ZDRAVSTVENO PRAVOS K R I P T A

Priredio:

2

S A D R Ž A J

1. Pojam zdravstvenog prava ................................................................................. 3

2. Izvori zdravstvenog prava .................................................................................. 3

3. ................................................................................ 5

4. Odnos zdravstvenog prava prema ostalim granama prava ................................ 7

5. Zakonitost rada – koncept prava i dužnosti ....................................................... 10

6. Pravni osnov obavljanja zdravstvene djelatnosti i reformisanje službe ............ 12

7. Pravni položaj pacijenta kao korisnika zdravstvenih službi .............................. 14

8. Odnos pružaoca i korisnika zdravstvenih usluga ............................................... 18

9. Odgovornost zdravstvenih radnika .................................................................... 19

10. Informisani pristanak ......................................................................................... 23

11. Pravo na dostojanstvo ........................................................................................ 24

12. Ugroženost zdravstvenih radnika ....................................................................... 24

13. Edukacija – prevencija pogrešaka ...................................................................... 25

14. Ljekarska greška ................................................................................................ 25

15. Osiguranje od profesionalne odgovornosti ljekara ............................................ 30

16. Eutanazija ........................................................................................................... 32

17. Vježbe ................................................................................................................ 39

18. Literatura ............................................................................................................ 43

3

1. Pojam zdravstvenog prava

Zdravstveno pravo je posebna grana prava koja se odnosi na zdravstvenu djelatnost.

Zadnjih nekoliko decenija zdravstveno pravo postoji kao zasebna disciplina pravne nauke i kao

Zdravstveno pravo obuhvata sve pravne aspekte zdravstvenih

djelatnosti,

odnosno prava i/

cilju - jekovih najvrednijih dobara: života, tijela, zdravlja i ljudskog dostojanstva,

Ljudski život i zdravlje predstavljaju nesumnjivo vrijednosti najvišeg nivoa, prema

kojima mogu da se mjere sve druge vrij

teško da bi pravnicima neka druga pravna nauka bila potrebnija od zdravstvenog prava.

ij

ijek da

bude tako ili se radi o zloupotrebi odgovor treba da procijeni i sankcioniše zdravstveno pravo.

Zdravstveno pravo ili „pravo zdravlja“ (engl. Health Law), u objektivnom smislu,

podrazumij zdravstvenu dj

svojstva lica koja tu djelatnost obavljaju i njihov odnos prema korisnicima zdravstvenih usluga.

Zdravstveno pravo treba razlikovati od pravne ili sudske medicine, koja se bavi

vno relevantne; jedno je pravo u

medicini a drugo medicina u pravu.

2. Izvori zdravstvenog prava

Normama zdravstvenog

radnika u cilju zaštite društva i pacijenta. Osnovni nivo polazi od

poznavanja osnovnih izvora zdravstvenog prava. Zdravstveno

a zbog svoje raštrkanosti teško ih je pobrojati. Možemo ih svrstati u dvije grupe: propise koji

direktno

4

Ustav

uz napomenu da

nima, a zakoni propisuju metodologiju kako se to pravo može ostvariti.

Zakoni

Zakoni su posebni akti koje propisuje zakonodavac, koji se moraju primjenjivati u

odno

Podzakonski akti

Podzakonski akti su akti koji se po svojoj snazi nalaze odmah ispod zakona. To mogu biti

nost.

Alternativni izvori

Alternativni izvori zdravstvenog prava nisu izvori zdravstvenog prava u pravomsmislu

opisani naprijed ali mogu poslužiti kao nedirektni izvori. Pod alternativnim izvorima

zdavstvenog prava smatraju se internet, specijalizovane baze

literatura i djelatnosti komora.

5

Sudska praksa

Sudskom praksom smatra se donošenje više presuda o istom pravnom pitanju na temelju

kojih se formira konkretna pravna norma.

Pravna nauka

Pravna nauka, e je neizravan izvor prava, zbog toga što djela

studije) nemaju snagu izravnog sudija pri donošenju presude ne

može pozvati na djelo kao zakon, iako

pravne nauke.

3.

zasebne

procesnom pravu

usluga, ali i bolesnicima.

imaju pravo na zdravstvenu zaštitu.

Kontinuiranost zdravstvene zaštite postiže se ukupnom organizacijom zdravstvene

djelatnosti, posebno na nivou primarne zdravstvene djelatnosti koja pruža neprekidnu

zdravstvenu zaštitu stanovništvu kroz sve životne dobi. U osiguranju kontinuiranog djelovanja

6

Dostupnost zdravstvene zaštite ostvaruje se takvim rasporedom zdravstvenih ustanova,

primarnom nivou zdravstvene djelatnosti.

rehabilitacijom.

pecijalizovanog pristupa

praksi.

Kvaliteta pruženih zdravstvenih usluga ima vrlo važnu ulogu u interesu zdravlja i

društvenog blagostanja stanovništva. Ako je pružena zdravstvena usluga kvalitetna, kod

pružaocima.

pružaoca

zdravstvenih porodica.

pružaoc zdravstvenih saznao u svr

bolesnika. Ljekar je dužan poštovati neza

slobodu i ugled ljekatskog zvanja te dostojanstveno i odgovorno profesionalno

ponašanje poštovanjem u radu propisa, pravila struke te kodeksa medicinske etike i deontologije.

Uz ljekare za ostale pružaoce zdravstvenih usluga.

7

ljekar mu je to dužan saopštiti. Ostali pružaoci

zdravstvenih usluga mogu biti upoznati s nalazima bolesnika, ali mu nisu dužni saopštiti

boluje. Njihova je dužnost da postupaju u skladu s uputstvima ljekara, odnosno moraju postupati

s bolesnikom onako kako to propiše ljekar.

Pružaoci zdravstvenih kodeksima

njima se postupa shodno

medicinskih

4. Odnos zdravstvenog prava prema ostalim granama prava

Zdravstveno koju

daljnjeg razvoja.

Odnos zdravstvenog prava i ustavnog prava

Ustav BiH garantuje pravo na medicinskozdravstvenu zaštitu, pravo

na zdrav život i pravo na život u zdravoj sredini. Ove zagarantovati

zaštitu navedenih vrijednosti.

Odnos zdravstvenog og prava

Zdravstveno odnosa

pružaoca zdravstvenih odnos. Povezanost se

pružaoca medicinskih usluga za štetu koja nastane prilikom

nastanka štete primjenjuju se opšt

prava.

8

Odnos procesnog prava

Zdravstveno a ostvaruju u sudjelovanju

odjelu suda u

kojemu sudski vještaci izvještavaju sud o svojim sadašnjim zapažanjima, uz eventualno

prošlosti.

Tako

se i pružaoci zdravstvenih su to ljekari

psihijatri drugi

Odnos zdravstvenog prava i prava

Zdravstveno i pravo svoj odnos ostvaruju u trenutku kada se davanje neke od

zdravstvenih usluga može smatrati djelom. Osim toga, u pravu postoje

sankcije koje se mogu okarakterisati kao zdravstvene. zakon propisuje djela

protiv zdravlja ljudi, a to su ona pružaoci

medicinskih usluga.

Odnos zdravstvenog prava i procesnog prava

Za odnos zdravstvenog i

suodnos zdravstvenog ansko procesnog prava, uz napomenu da se ovdje radi o

postupku.

Odnos zdravstvenog prava i upravnog prava

Zdravstveno prilikom ostvarivanja prava na zdravstvenu

zaštitu kada korisnici to svoje pravo ostvaruju u postupku pred nadležnim državnim tijelima.

Odnos zdravstvenog prava i radnog prava

Zdravstveno i radno pravo svoj odnos ostvaruju kroz radnopravni status pružaoca

medicinskih usluga.

9

Odnos zdravstvenog

Zdravstveno relevantne

BiH obavezna

Odnos zdravstvenog unarodnog privatnog prava

U odnosu zdavstvenog koje se

odnose na pravni položaj stranaca.

Odnos zdravstvenog prava i prava

Zdravstveno i pravo odnos ostvaruju kroz situacijama

Odnos zdravstvenog

Zdravstveno zaštiti

nje medicinskih usluga.

Odnos zdravstvenog prava i pravne informatike

Zdravstveno ovanih

informacijskih sistema i specijalizovanih baza podataka. Iste mogu biti izloženedjelovanju

kriminaliteta.

Odnos zdravstvenog prava i prava

pravo sastoji od nekoliko pravnih podgrana (pomorsko,

poštansko, telekomunikacijsko, vazdušno grana prava u

davaoci zdravstvenih usluga tokom obavljanja svoje prakse. Na

primjer, svaki veliki brod koji putuje na dugim relacijama trebao bi imati doktora.

Odnos zdravstvenog prava i financijskog prava

Sve djelatnosti u kojima sudjeluju pružaoci zdravstvenih usluga velikim se dijelom

važnim

državnim sektorima te primjereno trošenje razmatra financijsko pravo.

10

5. Zakonitost rada – koncept prava i dužnosti

medicinsku praksu i visoke standarde kvaliteta, kako njenog obavljanja tako i odgovornosti. Sa

pogledu zahtjeva koji joj se postavljaju. To se odnosi prije svega na postupanje ljekara za koje se

pored lege artis ex lege zahtijevi o dužnoj

dostignutim medicinskim i pravnim standardima, o pravu govori kao o svojevrsnom garantu

vršenja medicine.

sagledati kroz dva segmenta:

1) zama, bilo da je

2) poštovanje prava obuhvata kako prava davaoca tih usluga (pripadnici medicinskih

profesija), tako i prava korisnika zdravstvenih usluga (pacijentova prava).

djelatnosti prati koncept prava i dužnosti koje su

korelativne (ono što je obaveza ljekara u tom odnosu to je pravo pacijenta i obrnuto), naglasak se

pacijentu, nj

ralan odnos

vidj

interesima. Ovaj odnos predstavlja saradnju. Svjetska zdravstvena organizacija široko poklanja

pažnju konceptu dužnosti gdje se eksplicitno navodi da "ljudi imaju pravo i dužnost da

Suštinski postaje to da pojedinci i društvo treba da uspostave kontrolu nad svojim zdravljem kroz

puno prihvatanje sopstvenih dužnosti i odgovornosti. Ipak, postoji u ovom razmatranju jedna

primaoci tih usluga jer za pacijente su to, uz neznatne izuzetke, samo tzv.

11

interesu. Usljed autonomnog karaktera samih pacijentovih prava njih ne prati nikakva pravna

žnosti. Dužnosti onog

ko u okviru djelatnosti pruža usluge proizilaze direktno iz obaveze da se osigura kvalitet usluga u

zdravstvenoj zaštiti. Ponašanje pripadnika zdravstvenih profesija u okviru javnih i privatnih

službi podvrgava se društvenoj kontroli

kao korisnik usluga ima pravo na zdravstvenu zaštitu. U pravnoj državi takva kontrola je nužna,

jevi dužnoj pažnji i

profesionalnom umij

istovremeno aktuelnih problema zdravstvenog prava jeste pitanje odgovornosti pripadnika

medicinskih profesija. Posljednjih nekoliko decenija, njima se intenzivno bave i pravnici i

ljekari. Pod uticajem onoga što se zbiva u praksi, težište pažnje je pomj

gra ansku odgovornost. Tu su stalno otvorena i aktuelna pitanja: ljekarska greška i njena

ij jekara da pacijenta obavijesti o dijagnozi,

terapiji koja je potrebna i o njenim rizicima, kako bi pacijent mogao da se sa terapijom

punovažno saglasi; odgovornost zbog štete izazvane medicinskim aparatima i injekcijama;

pacijentovo pravo uvida u medicinsku dokumentaciju; teret dokazivanja uslova odgovornosti

ljekara i zdravstvenih ustanova. Sem toga, problemi odgovornosti iskrsavaju i u vezi sa novim

metodama lij judima, zatim u vezi sa pravom na ra anje, sa

infekcijama, vj enjem, intenzivnom medicinskom njegom, poro ajima i

transplantacijom. Najposlije ni pitanje odgovornosti zbog štetnog djelovanja lijekova nije još

prešlo u stanje mirovanja, jer se tu problematizuje odnos odgovornosti proizvo ijeka i

ljekara koji ga je propisao. Sva ova pitanja ne pretresaju se samo u literaturi, nego i na

jekara i pravnika. O njima se pomno raspravlja i na

unarodnim skupovima, a ima prijedloga i za unifikaciju izvjesnih pravnih pravila.

asocijacija koj ije

biti u pravnoj teoriji i sudskoj praksi u velikoj mjeri sporan. Ranije je pretežno zastupano

ještini nemaju normativna dejstva, jer ih ne donose

12

aktima samim po sebi, jer za razliku od zakona ne propisuju ništa u apsolutnom smislu. Od

lj

j dluku.

pravno relevantna onda kada su ugra

podzakonska akta iz oblasti zdravstvene dj

zdravstvenom osiguranju ili na ugovore iz privatnog osiguranja, i da takve odredbe imaju

jeri u kojoj predstavljaju stanje vještine, odnosno standard ljekarskog postupanja.

preporuke za lj

- e

snov za medicinska vj

zdravstvenog osiguranja.

6. Pravni osnov obavljanja zdravstvene djelatnosti i reformisanje službi

Samostalnost i monopol zdravstvene djelatnosti istorijski su utemeljeni i priroda ove

zdravstvene zaštite i pacijentovih htijenja i interesa. Pojava pojma široko se uvodi u

zdravstveni sistem još pedesetih godina prošlog vijeka. Zamisao zdravstvenih reformi koje su

službi budu prihvatljive i dostupne za sve. Prema usvojenoj formuli, bolesna lica se nalaze u

pravnom položaju regulatorno, generalno i depersonalno. Organizacija zdravstvene zaštite kao

vorni odnos

judeo- jka, kao i pojam javne službe krajem

XX vijeka.

jelatnosti, medicinska

13

solidarnosti, kao i sa jekara na to obavezuju brojna

Hipokratova zakletva i kodeksi etike jekarske

j jerenju

i uzajamnoj odgovornosti. Na poštovanje profesionalnih pravila pazi nadležna Ljekarska komora

kao institucioni oblik staleške autonomije i samokontrole lekara.

U razmatranju prava koja stoje na strani pripadnika zdravstvenih struka, prije svega

ljekara kao pružaoca usluga, polazi se od prava iz odnosa sa pacijentom i drugih prava koja

posjeduju po osnovu ustava i radnopravnog statusa. Za obavljanje medicinske djelatnosti

prvenstveno se vezuje sloboda lij je je svaki ljekar suveren i kompetentan u okviru

ijeva slobodu da se izabere ona metoda lij

cjelishodna sa stanovišta stanja pacijenta, kako se on ne bi izlagao neopravdanom riziku. Sam

lj

razumij

autonomnog rada ljekara u odnosu na druge pripadnike medicinskih struka, postoji i

autonomnost u odnosu na pacijenta. Volja pacijenta ili njegovog zastupnika ne može da oslobodi

lj jekar ne treba da odstupi od

ij

javnog zdravlja. Svakako da pacijentova volja ima bitnu ulogu, ali pod uslovom da je pacijent

sposoban i potpuno informisan o a problem koji je delikatan po

svojoj prirodi, a to je naime obim informacija koje se daju pacijentu, što ujedno govori i o

jekara mjerom pacijentovog prava na samoodre enje

Okvire zdravstvene djelatnosti i subjekte koji konstituišu pojam službe u obavljanju te

djelatnosti definišu za

djelatnost predstavlja djelatnost kojom se obezbj

jera i aktivnosti zdravstvene zaštite od strane zdravstvene službe, a u skladu sa

j

zdravlja ljudi. Mj

14

dokazima tako da su bezbj ima profesionalne etike.

praksa), kao i zdravstveni radnici, odnosno zdravstveni saradnici, koji obavljaju zdravstvenu

djelatnost u skladu sa zakonom.

U obavljanju medicinske djelatnosti njeni nosioci, prije svega lj

jeljeno postupaju sa dužnim poštovanjem prema prema

pacijentu i prema strukovnim pravilima. Ovde postoji profesionalna ekskluzivnost, nezavisno i

javnog zdravlja nalazi se u središtu misije ljekara, gdje se postavlja pitanje šta je konkretno u

pacijentovom interesu, a to treba da bude optimalni medicinski tretman. Ovo pitanje je

fundamentalno jer je fokusirano na svrhu medicinske djelatnosti, a ne na uslove i formalne

oblike njenog obavljanja.

Pored slobode lij jekara da odbije ili prekine

lij zlozi: 1) ako je uv u njega i pacijenta, odnosno

pacijentovog zastupnika ne postoji odnos potrebnog povj

u ko ij

principima lj enjima. Pravo da se odbije lij

postoji prema pacijentu kome je potrebna hitna lj razloga ljekar ima

pravo da prekine dalje lij jeren da izme u njega i pacijenta, odnosno

pacijentovog zastupnika ne postoji više odnos potrebnog povjerenja; 2) ako pacijent nije spreman

na terapijsku saradnju. Ovde isto važi da ljekar ne smije da prekine postupak lij

zdravstveno stanje bolesnika iziskuje hitnu lj ijeni drugi ljekar.

Isto tako, lj a se time svoje

ljekarske dužnosti prema pacijentu. On treba da ukaže lj

ij

7. Pravni položaj pacijenta kao korisnika zdravstvenih službi

Razmatranje pacijentovih prava neizbj a ona predstavljaju pravni

15

ilo da se ova prava posmatraju iz ugla

prava koja su dio zdravstvene zaštite ili iz ugla socijalnih prava koja su dio zdravstvenog

osiguranja, evidentno je da su ona danas brojna i daje im se velika važnost u svim razvijenim

zemljama i na me unarodnom nivou.

jesto jer se, u

pore enju sa drugim ljudskim vrijednostima, i ljudski život i zdravlje smatraju vrijednostima

najvišeg ranga. Pacijentova prava predstavljaju samo pravni izraz onoga što se u osnovi i

ljekara, medicinskog osoblja, i od zdravstvenog sistema kao takvog. Sve

u ana kada se pojavljuju kao

pacijenti i traže zdravstvene usluge prevencije, lij

pacijentovih prava u njihovom pra enju i pravnoj osnovi jesu univerzalna pitanja,

opšteprimjenljiva i aktuelna sa stanovišta svakog pojedinca, a koncepcijski pored nacionalnog

postoji i širi p unarodni i regionalni (evropski), u kojim okvirima

do njihove

implementacije putem direktiva, kao i važnih problema i perspektiva.

U klinici u Bostonu (SAD) još 1973. godine objašnjavano je svakom pacijentu putem

posebnog uputstva da mu stoje na raspolaganju: - pravo koje mu pripada kad ima neko pitanje ili

želi da dobije više informacija kao i pravo na predusretljiv odgovor; - pravo da zna koji zadatak

svako ima kod njegovog lij - pravo da zna ime ljekara; - pravo da sve potrebne

informacije dobije kako bi svoj medicinski problem razumio; - pravo da se sa predvi enim

korakom u lij

- pravo da zna ko je nad njim preduzeo operaciju ili test i pravo da tog ljekara

odbije (promijeni); - pravo na zavjesu kod preg

o

hospitalizovanom pacijentu

situaciji. Slj

usvojen u vidu Deklaracije o promovisanju pacijentovih prava u Evropi (1994).27 U definisanju

principa i traženju strategije za promovisanje pacijentovih prava u evropskim zemljama

Deklaracija nudi opšti okvir za podršku dr

16

prava. Dalje važne osnove daje Evropska Konvencija o ljudskim pravima i biomedicini (1997).

Primjena Konvencije je pod monitoringom uz stalni sistem izvještavanja, a njome su

uspostavljeni standardi za

jer pravila jeste Direktiva o

jena

organa i tkiva u svrhu transplantacije, kao i medicinska istraživanja sa ljudskim biološkim

materijalom. U cilju harmonizacije usvojena je Evropska povelja o pacijentovim pravima (2002)

koja imenuje 14 najvažnijih pacijentovih prava: pravo na preventivne mjere, na pristup, na

informaciju, na pristanak, na slobodan izbor, na privatnost i povjerljivost, na poštovanje

pacijentovog vremena, na standard kvaliteta, na sigurnost, na inovaciju, da se izbjegnu

nepotrebni bolovi i patnje, na personalizovan tretman, na pritužbu, i pravo na kompenzaciju

ana u

dluka u zdravstvu.

refleksija opštih ljudskih prava, ali zastupaju se i ideje o autonomnom nazivu i pojmu

pacijentov ena i prepoznata druga l

Posmatrano na nacionalnom nivou svake države, pravno diferenciranje odnosa ljekara i pacijenta

ostvaruje se kroz ustavne garancije, osnovne zakone, pravilnike, druge propise i sudske izvore

prava koji su sastavni dio g razvoja državnog prava o zdravstvenoj zaštiti i

zravstvenom osiguranju. -saksonske i sa sjevera Evrope, prve su

usvojile zakonodavstvo o pacijentovim pravima i ono je vremenom postalo dio evropskih

preporuka, kojima se druge zemlje pridružuju.

ije u ustavnim

ki autori u pacijentovim

pravima prepoznaju samo tri osnovna prava: pravo na autonomiju, pravo na tajnost i pravo na

transparentnost. Ispravno bi bilo govoriti o osnovnim izvedenim

pravima. Polazi se od opšteg pravila da svaki lj

enje pacijenta i

njegova tj

17

dostojanstvo treba da ima

postanu objekti bilo kakve prinude u lij

zdravlja koje datira još iz polovine prošlog vijeka. To je pravo svakog gra anina da ima pristup

zdravstvenoj zaštiti, koja se ocjenjuje kao neophodna i pogodna za njegovo stanje, a u ime

principa jednakog i slobodnog pristupa kakav garantuje sistem socijalne zaštite zasnovan na

jekara i pacijenta jesu

usluga prisutnim u nekim pravnim sistemima. Dio pacijentovih prava utemeljen je u okvirima

sudske gra anskopravne zaštite. Pacijentu pripada pravo na samoodre enje iz ugovora o

ij

ugovor o pružanju ljekarske usluge, ugovor o medicinskom tretmanu ili medicinski ugovor.

iještenost i samoodre enje

najbolje štiti kroz uspostavljeni ugovorni odnos. U tom odnosu odgovorno postupanje lekara ili

drugog

informed consent),

lekarske tajne ili medicinske dokumentacije. Za odnos ljekara i pacijenta važi odredba o

ij

pažnja, razumna Odredbe k j

pacijentovih prava, i to u dij jkarske tajne i o tjelesnoj nepovredivost, gdje se

predvi a njihovo sankcionisanje. Norme o pacijentovim pravima nalaze se i u strukovnim

pravilima za medicinsku djelatnos

proto e treba imati u vidu, premda se o njihovom pravnom

avila uperena prvenstveno na dužnosti i odgovornosti ljekara i drugih

profesija u zdravstvu.

j

zdravstveno pravo i koja u tom dijelu gubi svoju interdisciplinarnost i poprima sadržaj i formu

jedrila sudska praksa i koja upravo

18

8. Odnos pružaoca i korisnika zdravstvenih usluga

i sve situacije i po tome reagovati. To je

ljekaru, preuzeti na sebe

odgovornost za dalju sudbinu pacijenta. Obe strane su u stresu i neizvjesnosti, pacijent polaže

sve nade u odabranog ljekara, a ljekar se trudi opravdati ukazano mu povjerenje.

Pravna priroda odnosa

pružaoca

dvostrani pravni odnos iz kojeg proizlaze

e strane

je jedna strana dužna drugoj strani popraviti štetu, a ova je druga od prve strane ovlaštena

protiv

o odgovoran ukoliko mu se

dokaže krivica, shodno krivice u savremenom pravu.

Juridizacija medicine

U odnosu zdravstveni radnik – aveza i humanost,

i potreba i dužnost. Iako bi povjerenje trebalo biti ono što predstavlja osnovu odnosa ljekar –

juridizacija medicine.

Juridizacija medicine je kontinuirani postupak kontrole pružanja zdravstvenih usluga. Njegova

zdravstvenih radnika bivaju podložne procjeni st

svrsishodnosti, što je do nedavno bilo teško zamisliti.

19

U našem pravu zakonodavac je na osnovu Zakona o zdravstvenoj zaštiti sadržaj i opseg

pružanja zdravstvene zaštite digao na nivo vanje vežu moralne,

disciplinske,

Ljekari trebaju paziti na održavanje i unapr

propust kako ne bi nastala i sama šteta za pacijenta. Osnovni cilj je pružiti zaštitu pacijentu od

ljekara od neopravdanih optužbi.

Odnos ljekar ljekar

potpuno

povjerenje u sve postupke u cilju svoga ozdravljenja. Zato se nesavjesno postupanje ljekara

kažnjava, odnosno primjenjuju se pravne norme u cilju osiguranja kvalitete medicinske usluge.

Postupanje ljekara cijenta. Ljekar

pravilima struke.

9. Odgovornost zdravstvenih radnika

Zavisno od vrste i težine povreda pravila temeljem kojih se obavlja zdravstvena

djelatnost, odgovornost zdravstvenih radnika može biti:

disciplinska.

odgovornost

Prema zakona temelj

krivice .

zakon je izdvojio djela protiv zdravlja ljudi u posebnu cjelinu.

Inkriminacije unutar tih

ljudi. Zdravstvena djelatnost je javna djelatnost pa zbog toga djela koja nastanu kao

posljedica obavljanja te djelatnosti imaju opšte opasan karakter jer zdravstveni radnici pružaju

djela protiv zdravlja ljudi kao

posebnog dobra, zakonodavac je želio zaštititi tjelesni integritet pacijenta te naglasiti ulogu i

20

kako je obavljanje zdravstvene djelatnosti

visokim stepenom opreza i odgovornosti.

S obzirom na važnost i razvoj medicine, svakodnevno nastaju nove situacije i ponašanja

ija kojima se štiti

zdravlje ljudi.

Zakon o zaštiti prava pacijenata navodi kako pacijent ima pravo na naknadu štete shodno

opštim propisima ob , Konvencija o ljudskim pravima i biomedicini,

pacijentu garantuje pravo na naknadu štete koja se prouzrokuje medicinskom intervencijom.

Ukoliko prilikom pružanja zdravstvene usluge nastanu neželjene posljedice, potrebno je

porodice nadokanaditi

Zakon o zdravstvenoj zaštiti avezu zdravstvenih radnika,

osiguranja od odgovornosti za štetu koju bi mogli uzrokovati obavljanjem zdravstvene

djelatnosti.

Potrebno je kumulativno ispunjenje opštih pretpostavki odgovornosti za štetu, a to su:

Postojanje subjekata oba

Štetna radnja štetnika

Protivpravnost štetne radnje.

Odgovornost za štetu može biti subjektiva i objektivna. Subjektivna odgovornost

podrazumijeva osim opštih pretpostavki odgovornosti za štetu još i krivicu štetnika. Prilikom

Povreda pravila zdravstvene struke

Povreda obaveze pružanja hitne medicinske po

Povreda prava na tjelesni integritet pacijenta

Povreda obaveze sklapanja ugovora o pružanju zdravstvene zaštite

Odgovornost za štetu koja je uzrokovana medicinsko-

21

Prekršajna odgovornost

Prekršajna odgovornost zdravstvenih radnika je regulisana odredbama zdravstvenih i

strukovnih zakona u kojima su kaznenim odredbama navedena ponašanja koja se smatraju

prekršajima i za koje su propisane kazne.

Profesionalna udruženja i organizacije zdravstvenih radnika donose, uz eventualno

zdravstvenih radnika prilikom obavljanja svoje profesije te druga prava i dužnosti te takvi propisi

sad

ovara za prekršaj

je direktor zdravstvene ustanove, privatni zdravstveni radnik, zdravstveni radnik i poslodavac.

Disciplinska odgovornost

Zbog povreda odredaba strukovnih zakona zdravstveni radnici disciplinski odgovaraju

pred nadležnim tijelima strukov

zdravstv

privremeno ili trajno oduzimanje odobrenja za samostalni rad te disciplinska mjera dodatne

obuke.

reduzete radnje ili zahvata

Medicinskoj je struci u potpunosti prepušteno utvrditi šta je ispravno, a šta nije, odnosno

šta a

Ljekar nekada u

postupiti. Metode i dijagnoze se moraju primjenjivati u više univerzitetskih klinika, ali

22

medicinski standard nisu metode koje su tek u ispitivanju. Mjerodavan je standard koji je

postojao u vrijeme pre

u dvojbi

Krivica zdravstvenog radnika je jedna od najvažnijih pretpostavki odgovornosti.

Za zdravstve

osobama iz istog profesionalnog kruga, tako i prema konkretnim okolnostima u kojima se

interve

zahvata opravdavaju niži standard pažnje. Zdravstveni se radnik ne može opravdavati praksom

prilikom opravdavanja nižeg stepena pažnje, ako se radi o neurednom i aljkavom postupanju.

Primum non nocere

primum non nocere, ne

škoditi. Ljekar

radnici pre prema zahtjevima medicinske nauke i struke.

poredak priznaje ljekarsku intervenciju kao sredstvo za postizanje državnog cilja – zaštitu života

i zdravlja lju

ozdravljenja, nego njihovo nepreduzimanje. Dakle, protivpravnom se ne smatra ona radnja koja

je pre shodno nauke i struke te uz pristanak

pacijenta. Važan preduslov svake intervencije od strane zdravstvenog radnika je formalni

pristanak pacijenta. Pacijent može izraziti svoj pristanak nakon što je detaljno informisan. Svaki

sprovoditi u skladu s relevantnim profesionalnim

standardima, kako navodi Konvencija o ljudskim pravima i biomedicini iz 1999.

Volenti non fit iniuria

volenti non fit iniuria, ivpravnost

medicinske intervencije pod uslovom da je pravno valjan i da su zahvati izvedeni u onom opsegu

23

u kojem je i pristanak dat ivpravnost ljekara ukoliko su

nastupile posljedice zbog nastajanja ljekarske greške.

Versari in re illicta

pristanka pacijenta odgovara zdravstveni radnik za

svu prouzrokovanu štetu makar je zahvat izveden prema pravilima struke. Ovaj stav temelji se na

versari in re illicta prema kojem onaj

ono što iz tog

10. Informisani pristanak

Koncepcija instituta informisani pristanak temelji se na pravu pacijenta o informisanosti

ljekara.

Zdravstveni radnik s pravom postavlja s

Ljekar ovi kojih

donose odluke o dalj

Danas prevladava mišljenje kako je zdravlje

im niti

Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda ni Konvencija o zaštiti ljudskih

direktan

i koncept zaštite ljudskog života.

salus aegroti suprema lex

voluntas aegroti suprema lex.

odredbu Zakona o zaštiti prava pacijenata kojom je propisano da pacijent nema pravo odbiti

nepreduzimanje ugrozilo njegov život i preduzeti medicinski zahvat kojim se spašava život

uprkos protivljenju pacijenta.

Informisani pristanak štiti pacijentovu autonomiju i pacijentovo dostojanstvo.

24

11. Pravo na dostojanstvo

Prava

Opšt nacija od 10. decembra

Dostojan Konvencije o zaštiti ljudskih prava i dostojanstva ljudskog

, pravo na privatnost i dr.

Dakle, se

12. Ugroženost zdravstvenih radnika

smanjiti rizike. To nije nimalo lako ako se uzme u obzir svakodnevna ekspanzija medicinske

nauke

svi griješe, greške koje nastaju prilikom pružanja zdravstvenih usluga mogu biti kobne. One se

Medicinska nauka

ka stala. Postavlja se pitanje

žrtvama. Direktor nekog pre

tada bi mogao odgovarati zbog lošijih poslovnih rezultata.

ljekari su naveli kako sudski postupak

ljekaru ljekar

uti odnosi, ali i umor.

u medicini koja se

transformišu na t nauke. Neke tehnološke

vazduhoplovstvo

25

sisteme.

Naravno, sve u cilju smanjivanja grešaka, odnosno izbjegavanja fatalnih posljedica.

13. Edukacija - prevencija pogrešaka

Zbog svega navedenog, znanje je potrebno svim zdravstvenim radnicima –

pružanja zdravstvenih usluga, ali i onim pravnicima koji sude u ovakvim predmetima, odnosno

pravnicima koji se time bave.

Edukovati ljekare

Zdravstvena djelatnost se kontroliše

Norme sadržane u zdravstveno pravo te zajedno

unutrašnji dio pravnog poretka. Iako naše pravo nije precedentno,

upravo su pravosudne sudske odluke jedno od najvažnijih i najkonkretnijih predmeta

zdravstvenog prava. Iz njih bi se trebale

andard kako ne postupati.

Ako nešto nije pravom regulis

ljekara

zahtijevaju viši standard ponašanja nego pravni, jer je pravo samo „minimum morala“.

Govorimo o zdravlju i bolesti, o životu i smrti.

14. Ljekarska greška

Kao u svakom poslu, tako i u medicini postoji pogreške koju možemo

pripisati zdravstvenim radnicima, odnosno njihovom nemarnom ili namjerno pogrešnom odnosu

u pogledu lije enja nekog lica. „Pojam stru ne ljekarske greške nastao je veoma davno, ali se u

literaturi pojavio prvi put sredinom devetnaestog vijeka“, a prvi je na jasan na in definisao

njema ki klasik medicine i politi ar Rudolf Virchow. Za njega je stru na greška ljekara: „kršenje

opštepriznatih pravila vještine lije enja, usljed odsustva potrebne pažnje i opreznosti“. Nakon

26

ovako postavljene definicije otvorilo se dosta pitanja i nedoumica na koje sama definicija nije

dala jasan i nedvosmislen odgovor. Jedno od najvažnijih pitanja bilo je da li pojam ljekarske

stru ne greške obuhvata sve nepravilne medicinske radnje ili samo neke od njih. Ostalo je

nejasno i šta je to greška (za koju bi zdravstveni radnici trebalo da su odgovorni), a šta ljekarska

omaška, koja se ne može isklju iti u svakom slu aju, ali je lakše prirode i ne dovodi do

odgovornosti.

Posebno, nezavisno od bilo kakvih omaški i grešaka ljekara ili drugih zdravstvenih

radnika i pored preduzetog lije enja u skladu sa pravilima struke, može do i do pogoršanja

zdravstvenog stanja pacijenta ili smrti. Zbog toga, ljekari i pravnici posebno insistiraju na razlici

izme u stru nih ljekarskih grešaka i tzv. nesre nih slu ajeva u medicini. Insistiranje na razlici

utemeljeno je prije svega na tome što, za razliku od ljekarskih grešaka, nesre ni slu ajevi u

medicini ne predstavljaju izraz nepropisnog lije enja i ne povla e odgovornost ljekara. U

savremenoj medicini i pravu, pojam ljekarske greške ozna ava postupanje ljekara protivno

pravilima vlastite struke (contra legem artis). Na isti na in se ovaj pojam shvata i u pravnim

pravilima u kojima se propisuje odgovornost ljekara i zdravstvene ustanove u slu ajevima

pogrešnog lije enja

O ljekarskim greškama, propustima i nesavjesnom radu zdravstvenih radnika zaposlenih

u zdravstvenim ustanovama javnost naj eš e saznaje preko medija. Smrt, kao najgora posljedica,

ljekarske greške gotovo uvijek inicira istragu o lije enju i posljedicama koje su dovele do

smrtnog ishoda kod nekog pacijenta. Ljekarske greške koje su izazvale manje posljedice

uglavnom ostaju neotkrivene, tako što se opravdavaju dopunskim stru nim nalazima ili

okolnoš u da je to u datim uslovima bilo neizbežno rješenje, iako je preduzeto sve, pa i više od

onog što je u datom trenutku bilo mogu e. Nepoznavanje medicinskih procedura i na ina

lije enja uopšte, kod pacijenta stvara nerealnu predstavu da su njegov ljekar i svi zdravstveni

radnici koji su u estvovali u njegovom lije enju u inili sve što je u konkretnom slu aju bilo

mogu e. Jedino ekstremne pogreške kao što su izrazita naruženost, fizi ka disfunkcija nekog

dijela tijela poslije operacije ili nakon lije enja, na primjer, „otvaraju“ o i pacijentima i svjedo e

o ljekarskoj grešci u toku l enja. Same ljekarske greške mogu se razvrstati prema razli itim

kriterijumima. Prema jednoj podjeli možemo ih razvrstati na: dijagnosti ke greške, takti ke

greške, tehni ke greške, greške u vo enju medicinske dokumetacije, greške u organizaciji, i

greške u ponašanju medicinskog osoblja u zdravstvenim ustanovama.

27

Osnov i vrste pravne odgovornosti ljekara i ustanove

Još u rimskom pravu uslov za uspostavljanje odgovornosti ljekara u slu aju smrti

njegovog pacijenta bila je ljekarska greška, jer se neumješnost ljekara u lije enju izjedna avala

se krivicom (imperitia culpae adnumeratur). Od tada do danas, u pravu se postupno uobli ava

odgovornost ljekara za slu aj greške, proširuje na druge zdravstvene radnike i saradnike i na

zdravstvenu ustanovu u kojoj rade. Opšte pravilo o odgovornosti za štetu u našem zakonodavstvu

sadržano je u Zakonu o obligacionim odnosima i odgovara davno postavljenom na elu u pravu

da je onaj ko drugome prouzrokuje štetu dužan da je naknadi. Pri tome, kada govori o osnovama

odgovornosti, zakonodavac ne prihvata ideju o jedinstvenom pravnom osnovu odgovornosti,

nego ideju o pluralitetu ili množini osnova. Zato, postoji više osnova odgovornosti: krivica (kao

osnov subjektivne odgovornosti štetnika koji postupa suprotno opštem pravilu i drugome nanosi

štetu), prouzrokovanje štete (kao osnov tzv. objektivne ili odgovornosti bez krivice),

pretpostavljena krivica (kao osnov odgovornosti poslodavca za štetu nastalu radnjama

zaposlenog). Iz toga proizilazi mogu nost da se uspostavi obaveza naknade štete kako fizi kog,

tako i pravnog lica, te za štetu može da odgovara ne samo onaj ko je neposredno svojim

radnjama štetu pri šem primjeru ljekar ili drugi zdravstveni radnik), nego i pravno lice

(zdravstvena ustanova) u kojoj je ljekar ili zdravstveni radnik radio i u vezi sa radom pacijentu

prouzrokovao štetu. Odgovornost ljekara za štetu pri injenu pacijentu usljed ljekarske greške

uvijek se zasniva na krivici. Generalno gledano, ljekar odgovara samo u slu aju kad je njegova

medicinska intervencija bila pogrešna i kad je kriv zbog toga. Ovaj princip postojanja krivice

važi za sve pripadnike tzv. slobodnih profesija: ljekara, advokata, arhitekata, inžinjera i sli no.

Ali, ako se sa nepažnjom odnose prema svojim profesionalnim obavezama, pa time drugome

prouzrokuju štetu, bi e obavezni da tu štetu nadoknade. Kako se vidi, pretpostavka odgovornosti

ljekara za štetu je u svakom slu aju ustanovljena ljekarska greška u konkretnom slu aju, a

dovoljno je da je ona nastala nenamjerno i iz nehata jer je ljekar preduzeo neko pogrešno injenje

ili je propustio dužno injenje. To zna i da je ljekar prilikom lije enja pacijenta u inio propuste

(tako što je primjenio pogrešna sredstva i na in lije enja ili što nije primjenio ona koje je bilo

neophodno koristiti u konkretnom slu aju) i to zato što iz nepažnje nije poštovao pravila struke i

medicinske etike. Da je pokazao dužnu pažnju, kakva se mogla o ekivati u datim okolnostima od

prosje no razumnog i pažljivog medicinskog stru njaka njegovog profila, ne bi došlo do takvih

propusta kojima je prouzrokovano narušenje zdravlja pacijenta. Pri tome „mjerilo po kome se

28

prosu uje krivica (nebrižljivost) ljekara nije ono što je u domenu njegovih mogu nosti, nego ono

što se moglo osnovano o ekivati od razumnog i pažljivog ljekara u datim okolnostima. Mjerilo je

apstraktno i objektizovano, ono je postavljeno iznad konkretnog ljekara, a ne u okviru njegovih

mogu .

To mjerilo se procjenjuje prema pravilima struke, u skladu sa protokolima lije enja, pri

emu za postojanje odgovornosti nisu od zna aja neke druge okolnosti, na primjer pitanje da li

ljekar ima ili nema dovoljno znanja ili radnog iskustva (na primjer, da se nalazi na specijalizaciji)

i sli no. Za utvr ivanje ljekarske greške koja se može dovesti u vezu sa nastalom štetom nužno

je u sudskom postupku odrediti vješta enje vještaka medicinske struke koji treba sudiji koji

nema znanje iz oblasti medicine i medicinske nauke da objasni kojih se pravila ljekar morao

pridržavati, da li postoji njegov propust koji se može smatrati stru nom ljekarskom greškom i da

li je taj propust uzrok nastale štete za pacijenta. Pojedini pravni teoreti ari, sa kojima autori

dijele mišljenje, smatraju da „unošenje pojma ljekarske greške u sistem deliktne odgovornosti

ozna ava udvostru avanje subjektivnog elementa koji bi se jednom ozna avao kao krivica, a u

nekim drugim slu ajevima kao stru na greška ljekara (ljekarska greška)“. Zato ustanovljena

ljekarska greška u konkretnom slu aju po pravilu dovodi istovremeno do eti kog prekora koji

ljekaru upu uje Ljekarska komora i do uspostavljanja pravne odgovornosti za štetu (a ponekad i

odgovornosti za krivi no djelo). Odre ene najgrublje stru ne greške, kako ljekara, tako i drugih

kategorija zdravstvenih radnika, kojima se prouzrokuje pogoršanje zdravstvenog stanja nekog

lica mogu biti smatrane radnjom krivi nog djela (nesavjesno pružanje ljekarske pomo i).

Radnju izvršenja pri pružanju ljekarske pomo i predstavlja primjena o igledno

nepodobnog sredstva ili o igledno nepodobnog na ina lije enja ili neprimjenjivanje

odgovaraju e higijenske mjere ili uopšte neki drugi o igledno nesavjesni postupak koji se može

dovesti u uzro nu vezu sa posljedicom (pogoršanjem zdravstvenog stanja nekog lica). Grube

stru ne greške drugih zdravstvenih radnika koje su propisane kao o igledno nesavjesni postupci

u injeni pri pružanju medicinske pomo i, njege ili pri vršenju druge zdravstvene djelatnosti,

predvi ene su kao druga radnja izvršenja ovog krivi nog djela. Za pogrešno lije enje ljekar može

da snosi krivi nu odgovornost samo u onim slu ajevima kada njegovi postupci pri lije enju

predstavljaju toliko veliko odstupanje od opšteprihva enih pravila savremene medicinske nauke i

struke da se takva greška nikako, ni sa medicinskog stanovišta ne bi mogla tolerisati (a time se

otvara i pitanje krivice ljekara za krivi no djelo).

29

I kada su u pitanju krivi na djela, ljekar naj eš e odgovora zbog svog nepažljivog,

nemarnog odnosa prema posljedici (pogoršano zdravlje pacijenta), kada kažemo da postupa iz

nehata, ali se postojanje nehata u krivi nom pravu druga ije cijeni u slu aju odgovornosti za

štetu. Najpre se, na isti na in kao u gra anskom pravu, objektivno prema lex artis procjenjuje da

li je ljekar u konkretnom slu aju poštovao standarde profesionalne dužne pažnje ili ne. „Prilikom

ocjene krivice ne vodi se ra una o li nim sposobnostima i znanju tuženog ljekara, nego se sudija

uvijek pita kako bi se na mjestu tuženog ponašao iskusan i savjestan ljekar odgovaraju e struke“.

Zbog rizi ne prirode svog zanimanja, ljekar mora pri lije enju da pokaže poja anu pažnju

koja se o ekuje od stru njaka, a to zna i da se od njega zahtijeva da savjesno obavlja lije enje uz

poštovanje pravila svoje struke. U slu aju da se ustanovi da je postojalo kršenje tih standarda,

cijeni se dalje da li je ljekar prema svojim subjektivnim svojstvima mogao da bude pažljiviji, u

emu odlu uju i zna aj mogu imati njegovo životno i stru no iskustvo, zdravstveno i psihi ko

stanje u vreme preduzimanja radnje izvršenja krivi nog djela i sli ne okolnosti, jer, pravo ne

može ni od koga da zahtijeva više od njegovih individualnih sposobnosti. Prema tome, kona no

„utvr ivanje krivice vrši se prema subjektivnom mjerilu za pažnju. Krivim se smatra samo onaj

ljekar koji je prema svojim li nim sposobnostima i individualnom znanju bio u stanju da se

ponaša onako kako se od njega i o ekuje, tj. kao prosje no sposoban i savjestan ljekar odre ene

struke. Nije, dakle, mjerodavna objektivno potrebna nego subjektivno mogu a pažnja“.

Za razliku od ljekara ili drugog zdravstvenog radnika koji po osnovu krivice odgovaraju

za vlastite propuste kojima su drugom pri inili štetu (ili krivi no djelo), zdravstvena ustanova,

kao pravno lice, može odgovarati za nepravilan rad svog zaposlenog koju on prouzrokuje tre em,

što uklju uje i odgovornost za nepravilan rad ljekara i drugih zdravstvenih radnika.

Pretpostavka krivice je oboriva, jer odgovornost zdravstvene ustanove može da postoji

„samo ako se dokaže da je šteta pacijentu pri injena zato što ljekar i zdravstveno osoblje

medicinske ustanove nisu postupali onako kako je trebalo (u skladu sa pravilima medicinske

nauke i sa odgovaraju om pažnjom)“.

„Lekarska greška“ u uporednom pravu

Kao u našem zakonodavstvu, tako se i u uporednom pravu o tzv. ljekarskoj grešci, kao

uzroku štete u medicinskom pravu posebno vodi ra una. U evropskom pravu se tradicionalno

razlikuju dva pravna sistema: kontintentalni i anglosaksonski (ili common law sistem).

30

Naše zakonodavstvo spada u kontinentalni tip i pokazuje izrazite sli nosti sa

zakonodavstvima germanske podvarijante. Švajcarsko pravo, povodom ljekarskih grešaka daje

jedinstvenu definiciju kojom se pod ljekarskom greškom smatra „kršenje opštepriznatih pravila

medicinske nauke i prakse usljed nedostatka potrebne pažnje i opreznosti“. Jasno je iz definicije

da sam pojam ljekarske greške podrazumijeva krivicu ljekara. Od 1987. godine švajcarski

Savezni sud zauzeo je stav da ograni enje ljekareve odgovornosti na grubu grešku predstavlja

privilegiju ljekara koja nema oslonac u zakonu te zbog tog stava ljekar treba da odgovara za

svako nemarno postupanje. Ovo riješenje je vrlo sli no onome koje se primjenjuje u našem

pravu. U njema kom pravu umjesto termina „stru na ljekarska greška“ uobi ajeno se koristi

izraz „greška u lije enju ili tretmanu.“ Pojam podrazumijeva ogrešenje o standard medicinske

struke odnosno „svaku ljekarevu mjeru koja je prema aktuelnom stanju medicinske nauke

nepodesna“. Radnja preduzeta prema pacijentu može podrazumijevati injenje, ne injenje,

preduzimanja identifikovanog ili neidentifikovanog postupka u lije enju i druge greške do kojih

do e prilikom uzimanja anamneze, postavljanja dijagnoze, preduzimanja mjera profilakse,

terapija ili naknadnog staranja o pacijentu. Ruska pravna doktrina dijeli ljekarske greške na

greške koje su nastale savjesnim ili nesavjesnim radom ljekara. Sam pojam ljekarske greške još

daleke 1941. godine dao je ruski ljekar i akademik Davidovskij. Prema njemu, ljekarska greška

predstavlja svjesnu zabludu ljekara koja se temelji na nesavršenosti stanja medicinske nauke i

njenih metoda ispitivanja ili su izazvane osobenostima toka bolesti odre enog pacijenta ili se

objašnjavaju nedostatkom znanja ili iskustva ljekara. Ruski pravnici ljekarsku grešku definišu

kao pogrešno injenje ili ne injenje ljekara pri izvršavanju svojih dužnosti koje se ti u

dijagnostike, organizacije i sprovo enja terapijsko profilakti ih mjera koje u zavisnosti od

realnog ishoda, može biti ocijenjeno ili kao prekršaj ili krivi no djelo 27.

15. Osiguranje od profesionalne odgovornosti ljekara

Osiguranje od odgovornosti je specifi na vrsta osiguranja. Naime, osiguranik se

osigurava od odgovornosti da bi sebe obezbjedio od eventualnih isticanja zahtijeva za naknadu

štete od strane tre ih, ošte . Osiguranik ovim osiguranjem štiti svoju imovinu od

eventualnih slu ajeva kada to lice na ini drugom štetu i kada bi morao da tu štetu nadoknadi

svojom imovinom. U tome je smisao osiguranja od odgovornosti, koje spada u imovinska

31

osiguranja. Kad govorimo o osiguranju profesionalne odgovornosti, govorimo o osiguranju od

odgovornosti u obavljanju odre ene stru ne djelatnosti.

Ako je ljekarska odgovornost definisana kao profesionalna odgovornost treba vidjeti šta

je pokriveno osiguranjem od odgovornosti ljekara, odnosno, kada e jedno osiguravaju e društvo

platiti odre eni iznos, ako do e do propusta ili greške ljekara, što zavisi od toga kako su

definisani ovi instituti u zakonu i opštim uslovima osiguranja. Ako bi pošli od opšte definicije,

koja se, na neki na in, može primjeniti i kod osiguranja od profesionalne odgovornosti koja se

ti e drugih struka, onda bi rekli da osiguranje od ljekarske odgovornosti obuhvata gra ansku

odgovornost osiguranika za štete nastale usljed smrti, povrede tijela ili zdravlja, tre ih lica koje

su prouzrokovane ljekarskom greškom. Definisanje gra anske odgovornosti može biti dosta

široko. U svakom slu aju, ovakvo definisanje ove vrste osiguranja štiti i ljekara i pacijenta.

Kada e osiguravaju e društvo platiti štetu, odnosno, šta je pokriveno ovom vrstom

osiguranja? I ovdje se može dati opšta definicija. Naime, pokriveni su budu i, neizvjesni i od

volje osiguranika nezavisni štetni doga aji koji su nastali kao rezultat propusta ljekara ili greške

ljekara, kao i nesavjesnog ili nestru nog postupka ljekara, kao i drugog medicinskog osoblja. Ta

postupanja moraju biti u injena protivno propisima i standardima medicinske struke, što za

direktnu posljedicu ima nepovoljan ishod lije enja i na osnovu kog bi tre e lice moglo da

zahtijeva naknadu štete.

Suma osiguranja predstavlja gornju granicu za naknadu štete po jednom štetnom

doga aju, odnosno, po jednom osiguranom slu aju. To je iznos do ije visine je jedno

osiguravaju e društvo obavezno po osiguranom slu aju – štetnom doga aju. Osim sume

osiguranja po štetnom doga aju, postoji i pojam agregatne sume osiguranja koja predstavlja

ukupnu obavezu osigurava a za cio period osiguranja i predmet je ugovaranja. Ovo je naro ito

bitno kod ove vrste osiguranja, pogotovo kad se zaklju uje na nivou cijele medicinske ustanove.

Izbor adekvatne sume osiguranja je vrlo važan, jer predstavlja ujedno iznos do koga, po

pretpostavci, mogu da idu odštetni zahtijevi tre ih lica. Visina premije osiguranja zavisi od

izbora limita pokri a, tj. sume osiguranja kako po štetnom doga aju, tako i agregatne, zatim

izvora opasnosti i ukupnog prihoda. U SAD su inioci koji odre uju premiju i sumu osiguranja

vezani i za mjesto gdje se bolnica ili druga zdravstvena ustanova nalazi. Jedna od važnih

karakteristika ovog oblika osiguranja odnosi se i na to da obaveza osigurava a nije samo u isplati

32

štete, odnosno, sume osiguranja, ve i u preduzimanju odbrane od neosnovanih i preteranih

zahtjeva za naknadu štete, kao i u naknadi troškova sudskog postupka. Ovo je, naro ito, bitno

kod sudskih postupaka, u slu aju kada su tuženi i osiguranik i osigurava .

injenica je da svako osiguravaju e društvo definiše i isklju enja iz osiguranja, odnosno,

situacije, kada nije u obavezi da plati štetu, iako se ista dogodila. Tada se ne može re i da se

dogodio osigurani slu aj, jer iz osiguranog slu aja proizlazi i obaveza na naknadu štete. Ovdje je

u pitanju postojanje okolnosti koja isklju uje obavezu pla anja iznosa štete. Kod osiguranja od

profesionalne odgovornosti ljekara, treba imati na umu i sprovo enje medicinskog vješta enja u

slu ajevima kada se pretpostavlja postojanje neke okolnosti koja predstavlja osnov za isklju enje

iz osiguranja. Zna i, u vezi sa tim, mora se definisati i na koji na in ljekar mora da pruža

medicinsku uslugu ili pomo . On to mora initi sa pove anom pažnjom, odnosno, po pravilima

svoje struke. Nakon nastanka osiguranog slu aja, ošte eno lice ima pravo na naknadu štete, ali

do ugovorene osigurane sume .

Da bi mogli da odredimo opšte uslove ove vrste osiguranja, moraju se ta no odrediti i

elementi odgovornosti ljekara. Ali, o tim elementima, odnosno, pretpostavkama ne možemo

govoriti, ako se ne odredi vrsta odgovornosti koja e biti osigurana. Odgovornost postoji i kad

postoji krivica lica koje je prouzrokovalo štetu i kad je ta šteta prouzrokovana, bez obzira na

subjektivan odnos štetnika prema izazvanoj štetnoj posljedici. Pretpostavke za utvr ivanje

odgovornosti ljekara su sljede e: a) postojanje subjekata štete – ošte eno i odgovorno lice; b)

štetna radnja, c) protivpravnost, bez obzira na oblik i vrstu ; d) uzro na veza izme u radnje i

štetne posljedice; e) odgovornost štetnika; f) šteta, bez obzira da li je materijalna ili

nematerijalna.

16. Eutanazija

jekov

um od najstarijih

Mnogobrojni argumenti, me

u prilog prihvatanju eutanazije, a drugi ništa manje mnogobrojni stoje na suprotnom stanovištu o

neprihvatanju eutanazije. Iako eutanazija predstavlja prije svega medicinski fenomen, o njoj se

-pravnog.

33

U svij a eutanaziju kao poseban oblik

jela ubistva na molbu, ili zahtjev ubijenog, ili pak ubistvo iz sažaljenja. Me utim,

ij

njegovu neperspektivnost. Ovakav sta jekari njihovu obavezu izvrše kao ozbiljnu i

neopozivu odluku bolesnika.

j jek stvorio uvjerenje o nekom

produžetku života na nekom drugom svij se ovozemaljski

i napori, tako da se postižu odre eni rezultati na tom polju.

inisane

ili se vrlo rij

lij

farmakologija i neke druge medicinske nauke, toliko su napredovale da se pokazuju veoma

ij

neminovno prate i uzrokuju smrt.

Pored

jere, a svet da hvata panika, jasno je

jekov san o mirnom i bezbj

j iješi vrlo vitalne probleme koji se

I dalje ljudi umiru u velikim mukama, slomljeni neizlj

j

jekari ili rodbina. Ovo se dešava i

Medicinska profesija našla se pred dilemom koja je suprotna normama ponašanja i rada: po

svaku cijenu produžavati život ili ga prekinuti kada predstoji neposredno gašenje, a uz to postoji

34

j j jek,

drugi pridržavali svoje zakletve, nastojati

-pravnim

progonom.

iritiralo je ljud

tako i protivnike.

Iako je pitanje eutanazije dj ije

svih sociologija, etika, teologija, kao i neke druge društvene nauke. Eutanazija zbog toga nikada

nije mogla biti na periferiji ljudskih interesovanja, bez obzira na ideološka i druga opredjeljenja

tpostavlja i

regulisanje, kao i opšti tretman eutanazije.

jenjivan i zabranjivan,

jeljenjima. Prošla su

vremena kada su medi

odici, država

života ne postoji nikakav interes.

jekovo pravo na život, medicina je došla do barijera koje ne može premostiti i

koje objektivno predstavljaju njen bar privremeni poraz. U ljudskoj svijesti lagano sazrijeva

saznanje o pravu na mirnu i dostojanstvenu smrt, pa i zakonodavstvo mora tome dati doprinos na

j

eu

dozu sentimentalnosti sa kojom se uvijek operisalo prilikom rasprave o eutanaziji.

vjeka koji je

ij

35

a predstavlja zabranjenu

utim, ovakav stav ne sadrži u sebi dovoljno logike da bi a priori bio akceptiran kao

valjan, a ovo iz razloga što ne treba pravo k

ije to

j

Pitanje eutanazije ostaje uvijek aktuelno, jer samoubistvo ne može uvijek biti njena

zamjena, a ovo sa slj

Prvo, neke religije zabranjuju svaki vid samoatakovanja i vjernik je u dilemi, šta i kako

j

ali razlozi vjere ne ob enu smrt po pozivu, pa joj se u takvim

razloga koji dozvoljava samoubistvo, dozvoljavao bi i eutanaziju. Sa druge strane, lica koja se ne

zbog neizdrživih muka kojima su izloženi izvršiti samoubistvo, a što predstavlja iz

hendikep vj

izgubili život na nekom drugom svijetu. Dakle, ovaj razlog ide u prilog legalizacije eutanazije.

krati život nema za tu svrhu

jeru. Neko ne podnosi oružje, ali bi se rado

ubio nekim brzodj

namjera za samoubistvom ozbiljna i trajna, a lice je neizlj

dati isti tretman samoubistvu kao i eutanaziji u pogledu njihovog legaliteta.

nema hrabrosti da prekrati svoj život i ako ne posjeduje odre eno sredstvo sa kojim bi mogao da

sprovede svoju namj

jevi teških bolesnika koje zbog velikih bolova koje trpe tretiraju raznim lijekovima i

36

netaknut i potpuno svj i se sastoji u samoubistvu,

utim, ovo nije izvodljivo zbog njihove tj

jev da se takvo neodrživo stanje

zaustavi.

j u ljudima zahtjevaju egzistenciju

e

izlaz u samoubis

o

Pojam eutanazije

ij

bez samrtnih bolova, ublažavanje smrti time što se bolesniku daju jekar

smije da pruži samo da bi ublažio umiranje a nikako da bi ga ubrzao.

eutanazije, koji se u pravu i zakonodavstvu upotrebljava. Ako bi euta

-pravno

e, bila bi

van pravne optike ako bi svojoj suštini predst

ij pojmom gdje ona

a neizlj

enju na smrt, koje je ravno

ubistvu.

37

Dakle, suštinski eutanazija je ozakonjeno ubistvo kao što je i smrtna kazna, s tim što se

ova dva pojma razlikuju, ali ne i institucionalno.

ubistvo po pristanku, poznatije pod imenom

eutanazije, predstavlja vj j odnosno

namj

".

Podjela eutanazije

ijeli na aktivnu i pasivnu. Aktivna se sastoji u

preduzimanju neke radnje ili pokreta, a pasivna u propuštanju, odnosno u pasivnom ponašanju.

Po drugom kriterijumu eutanazija se može podijeliti na eutanaziju de facto i eutanaziju de

iure. Eutanazija de facto se spr

privilegovano ubistvo, tako da se u odsustvu

to regulisano zakonskim ili podzakonskim aktima.

Pored toga, podjela se može vršiti i na zakonitu i nezakonitu eutanaziju, odnosno

e restiktivne u enje eutanazije, a u takve uslove i

j

kriminalnu sferu ponašanja i postaje kažnjiva.

Ovdje treba imati u vidu da je osnovna lj

bolesnicima. Ovakvo postupanje nalazi se u osnovi ljekarske etike i profesionalna je obaveza

ljekara i ostalog medicinskog osoblja. Me utim, istorija medicine, kao i pravna istorija, pokazali

jekari postupaju u koliziji sa svojim

jeljenjima i umj

svojim pacijentima,

bez obzira na zabranu takvog ponašanja.

38

jelo sastoji se u odbijanju ukazivanja lj

nalazi u neposrednoj opasnosti po život a od strane ljekara koji je po svojoj ljekarskoj dužnosti

j . Iz ovakve formulacije

teksta koji od u jela, proizilazilo bi da ga može izvršiti samo ljekar.

jekari koji vrše

samostalno lj

uslovom da imaju pravo da samostalno vrše medicinsku dj

jelo jelo lj

jelo cjelokupnog medicinskog osoblja.

bolesniku, pa ovaj usljed toga umre, što je bio i cilj ljekara. Kod eutanazije je svrha nepružanja

sredstava koja se stavljaju u funkciju poboljšanja zdravlja bolesnika, ili u vješ

jeka sve više zavise od medicinskih

smrt, pa se ova okolnost pojavljuje kao pogodnost kada treba izvršiti eutanaziju, a namjera je da

sve ostane tajna.

jela neukazivanje lj jekara ili drugog medicinskog

osoblja, koje odbija da pruži lj ij

osnov odgovornosti u tome što ljekar bez pravnog osnova odbija da obavi svoju profesionalnu

dužnost, a kao posljedica takvog odbijanja nastupi pogoršanje zdravlja, tjelesna povreda ili smrt

nekog lica.

39

17. VJEŽBE

IRTH) ILI NEŽELJENOG ŽIVOTA (WRONGFUL LIFE)

U 1982. godini gospo k

oboljela od rubeola. Gospo a P. je kazala svom lj

abortira a ne da snosi j

dvije nedelje dva puta se testirala a rezulati su bili kontradiktorni. Ipak, od strane ljekara je

uv utim, d en je sa

hendikepom jesnog vremena,

pokrenut je postupak u ime dj jekara u kojem se tvrdilo da zbog greške ljekara u

dijagnozi nije izvršen prekid tr en hendikepiran. U postupku je

zahtijevana naknada štete zbog „wrongful life“ – enja bolesnog djeteta.

Da ste Vi sudija –

Da a P. imala prava na naknadu štete zbog enja?

jecu. Supruga M. ne sm a zbog zdravstvenih razloga. Da bi

zaštitio svoju suprugu od neplaniranog ra anja suprug L. se podvrgao sterilizaciji. Uprkos tome

poslije nekog vremena rodilo im se zdravo dij

tužio ljekara sudu zbog neuspješno obavaljenje sterilizacije i zahtijevao naknadu štete.

jekarske greške?

40

a N. je majka sedmoro dj jetu svog ljekara

redovno uzi utim, greškom apotekara izdat joj pogrešan lijek sa

anja još jednog zdravog

djeteta. a N. zahtijeva naknadu pretrpjele štete u vidu

izgubljene za aja, bolnice i troškova izdržavanja djeteta.

Da li bi ste udovolji zaht e N da ste Vi sudija u ovom sporu?

IV SL

stalnim nadzorom lj aja. D eno sa

Daunovim sindromom –

prognozom života, za koje vrij a D.

enja hendikepiranog djeteta.

Kako bi presudili?

41

PRAVO NA ODBIJANJE TRETMANA-

Beba B. stara 16. mjeseci p uvremenu

ustanovljeno je da beba pati i od zavezanih crijeva što zahtijeva hitnu operaciju. Ako bi do

operacije došlo, procijenjeno je da bi beba živjela još 20 do 30 godina. Bebini roditelji,

procj

da sud naredi operaciju. Prvostepeni sud donio je od uje operacija ali je tu

jevom roditelja da se bebi B. dopusti da umre.

Koji je sud po Vašem mišljenju donio ispravnu odluku?

Obiležja Daunovog sindroma su:

umna zaostalost; IQ = 40-50, mada ima podataka da IQ može biti i od 25-80;

organa,

smanjena otpornost prema infekcijama,

leukemije,

prijevremeno starenje i dr.

Iz svih tih razloga osobe sa ovim sindromom žive u prosj

osobe.

42

C. je 16. mj ena je sa teškim

jednja dva mjeseca nalazi se na intezivnoj nj j

jekari su jedinstvenog mišljenja da ovakav vid održavanja života treba da se prekine jer

i sa aparata i da joj se ne pruži

se slože sa tretmanom koji namj

Da ste Vi sudija koji treba da riješi ovaj spor, kakvu bi ste odluku donijeli?

T. ima 3 godine. U požaru koji je iznenada zahvatio stan u kome živi sa roditeljima,

zaradio je ozbiljne opekotine. Po dolasku u bolnicu ustanovljeno je da T. mora da primi

transfuziju krvi. Roditelji malog T. koji su Jehovini svedoci, ne žele da daju pristanak na ovaj

tretm enja. Transfuzija je ipak izvršena ali su se roditelji žalili

ij

Da ste Vi sudija koji treba da riješi ovaj spor, kakvu bi ste odluku donijeli?

Gospo ivanje, odbila je da se porodi carskim rezom iz religijskih

jera dozvoljava da se porodi samo prirodnim putem).

Bolnica je zatražila hitno mišljenja sud je izdao

aj iz a C. je tužila bolnicu i

nadležnog lj ij

Da ste Vi sudija koji treba da riješi ovaj spor, kakvu bi ste odluku donijeli?

43

LITERATURA :

1. Medicinsko pravo, II preradjeno i dopunjeno izdanje, Pravni

fakultet Univerziteta “Union” Beograd i “Nomos”, Beograd, 2008

2. Zakoni o zdravstvenoj zaštiti

3.

4. Zakoni o lijekovima i medicinskim sredstvima

5. ojnih droga BiH