskiej szlachty, ukazując w głównych bohaterach jej wszystkie wady i słabostki.

• Dzięki komizmowi utwór zyskał charakter ponadczasowy i uniwersalny.

• Dzieło uwidacznia ludzkie przywary, które są nadal aktualne i występują w międzyludzkich relacjach niezależnie od czasów i zwyczajów.