ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ RAPORLARINA AİT

TEKNİK ŞARTNAME

2015

İÇİNDEKİLER

ERZURUM BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ RAPORLARINA

AİT TEKNİK ŞARTNAME ................................................................................................... 1

1. PROJE AMAÇLI JEOTEKNİK ETÜTLERİN PROGRAMLANMASI ............................. 2

1.1.ETÜT KATEGORİLERİ ............................................................................................... 2

1.2. GÖZLEMSEL ZEMİN ETÜT RAPORU ..................................................................... 5

1.3. SONDAJA DAYALI ZEMİN VE TEMEL ETÜT RAPORU ....................................... 6

1.4.RAPOR BAŞLIKLARI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR ................................................ 8

2. ARAZİ ÇALIŞMALARI ................................................................................................. 18

2.1. MUAYENE ÇUKURU AÇTIRILMASI .................................................................... 18

2.1.1. Muayene Çukurunun Amacı .................................................................................... 18

2.1.2. Kategori 1 Etütleri İçin Muayene Çukurunun Yerlerinin, Sayısının Ve Derinliğinin

Belirlenmesi ...................................................................................................................... 19

2.2. SONDAJ KUYUSU AÇTIRILMASI ......................................................................... 19

2.2.1. Sondajın Amacı ....................................................................................................... 19

2.2.2. Sondaj Makinesi Ve Ekipmanı ............................................................................... 20

2.2.3. Sondajların Yapılması ............................................................................................. 22

2.2.4. Sondajlarda Boruluma ............................................................................................. 24

2.2.5. Kategori 2 Ve Kategori 3 Etütleri İçin Sondaj Yerlerinin, Sayısının Ve Derinliğinin

Belirlenmesi ...................................................................................................................... 24

2.2.5.1. İmar Plan Tadilatları, Sondaj Adet Ve Derinlikleri ............................................... 24

2.2.5.2. Parsel Bazında Zemin Etütleri ( Konut Sahası ) .................................................... 25

2.2.5.3. Parsel Bazında Zemin Etütleri ( Ticaret Sahası, Dini Tesis, Eğitim Tesisi, Sağlık

Tesisi, Spor Tesisi, Patlayıcı Ve Parlayıcı Maddelerin Bulunduğu Veya Depolandığı

Alanlar İle İnsanların Yoğun Olarak Bulunduğu Diğer Hizmet Binaları ............................ 26

2.2.5.4. Köprü, Altgeçit, Üstgeçit; Yaya Üstgeçit Etütleri .................................................. 27

2.2.5.5. Sanayi Ve Depolama Sahası Yapıları Etütleri ....................................................... 27

2.2.5.6. Diğer Parsel Bazındaki Zemin .............................................................................. 28

2.3. NUMUNE ALINMASI VE ETĠKETLENMESİ ....................................................... 29

2.3.1. Örselenmiş Numune ................................................................................................ 29

2.3.2. Örselenmemiş Numune .......................................................................................... 29

2.3.3. Karot Numuneleri .................................................................................................... 30

2.4. ZEMİN TANIMLAMALARI ..................................................................................... 31

2.5. SONDAJ KUYULARI İLGİLİ DOKÜMAN HAZIRLANMASI ............................... 31

2.6. JEOTEKNİK-ZEMİN ETÜDÜ AMAÇLI JEOFİZİK ÇALIŞMALAR ....................... 31

3. ZEMİN/KAYA MEKANİĞİ LABORATUAR DENEYLERİNİN YAPILIŞI İLE DENEY

SONUÇLARININ SUNULMASI ........................................................................................ 33

3.1. ZEMİN MEKANİĞİ LABORATUVAR ŞARTLARI ............................................... 33

3.1.1. Laboratuar Teknik İmkânları .................................................................................. 33

3.1.2. Personel Durumu .................................................................................................... 34

3.2. NUMUNELERİN LABORATUVARA TESLİMİ ..................................................... 34

3.3. ZEMİN / KAYA MEKANİĞİ LABORATUVAR ÇALIŞMA ESASLARI ............... 34

3.4. TÜM NUMUNELER ÜZERİNDE YAPILACAK LABORATUVAR DENEYLERİ 35

3.4.1. Zemin Mekaniği Laboratuar Deneyleri ................................................................... 35

3.4.2. Kaya Mekaniği Laboratuar Deneyleri ..................................................................... 36

3.4.3. Deneylerde Kullanılacak Standartlar ....................................................................... 37

3.4.4. Deney Numunelerinin Hazırlanması ....................................................................... 37

3.4.5. Deney Sonuçlarının Hazırlanması ........................................................................... 38

4. ZEMİN ETÜDÜ RAPORU HAZIRLAMA GENEL HÜKÜMLERİ ................................ 39

TABLOLAR

Tablo-1: Kategori 1 için inşaat taban alanına göre muayene çukuru adetleri ......................... 19

Tablo-2: Kategori 1 ek her bir yapı için inşaat taban alanına göre muayene çukuru adetleri . 19

Tablo-3: Konut sahalarında inşaat taban alanına göre sondaj adetleri ve derinlik hesabı ..... 25

Tablo-4: Konut sahalarında ek her bir yapı için inşaat taban alanına göre sondaj adetleri .... 25

Tablo-5: Ticaret sahası, dini tesis, eğitim tesisi, sağlık tesisi, spor tesisi, patlayıcı ve parlayıcı

maddelerin bulunduğu veya depolandığı alanlar ile insanların yoğun olarak bulunduğu

diğer hizmet binaları sahalarında inşaat taban alanına göre sondaj adetleri ve derinlik

hesabı ........................................................................................................................ 26

Tablo-6: Ticaret sahası, dini tesis, patlayıcı ve parlayıcı maddelerin bulunduğu veya

depolandığı alanlar ile insanların yoğun olarak bulunduğu diğer hizmet binaları

sahalarında ek her bir yapı için inşaat taban alanına göre sondaj adetleri ................... 26

Tablo-7: Sanayi ve depolama sahalarında inşaat taban alanına göre sondaj adetleri ve derinlik

hesabı ....................................................................................................................... 27

Tablo-8: Sanayi ve depolama sahalarında ek her bir yapı için inşaat taban alanına göre sondaj

adetleri ..................................................................................................................... 27

Tablo-9: Sondaj adetlerine göre jeofizik çalışma adetleri ..................................................... 32

1

ERZURUM BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ

RAPORLARINA AİT TEKNİK ŞARTNAME

AMAÇ

Erzurum Büyükşehir Belediyesi ilgili birimleri, diğer kurum/kuruluşlar ve özel firmalar

tarafından, yapıların statik projelerine esas teşkil etmek amacıyla hazırlanan zemin etüt

raporlarının incelenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda; hazırlanan etütlerin veri ve teknik

içerik bakımından yeterli hassasiyette hazırlanmadığı tespit edilmiştir. Söz konusu raporların

hazırlanmasına yönelik kapsam, yöntem ve içeriğin bütüncül bir yaklaşımla ele alınarak bilim

ve teknolojideki son gelişmeler ışığında yenilenerek uygulamada birlikteliğin sağlanması

amacıyla Başkanlığımız bünyesinde görev yapan teknik elemanlar tarafından "Zemin ve

Temel Etüdü Raporlarına Ait Teknik Şartname" hazırlanmıştır.

Hazırlanan bu teknik şartnamede amaç Erzurum Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde

yapılacak inşaat faaliyetlerinde, parselin zemin parametrelerinin belirlenmesinde uygulanacak

metot ve yöntemlerin düzenli bir sistem içerisinde yürütülmesi, arazi çalışmalarında belediye

kontrolünün sağlanması ve hazırlanacak olan Zemin ve Temel Etüdü Raporlarının esaslarını

belirlemektir.

KAPSAM

Bu Şartnamenin hükümleri, Erzurum Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde uygulanır.

Erzurum Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, parsel bazında

Jeoteknik-Zemin Etüdü çalışmaları ve plan tadilatına esas Jeolojik-Jeoteknik Zemin Etüt

esaslarını üç ana başlık altında belirtmiştir. Bunlar; jeoteknik etütlerin programlanması

(uygulanacak yöntemler ve rapor formatı),Yapılan plan doğrultusunda yapılacak arazi ve

laboratuar çalışmaları, son olarak Raporu hazırlama ve sunulma esaslarıdır.

DAYANAK

Bu Şartname Mülga Bayındırlık Bakanlığı Yapı ve İmar İşleri Başkanlığı Yapılar için Temel

Sondajları Teknik Şartnamesi, Mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 28.06.1993 tarih ve 6-

5/373 sayılı Zemin ve Temel Etüdü Raporunun Hazırlanmasına İlişkin Esaslar, Mülga

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü 18.08.2005 tarih ve

B.09.0.Y.Ġ.G. 0.13.00.09/847 sayılı Bina ve Bina Türü Yapılar İçin Zemin ve Temel Etüt

Raporu Genel Formatı’na göre hazırlanmıştır.

2

1.PROJE AMAÇLI JEOTEKNİK ETÜTLERİN PROGRAMLANMASI

Proje amaçlı yapılan zemin ve temel etütleri, temel tasarımı ile zemin-temel-yapı

etkileşiminde kullanılacak zemin özellikleri, yer altı suyu durumu, civar yapılar, yapı

özellikleri, depremsellik, yapılacak yapı ve kazıların çevre ile olan ilişkisi gibi faktörler göz

ününe alınarak etütlerin kapsam ve içeriğini belirleyen Etüt Kategorisi tespit edilmelidir.

1.1.ETÜT KATEGORİLERİ:

Bina ve bina türü yapılarda zemin ve temel etütleri kapsam ve içeriğini belirleyen çalışma

hesaplar ve denetim yöntemleri yapı ve zemin koşulları göz önüne alınarak; Kategori 1(az

riskli), Kategori 2 (normal riskli) ve Kategori 3 (yüksek riskli) olarak 3 farklı kategori

belirlenmiştir.

Bir yapının aşağıda tanımlanan kategorilerden hangisine gireceği çalışma çalışmayı yapan

firma tarafından etütler öncesi kararlaştırılır. Ancak bu kategori, etütlerin herhangi bir

aşamasında gerekçesi belirtilerek değiştirilebilir.

a)Kategori-1(Az Riskli)

Yapılar Yönünden: Bu kategoride küçük ve basit yapılar yer alır. Risk mal ve can güvenliği

bakımından ihmal edilebilir düzeydedir. Bu yapıların etüdü ilgili mühendis tarafından;

deneyim, gözlem, standartların ve kabul görmüş tablo verilerinin kullanımı suretiyle

gerçekleştirilebilir(arazide gözlem çukuru açıp gözlemek, çevrede mevcut kazı, kanal v.b.gibi

zemin yapısını gösteren yerleri incelemek, varsa civardaki yapıların durumunu incelemek v.b)

Zemin Koşulları Yönünden: Düz veya çok eğimli olmayan tabii sahalardır. Şişme veya yüksek

oturma potansiyeli gösteren zeminler, yumuşak veya gevşek veya organik madde içeren veya

daha önce karşılaşılmamış değişik nitelikli zeminler ile tekniğine uygun olarak sıkıştırılmamış

dolgular bu kategori içinde değildir.

Civar Yapılar Yönünden: Komşu yapılara, altyapı şebeke sistemine (su, kanalizasyon, tabi

gaz, telefon, elektrik v.b.) zarar riski olmamalıdır.

Yer Altı Suyu Yönünden: Su tablası altında kazı yapılmamalı veya su tablası altında kazı

yapmanın hiç bir sorun yaratmayacağı deneyimle söylenebilmelidir.

Depremsellik Yönünden: Deprem riski düşük veya depreme hassas olmayan yapılar.

3

Çevre Yönünden: Hidroloji, tabii bitki örtüsü, yüzeysel su rejimi, toprak kayması, zemin

çökmesi v.b.sorunlar olmamalıdır.

Aşağıda verilen yapı ve yapı kısımları Kategori 1 e örnek olarak verilebilir;

Kolonlara 250kN ve duvarlara 100kN/m. Maksimum tasarım yükünün intikal ettiği,

geleneksel yüzeysel tip temellerin kullanıldığı 1 ve 2 katlı basit evler ve zirai yapılar.

Zemin alt ve üst seviyeleri arasında yükseklik farkının 2m.’yi geçmediği istinat

duvarları ve kazı iksaları,

Basit ve derin olmayan drenaj, boru hatları ve benzeri yapılar.

b)Kategori-2 (Normal Riskli)

Yapılar Yönünden; Bu kategoride anormal risk taşımayan, alışılmamış unsurlar içermeyen,

analiz ve hesap gerektiren fakat klasik metotlarla zemin ve temel tasarımı tamamlanarak

yapımı gerçekleştirilebilen yapılar ve temeller yer alır.

Zemin Koşulları Yönünden: Temel tasarımı için gerekli zemin parametreleri alışılmış arazi ve

laboratuar çalışmaları ile bulunabilmelidir.(standart penetrasyon, arazi permeabilite deneyleri,

konsolidasyon, tek veya üç eksenli basınç deneyleri, elek analizi v.b.gibi)

Civar Yapılar Yönünden: Kazılar, kazıklı temel inşaatları, yer altı suyu seviyesinin indirilmesi

ve drenaj gibi faaliyetlerin civar yapılara zararlı olamayacağı söylenebilmelidir.

Yer Altı Suyu Yönünden: Bu kategoriye giren işlerde, yer altı su seviyesinin indirilmesi

uygulamalarında meydana gelebileceği aksamalar civar yapılar veya yük taşıyan tabakalar

için herhangi bir uyarı veya önlem gerektirebilecek riskleri taşımamalıdır.

Depremsellik Yönünden: Deprem Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelikte

önerilen standart yöntemlerle projelendirilebilen dinamik zemin-yapı etkileşimi analizi veya

özel bir analiz ve çalışma gerektirmeyen yapıların zemin ve temel etüdü bu kategoriye

dahildir.

Çevre Yönünden: Çevreye etki bakımından özel önlem gerektirmeyen, çevre ile ilgili

sorunların bu konudaki alışılmış yöntemlerle çözülebildiği işler bu kategori kapsamındadır.

4

Aşağıda verilen yapı ve yapı kısımları Kategori 2 e örnek olarak verilebilir.

Yüzeysel temeller

Radyal temeller

Kazıklı temeller

Toprak ve su basıncına maruz duvarlar ve diğer yapılar

Köprü kenar ve orta ayakları

Sedde ve toprak işleri

Zemin ankrajları ve diğer sabitleme sistemleri

Özel su sızdırmazlık şartı veya diğer şartlar gerektirmeyen sart, çatlaksız kaya

zeminlerde yer alan tüneller

c)Kategori-3 (Yüksek Riskli)

Yapılar Yönünden: Bu kategoride özel veya büyük risk taşıyan, çok büyük açıklıklı, özel

taşıyıcı sistemli, alışılmamış ve/veya karmaşık yük durumlarına sahip yapılar yer alır.

Zemin Koşulları Yönünden: Zor zemin koşulları, mühendislik tasarımı için alışılmış olmayan

deneyler ve/veya hesap metotları ile özel irdeleme ve yorum gerektiren işler bu kategori

içindedir.

Civar Yapılar Yönünden: Civar yapılar yönünden risk olasılığı taşıyan tüm işler.

Yer Altı Suyu Yönünden: Değişken permeabiliteye sahip tabakaların, değişik su tablalarının

bulunması gibi yer altı suyundan kaynaklanan riskleri taşıyan durumlar.

Depremsellik Yönünden: Yüksek deprem riski olan bölgelerdeki depreme hassas olan özel

yapılar.

Çevre Yönünden: Çevre yönünden zor ve karışık sorunlara neden olabilecek işler.

Normalüstü tehlike, karmaşık veya az rastlanır zemin şartları veya yükleme şartlarına sahip

çok büyük veya alışılmış dışı yapıları ve yüksek deprem tehlikesine sahip bölgedeki yapılar

bu kategoriye örnek gösterilebilir.

Genel kural olarak, Etüt Kategorisi 1 veya 2’ye girmeyen tüm işler bu kategori içinde ele

alınmalıdır.

5

Yukarıdaki etüt kategorilerinde belirtilen parametrelerin yanında İmar Planına Esas olarak

yapılan Jeolojik-Jeoteknik Etüt çalışmalarında Uygun Alan(UA) olarak yerleşime uygunluk

derecesi belirtilen alanlarda, deprem bölgelerinden bağımsız olarak bodrum kat dahil olmak

üzere 2 kata kadar olan basit konut veya zirai yapıları Kategori 1(az riskli) yapı içerisinde

değerlendirilecek olup Gözlemsel Etüt Raporları kabul edilecektir.

Sondaj makinesinin giremeyeceği, jeofizik çalışmanın yapılamayacağı dar ve küçük olan

arsalar ile topoğrafik eğimi yüksek arsalarda ilgili belediye görevlileriyle birlikte arsa

üzerinde yapılacak inceleme sonucu düzenlenecek bir tutanak ile arsada sondaj ve jeofizik

çalışmanın mümkün olmadığının tespiti edilmesi durumunda, gözlemsel etüt raporu kabul

edilecektir. Ancak Düzenlenen bu tutanağın rapor içerisinde ibraz şartı aranacaktır.

Bunun dışındaki tüm yapılar ile İmar Planına Esas Jeolojik- jeoteknik Etüt Raporlarında

Önlemli Alan (ÖA), Ayrıntılı Jeoteknik Etüt Gerektiren Alanlar(AJE) ve sıvılaşma riskinin

yüksek olduğu alanlarda yapılacak yapılar bina kat adedinden bağımsız olarak 2. veya 3.

Kategoride değerlendirilecek olup bu çalışmalarda Temel ve Zemin Etüdü Formatına göre

hazırlanacaktır.

1.2. GÖZLEMSEL ZEMİN ETÜT RAPORU:

Yukarıdaki etüt kategorilerinde açıklandığı gibi Mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın

“Zemin ve Temel Etüdü Raporunun Hazırlanmasına İlişkin Esaslar” Kategori-1’de yer alan

binalar için imar planına esas jeolojik-jeoteknik rapordan inceleme alanı ve çevresine ilişkin

jeolojik bilgiler alınıp yapı parselinde muayene çukuru açtırılarak, mevcut şev aynalarının ve

çevre yapılarının incelenmesi sonucunda “Gözlemsel Zemin Etüdü Raporu” hazırlanacak olup

bu raporun içeriği aşağıda belirtilen başlıklar altında toplanacaktır.

KAPAK SAYFASI

İÇİNDEKİLER

1. GENEL BİLGİLER

1.1. Etüdün Amacı ve Kapsamı

1.2. İnceleme Alanının Tanıtılması

1.2.1. Jeomorfolojik ve Çevresel Bilgiler

1.2.2. Projeye ait Bilgiler

1.2.3. İmar Planı Durumu

6

1.2.4. Varsa Önceki Zemin Çalışmaları

1.3. Jeoloji

1.3.1.Genel Jeoloji

1.3.2. İnceleme Alanının Mühendislik Jeolojisi

2. ARAZİ ARAŞTIRMALARI VE DENEYLER

2.1. Yeraltı ve Yerüstü Suları

3. LABORATUVAR DENEYLERİ VE ANALİZLER

4. DEĞERLENDİRME

4.1. Bina-Zemin İlişkisinin Belirlenmesi

4.2. Doğal Afet Risklerinin Değerlendirilmesi

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

6. EKLER

1.3. SONDAJA DAYALI ZEMİN VE TEMEL ETÜT RAPORU:

Mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın “Zemin ve Temel Etüdü Raporunun

Hazırlanmasına İlişkin Esaslar” başlıklı 93/94 belgesinde Kategori 2 ve 3’e giren binalarda

sondaj çalışmaları, jeofizik çalışmalar, arazi deneyleri, alınan örselenmiş ve/veya

örselenmemiş zemin ve karot örneklerinin laboratuarda gerekli deneylere tabi tutulması

sonucunda “Sondaja Dayalı Zemin ve Temel Etüdü Raporu” hazırlanacaktır.

Bu raporun içeriği aşağıda belirtilen başlıklar altında toplanacaktır. Gerekli görülmesi

durumunda formatta belirtilmeyen ek çalışmalara da yer verilebilir.

KAPAK SAYFASI

İÇİNDEKİLER

1. GENEL BİLGİLER

1.1. Etüdün Amacı ve Kapsamı

1.2. İnceleme Alanının Tanıtılması

1.2.1. Jeomorfolojik ve Çevresel Bilgiler

1.2.2. Projeye ait Bilgiler

1.2.3. İmar Planı Durumu

7

1.2.4. Önceki Zemin Çalışmaları

1.3 JEOLOJİ

1.3.1.Genel Jeoloji

1.3.2. İnceleme Alanı Mühendislik Jeolojisi

2. ARAZİ ARAŞTIRMALARI VE DENEYLER

2.1. Arazi, Laboratuar Ve Büro Çalışma Metotlarının Kısaca Tanıtılması Ve Kullanılan

Ekipmanlar

2.2. Araştırma Çukurları

2.3. Sondaj Kuyuları

2.4. Yeraltı ve Yerüstü Suları

2.5. Arazi Deneyleri

2.5.1. SPT Deneyleri

2.5.2. Konik Penetrasyon (CPT) Deneyleri

2.5.3. Presiyometre

2.5.4. Kanatlı Kesici Deneyleri

2.5.5. Plaka Yükleme Deneyi

2.5.6. Jeofizik Çalışmalar

2.5.6.1. Sismik Kırılma

2.5.6.2. Sismik Yansıma

2.5.6.3. Elektrik Özdirenç

2.5.6.1. Mikrotremör Çalışmaları

3. LABORATUVAR DENEYLERİ VE ANALİZLER

3.1. Zeminlerin İndeks / Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi

3.2. Zeminlerin Mekanik Özelliklerinin Belirlenmesi

3.3. Kayaların Mekanik Özelliklerinin Belirlenmesi

4. MÜHENDİSLİK ANALİZLERİ VE DEĞERLENDİRMELER

4.1. Bina-Zemin İlişkisinin İrdelenmesi

4.2. Zemin ve Kaya Türlerinin Değerlendirilmesi

4.2.1. Ayrışmış Kaya ve Zemin Türlerinin Sınıflandırılması

4.2.2. Kaya Türlerinin Sınıflandırılması

4.2.3. Zemin Profilinin Yorumlanması

4.2.4. Sıvılaşma ve Yanal Yayılma Analizi ve Değerlendirilmesi

8

4.2.5. Oturma-Şişme ve Göçme Potansiyelinin Değerlendirilmesi

4.2.6. Karstik Boşlukların Değerlendirilmesi

4.2.7. Temel Zemini Olarak Seçilen Birimlerin Değerlendirilmesi

4.2.8. Şev Duraylılığı Analizi ve Değerlendirmesi

4.2.9. Kazı Güvenliği ve Gerekli Önlemlerin Alternatifli Olarak Değerlendirilmesi

4.2.10. Doğal Afet Risklerinin Değerlendirilmesi

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

6.YARARLANILAN KAYNAKLAR

7. EKLER

1.4.RAPOR BAŞLIKLARI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

1. GENEL BİLGİLER

1.1. ETÜDÜN AMACI VE KAPSAMI

Raporun hangi tür (Gözlemsel Zemin Etüdü, ya da Sondaja Dayalı Zemin ve Temel Etüdü

Raporu) bir çalışma olduğu, kime ve hangi kuruluşa yapıldığı belirtilmelidir. Çalışmayı talep

eden kurum veya kişinin planlamaya ilişkin isteğini belirten görüşü veya kararı, çalışmanın

amacı ve kapsamı ile ilgili firmaların ve danışmanların isimleri belirtilmelidir.

1.2. İNCELEME ALANININ TANITILMASI

1.2.1. Jeomorfolojik ve Çevresel Bilgiler

İnceleme alanının genel morfolojik özellikleri, yol, iklim, topoğrafik durum, drenaj örnekleri

(yüzey, sel suları, tabii drenaj vb.) eğimler (genel eğim yönlenmeleri vb.), doğal / yüzeysel

drenaj durumu, var ise bölgedeki muhtemel şev duraylılığı problemleri ile doğrudan ilişkisi

olan yağış alma durumu ve topoğrafik anomaliler açıklanmalı ve 1:200 veya uygun ölçekli

plankote ve vaziyet planı üzerinde gösterilmelidir.

İnceleme alanının yeri tanımlanarak görsel doküman ile yer bulduru haritası belirtilmeli,

karayolu bağlantıları, arsanın günümüze kadar ne amaçla kullanıldığı, günümüze kadar

tutulan kayıtlar esas alınarak şev duraysızlığı, deprem, vb. doğal afete maruz kalıp kalmadığı

ve sismik tarihçesine değinilmelidir. Arsa üzerinde yapılaşma var ise, hakkında bilgi verilerek

arsanın en az iki farklı yönden çekilmiş genel görünüm fotoğrafları ile sorun yaratabilecek

çevresel faktörlere ait fotoğraflar da yer almalıdır.

9

1.2.2. Projeye ait Bilgiler

Yapılması planlanan projenin kısaca tanıtılması, yapının özellikleri (kat adedi, bina temel

boyutları, bodrumlu olup olmadığı vb.) yapılacak yapının ne amaçla kullanılacağı, binanın

temel seviyesindeki muhtemel yükler, taşıyıcı sistemi ile geometrisine ait bilgilere yer

verilmelidir.

1.2.3. İmar Planı Durumu

Etüt alanının büyüklüğü, binanın yapılacağı arsanın imar bilgilerine, plan notlarına, mevcut

yapılaşmaya yönelik genel bilgilere (yapı tipi, kat yüksekliği, ayrık veya bitişik nizam olduğu,

yapılaşma yoğunluğu vb.), ayrıca imar planına esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporunda

belirtilen yerleşime uygunluk derecesinde alanda (uygun alan, önlemli alan, vb.) yer aldığına

değinilmeli ve ilgi rapor eki haritaların ilgili parseli içeren kısmı eklenmelidir.

1.2.4. Önceki Zemin Çalışmaları

İnceleme alanının; diğer kurum ve kuruluşlarca daha önce yapılmış çalışmalara göre önlem

gerektiren alanlar içinde kalması durumunda, yapılan araştırmalar ile ilgili kararların alındığı

rapor ve belgelere atıfta bulunularak, bu raporların ilgili kısımları rapor ekinde verilmelidir.

1.3. JEOLOJİ

1.3.1. Genel Jeoloji

İnceleme alanının da içinde yer aldığı bölgenin jeolojisi özet olarak açıklanmalı ve çevrede

yer alan kıvrım, kırık, fay(diri-ölü), heyelan kütlesi vb. yapısal özelliklere değinilmelidir.

1.3.2. İnceleme Alanı Mühendislik Jeolojisi

İnceleme alanındaki birimlerin yatay ve düşey yönlerdeki değişimi ve bunların jeolojik

özellikleri ayrıntılı olarak verilmeli; arsanın jeolojik yapısı eksiksiz olarak tanımlanmalı,

özellikle sondaj ve arazi çalışmalarına katılan personelin gözlemlerine yer verilmelidir.

2. ARAZİ ARAŞTIRMALARI VE DENEYLER

2.1. ARAZİ, LABORATUAR VE BÜRO ÇALIŞMA YÖNTEMLERİN KISACA

TANITILMASI VE KULLANILAN EKİPMAN

Bu çalışmalarda hangi yöntemlerin kullanıldığı ve nasıl bir çalışma düzeni izlendiğine kısaca

değinilmeli, çalışmaların yapıldığı tarihler belirtilmelidir. Ayrıca kullanılan yöntemler güncel

olmalıdır.

10

2.2. ARAŞTIRMA ÇUKURLARI

Temel derinliğinden az olmamak koşuluyla açtırılan muayene çukurlarının konumu, derinliği

ve gözlenen birimlere ait geçiş seviyeleri ayrıntılı olarak açıklanmalı, vaziyet planı ve

plankote üzerinde muayene çukurlarının yerleri gösterilmeli, muayene çukurlarına ait çizim

ve fotoğraflar ekte verilmelidir.

2.3. SONDAJ KUYULARI

İnceleme alanındaki birimlerin yanal ve düşey yönlerdeki değişimlerini belirleyebilecek

yeterli sayıda sığ ve derin sondajlar yapılmalı, sondaj çalışmaları TSE standartlarına uygun

olarak gerçekleştirilmeli ve sondaj yerlerinin seçimi titizlikle yapılmalıdır. Örneğin; projede

yer alan bina bloklarının köşe noktalarına ve bir tane de orta noktaya gelecek şekilde sondaj

noktaları planlanmalıdır. Şartnamenin ilerleyen bölümlerinde açıklanan proje tipine göre

sondaj sayısı ve derinliğine özen gösterilmelidir. Hedeflenen sondaj derinliğinden önce kaya

birimine rastlanması durumunda ise, kaya içerisinde 3 metre ilerlendikten sonra sondaj

bitirilmelidir. Ayrıca topoğrafya nedeniyle eğimli arazilerde veya yapıda bodrum düşünülmesi

durumunda temel tasarımına esas olacak olan örnekleme işlemine ve arazi deneylerine

muhtemel temel derinliğinin altından itibaren başlanılmalıdır.

Kazıklı temel gereken hallerde, muhtemel kazık boyu ve kazık ucunun sağlam zemine giriş

derinlikleri dikkate alınarak buna uygun sondaj derinliği belirlenmelidir.

Sondaj ve arazi deneylerinden elde edilen veriler çizelgeler halinde ve yorumlanarak

verilmelidir. Ayrıca sondaj yerlerinin koordinatları bir tablo halinde verilmeli ve plankote ve

vaziyet planı üzerine işlenmelidir. Ek olarak verilecek sondaj loglarında TSE standartlarında

belirlenmiş semboller kullanılacak, sondaj yerlerinin koordinatları, sondaj makinesinin türü,

sondörün adı ve soyadı, sondajın yapıldığı tarihler, hava durumu, yeraltı suyuna ilişkin en az 7

günlük gözlemler, zemin birimlerinin düşey yöndeki değişimleri, zemin tanımlamaları, alınan

örselenmiş ve örselenmemiş örneklerin derinlikleri, örselenmemiş örneğin türü, arazide

yapılan deneyler logu hazırlayan tarafından imzalı olarak sunulmalıdır.

Sondaj kuyularının tabanına kadar alt kısmı delikli PVC boru indirilerek sondaj deliğinin

çeperlerindeki göçmeler ve yüzeyden düşebilecek parçalar nedeniyle kuyunun kapanması

önlenmeli, gerekirse kuyu ağzına beton kapak yapılmalı, böylece uzun süreli yeraltı suyu

ölçümü yapılmasına olanak sağlanmalıdır. Sondaj karotlarının fotoğrafları standartlara uygun

olarak çekilerek raporun ekinde sunulmalı, sandıklanarak koruma altına alınan karotlar rapor

onay süreci tamamlanana değin muhafaza edilmelidir.

11

Sondajlar sonucunda çizilen kesitlerde sondaj noktaları belirtilmeli, jeolojik veriler kesitte

farklı renklerde verilmeli, yeraltı suyu seviyesinin en sığ ve en derin kotları noktalı çizgi ile

gösterilmelidir.

2.4. YERALTI VE YERÜSTÜ SULARI:

İnceleme alanında yer altı suyunun gözlendiği en düşük ve en yüksek seviyeler, ölçüm

noktaları esas alınarak en az 7 günlük değerler tablo halinde verilmelidir. Yeraltı suyu

seviyesi, PVC boru ile teçhiz edilmiş olan sondaj kuyularından, sondaj sıvısı kullanılması

durumunda kuyunun boşaltılması ve ortamı temsil edebilecek seviyenin oluşabilmesi için

uygun bir süre beklenilmesi sonrasında yapılacak ölçümlerle belirlenmelidir.

Çalışma alanında yeraltı suyuna rastlanması ve su tablasının temel seviyesine yakın olması

durumunda, yer altı suyunun betona ve diğer imalatlara yapabileceği olumsuz etkilerin

belirlenmesi için laboratuar deneyleri(sülfat içeriği, ph vb.) yapılmalı ve sonuçları

verilmelidir. Ayrıca inceleme sahasındaki drenaj özellikleri ile don derinliği konusunda

açıklama getirilmelidir.

2.5 ARAZİ DENEYLERİ

Sondajlarda yapılacak Standart Penetrasyon (SPT), Konik Penetrasyon (CPT), Kanatlı Kesici

Deneyi, Presiyometre Deneyi, Plaka Yükleme Deneyi vb. deneyler ile Jeofizik Çalışmalar,

ilgili standarda uygun olarak, yapı ve zemin şartlarına göre uygun olan deneyler yapılacaktır.

Yapılan tüm deneylere ait veriler tablolar halinde raporda yer alacak, deneyler sırasında

belirlenen aşırı farklı değerler gösteren parametrelerdeki sapmalar nedenleri belirtilerek

açıklanacaktır. Deneylerde yapılan her hata açıklanmalıdır. Aşağıda genel hatlarıyla açıklanan

yöntemlerden en az biri olmak üzere (jeofizik yöntemler en az başka bir yöntemle birlikte

kullanılabilir), inşa edilecek yapının özelliği doğrultusunda uygun görülen sayıda deney

yapılmalı ve her bir yöntemden bulunan parametreler kontrol edilmelidir.

2.5.1. Standart Penetrasyon Deneyi (SPT)

Bu deneyin TS-5744’e göre yapılması gerekmekte olup, deney sonuçlarının(darbe sayılarının)

gerekli bütün düzeltme faktörlerine (şahmerdan tipi ve şahmerdan bırakma mekanizması, kedi

başı sarım sayısı yeraltı suyu, enerji, kuyu çapı, iç tüp kullanılıp kullanılmadığı, tij uzunluğu,

tipi vb.) tabi tutularak düzeltilmesi gerekmektedir.

12

2.5.2. Konik Penetrasyon Deneyi (CPT)

Gerekmesi durumunda, taş ve bloklu olmayan ve özellikle yumuşak/gevşek zeminlerde statik

baskı ile yapılan, zemin profilini gerçek şekilde belirleyebilen ve dayanım, sıkışabilirlik

parametrelerinin tayini ve sıvılaşma kontrolü için yararlı olan bu penetrasyon deneyi tercih

edilmelidir.

2.5.3. Presiyometre Deneyi:

Zemin, yumuşak kaya ve kaya (dilatometre) birimlerinde gerilme-deformasyon ilişkisinden

faydalanılarak, zeminin dayanım parametrelerinin tayini ve temel altında oluşacak

oturmaların hesaplanması amacıyla yapılacak bu deneyin hangi yönteme göre yapıldığı,

kullanılan cihazların tipi ve kalibrasyonuna ait bilgiler ile zemin parametrelerinin

bulunmasında kullanılan formüllerin hangi kaynaklardan alındığı belirtilerek verilmeli, deney

sonuçları ek çizelge ve grafik halinde raporda yer almalıdır.

2.5.4. Kanatlı Kesici Deneyi

Yumuşak kil bantları veya tabakaların kayma direncini saptaması amacı için yapılan bu deney

için TS-5744’e uyulması gerekmektedir.

2.5.5. Plaka Yükleme Deneyi

Zeminin nihai taşıma gücüne, deformasyon modülüne ve yatak katsayısının hesaplanmasına

yönelik veriler elde etmek amacıyla TS-5744’e uygun olarak yapılmalıdır.

2.5.6. Jeofizik Çalışmalar

Jeofizik yöntemlerin sondaj çalışmalarına yardımcı bir unsur oluşturacağı ilkesi esas alınarak

sondaj sayısını azaltarak arada geçilen zemin tabakalarının belirlenmesi, özellikleri ve

sınırlarının anlaşılması için kullanılabilir. Yapılacak yerel jeofizik çalışmaların amaçları tam

olarak belirlenmeli, alınan tüm kayıtlar ve yapılan hesaplamalar ayrıntılı bir şekilde

yorumlanarak verilmelidir. Çalışmaların amacı, yöntemi, kullanılan araçların adı, özellikleri,

alınan ölçüm sonuçları, tüm tablo ve grafikler yorumlarıyla birlikte verilmelidir. Jeofizik

çalışmalar raporların ekinde ayrı bir çalışma gibi sunulmamalı sondaj logları ve tüm jeolojik

çalışmalar ile birlikte yorumlanmalı, ölçüm yerlerinin koordinatları tablo halinde verilmelidir.

2.5.6.1. Sismik Kırılma

Sığ derinlikler için yapılacak araştırmalarda aşağıda belirtilen amaçlar için kullanılmalıdır.

a. Yeraltı yapısının (tabaka sayısı, kalınlıkları, boyuna Vp, enine Vs dalga hızları)

belirlenmesi,

13

b. Yerin elastik parametrelerinin belirlenmesi (yoğunluk, poisson oranı, elastisite modülü,

kayma (shear) modülü, zemin hakim titreşim periyodu),

c. Elde edilen parametrelere göre zemin sınıfının belirlenmesi,

d. Gömülü fay izlerinin araştırılması,

e. Varsa zemin içerisindeki boşlukların ve süreksizliklerin bulunması vb.

2.5.6.2. Sismik Yansıma

Daha derin zemin araştırmaları için Sismik Kırılma bölümünde belirtilen amaçlar için

kullanılmalıdır.

2.5.6.3. Elektrik Özdirenç

a. Nemlenme derinliği veya suya doygun seviyenin belirlenmesi,

b. Tabaka sayısı ve derinliklerinin belirlenmesi,

c. Sağlam zemin ve temel kaya derinliğinin belirlenmesi,

d. Yerin direnç özelliğine göre yeraltı jeofizik yapısının belirlenmesi vb. amaçlarıyla

yapılmalıdır.

2.5.6.4. Mikrotremör Çalışmaları

A. Zemin hakim titreşim periyotlarının belirlenmesi, (TA, TB )

b. Zeminin büyütme katsayısının belirlenmesi

3. LABORATUAR DENEYLERİ VE ANALİZLER

Sondaj çalışmaları sırasında alınan örselenmiş ve örselenmemiş zemin ve kaya örnekleri en

kısa sürede laboratuara sondajları yapan firma tarafından tutanak karşılığı teslim edilerek,

düzenlenen Örnek Teslim Tutanağı, yapılan zemin ve kaya mekaniği deneyleri ve elde edilen

sonuçlar, onaylı orijinal deney föyleri kullanılarak ekler arasında yer almalıdır.

Laboratuar deneylerinden elde edilen her türlü veri metin içinde gerekli bölümlerde tablo

halinde verilmeli ve bu veriler yorumlanmalıdır.

3.1. ZEMİNLERİN İNDEKS / FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

a. Boşluk Oranı veya Porozite

b. Su İçeriği ve Doygunluk Derecesi

c. Tabii Birim Hacim Ağırlık

d. Kuru Birim Hacim Ağırlık

e. Elek ve Hidrometre/Pipet Analizleri

f. Kıvam Limitleri (Atterberg Limitleri)

14

g. Yeraltı suyunun Kimyasal Analizi

3.2. ZEMİNLERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

a. Serbest Basınç Dayanımı

b. Üç Eksenli Basınç Dayanımı

c. Kesme Dayanımı

d. Konsolidasyon

3.3. KAYALARIN MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

a. Kaya Kalitesinin Belirlenmesi

b. Tek Eksenli Basma Dayanımı

c. Nokta Yük Dayanım İndeksi veya disk makaslama dayanım indeksi

4. MÜHENDİSLİK ANALİZLERİ VE DEĞERLENDİRME:

Arazi ve laboratuar çalışmaları özeti, eksik veriler ile hatalı veya geçersiz veriler varsa

bunların ayrıntısı, mühendisin kendi görüş ve yorumları verilmelidir. Beklenmeyen deney

sonuçları dikkatle incelenmeli, bunların hatalı veya doğru ve gerçek durumu yansıtıp

yansıtmadığı irdelenmelidir. Gerekirse yapılacak ek arazi ve laboratuar çalışmalarının tarifi ve

bu yönde öneriler sunulmalıdır.

4.1. BİNA – ZEMİN İLİŞKİSİNİN İRDELENMESİ

Bu bölümde mevcut zemin parametreleri ve yapılması planlanan binalardan gelecek yükler

göz önünde bulundurularak, bina temellerinin inşa edilmesinin uygun olabileceği zemin

birimi / birimleri için ayrıntılı bir çalışma yapılmalıdır. Uygun görülen her derinliğe karşılık

(öngörülen temel tipleri için) bir taşıma gücü ve muhtemel oturma miktarı hesaplanmalı,

temel projesinin hesap ve tasarımına imkan verecek parametreler belirtilmelidir. Temel türü,

boyutları ve derinliği biliniyorsa ilgili hesaplamalar bu değerlere göre yapılmalıdır.

4.2.ZEMİN VE KAYA TÜRLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ:

4.2.1. Ayrışmış Zemin Türlerinin Sınıflandırılması

İnceleme alanı içinde yer alan zemin birimleri, TS-1500’e göre sınıflandırılarak, aşağıda

verilen özellikleri ile tanımlanmalıdır.

a.Renk

b.Zemin birimlerinin tanımı, yapısı litolojik özellikleri.(ayrık daneli zeminlerde sıkılık,

kohezyonlu zeminlerde ise sertlik)

15

4.2.2. Kaya Türlerinin Sınıflandırılması

İnceleme alanı içinde temel derinliğinde kaya birimlerinin gözlenmesi halinde birimi

tanımlamaya yetecek sayıda gözlem noktasında tabaka doğrultulusu, eğimi ile eklem-eklem

takımı ölçümleri alınmalı, mevcut litolojilerin toprak örtüsü altında bulunduğu yerler ve

yaklaşık kalınlıkları, kaya birimlerin ayrışma derecesi ve sık kırıklı kısımlarının ayrılması,

ayrışmış kısmının cins ve kalınlığı ile örtü kalınlığının tespiti için sondaj veya çukur

açtırılması ve süreksizlik duruşları ile doğal yamaç ilişkisi, altyapı ve temel kazı

süreksizliklerinin ilişkilerinin açıklanması gerekmektedir.

Kayaçlar aşağıdaki özellikleri saptanarak tanımlanmalıdırlar.

a. Renk,

b. Doku ve yapı,

c. Süreksizliklerin özellikleri,

d. Tabaka eğimi ve doğrultusu,

e. Ayrışmanın derecesi,

f. İkincil litolojik özellikler,

g. Kayacın Adı,

h. Kayacın dayanımı,

i. Kayacın geçirimliliği,

j. Tabaka ve kırık-çatlaklar arasındaki dolguların cinsi ve (killi birimler veya karbonat) yeraltı

ve yerüstü sularına maruz kalması durumundaki duraylılıkları,

k. Kaya Kalitesi

l. Özel mühendislik özelliklerini belirten diğer terimler,

4.2.3. Zemin Profilinin Yorumlanması

İnceleme sahasını oluşturan zemin profili, litolojik özellikleri ve dayanım parametreleri göz

önünde bulundurularak temellerin yer alacağı uygun seviyenin belirlenmesi için öneriler

getirilmelidir.

4.2.4. Sıvılaşma ve Yanal Yayılma Analizi ve Değerlendirmesi:

Çalışma alanında bulunan sıvılaşma riski içeren seviyeler için sıvılaşma potansiyelinin

bulunup bulunmadığı uygun analiz yöntemleri ile incelenmeli, analiz sonuçları ve tüm

hesaplamalar tablolar halinde verilmelidir. İri daneli zeminlerde SPT(N) değerlerine göre

yapılacak hesaplamalarda gerekli düzeltmeler yapılmalı (enerji, yeraltı suyu, örtü yükü,

ekipman, vb.), sıvılaşma hesaplamasında kullanılan maksimum ivme değerinin tekrarlama

periyodu belirtilerek yorumlanmalı ve gerekiyorsa alınması gereken veya alınabilecek

16

önlemler ve öneriler verilmelidir. Sıvılaşması beklenen zemin birimleri için muhtemel oturma

miktarları belirlenmelidir.

4.2.5. Oturma-Şişme Potansiyelinin Değerlendirmesi:

Çalışma alanında içinde üstteki mühendislik yapısına zarar verebilecek oranda toplam ve

farklı oturmalar, şişme özelliği gösterebilecek killi malzemelerin deney sonuçlarına göre

yapılmalı, gerekiyorsa önlem için uygun yöntemler ve öneriler verilmelidir.

4.2.6. Karstik Boşlukların Değerlendirilmesi

Çalışma alanı içinde eriyebilen kayalardaki veya insan girişimleri sonucu oluşan boşluklar

varsa, bunların büyüklükleri, neden olacakları tehlikeler yorumlanmalı, gerekiyorsa

alınabilecek önlemler belirtilmelidir.

4.2.7. Temel Zemini Olarak Seçilebilecek Birimlerin Değerlendirilmesi

Çalışma alanında bulunan birimler temel zemini olma özellikleri açısından yorumlanmalı,

gerekiyorsa alınabilecek önlemler belirtilmelidir.

4.2.8. Şev Duraylılığı Analizleri

Uzun ve kısa döneme ilişkin şev duraylılık analizleri yapılmalıdır. Uzun döneme ait analizler

yapılırken olası dinamik etkiler (deprem vb.) dikkate alınmalıdır.

4.2.9. Kazı Güvenliği ve Gerekli Önlemlerin Alternatifli Olarak Değerlendirilmesi

Özellikle bodrum katlı yapıların temel kazısı sırasında oluşacak şevlerde alınması

gerekebilecek önlemler (geçici veya kalıcı destek sistemleri), mevcut yapıların kazıya etkisi,

yeraltı suyunun varlığı ve bunun tahkimat üzerindeki etkileri ile olabilecek sürşarj(örtü)

yükleri de dikkate alınarak, alternatifli olarak belirlenmelidir.

4.2.10. Doğal Afet Risklerinin Değerlendirilmesi

Bu bölümde, raporun önceki bölümlerinde verilen tüm arazi ve laboratuar çalışmaları, analiz,

literatür tarama vb. çalışmalar ışığında çalışma alanının doğal afet riskleri açısından

değerlendirmesi yapılmalı, uygun, sakıncalı, önlem gerektiren, yasak alanlar ve bu husustaki

görüşler belirtilmelidir. Buna göre; inceleme alanının depremselliği, kaçıncı derece deprem

bölgesinde yer aldığı, çevredeki muhtemel şev duraysızlık problemi taşımakta olan sahaların

durumu ve diğer doğal afet riski durumları bilimsel analizleri yapılarak ayrıntılı bir biçimde

değerlendirilmeli, yapılan hesaplamalar açıklamalı olarak raporda yer almalıdır.

17

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Sonuç ve Öneriler Bölümünde raporda yapılan değerlendirmelerin, aşağıdaki hususları

içerecek şekilde özeti sunulmalıdır.

a. İnceleme alanındaki yerel zemin koşullarının tanımı

b. Önerilen tasarım parametreleri, temel derinliği seçimi (yüzeysel ya derin temeller için), en

az temel derinliği, temel tipinin muhtemel oturmalara göre tespiti, yayılı (radye) ve sürekli

temellerde rijitlik önerisi; derin temellerde kazık tipi, kesiti ve boyunun irdelenmesi ve seçimi

ile temel projesinin hesap ve tasarımına imkan verecek öneri ve sayısal değerler

c. Temel kazıları ve sonrası imalatlar esnasında ortaya çıkabilecek sorunlar ve

ekonomik/güvenilir çözüm önerileri,

d. Zemin iyileştirmesi gerekiyorsa, önerilen yöntem(ler) ile ilgili açıklamalar,

e. Yüzey ve çevre drenajı ile temel seviyesinde yüzey ve yeraltı suyu etkilerine karşı alınması

gereken tedbirler,

f. Gerekli hallerde zemin büyütmesi ve sıvılaşma riski ile ilgili açıklamalar, değerlendirmeler

ve öneriler.

6. YARARLANILAN KAYNAKLAR

Metinde, şekil ve çizelge açıklamalarında atıfta bulunulan tüm kaynaklar titizlikle kaynak

yazım kurallarına uyularak verilmelidir.

7. EKLER

1- İnceleme Alanı Yer Bulduru Haritası (3d uydu görüntüsü ve arazide yapılan AÇ, Sondaj,

Sismik vs. çalışmalarının koordinatları belirtilerek hazırlanmalı)

2-Genel Jeoloji Haritası–İnceleme Alanı Jeoloji Haritası (Haritalarda ölçek, lejant, kaynak

belirtilmeli )

3-Jeolojik Kesitler(Arazi verileri kullanılarak jeolojik kesit oluşturulmalı)

4- İnceleme Alanının İmar Durumu, Plankotesi ve Vaziyet Planı

5- Sondaj Logları-Araştırma Çukuru Logu

6-Jeofizik Ölçümler

7- Laboratuar Deneyleri ve Analizleri(Islak İmzalı)

8- Deprem Bölgeleri Haritaları

9-Don İndeksi ve Don Derinlikleri Haritaları

10- Fotoğraflar (Arsanın genel görünümü, sorunlu kısımlar, yarmalar, arazi çalışmaları, vb. )

11- Belediye kontrollerinin sondaj yeri ve derinliklerinin yerinde kontrol edildiği tutanak

Not: Ekler cep, ya da ayrı klasörler içinde verilmeli ve A4 boyutlarında katlanmış olmalıdır.

18

2. ARAZİ ÇALIŞMALARI

Zemin etütlerine yönelik sondaj kuyularının açtırılması, yerinde deneylerin yaptırılması,

muayene çukuru açtırılması ve numune aldırılması ile bu kuyulardan elde edilen bilgilerin

aşağıda belirtilen standartların normlarına uygun düzenlenmesi ve bunlara bağlı bütün işlerin

yaptırılmasıdır.

Türk Standartları (TS–1500): İnşaat Mühendisliğinde Zeminlerin Sınıflandırılması

Türk Standartları (TS–1901): İnşaat Mühendisliğinde Sondaj Yolları ile Örselenmiş ve

Örselenmemiş Numune Alma Yöntemleri

Türk Standartları (TS–5744): İnşaat Mühendisliğinde Temel Zemini Özelliklerinin

Yerinde Ölçümü

Türk Standartları (TS–1900–1): İnşaat Mühendisliğinde Zemin Laboratuarı Deneyleri

Bölüm 1. Fiziksel Özelliklerin Tayini

Türk Standartları (TS–1900–2): İnşaat Mühendisliğinde Zemin Laboratuarı Deneyleri

Bölüm 2. Mekanik Özelliklerin Tayini

TS EN 1997–1, EUROCODE 7: Jeoteknik Tasarım- Bölüm 2: Genel Kurallar TS

ENV 1997–1: 2000 yerine

ASTM D 4719: Standard Test Method for Prebored Pressuremeter Testing in Soils

2.1. MUAYENE ÇUKURU AÇTIRILMASI

Muayene çukurunun, gözlemsel zemin etüdü raporu hazırlanırken arazi çalışmaları esnasında

yapılması gerekir.

2.1.1. Muayene Çukurunun Amacı

Alüvyonlarda, kaya birimlerinin ince toprak ya da yamaç molozu örtüsüyle kaplı olduğu

durumlarda, yumuşak kaya özelliği gösteren kısımlarda; tabaka doğrultu ve eğimi ölçmek,

birimlerin ayrışmış ve alterasyona uğramış kısımlarını saptamak, kalınlığını belirlemek, kaya

zeminlerden blok, zeminlerden örselenmiş-örselenmemiş örnek almak vb. nedenlerden dolayı

muayene çukuru açılır.

19

2.1.2. Kategori-1 Etütleri İçin Muayene Çukurunun Yerlerinin, Sayısının Ve

Derinliğinin Belirlenmesi

Bu etütlerde muayene çukuru adedi aşağıda verilen tabloya uygun olarak yapılacaktır.

Muayene çukurlarının derinliği temel taban kotundan itibaren en az 1.00 metre olmalıdır.

Tablo-1: Kategori 1 için inşaat taban alanına göre muayene çukuru adetleri

İnşaat Taban Alanı m2 Muayene Çukuru Adedi

0-250 2

251-500 3

501-750 4

751-1000 5

1001 ≤ Her 250 m2 de 1 adet artırarak devam edecek

Tablo-2: Kategori 1 ek her bir yapı için inşaat taban alanına göre muayene çukuru adetleri

İnşaat Taban Alanı m2 Muayene Çukuru Adedi

0-500 1

501-1000 2

1001-1500 3

1501-2000 4

2001 ≤ Her 500 m2 de 1 adet artırarak devam edecek

Kategori 1’e giren yapılar için yapılması gerekli çalışmalar;

Yapı alanında gözlem yapmak ve yerel bilgileri toplamak

Yeterli sayı ve derinlikte muayene çukurları açmak suretiyle zemini incelemek,

Gerekirse burgu ile delik açmak, sondalama deneyleri yapmak,

Muayene çukurlarında uygun derinliklerde(muhtemel temel derinliğinden) laboratuar

deneyleri yapmak üzere numuneler almak

Yer altı suyu varsa niteliği hakkında bilgileri toplamak

2.2. SONDAJ KUYUSU AÇTIRILMASI

2.2.1. Sondajın Amacı

Sondaj süresince geçilecek birimlerin cins, nitelik, kalınlık, derinlik, sıkışıklık derecesi,

taşıma gücü tespiti, boşluk suyu basıncı, fiziksel özellikler, hacimsel sıkışma katsayısı, içsel

20

sürtünme açısı, birim ağırlıklar, su muhtevası, kohezyon, şişme basıncı ve şişme % gibi

projeye esas olacak parametreler tespit edilecektir.

2.2.2. Sondaj Makinesi Ve Ekipmanı

Sondaj Makinesi: En az 120 mm. çapında, 200 m. derinlik kapasiteli, her eğim ve doğrultuda,

her türlü jeolojik formasyonda sondaj çukuru açabilecek, hidrolik baskı sistemine sahip

jeoteknik amaçlı sondaj makineleri kullanılacaktır. Dönme hızının, sondaj yapılan formasyona

ayarlanabilmesi için makine vites mekanizmasına sahip olmalıdır. Sondaj makinesi, kuyu

dikliğini sağlamak amacıyla sondajın yapılacağı yerde hazırlanan düzgün bir yüzey üzerine,

sondaj sırasında çökmeyecek biçimde yerleştirilir. Düzlüğü sağlamak için su terazisi

kullanılmalıdır.

Kule: Yüksekliği en az 6,5 m. makaralı kulesi olan, sondaj makineleri kullanılacaktır.

Tijler: Manevralar için, 150 ve/veya 300 cm lik standart uzunlukta, 53,9-66,6 mm standart

çapında toplamda en az 30 m çelik sondaj tijleri; SPT deneylerinde 150 cm veya 300 cm lik

standart uzunlukta, 41,2mm-53,9mm standart çapında toplamı en az 30 m uzunlukta çelik

SPT tijleri kullanılır. Kullanılan tüm takım boyları standart olmalıdır. Aşınmış, eğilmiş ve

yıpranmış tijler ile yapılan sondajlar kabul edilmeyecektir.

Kedibaşı ve Halat: Kedibaşı 150-200 mm çapında, dakikada en az 100 devir yapabilen bir

makaradır. Halat ise 2.54 cm. (1 inç) çapında olan sarmal kendir iptir. Yağlı, aşınmış ve

incelmiş olmayacaktır.

SPT borusu (Yarık Sempler) ve Çarık: SPT borusunun dış çapı 50,8 mm. (2 inç), iç çapı 35

mm. (1 3/8 inç), uzunluğu ise 45,7 cm. (18 inç) dir. SPT borusu, boyuna ortadan iki eşit

parçaya ayrılabilmekte ve parçalar birleştirildiğinde tüp şeklini almaktadır. SPT borusunun üst

kısmında tije bağlantı yapan redüksiyon başlık, alt ucunda ise 5-7 cm. boyunda, sertleştirilmiş

çelikten, düzgün eziksiz ve çiziksiz, ağzı yarım konik kenarları kesici, çarık bulunmalıdır.

SPT borusuna, çarık ve başlık eklendiğinde deney aparatının boyu 60,5 cm. (24 inç) olmalıdır.

Şahmerdan: 63,5 kg. ağırlığında donut tipi şahmerdan kullanılacaktır. Çapı 200 mm – 3000

mm, boyu 220 mm – 280 mm aralıklarında olmalıdır. Ortasından kılavuz borusu geçmesi için

uygun çapta (55–60 mm.) boyuna bir delik bulunur. Belediyenin gerek gördüğü durumlarda

manüel şahmerdan, yarı otomatik veya otomatik şahmerdana çevrilebilir.

21

Kılavuz borusu: Şahmerdanın ortasındaki delikten geçen ve boyu 1,20–1,50 arasında değişen

tijdir. Redüksiyona bağlantı ucundan itibaren 76 cm çizgisi belirgin bir şekilde olmalıdır.

SPT başlığı: Çapı en az 9 mm’ den oluşan 2 veya 4 adet hava ve su çıkış deliğine ve bilyeli

kontrol valfına sahip olmalıdır.

Dövme Başlığı: SPT deneyinde şahmerdanın, üzerine düşürüldüğü 76 mm. (3 inç) çapında ve

101 mm. (4 inç) uzunluğunda silindir şeklinde olan bir aparattır. Dövme başlığının alt ve üst

ucunda bulunan redüksiyonlar tijlerle olan bağlantıyı sağlamaktadır.

Çakma Borusu: SPT yapılan zeminde, kuyuda göçme tehlikesi varsa deney yapılacak zonun

üst seviyesine kadar dış çapı 101 mm. (4 inç), iç çapı 89 mm. (3 ½ inç) olan çakma borusu

çakılır.

Auger: En az 120 mm çapında, 100 cm veya 150 cm lik uzunlukta, toplamda en az 6 m

uzunlukta Auger (burgular) takımı, aynı çapta matkap uçları olmalıdır.

Karotiyerler: Sondajda geçilen formasyonun özelliğine göre tek tüplü, çift tüplü veya üç tüplü

150 cm standart uzunlukta karotiyerler ve matkap, karot tutucusu ve portkron olmalıdır.

Karotiyerler eğik ve çatlak olmamalıdır. Karotiyer çapı, 42 mm – 84 mm aralığındaki çapta

karot numune alımına uygun olacaktır.

Matkap: Sert kayalar için elmas uçlu, yumuşak kayalar için sertleştirilmiş uçlu çelik

matkaplar kullanılmalıdır.

Pompa: Gerektiğinde sondaj çamuru basabilen, tasarlanan sondajın derinliğine, işin özelliğine

uygun çalışma suyu (3-15 kgf/cm²’lik) basıncı ve debisi ayarlanabilen, çift tesirli dubleks

veya tripleks tipi pompalar olmalıdır.

Hortum: Su veya sondaj çamuru dolaşımı için kullanılacak basınçlı su hortumları ve emici

hortumlar olmalıdır.

Su Tankı: Sondajın durumuna göre su temini için en az 1 tonluk su tankı olmalıdır.

Karot Sandığı: Çıkarılan karot numuneleri koymak için eni 50 cm, derinliği 10 cm ve boyu

150 cm olan ve boydan boya ayırma lataları ile bölünmüş en fazla 5 kanaldan oluşan sağlam

ahşap veya sağlam plastik karot sandıklar olacaktır.

22

Muhafaza Borusu: İç çapı 104 mm. dış çapı 113 mm olan boyları genelde 150 cm muhafaza

borusu. Sondajda kuyuyu göçürmeden ilerlemek için ne kadar gerekiyorsa o kadar muhafaza

borusu bulundurulmalı veya temin edilmelidir.

UD Tüpü: Örselenmemiş numune alımı için en az 89 mm (3½ inç) çapında ,60 cm uzunlukta,

soğuk çekme çelikten yapılmış, dikişsiz, 2,5 mm et kalınlığında, alt ucu keskin, deforme

olmamış UD tüpleri ve UD tüplerinin tijlere bağlantı başlığı bulunmalıdır.

Anahtarlar: Çeşitli boylarda, boru anahtarları, zincirli anahtar, karot alıcı tüplerini

zedelemeden sıkıştırma ve açmada kullanılan anahtarlar olmalıdır.

Diğer Ekipmanlar: SPT şablonu, UD şablonu, SPT vuruş aralıklarını çizmek için tebeşir de

belirtilen bilgilerin yazılı olduğu belirtilen boyutlarda yazı tahtası (belediye gerekli gördüğü

durumlarda değişiklik yapabilir) ve yazı kalemi, parafin, karot boyası (sprey boya), SPT

numunesi koymak için poşet/ kavanoz ve belediyenin belirleyeceği sondaj ekipmanları

bulunmalıdır.

Yedekleri Bulundurulacak Ekipmanlar: Yukarıda belirtilen standartlara uygun; sarmal kendir

halat, SPT borusu ve çarık, SPT başlığı, dövme başlığı, hortum, su başlığı, auger matkabı,

karot matkabı, UD tüpleri vs.

Kullanılacak olan sondaj boruları (tijler), muhafaza (koruma) boruları, karotiyerler, burgular,

matkaplar, kesiciler ve diğer yardımcı ekipman TS-1901’e uygun olacaktır. Sondaj

ekipmanları gerekli görülen durumlarda belediye yetkililerince kontrol ve test edilecektir.

2.2.3. Sondajların Yapılması

Sondaj ekibi 1 Sondaj Mühendisi, 1 Sondör ve 1 Sondör yardımcısından oluşacaktır. Sondaj

mühendisi; özellikle jeoteknik sondaj kuyuları açılması, yerinde deneyler yapılması ve

numune alınması konusunda deneyimli Jeoloji Mühendisi olacaktır. Belediye; Sondaj

Mühendisi veya sondörün iş başındaki teknik yeterliliğini ve konulardaki deneyimini yeniden

değerlendirerek değiştirilmesini talep etme hakkına sahiptir.

Sondaja başlanmadan önce firma tarafından belediyeye imar durumu ve vaziyet planı

yapılacak çalışmanın kategorisi ile ilgili bir dilekçeyi e-mail olarak, en geç mesai bitiminden

2 saat öncesine kadar göndermelidir. Belediyede görevli kontrol mühendisleri tarafından

sondaj noktaları, sayı ve derinliği incelenip firmaya onay maili gönderildikten sonra, firma

sondaja başlayabilecektir.

23

İmar Durumu; Güncel (zemin etüt çalışması başladığı tarihten itibaren 1 yılı geçmemiş) ve

gerekli görüldüğü durumlarda ıslak imzalı olacaktır.

Vaziyet Planı; Projenin mimarı tarafından, üzerinde proje pafta-ada-parsel no, bina kat adedi,

bina taban alanları ve temel derinliklerinin de yazılı olduğu, ıslak imzalı ve kaşeli olarak

hazırlanacaktır. Belediye gerekli gördüğü durumlarda, ilgili belediye tarafından onaylı mimari

projesindeki vaziyet planı istenecektir.

Sondaj yerleri titizlikle seçilecek ve bina taban alanına gelecek şekilde yapılacaktır. Belediye

gerekli hallerde arazinin aplikasyon planının yaptırılmasını talep edebilir.

Yapıda bodrum düşünülmesi durumunda temel tasarımına esas olacak olan örnekleme

işlemine ve arazi deneylerine muhtemel temel derinliğinin altından itibaren başlanılmalıdır.

Kazıklı temel gereken hallerde, muhtemel kazık boyu ve kazık ucunun sağlam zemine giriş

derinlikleri dikkate alınarak buna uygun sondaj derinliği belirlenmelidir.

Sondajın yapılacağı topografyada, parselde sondajın yapılmasına engel teşkil eden (duvar,

moloz yığını, ağaç vb.) durumlarda belediyenin görüşü alınacaktır

Hafriyat olan çalışma alanlarında, hafriyat derinliği net ölçülüp görüntüsü alınacak, video

çekiminde tahtada yazılı olarak ve sesli olarak belirtilecek ve sondaj derinliğinden ölçülen

miktar kadar metrajdan eksik sondaj yapılabilecektir. Ancak deneyler, hafriyat göz önüne

alınarak uygun metrajlardan yapılacaktır.

Sondaj derinliğine, kuyu sonunda numune (SPT, UD) alınırken ilerlenen derinlik dahil

değildir.

Firma bünyesinde çalışan sondaj personelinin sondörlük belgeleri belediyeye ibraz

edilecektir. Bu personelin değişmesi durumunda belediyeye gerekli evrakları iletilecek ve

belediye onayı alınmadan çalışmaya başlanılmayacaktır.

Sondaj ekipmanlarında standart dışında donanım kullanılması durumunda ve/veya donanım

eksikliğinde sondaj durdurulacaktır.

Sondaj ekibi, arazi çalışmalarında, 4857 sayılı İş Kanunu gereği, iş ve işçi güvenliği için

gerekli tedbirleri almak zorundadır. Kişisel koruyucu malzemeleri yaptıkları iş gereğince

kullanmakla yükümlüdürler (Eldiven, demir uçlu ayakkabı, iş elbisesi veya tulumu, baret vs.).

24

Sondaj Mühendisi, sondör ve sondör yardımcıları arazi çalışmaları yapacakları yerde sondaj

makinesinin emniyetini ve çevre güvenliğini sağlamak amacıyla emniyet şeridi, uyarı tabelası,

çalışma bilgi tabelası ve uyarıcı ikaz ve işaretlemeler mutlaka yapılacaktır.

Sondör ve sondör yardımcıları, çevreyi tehlikeye sokacak, rahatsız edecek davranışlarda

bulunamazlar.

Sondaj yapılırken çevreye (alt yapı, kablo-kanal-boru hatları, yol, kaldırım, park-bahçe, yeşil

alan vb.) zarar verilmesi durumunda sorumluluk tamamen firmaya aittir.

2.2.4. Sondajlarda Boruluma

Yeraltı su seviyesi (YAS) olan kuyularda sondajla ilerlemek, kuyuya muhafaza borusu itilmek

suretiyle olacaktır.

Kuyuların açılması esnasında göçme ve yıkılma yapacak birimler var ise bu kısımlar kuyu

çapına uygun muhafaza borusu ile geçici olarak borulanacaktır. Muhafaza borusu numune

alınacak derinliğe kadar çakılacak, boru içine giren malzeme borunun alt ucu seviyesine kadar

temizlenecek ve bu seviyeden aşağı doğru zeminden numune alınacaktır. Belediye gerekli

gördüğü takdirde kuyular kalıcı boru ile borulanıp (PVC), kuyu ağzı tıpalanması ve betonlama

işlemi talep edebilir.

2.2.5. Kategori 2 Ve Kategori 3 Etütleri İçin Sondaj Yerlerinin, Sayısının Ve

Derinliğinin Belirlenmesi

2.2.5.1. İmar Plan Tadilatları, Sondaj Adet Ve Derinlikleri

İmar planında kat artışı yoğunluk vs. tadilatı talep edilen alanın İmar Planına Esas Jeolojik-

Jeoteknik Etüt Raporu; Mülga Afet İşleri Genel Müdürlüğünün 19.08.2008 tarih ve 10337

sayılı genelgesi yürürlüğe girme tarihinden önce ise Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından

onayı istenecek olup, bunun yanında 10337 sayılı genelge nezdinde hazırlanıp yerleşime

uygunluk durumunda ‘‘kütle hareketi tehlikeleri nedeniyle önlemli alan’’ olarak

değerlendirilen alanlarda da Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü onayı istenecektir. Bu tip

raporlardaki arazi çalışmalarının niteliği ilgili kurum tarafından belirlenecektir.

Bunun dışında yapılan plan tadilatına esas jeolojik-jeoteknik çalışmalarda projenin durumuna

göre sondaj adet ve derinlikleri Erzurum Büyükşehir Belediyesi kontrol mühendisleri

tarafından belirlenecektir.

25

2.2.5.2. Parsel Bazında Zemin Etütleri ( Konut Sahası )

Bu etütlerde sondaj adedi aşağıda verilen tablo-3’e uygun olarak yapılacaktır. Sondaj

derinlikleri ise yine aşağıda verilen parametrelere göre hesaplanacaktır.

Tablo-3: Konut Sahalarında İnşaat Taban Alanına Göre Sondaj Adetleri ve Derinlik Hesabı

İnşaat Taban Alanı m2 Sondaj Adedi Z: Sondaj derinliği

0-750 2 B: Bodrum kat

751-1500 3 K: Kat adedi

1501-2250 4 H: Bina yüksekliği

2251 ≤ Her 750 m

2 de 1 adet

artırarak devam edecek

H: ( B+K ) x 3

Z: H/2

NOT: Kat adedi olarak, İmar planında belirlenen kat adedi + Bodrum kat/katlar alınacaktır.

Tablo-4:Konut Sahalarında Ek Her Bir Yapı İçin İnşaat Taban Alanına Göre Sondaj Adetleri

İnşaat Taban Alanı m2 Sondaj Adedi

0-750 1

751-1500 2

1501-2250 3

2251 ≤ Her 750 m

2 de 1 adet artırarak devam

edecek

26

2.2.5.3. Parsel Bazında Zemin Etütleri ( Ticaret Sahası, Dini Tesis, Eğitim Tesisi, Sağlık

Tesisi, Spor Tesisi, Patlayıcı Ve Parlayıcı Maddelerin Bulunduğu Veya Depolandığı

Alanlar İle İnsanların Yoğun Olarak Bulunduğu Diğer Hizmet Binaları

Bu etütlerde sondaj adedi aşağıda verilen Tablo-5’e uygun olarak yapılacaktır. Sondaj

derinlikleri ise yine aşağıda verilen parametrelere göre hesaplanacaktır.

Tablo-5:Ticaret Sahası, Dini Tesis, Eğitim Tesisi, Sağlık Tesisi, Spor Tesisi, Patlayıcı Ve

Parlayıcı Maddelerin Bulunduğu Veya Depolandığı Alanlar İle İnsanların Yoğun Olarak

Bulunduğu Diğer Hizmet Binaları Sahalarında İnşaat Taban Alanına Göre Sondaj Adetleri Ve

Derinlik Hesabı

İnşaat Taban Alanı m2 Sondaj Adedi Z: Sondaj derinliği

0-500 2 B: Bodrum kat

501-1000 3 K: Kat adedi

1001-1500 4 H: Bina yüksekliği

1501 ≤ Her 500 m2 de 1 adet artırarak

devam edecek

H: ( B+K ) x 3

Z: H/2

Tablo-6: Ticaret Sahası, Dini Tesis, Patlayıcı Ve Parlayıcı Maddelerin Bulunduğu Veya

Depolandığı Alanlar İle İnsanların Yoğun Olarak Bulunduğu Diğer Hizmet Binaları

Sahalarında Ek Her Bir Yapı İçin İnşaat Taban Alanına Göre Sondaj Adetleri

İnşaat Taban Alanı m2 Sondaj Adedi

0-500 1

501-1000 2

1001-1500 3

1501≤ Her 500 m2 de 1 adet artırarak devam edecek

27

2.2.5.4. Köprü, Altgeçit, Üstgeçit; Yaya Üstgeçit Etütleri

a. Köprü, altgeçit, üstgeçitlerde: Taneli zeminlerde 30 metre derinlikten az olmamak şartıyla

en az 4 adet temel sondaj yapılacaktır.

b.Yaya üstgeçitlerinde: Taneli zeminlerde 15 metre derinlikten az olmamak şartıyla her ayağa

1 adet temel sondaj yapılacaktır.

2.2.5.5. Sanayi ve Depolama Sahası Yapıları Etütleri

Bu etütlerde sondaj adedi aşağıda verilen Tablo-7’e uygun olarak yapılacaktır. Sondaj

derinlikleri ise yine aşağıda verilen parametrelere göre hesaplanacaktır.

Tablo-7: Sanayi Ve Depolama Sahalarında İnşaat Taban Alanına Göre Sondaj Adetleri Ve

Derinlik Hesabı

İnşaat Taban Alanı m2 Sondaj Adedi Z: Sondaj derinliği

0-1000 2 B: Bodrum kat

1001-2000 3 K: Kat adedi

2001-3000 4 H: Bina yüksekliği

3001-4000 5 H: ( B+K ) x 3

4001 ≤ Her 1000 m2 de 1 adet

artırarak devam edecek

Z: H/2

Tablo-8: Sanayi Ve Depolama Sahalarında Ek Her Bir Yapı İçin İnşaat Taban Alanına Göre

Sondaj Adetleri

İnşaat Taban Alanı m2 Sondaj Adedi

0-1000 1

1001-2000 2

2001-3000 3

3001≤ Her 1000 m2 de 1 adet artırarak devam

edecek

28

2.2.5.6. Diğer Parsel Bazındaki Zemin Etütleri

Yukarıdaki kategorilere girmeyen zemin etütleri, belediyenin görüşü alınarak yapılacaktır.

Aynı parselde Kategori 1 ve Kategori 2-3 'e giren yapılar yapılacak ise zemin etüt çalışması

öncesi belediyenin görüşü alınacaktır.

Sondaja dayalı etütler için genel hükümler;

Yapılması düşünülen inşaatın imar planında belirtilen kat adedinden düşük olması

halinde, İmar planındaki inşaat nizamına göre sondaj adet ve sayısı belirlenecektir.

Kat adedine bakılmaksızın 2.ve 3. kategoriye giren binalarda sondajlı zemin etüdü

yapılır.

Sondaj Derinliği : ( Bina Yüksekliği / 2 ) + Temel Derinliği (Temel Derinliği: Tabii

zemin altı bodrum kat/katlar yüksekliği)

Yukarıda verilen parametrelere göre bulunacak derinlik ne olursa olsun sondaj

derinliği minimum 15 metreden az olamaz.

Çalışma yapılacak alanın İmar Planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporunda

yerleşime uygunluk durumu ‘‘Sıvılaşma tehlikesi açısından önlemli alanlar’’ olarak

belirlenmişse bu bölgedeki sondajların derinliği 20 metreden az olamaz.

Aynı parselde birden fazla yapı var ise; en büyük taban alanı ve en yüksek kat adedine

sahip olan yapı için Tablo-3 kullanılır. Diğer her bir yapı için ilave sondaj adedi olarak

Tablo-4’ye göre hesaplanıp toplam sondaj adedi belirlenir (Toplam sondaj adedi

yapılara eşit paylaştırılacaktır).

Kat adedinin farklı olması durumunda sondaj derinliği tüm sondajlar için en büyük kat

adedine sahip sondaj derinliği ile aynı olacaktır.

Aynı parselde birden fazla yapı olması ve yapılara ait zemin etüt raporlarının farklı

tarihlerde hazırlanması durumunda, ilave her yapının sondaj adetleri Tablo 4 'e göre

belirlenecektir.

29

2.3. NUMUNE ALINMASI VE ETİKETLENMESİ

2.3.1. Örselenmiş Numune

SPT deneyinde numune alıcı tüpün zemine çakılması esnasında numune örselenir. Tüpten

çıkan zeminin fiziksel özellikleri incelenerek sondaj loguna kaydedilir ve derhal poşetlere

sıkıştırılmadan, havası alınarak ağzı sıkıca kapatılarak veya ½ litrelik cam ya da sert plastik

kavanoza mumlanıp kapatılarak konulur. Poşetlerin / kavanozların üzerine firma, proje ve

sondaj bilgileri içeren, silinmez kalem ya da mürekkeple yazılmış hava ve aşınmaya karşı

dayanıklı etiket yapıştırılır. Etiketleme işleminden sonra poşetteki numune tekrar poşetlenir.

Tüpten çıkan numune farklı formasyonlara ait zeminler içeriyorsa, bunların derinlikleri

ayrıntılı olarak belirtilecek ve ayrı ayrı etiketlenerek poşetlenecektir. Alınan numunelerle ilgili

bilgiler, log çizelgesinin ilgili bölümüne numuneler alındıkça yazılmalıdır.

2.3.2. Örselenmemiş Numune

TS-1901’deki yöntemlerle ve numune alıcılarla yapılacak olan UD numune alma işi, sondaj

boyunca temel derinliğinden itibaren uygulanacaktır.

Temel derinliğinden alınan ilk UD numunesinin devamında, belirtilen sayıda UD numunesi 3

m. ara ile alınacaktır. 15 m. sondajlarda 3 adet; 15–20 m. arası sondajlarda 4 adet, 20–30 m.

arası sondajlarda 5 adet; 30 m.den daha derin sondajlarda 6 adet UD numunesinin alınması

gerekir. Numunelerin çapı 89 mm.den küçük olmayacaktır. Muhafaza borusu indirilen

kuyularda örselenmemiş numune almak için, muhafaza borusunun alt ucundan itibaren kuyu

çapının en az 3 katı kadar ilerlenecektir. Numune alıcı, sondaj borularına bağlı olarak, sondaj

deliği tabanına indirilir. Numune alıcının, tabana indirilişi sırasında sondaj deliği çeperine

sürtünmemesine özen gösterilmelidir. Sondajda UD tüpü ile numune alımı esnasında, hidrolik

baskı direkt olarak tijden tije uygulanacak, tij kısa kaldığı durumlarda elle tutulan parça

tijlerle değil, manşonla ilave edilen tijlerle basılacak, belirtilen şekilde UD numunesi

alınmaması durumunda, UD numune alımının yenilenmesi istenecektir.

Numune alınan tüpün, üst ucundan örselenmiş kısım temizlenmelidir. Benzer şekilde alt

ucundan da 2 cm.lik kısım temizlenmelidir ve numune boyu ölçülerek loga kaydedilmelidir.

Tüpün alt ve üst ucundaki numune üzerine alüminyum folyo konularak, parafin + reçine

karışımı ile hava almayacak şekilde iyice kapatılmalıdır. Örselenmemiş numuneler hava ve

aşınmaya karşı dayanıklı etiketler, silinmez kalem ya da mürekkeple yazılıp ve etiketin

yapıştırılacağı yüzey temizlenip, etiketlenerek bölmeli sandıklara yerleştirilecektir.

Numuneler alındıktan sonra yağmur ve güneş etkisinden korunacak, +4oC ila +30

oC ısı

aralıklarında muhafaza edilecektir. Nakil sırasında sarsıntı ve çarpmalardan mümkün

30

olduğunca korunacaktır. Alınan numunelerle ilgili bilgiler, log çizelgesinin ilgili bölümüne

numuneler alındıkça yazılmalıdır.

2.3.3 Karot Numuneleri

Numuneler TS-1901 standardına göre alınacaktır. Karot alma işlemine başlamadan önce,

karot alıcının iyi çalışır durumda olup olmadığı, matkaptaki elmas veya çelik uçların

keskinliği denetlenmelidir. Tek tüplü, çift tüplü veya üç tüplü karotiyerler kullanılabilir.

Dolaşım suyundan aşınmayacak sertlikteki kayalar için tek tüplü, aşınabilen yumuşak kayalar

için çift veya üç tüplü karotiyerler kullanılmalıdır. İşin özelliğine uygun, yeterli çalışma

basıncına ve debiye sahip, çift tesirli dubleks veya tripleks tipi, gerektiğinde sondaj çamuru da

basabilen pompalar kullanılacaktır. Matkaplar soğutma suyunun dolaşımını kolaylaştırmak

için oluklu olmalıdır. Sert kayalar için elmas uçlu, yumuşak kayalar için sertleştirilmiş uçlu

çelik matkaplar kullanılmalıdır.

Karotiyer delik tabanına indirildikten sonra, 30 -60 cm yukarı alınır ve deliği biçimlendirip

temizlemek için dolaşım suyu veya çamuru kuyuya verilirken bir yandan da takım döner

vaziyette yukarı aşağı yaptırılır. Bundan sonra takım delik tabanına yavaşça indirilir ve karot

alma işlemine başlanır. Karot alma işleminde ilerleme boyu 1,5 m’ dir. Karot alıcı yukarı

çekilmeden önce karotun taban kopması için, sondaj takımı bulunduğu düzeyde birkaç dakika

döndürülmelidir. Bu sırada delik tabanındaki kırıntıların kuyu dışına atılması için pompanın

basıncı arttırılmalıdır. Takımı çıkarırken karotun düşmemesi için özen gösterilmelidir. Takım

dışarı çıktıktan sonra karot matkabı, karot tutucu ve portkron sökülerek karot numuneleri

çıkarılır ve sandıklara yerleştirilir.

Karot yüzdesini artırmak için sondaj çapını küçültmek (karot numune çapı 42 mm den küçük

olmayacaktır), karotiyer değişikliği yapmak ve manevra boyunu kısaltmak gibi her türlü şart

zorlanacaktır. Karot yüzdesi %70’in altına düşmeyecektir. %70’ in altında karot verimi olması

durumunda SPT yapılarak geçilen birim tanımlanacak ve sondaja hangi yöntemle devam

edileceği belirlenecektir. SPT işlemi yapılmadan önce kuyudaki döküntüler ve sondaj suyu

(çamuru) tamamen temizlenecektir.

Temel derinliğinden itibaren, sağlam, masif kayada en az 3 m, çatlaklı kayada en az 5m

ilerleme yapılacaktır. Bu seviyelerden sonra zemin devam ediyor ise sondaj derinliği

tamamlanana kadar gerekli arazi deneyleri yapılarak ve numune alınarak ilerlenecektir.

Manevra boyları 1,5 metre olacaktır. Karot numuneleri 1,50 m. boyunda 50 cm. genişliğinde

en fazla 5 kanaldan oluşan ahşap veya plastik sandıklara konulacaktır. Sandığın derinliği;

içerisine numune konduğunda kapağın tam kapanabileceği seviyede olmalıdır. Bu seviye

31

yaklaşık 10 cm. civarındadır. Kapaklar kilitli ve menteşeli olacaktır. Kırıklı karotlar naylona

sarılarak sandıklara yerleştirilecektir. Alınan karotlar menteşeli kısımda bulunan bölmenin sol

tarafından başlayarak E veya S tipinde yerleştirilecektir. Her ilerleme boyunun sonuna küçük

bir tahta veya plastik bölme konularak ilerleme boyu, başlangıç ve bitiş metreleri yazılacaktır.

Sandıklardaki karotların yanlarındaki boşluklara nemli talaş dökülecektir. Ayrı kuyulardan

alınan karotlar ayrı sandıklara yerleştirilecektir. Karot sandık kapaklarının hem içine hem

dışına etiket konulacaktır.

Her bir kuyu için, ayrı sandıklara yerleştirilen karotların, sondajın ilerleme yönü bir ok ile

gösterilmek suretiyle dijital fotoğraf makinesiyle çekimleri yapılacaktır. Bu çekimleri içeren

CD ile birlikte; proje adı, sondaj no, karot sandık no, karotun başlangıç ve bitiş derinliğini

belirtir proje kartı hazırlanacaktır. Bu verilerden karot yüzdesi, RQD (kaya kalite göstergesi),

bozunma derecesi gibi parametreler kontrol edilecektir. Alınan numunelerle ilgili bilgiler

(RQD, SCR, TCR, dayanımlılık, ayrışma, kırıklılık), log çizelgesinin ilgili bölümüne

numuneler alındıkça yazılmalıdır.

2.4. ZEMİN TANIMLAMALARI

Zemin tanımlamalarında imkânlar ölçüsünde TS-1500’e uyulacaktır. Türk Standartlarının

yetersiz olduğu yerlerde BS, DIN, ASTM, AASHTO vb. yabancı standartlara uygun

sınıflamalar yapılacaktır.

2.5. SONDAJ KUYULARI İLGİLİ DOKÜMAN HAZIRLANMASI

Müşavir firma sondaj kuyuları ile ilgili her türlü bilgiyi kuyu loglarına düzenli olarak

işleyecek; loglarda sondaj mühendisi, sondör ve kontrol mühendisinin isim ve imzaları

bulunacaktır.

Sondaj kuyuları, jeofizik çalışmalar gibi arazi çalışmaları ilçe belediyelerinde görevli arazi

kontrolü tarafından, sondaj yerleri, derinlikleri, jeofizik çalışma niteliği yerinde kontrol

edilerek düzenlenen tutanakla beraber rapor ekinde ibraz edilecektir.

2.6. JEOTEKNİK-ZEMİN ETÜDÜ AMAÇLI JEOFİZİK ÇALIŞMALAR

Aşağıda belirtilen yapılarda jeolojik zemin etüt raporuna ek olarak jeofizik etüt raporu

hazırlanacaktır.

a. Konut sahalarında; 1. ve 2. Dereceden deprem bölgelerinde kat yüksekliğinden bağımsız

olarak sondaj çalışmalarına ek olarak jeofizik çalışma hazırlanacaktır.

32

b. Sanayi sahalarında; kat adedine bakılmaksızın inşaat taban alanının 1000m2 den büyük

olması durumunda jeofizik etüt yapılacaktır.

c. Ticaret sahaları, inşaat taban alanının 500m2 den büyük olması durumunda jeofizik etüt

yapılacaktır.

d. Dini tesis, eğitim tesisi, sağlık tesisi, spor tesisi, patlayıcı ve parlayıcı maddelerin

bulunduğu veya depolandığı alanlar ile insanların kısa ve uzun süreli yoğun olarak bulunduğu

diğer hizmet binalarında inşaat taban alanının 500m2 den büyük olması durumunda jeofizik

etüt yapılacaktır.

Yukarıdaki kategorilere girmeyen zemin etütlerindeki jeofizik çalışmalar, belediyenin görüşü

alınarak yapılacaktır. Jeofizik çalışmalar ilgili belediyenin kontrolünde, şartnamede belirlenen

standartlarda ve Jeofizik Mühendisleri tarafından yapılacaktır. Belediye; Jeofizik Mühendisi

ve arazi çalışma ekibinin iş başındaki teknik yeterliliğini ve konulardaki deneyimini yeniden

değerlendirerek değiştirilmesini talep etme hakkına sahiptir.

Jeofizik çalışmalarda Erzurum Büyükşehir Belediyesi gerekli gördüğü durumlarda değişiklik

yapabilir.

Tablo-9: Sondaj Adetlerine Göre Jeofizik Çalışma Adetleri

Sondaj Adedi Jeofizik Çalışma

Adedi

Jeofizik Çalışmalar

Sismik Kırılma *Mikrotremör

2 1 1 1

3 1 1 1

4 2 2 1

5 2 2 1

6 2 2 1

7 2 2 1

8 3 3 1

9 3 3 1

10 3 3 1

Not: Çalışma yapılan alanın İmar planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu’nda,

‘‘Sıvılaşma tehlikesi açısından önlemli alanlar’’ olarak belirlenen bölgede yukarıda belirtilen

sismik çalışmalara ek olarak 1 adet mikrotremör çalışması istenecektir.

33

3. ZEMİN/KAYA MEKANİĞİ LABORATUAR DENEYLERİNİN YAPILIŞI İLE

DENEY SONUÇLARININ SUNULMASI

Erzurum Büyükşehir Belediyesi ve İlçe Belediyelerinde yaptırılacak zemin etüdü

araştırmalarıyla ilgili bütün zemin/kaya mekaniği deneylerinin yapılışı, verilerin elde edilmesi

ve değerlendirmesi; zemin/kaya mekaniği laboratuar deneyleri ile ilgili tüm çalışmaların

Zemin Etüt Raporunda sunulması aşağıda belirtilen standartlara uygun yapılacaktır.

Şartnamede belirtilmeyen hususlarda konuyla ilgili kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine

uyulacaktır.

TSE 1500 İnşaat Mühendisliğinde Zeminlerin Sınıflandırılması

TSE 1900 İnşaat Mühendisliğinde Zemin Laboratuar Deneyleri

ENV 1997-2 EUROCODE 7: Jeoteknik Tasarım 2. Bölüm: Laboratuar Testine

Dayanıklı Dizayn

TS-699, TS-2028-2020, TS-2029, TS-3655, TS-3694

ASTM C-88, C-128-59, C-131

ASTM D-422, D-427, D-558, 560, 698, 1557, D-854-58, D-1883, D-2166, D-2485-

4546, D-2850, D-3080, D-4318, D-4546

ASTM E-11

AASHTO T-11, T-27, 85-60, T-88, T-89, T-90, T-91, T-92, T-96, T-99, T-100, T-104,

T-134, T-147, T-180, T-193, T-208, T-216, T-236

ISRM

3.1. ZEMİN MEKANİĞİ LABORATUVAR ŞARTLARI

Zemin/kaya mekaniği laboratuar deneyleri, Çevre Şehircilik Bakanlığı Mesleki Hizmetler

Genel Müdürlüğü onaylı, TSE standartlarına sahip olan bir zemin/kaya mekaniği

laboratuarında yapılmalıdır.

3.1.1. Laboratuar Teknik İmkânları

Laboratuar, istenen zemin/kaya mekaniği deneylerini yapmak için yeterli alet, teçhizat ve

donanıma sahip olmalıdır. Müşavir firma, Laboratuarda mevcut olmayan bir cihazın

kullanılmasını gerektiren istisnai durumlarda, kullanılacak cihazın kalitesinden,

kalibrasyonundan emin olmalıdır.

Deneylerin yapıldığı çevre koşulları, deney sonuçlarını olumsuz yönde etkilememelidir.

Deney mahalleri ısı, toz, nem, buhar, gürültü, titreşim ve elektromanyetik etki veya parazit

34

gibi aşırı çevre etkilerine karşı gereği gibi korunacak ve bu durumun sürekliliği sağlanacaktır.

Bunlarla ilgili alet ve teçhizatın bakımları uygun bir şekilde yapılacaktır. Deney mahalleri,

hasar veya tehlike riskini azaltacak ve deneyde çalışan personelin pratik ve rahat hareket

etmesine imkân verecek şekilde yeterince geniş olacaktır. Bu mahallerde, deneyler için

gerekli olan cihaz ve enerji kaynakları bulunacaktır. Deney laboratuarlarının temiz ve tertipli

olması için etkin önlemler alınacaktır. Fazla sıcak ya da soğuk koşullara mani olmak için,

laboratuarın etkili bir havalandırma sistemi olmalıdır. Numuneler yağmurdan, güneş ve

dondan korunmak için laboratuarda uygun koşul ve yerlerde depolanacaktır.

3.1.2. Personel Durumu

Laboratuarda en az 3 yıl veya daha fazla tecrübeli, zemin/kaya ile ilgili çalışmış, en az 1

jeoloji, inşaat, maden (jeoloji tercih sebebidir) mühendisi olmalıdır. Elemanların kendi

görevleri ile ilgili gerekli eğitim, öğrenim, teknik bilgiye sahip olmalarının yanı sıra, literatürü

ve cihazların kullanma kılavuzlarını takip edebilecek tecrübeleri bulunmalıdır.

3.2. NUMUNELERİN LABORATUVARA TESLİMİ

Numunelerin kargo ve benzeri yolla taşınması durumunda, hasar görmeyecek şekilde

ambalajlanması sağlanacaktır. Kargo ve ulaşım makbuzu gerek görülmesi durumunda

belediye tarafından istenebilecektir.

3.3. ZEMİN / KAYA MEKANİĞİ LABORATUVAR ÇALIŞMA ESASLARI

Üzerinde deney yapılacak numune ve karot örnekleri kontrol mühendisi ile birlikte

belirlenecektir. Zemin ve kayacın özellikleri göz önünde bulundurularak Kontrol

Mühendisinin öngördüğü deney ve deney grupları seçilip, yeni deneyler ilave edilebilecektir.

Belediye alınan numunelerin ve laboratuar sonuçlarının tutarsızlığını düşündüğünde, numune

alımını ve deneyleri tekrarlatabilir. Ayrıca belediye alınan numune ile deney sonuçlarının

güvenilirliğini kontrol etmek için, firmalara sondaj çalışmaları sırasında şahit numune

aldırabilir. Yapılan sondajlarda alınan tüm UD (örselenmemiş) numuneleri laboratuara analiz

için gönderilecektir. Her sondaj kuyusu için sondaj kuyusundan alınan toplam SPT

(örselenmiş) numune sayısının en az 1/3 kadarı sayıda SPT numunesi laboratuara analiz için

gönderilecektir. Tüm UD numuneleri üzerinde taşıma gücü ve oturma hesabı yapmaya

yönelik deneyler yaptırılacaktır. Kaya birimlerde alınan numuneler homojen özellikte değil

ise yapı temel seviyesinden alınan karot numuneler laboratuara analiz için gönderilecektir.

Yapı temel seviyesinden daha derinde kaya birime rastlanması durumunda ise alınan karot

numuneler de analiz için laboratuara gönderilecektir.

35

3.4. TÜM NUMUNELER ÜZERİNDE YAPILACAK LABORATUVAR DENEYLERİ

Zeminin yerinde belirlenen özelliklerinin yanı sıra, indeks (fiziksel) ve mühendislik

özelliklerinin belirlenmesinde laboratuar deneylerinden de yararlanılacaktır. TS 1900’de

standart numarası olmayan deneyler idarece onaylanan bir yöntemle yapılacaktır. Zemin

sınıflandırılması ve özelliklerinin belirlenmesi için sondaj ve numune alma TS 1901

standartlarına göre yapılmalıdır. Ancak numuneler üzerinde aşağıdaki standart deneyler

uygulanmalı, ayrıca istenen zemin özellikleri tespit edilmeleridir.

3.4.1. Zemin Mekaniği Laboratuar Deneyleri

Zeminin yerinde belirlenen özelliklerinin yanı sıra, indeks (fiziksel) ve mühendislik

özelliklerinin belirlenmesinde laboratuar deneylerinden de yararlanılacaktır. Türk

Standartlarında mevcut olmayan ve henüz standartlaşmamış olan konularda idare’ce uygun

görülen yabancı ülke standartları (ASTM, AASHTO, ISRM) ve idarece onaylanan yöntemler

geçerlidir.

Zemin sınıflandırılması ve özelliklerinin belirlenmesi için sondaj ve numune alma TS 1901

standartlarına göre yapılmalıdır. Ancak numuneler üzerinde aşağıdaki standart deneyler

uygulanmalı, ayrıca istenen zemin özellikleri tespit edilmeleridir.

Doğal Su İçeriği TS-1900

Elek Analizi TS-1900, AASHTO T-27, T-11, ASTM E-11

Likit Limit TS-1900, AASHTO T-89, ASTM D-4318

Plastik Limit TS-1900, AASHTO T-90, ASTM D-4318

Plastisite İndisi TS-1900, AASHTO T-91, ASTM D-4318

Rötre Limiti AASHTO T-92, ASTM D-427

Hidrometre Analizi TS-1900, AASHTO T-88, ASTM D-422

Özgül Ağırlık TS-1900, AASHTO 85-60, T-100, ASTM C-128-59, D 854-58

Dolgu, yarma, menfez, köprü ayakları doğal zeminin oturma miktarı ve zamanının

tayini için konsolidasyon deneyi TS-1900, AASHTO T-216, ASTM D-2485-4546’ya

göre yapılacaktır.

Doğal Birim Hacim Ağırlığı TS-1900

Kuru Birim Hacim Ağırlığı TS-1900

Min. Birim Hacim Ağırlığı TS-1900

Max. Birim Hacim Ağırlığı TS-1900

36

Basınç Dayanımı TS-699

Serbest Şişme Miktarı Tayini (Konsolidasyon Aletinde) ASTM D-4546

Şişme Basıncı Tayini ASTM D-4546

Satürasyon

Boşluk Oranı

Porozite

Kompaksiyon (Proktor) TS-1900, AASHTO T-99, T-134, T-180, ASTM D-558, 560,

698, 1557

Laboratuarda CBR Deneyi TS-1900, AASHTO T-193, ASTM D-1883

Aşınma (Los Angeles) TS-3694, AASHTO T-96, ASTM C-131

Sodyum Sülfat(Na2SO4) Analizi TS-3655, AASHTO T-104, ASTM C-88

Zeminin taşıma gücü, şev stabilitesi, kazık uç taşıma gücüne yönelik parametrelerin

belirlenmesi için zeminin özelliğine göre aşağıdaki deneyler yapılacaktır.

Makaslama Deneyi AASHTO T-236, ASTM D-3080

Tek Eksenli Basınç Dayanımı TS -1900, AASHTO T-208, ASTM D-2166

Üç Eksenli Basınç Dayanımı TS-1900, ASTM D-2850

Vane Deneyi ASTM D-4648

Dolgu, yarma, menfez, köprü ayakları ve tabanlarının doğal zemin ve dolgu malzemelerinin

sıkışma miktarının ölçümü TS-1900, AASHTO T-147’ye göre yapılacaktır. Zemin veya

kayacın özelliklerine göre arazide ve laboratuarda kontrol mühendisinin öngördüğü deney

veya deney grupları seçilebilir.

3.4.2. Kaya Mekaniği Laboratuar Deneyleri

Kaya mekaniği laboratuar deneyleri kayaçların fiziksel özelliklerini saptamak için

yapılacaktır. Deneyler, numune alma bahsinde belirtildiği gibi TS 1901’e uygun alınan

örnekler üzerinde uygulanacaktır.

Birim Hacim Ağırlığı ISRM

Dane Birim Hacim Ağırlığı ISRM

Kayaçlarda Su Oranının (Su İçeriğinin) Tayini TS-1900

Kayaçlarda Su Emme Oranının Tayini TS-699

37

Boşluk Oranı, Porozite ve Yoğunluk Derecesi Tayini ISRM

Doygunluk Derecesi ISRM

Tek Eksenli Basma Dayanımı TS-2028-2020

Kayaçlarda Üç Eksenli Basma Dayanımı TS-2029

Kayaçlarda Direk Kesme Deneyi ISRM

Nokta Yükü Deneyi ve İndeksi Tayini

Aşınma Oranı tayini (Los Angeles) TS-3694, AASHTO T-96, ASTM C-131

Dona Dayanıklılık Deneyi (Na2SO4) TS-3655, AASHTO T-104, ASTM C-88

Elastisite Modülü ve Poisson Oranı Tayini TS-2028, 2029, 2020

Suda Ayrışma Dayanıklılığı ISRM

Vp ve Vs Dalga Hızı Ölçümü ve Dinamik Özelliklerin Belirlenmesi

3.4.3. Deneylerde Kullanılacak Standartlar

Deneyler öncelikle TS standartlarına uygun olarak yapılacaktır. Türk Standartlarında mevcut

olmayan ve henüz standartlaşmamış olan konularda Erzurum Büyükşehir Belediyesi

tarafından uygun görülen diğer yerli ve yabancı ülke standartları (ASTM, AASHO, ISRM)

geçerlidir. Laboratuar yapacağı deneylerde hangi standart veya şartnameyi esas alacaksa o

standart veya şartnamede öngörülen metot veya işlemleri tam olarak yerine getirecektir.

3.4.4. Deney Numunelerinin Hazırlanması

Araziden TSE 1901’e uygun olarak alınan numunelerden, zemin mekaniği deneyleri için

numunelerin hazırlanması ve deney yapılacak numune sayısı TSE 1900’e göre belirlenecektir.

Örselenmemiş numune tüplerinin (UD) tabanından yapılacak deneyler için deney

standartlarına uygun olarak yeterli miktarda (yedekleri hazırlanmış olarak) numune

alınacaktır. Bütün bozunmamış numunelerden küçük numuneler alındığında her seferinde

tüpte kalan numunelerin ağzı yeniden parafinlenecektir. Laboratuar deneyleri için alınan

numuneler hemen deney ekipmanına yerleştirilecek ve deneyden önce kuruması önlenecektir.

Birden fazla sayıda alınan numunelerden, hemen zemin mekaniği deneyine alınmayacaklar

desikatör içine yerleştirilmelidir. Düzgün yağlanmış bir iç satıh sürtünmenin değerini

azaltarak zeminin örselenmesini en aza indirir. Bu nedenle zemin mekaniği deneyleri için

laboratuarda örnek alımı sırasında kullanılacak silindirik tüplerin iç yüzeyleri iyice

38

yağlanmalıdır. Laboratuar deneyleri sırasında işleme sokulacak örselenmiş, örselenmemiş ya

da karot numunelerin birbirine karışmaması için gerekli önlemler (etiketlendirme vb.)

laboratuar tarafından alınacaktır.

3.4.5. Deney Sonuçlarının Hazırlanması

Yapılan deneylerin sonuçları, uygulanan standarda göre eksiksiz olarak hazırlanacaktır.

Deney sonuçları doğru, açık, tam ve şüpheye meydan vermeyecek şekilde verilecektir. Deney

sonuç abağında bulunması gereken bilgiler aşağıda listelenmiştir.

a. Deneylerin yapıldığı laboratuarın tam adı ve açık adresi

b. Deneyi talep eden kişi veya kuruluşun tam adı ve açık adresi

c. Deney yapılan porjenin pafta, ada, parsel bilgileri

d. Deney numunelerinin tanımı ve açıklaması

e. Deney numunelerinin alındığı tarih ve deneylerin yapıldığı tarih

f. Uygulanan standardın adı

Standart olmayan bir deney metodu veya işlemi kullanılmış ise sebebi ve metodun

tanımlaması yapılacaktır. Laboratuar deney sonuçları; standartlarda belirtilen normlara uygun

formlara işlenecek ve ayrıca formlarda deneyleri yapanların isim, imza ve kaşeleri

bulunacaktır. Bu formlar deney sonuç raporuna eklenecektir. Sonuçlar bilgisayar yardımıyla

alınıyorsa, bilgisayar sistemi laboratuar sonuçlarını etkilemeyecek şekilde güvenilir ve kararlı

olmalıdır.

39

4. JEOTEKNiK-ZEMİN ETÜDÜ RAPORU HAZIRLAMA GENEL HÜKÜMLERİ

1. Hazırlanacak olan tüm raporlar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Genelgeleri, Jeoloji ve

Jeofizik Mühendisleri Odaları Normları, Mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı “Bina ve Bina

Türü Yapılar için Zemin ve Temel Etüt Raporu Genel Formatı” paralelinde hazırlanacak olup

ayrıca Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinin 57. Maddesi (a),(b), Fıkrası içeriğinde (b)

1,2,3, Bentlerinde belirtildiği üzere Jeoloji Mühendisi, İnşaat Mühendisi(Geoteknik) ve

Jeofizik Mühendisi(Jeofizik Çalışması gerektiği hallerde) tarafından birlikte hazırlanacaktır.

Belediye bu formata uygun olmayan raporlara, uygunluğu ile ilgili herhangi bir belge vermek

zorunda değildir.

2. Etüt kategorileri kısmında ayrıntılı olarak açıklanan Kategori 1 yapılar için Gözlemsel

Zemin Etüt Raporu, Kategori 2-3 İçin Sondaja Dayalı Zemin ve Temel Etüt Raporu Çalışması

kabul edilecektir.

3. Bu yönetmelikte çalışmanın niteliğine göre sondaj adedi ve derinliklerinin yanı sıra jeofizik

çalışmalar için verilen parametrelere hassasiyetle riayet edilecek olup, arazi kontrollerinde

çalışmalarının güvenini sağlamayan her koşulda yeniden çalışma istenecektir.

4. Jeoteknik çalışmalarda jeolojik ve jeofizik çalışmalar birlikte değerlendirilmeli, raporun

ilgili bölümlerinde bulunan değerler ve ulaşılan sonuçlar ortak ilgileşim yapılarak bir

bütünlük sağlanmalıdır.

5. Raporda Firma ve raporu düzenleyenlerin kaşe ve imzalarının yanı sıra ilgili kısımların

paraflanmış olması gerekmektedir (mavi mürekkepli kalem ile). Loglarda sondaj mühendisi,

sondör ve kontrol mühendisinin ıslak imzaları, ayrıca laboratuar sonuçlarında laboratuar

deneylerini yapanların adı, soyadı, ünvanı ile ıslak imzaları olacaktır. Raporun ekler

bölümünde sunulan laboratuar sonuçlarının onaylı orijinal deney föyleri konulacaktır.

6. Yapılacak arazi çalışmalarının kontrolü ilçe belediyelerine aittir. Yapılacak arazi çalışmaları

için sondaj ve jeofizik çalışmalarından önce firma tarafından ilçe belediyelerine imar durumu,

vaziyet planı, yapılacak çalışmanın kategorisi ile ilgili bir dilekçeyi e-mail olarak, en geç mesai

bitiminden 2 saat öncesine kadar göndermelidir. Belediyede görevli kontrol mühendisleri(tercihen

jeoloji-jeofizik mühendisi) tarafından yapılacak arazi çalışmaları incelenip firmaya onay maili

gönderildikten sonra, firmalar arazi çalışmalarına başlayabilecektir. Bu çalışmalarının kontrolü

için belediyelerin kontrol mühendislerinin araziye ulaşımı, arazi için uygun taşıtlarla, firmalar

40

tarafından sağlanacak olup, sondaj yerleri ve derinlikleri yerinde kontrol edilerek düzenlenen

tutanak rapor ekinde ibraz edilecektir.

7. Rapor kapağında inceleme alanının sınırlarını gösterir 3d uydu görüntüsü, inceleme

alanının m2 si, pafta, ada, parsel, il, ilçe, mahalle, mevki bilgilerine yer verilecektir.

8. Rapor formatı içerisindeki imar planı durumu bölümünde, binanın yapılacağı arsanın imar

bilgilerine, plan notlarına, mevcut yapılaşmaya yönelik genel bilgilere (yapı tipi, kat yüksekliği,

ayrık veya bitişik nizam olduğu, yapılaşma yoğunluğu vb.) ve ilgili parselin yerleşime uygunluk

durumuna mutlaka değinilecektir.

9. Raporun ekleri kısmında; güncel imar durumu, tapu ve vaziyet planı bulunacaktır.

Belediyenin gerekli gördüğü durumlarda, ilgili belediye tarafından onaylı mimari projesindeki

vaziyet planı rapora eklenecektir.

10. Hazırlanmış olan zemin etüt raporlarının, imar durumunda sadece ad-soyad değişikliği

olması, bunun haricinde herhangi bir değişiklik olmaması halinde, rapor içerisinde her iki

imar durumu ek olarak bulunacaktır.

11. Rapor belediyenin belirlediği standartlarda ciltlenecektir. Rapor, ekler ve görsel

dökümanlar CD içerisinde dijital olarak hazırlanıp raporla birlikte sunulacaktır. Ekler, rapor

kapağını taşmayacak şekilde düzenlenecektir. Arazi çalışmalarının yerinde ve tekniğine

uygun olarak yapıldığına dair her türlü görsel doküman (fotoğraf, video vb.) istenecektir.

Belediye, gerekli gördüğü takdirde teknolojik şartlara bağlı olarak; rapor, ekler ve görsel

dokümanların belediyeye teslim şeklinde değişiklik yapabilir.

12. Haritalarda, sondaj loglarında yatay ve düşey koordinatlar (ölçek belirtilerek)

bulunacaktır. Harita çalışmaları kuzey esas alınarak orijinaller üzerinde yapılmış olacak diğer

kopyalar aslına uygun olarak çoğaltılacaktır.

13. Harita, kesit, kroki ve sondaj loglarında TSE standartlarında belirlenmiş semboller

kullanılacak, semboller kullanılacak ve ayrıntılı lejant konacaktır. Okunamaz derecede silinti,

kazıntı yapılmış, amaca uygun olmayan harita, kesit veya krokiler kullanılmayacaktır. Birden

fazla harita kullanılması durumunda haritalar arasında sınır ve sembol uyuşmazlığı

olmayacaktır.

14. Raporların Belediyelere verilmesi, alınması, raporla ilgili gerekli düzeltme ve rapor

hakkındaki görüşmeleri; rapor müellifi ile yapılacaktır.

41

15. Rapor düzenleme tarihinden itibaren bir yılı aşkın bir süre geçmesine karşın temel

inşaatına halen başlanmamış olması durumunda, raporun içeriğinde belirtilen koşullarda

değişiklik olabileceği göz önüne alınarak raporun halen mevcut durumu yansıttığı ek raporla

doğrulanmalı, aksi halde ilave çalışma yapılmalıdır.

16. Belediye kontrolü ile yapılmış ve belediye tarafından onaylanmış zemin etüt raporu

mevcut olan bir parselin, zemin etüt çalışmasının tekrar yapılması halinde, ilk rapor ile ikinci

rapor arasında farklılıklar bulunması durumunda, Erzurum Büyükşehir Belediyesi kontrol

mühendislerinin görüşü alınarak hazırlanan zemin etüt raporuna onay verilecektir.

17. Parsel üzerinde birden fazla sayıda yapı yapılıyor ise her yapı bloğu için ayrı ayrı zemin

etüt raporu düzenlenecektir.

18. İmar planında kat artışı, yoğunluk vs. tadilatı talep edilen alanın İmar Planına Esas

Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu; Afet İşleri Genel Müdürlüğünün 19.08.2008 tarih ve 10337

sayılı genelgesi yürürlüğe girme tarihinden önce ise Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından

onayı istenecek olup, bunun yanında 10337 sayılı genelge nezdinde hazırlanıp yerleşime

uygunluk durumunda ‘‘kütle hareketi tehlikeleri nedeniyle önlemli alan’’ olarak

değerlendirilen alanlarda da Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü onayı istenecektir. Bu tip

raporlardaki arazi çalışmalarının niteliği ilgili kurum tarafından belirlenecektir.

Bunun dışında yapılan plan tadilatına esas jeolojik-jeoteknik çalışmalarda projenin durumuna

göre sondaj adet ve derinlikleri Erzurum Büyükşehir Belediyesi kontrol mühendisleri

tarafından belirlenecektir.