ZBORNIK SAŽETAKA · 2018-10-04 · 14 PRVI SRPSKI SENOLOŠKI KONGRES • Novi Sad, 31. mart - 1....

ZBORNIK SAŽETAKA

Centar za KME Medicinskogfakulteta u Novom Sadu

Senološkoudruženje Srbije

Organizatori

Pokrajinski sekretarijatza zdravstvo

Pod pokroviteljstvom

OrganizatoriSenološko udruženje Srbije

Centar za KME Medicinskog fakulteta u Novom Sadu

PRVI SRPSKI SENOLOŠKI KONGRES

SA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEMNovi Sad, 31. mart - 1. april 2017.

ZBORNIKSAŽETAKA

ORGANIZATORI

Senološko udruženje SrbijeCentar za KME Medicinskog fakulteta u Novom Sadu

ORGANIZACIONI ODBORProf. dr Dragana Đilas, predsednik

Doc. dr Tatjana Ivković Kapicl, sekretar

ČlanoviDoc. dr Ferenc Vicko

Prof. dr Ružica MaksimovićProf. dr Sanja Stojanović

Prof. dr Viktorija Vučaj ĆirilovićAss. mr sci. Marija Marinković

Doc. dr Ivan MarkovićDoc. dr Lazar Popović

Prof. dr Zlata Janjić

NAUČNI ODBORProf. dr Tibor Tot, predsednik

ČlanoviProf. dr Andrija Golubović

Prof. dr Dragana Bogdanović StojanovićProf. dr Miroslav GranićProf. dr Slađana Filipović

Doc. dr Siniša KojićAss.dr sci.med Nataša Prvulović Bunović

Prim. mr sci. med. Suzana Vasović

Sadržaj

PREDAVANJA .......................................................................................................................... 1

USMENE PREZENTACIJE ..................................................................................................45

POSTER PREZENTACIJE ...................................................................................................61

INDEKS AUTORA .................................................................................................................83

1

PREDAVANJA

Zbornik sažetaka 3

4 PRVI SRPSKI SENOLOŠKI KONGRES • Novi Sad, 31. mart - 1. april 2017.

Zbornik sažetaka 5

Zbornik sažetaka 7

Zbornik sažetaka 9

Zbornik sažetaka 11


NAKON SENTINEL NODE BIOPSIJE SA POZITIVNOM AKSILOM JE POTREBNA EVAKUACIJA AKSILE - CONTRA

N. BešićOnkološki institut Ljubljana, Zaloška 2, 1000 Ljubljana, Slovenija

Učestalost raka dojke raste zbog starenja našeg stanovništva, bolje dijagnostike i uvo-đenja i širenja skrining programa za rak dojke. Rak dojke je za vreme diagnoze sve manji i zato imaju pacijentice manje pozitivnih limfnih nodusa. Često su samo nodusi stražari pozitivni. Poštedna hirurgija je sve češča, a tangencionalnim poljem zračimo i aksilu. Pacientice lečene su adjuvantnom sistemskom terapijom kada se u aksili diagnostikova-ne metastaze. Na Onkološkom institutu Ljubljana od 2014. godine na osnovu rezultata studije ACOSOG Z0011 i EORTC 10981-22023 AMAROS, kod pacijenata koje su imale poštednu operaciju zbog T1 ili T2 raka dojke nakon sentinel node biopsije sa pozitiv-nom aksilom ne radimo više evakuacije aksile. Evakuaciju aksile uradimo, ako je sentinel node bipsija pokazala metastaze u 3 ili više limfnih nodusa, ako je limfni nodus u celi-ni zahvačen tumorom ili kada metastaza masovno raste kroz kapsulu limfnog nodusa. Udeo reoperacija zbog evakuacije aksile kod pacijenata, koji su imali biopsiju nodusa čuvara, je u poslednjih godina sve manji. U 2012. godini udeo reoperacija zbog evaku-acije aksile iznosio je 7,8%, u 2013. godini 7,3%, u 2014. godini 7,1%, a u 2015. godini bio je 6,2%. Na osnovu rezultata studije ACOSOG Z0011 se skratilo vreme operativnog zahvata kod poštedne operacije, a zahvat postao je je�iniji jer ne radimo više imprint citološke pretrage ili ex-tempore nodusa stražara. Zbog toga u isto vreme u operacio-noj sali zbrinemo više pacijenata, što ima povoljan utjecaj na listu čekanja na operaciju. Zbog toga nije potrebna evakuacija aksile nakon sentinel node biopsije sa pozitivnom aksilom posla poštedne hirurgije.


SAVREMENI RADIOLOŠKI PROTOKOL U DIJAGNOSTICI KARCINOMA DOJKE

D. Bogdanović-StojanovićInstitut za onkologiju Vojvodine

Mamogra�ja je primarni imidžing modalitet za skrining i dijagnastiku karcinoma dojke. Ultrasonogra�ja je komplementarna metoda koja samostalno ili kao prateći mo-dalitet mamogra�ji, evidentira lezije naročito u glandularnom tkivu dojke. Magnetna rezonanca je dijagnostička metoda koja se koristi u uskom indikacionom području.

Ovaj rad će prezentovati ulogu svakog modaliteta, prednosti i limite, kao i posebne slučajeve koji se javljaju u rutinskoj praksi, a za čiju preciznu dijagnostiku je važno po-znavanje savremenog protokola.


INHIBITORI AROMATAZE KOD SVIH POSTMENOPAUZNIH PACIJENTKINJA SA HORMON RECEPTOR POZITIVNIM KARCINOMOM DOJKE - PRO

I. Božović-SpasojevićInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd

Najveći broj novootkrivenih slučajeva karcinoma dojke (KD) godišnje odnosi se na hormon receptor (HR) pozitivni karcinom dijagnostikovan kod žena u menopauzi. Sve-doci smo značajnog poboljšanja preživljavanja ovih pacijentkinja, u kome hormonska terapija ima svoj značajni doprinos i koja se ordinira bez obzira na veličinu tumora, gradus tumora i nodalni status.

Poslednje decenije, istorijski standard poput tamoksifena (T) je promenjen, s obzi-rom na to da su inhibitori aromataze (IA) pokazali bolji ishod lečenja u odnosu na sam T, a produžena endokrina terapija je pokazala prednost u smanjenju relapsa KD.

Decenijama unazad eng. Early Breast Cancer Trialists’ Collaborative Group svojim meta-analizama postavlja standarde u lečenju ranog KD. Njihova poslednja meta-anali-za publikovana u �e Lancet 2015.god. na preko 30.000 žena koje su lečene adjuvantnim T, IA ili sekvencom je pokazala da u prvih pet godina terapija IA u odnosu na T smanjuje rizik od relapsa RR 0·64, 95% CI 0·52–0·78 tokom prve godine, 0·80, 0·68–0·93 od 2-4. godine i popravlja ukupno 10-godišnje preživljavanje 0·89, 0·81–0·97. Prednost terapija IA u odnosu na samo T kod postmenopauznih pacijentkinja sa HR pozitivnim KD je pokazana kod svih pacijentkinja bez obzira na klinički stadijum bolesti i bez obzira na poznate prognostičke parametre poput gradusa tumora, HER2, ER, kao i bez obzira na godine pacijentkinje i body mass index. Iz tog razloga današnji klinički vodiči preporu-čuju IA u prvih pet godina adjuvantnog lečenja bilo eng. up-front ili sekvencijalno sa T.

Uprkos naporima do sada nije identi�kovan prognostički marker koji bi nam speci-�čno ukazivao na korist od IA ili T. Podaci iz kliničkih studija ukazuju da veću korist od IA imaju pacijenti sa većim rizikom za relaps bolesti.

EBCTCG meta-analiza ne sadrži informacije o podnošljivosti terapije, veoma važna informacija za kliničare uzevši u obzir da IA mogu imati značajne neželjene efekte poput koštanih bolova i artralgije, vaginalne suvoće i seksualne disfunkcije, osteoporoze i ko-štanih fraktura. Uzevši u obzir savremene preporuke o produženoj endokrinoj terapiji kod HR pozitivnog KD nameće se zaključak da je najbolja endokrina terapija ona sa kojom pacijent ostvaruje najbolju komplijansu.


NASLEDNI KARCINOM DOJKE: ZNAČAJ ODREDJIVANJA MUTACIJA U BRCA1/2 GENIMA

M. Branković-Magić, A. KrivokućaInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd, Srbija

Nasledni karcinom dojke nastaje kao posledica germinativnih mutacija u visoko-pen-terabilnim genima koji se nasledjuju vertikalno, sa roditelja na potomstvo. Udeo na-slednog karcinoma dojke medju obolelima iznosi 5-10%. Prisustvo mutacija u BRCA1/2 genima odredjuje naslednu predispoziciju za karcinom dojke i/ili jajnika. Ove mutacije ne pokrivaju celokupnu naslednu predispoziciju, već u njoj učestvuju i drugi geni, pa se preporučuje testiranje panela gena. Odredjivanje mutacija u BRCA1/2 genima ostaje i dalje glavni pravac testiranja nasledne predispozicije, jer rizik za oboljevanje povezan sa većinom drugih gena nije još uvek jasno de�nisan. Ne postoje ni jasne preporuke za postupanje sa osobama koje nose ove mutacije. Nemаju sve mutаcije u BRCA1/2 genimа isti znаčаj tj nisu sve okаrаkterisаne kаo štetne (klase 4 i 5). U ovim genimа se pojаvlju-ju i polimor�zmi (neutrаlne promene klase 1 i 2), аli i genetičke vаrijаnte nepoznаtog značaja (klasa 3), pa je detekcija ove nasledne predispozicije limitirana nekompletnom penetrabilnošću ovih gena i brojem neinformativnih rezultata (7% slučajeva). Životni rizik za oboljevanje od karcinoma dojke kod nosilaca BRCA mutacija iznosi 40-85% i uglavnom se vezuje za mladje životno doba. Mi smo do sada analizirali 192 ispitanika kod kojih su otkrivene 32 štetne mutacije – 23 BRCA1 i 6 BRCA2. Otkrivanje BRCA1/2 mutacija značajno je sa aspekta već obolelih osoba u npr smislu boljeg odgovora na hemioterapiju platinom, a kod zdravih osoba je važno sa apekta mogućnosti smanjenja rizika od oboljevanja. Važno je istaći da je prisustvo isključivo štetnih BRCA mutаcijа indikаcijа zа pro�lаktičku hirurgiju kаo meru zа smanjenje rizikа kod zdrаvih osobа.


MESTO PERKUTANE RF ABLACIJE I KRIOTERAPIJE KARCINOMA DOJKE: GDE JE MESTO MINIMALNO INVAZIVNE TERAPIJE KARCINOMA DOJKE?

B. Brkljačić

Poštedni kirurški zahvat (kvadantektomija, conservative breast surgery), nakon koje slijedi radioterapija, u kombinaciji s mapiranjem sentinel limfnih čvorova da se smanji nepotrebne disekcije aksilarnih čvorova predstavlja etabliranu metodu liječe-nja malog karcinoma dojke. Starije pacijentice, dobi preko 70 godina, uglavno se liječe poštednim kirurškim zahvatima bez aksilarne disekcije, uz akceleriranu radioterapiju i endokrinu terapiju. Smatra se da je manje agresivan tip liječenja u toj dobnoj skupini dovoljan zbog komorbiditeta.

Novije metode minmalnog invazivnog liječenja pod nadzorom slikovnih metoda su korištene u nekim slučajevima: radiofrekvencijska ablacija (RFA), krioterapija, mikro-valna terapija i high-intensity focused ultrasound (HIFU).

RFA se naširoko koristila za ablacije primarnih tumora jetre i metastaza u jetri, tumora bubrega i tumora pluća. Dojka, koja je smještena površno, vrlo je povoljna za RFA, jer nema drugih organa na putu elektrode od kože do tumora dojke. RFA dojke se može vršiti u lokalnoj analgeziji, uz prihvatljivu raznu boli, dok je za RFA jetre i bubrega nužna opća anestezija. Kad god je moguće kirurški zahvat je metoda izbora za liječenje karcinoma dojke. U većini radova je RFA rađena prije operacije, kako bi se provjerila djelotvornost ablacije. Rezultati RFA s kompletnim nestankom tumorskog tkiva su obećavajući, u liječenju povoljno smještenih invazivnih duktalnih karcinoma, promjera manjeg od 2-3 cm.

U praksi ima malo bolesnica s malim karcinomima dojke i visokim rizikom za opću anesteziju. To su uglavnom vrlo stare žene, s kardiopatijom i ostalim kroničnim bolesti-ma. Neke pacijentice odbijaju kirurški zahvat. Te pacijentice mogu imati koristi od RFA ili krioablacije, kako bi izbjegle operacijski zahvat.

Rezultati objavljenih studija I naši vlastiti rezultati bit će prikazani u predavanju.


RADIOLOŠKA DIJAGNOSTIKA NEPALPABILNIH KARCINOMA DOJKE

D. Đilas, D. Bogdanović-Stojanović, V. Vučaj-Ćirilović, N. Prvulović Bunović, T. Ivković-KapiclInstitut za onkologiju Vojvodine

Poznata je činjenica da prognoza pacijenata direktno zavisi od veličine tumora u vreme njegove detekcije, a da karcinom dojke spade u tumore koji imaju visok stepen izlečenja ukoliko se dijagnostikuje u ranom stadijumu. Iz ovog proizilazi glavna uloga radiologa koji se bave dijagnostikom karcinoma dojke, a to je da detektuju i pravilno prepoznaju karcinom dojke u vreme kada je tumor mali i često se ne može napipati. Ovim predavanjem će biti obuhvaćene sve aktuelne dijagnostičke metode (mamogra�ja sa tomosintezom, ultrazvuk, magnetna rezonanca) i njihovo mesto u algoritmu pregle-da žena u cilju dijagnostike nepalpabilnih carcinoma dojke. Biće objašnjene mogućno-sti uzimanja uzoraka za patohistološku dijagnostiku ovih promena i uloga radiologa u tome. Takođe će biti prikazani načini obeležavanja ovih tumora za hiruršku terapiju, kao i protokoli za dalje radiološko praćenje ovih pacijenata. Obrazložićemo i razumno vreme između pojedinih dijagnostičkih procedura, kao i optimalno vreme između dija-gnostike i operacije, što je čest razlog za stres kod pacijenata.


HIRURŠKI PRISTUP U LEČENJU NEPALPABILNIH KARCINOMA DOJKE

F. VickoUniverzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultetInstitut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica

Korišćenje mamogra�je kao skrining metode (POPULACIONI, OPORTUNISTIČ-KI) dovodi do otkrivanja sve više nepalpabilnih promena u dojkama koje zahtevaju bi-opsiju. Većina žena bi trebala dobiti histološku dijagnozu bez otvorene hirurške biopsije, pošto je 70-85% lezija je benigne prirode.

Zatvorene, perkutane biopsije sa visokom senzitivnošću i speci�čnošću treba da budu STANDARD u preko 90% pacijenata.To je brz i ekonomičan način postavljanja de�nitivne dijagnoze ali i dobijanja prognostičkih kriterijuma koji omogućuju donošenje odluke o načinu lečenja, bilo da je ona hirurška ili medikamentozna. Time se postižu velike uštede od troškova operacije i ponavljanih kontrola.

Hirurška/otvorena biopsija treba da bude izuzetak, a „ex tempore“ analiza prošlost (< 10%).

Hirurzi moraju biti kompletno uključeni u procenu imiging detektovanih promena u dojkama. U 90% slučajeva sa jasnom malignom dijagnozom operaciju treba uraditi u jednom aktu. Hirurg je dužan informisati pacijenta o svim mogućim terapijskim moda-litetima. Čekanje na hirurški tretman ne bi trebalo da bude duži od dve nedelje za 90% pacijenata. Kod hirurškog rešavanja nepalpabilnih lezija spesimen radiogra�ja ili spesi-men mamogra�ja je mandatorna, a poštedna hirurgija treba da bude metoda izbora kod detektovanih malignoma u najmanje 80% slučajeva.

Da bi se sve ovo i sprovelo prvi korak je usmeravanja hirurga u nalaženju i ukla-njanju sumnjive promene, tojest lokalizacija nepalpabilne promene u dojci. Lokalizacija omogućava uklanjanje minimalnog volumena tkiva dojke i daje odgovarajući kozmetski efekat. Hirurg i radiolog su neophodni u proceni potrebe i mogućnosti izvođenja loka-lizacije. Velika je uloga ultrazvuka, mamogra�jeimagnetnerezonance u lokalizaciji tzv. “vidljivih” promena.

Sve tehnike podrazumevaju pozicioniranje igle/igala u/ili blizu promene, a potom postavljanje markera. Marker može biti žica, boja, radioaktivni obeleživač ili klips.Kada se koristi intraoperativni UZ, tada ne mora da se postavlja marker.

Hirurška ekscizija se izvodi neposredno posle lokalizacije (boja!),opšta anestezija po-željna,pristup po markeru ili najbliži put (areola zbog ožiljka), ukloniti samo potrebni volumen tkiva , potrebno je obeležavanje preparata,

specimen radiogra�ja obavezna iz dva razloga. Omogućava kontrolu da se promena nalazi cela u ekscidiranom preparatu i ostavlja mogućnost procene resekcionih ivica (radiodijagnostičar i/ili hirurg).


Patolog bi takodje trebalo da se izjasni o resekcionim marginama, ima značaja ex tempore analiza jer smanjuje potrebu za dodatnim operacijama, dok sa druge strane produžava trajanje iste zbog nekada većeg broja reexcizija za vreme prve operacije.

Neophodno je obeležavanje ležišta tumora (titanijumski klipsevi) od strane hirurga radi perciznijeg sprovodjenja adjuvantne zračne terapije.


LEČENJE RAKA DOJKE JE VIŠE OD REZOVA I TABLETA

S. FilipovićKlinika za onkologiju-Klinički centar, Niš

Duhovna-psihička matrica prethodi �zičkoj osnovi svake bolesti od kijavice do raka (Vladeta Jerotić). Bolest u osnovi ima psiho, neuro, endokrino, imunološki poremećaj.

Kod žena obolelih od raka dojke veoma često se nazire tema vlastitog puta kojim žena nije išla. Njih karakteriše samoodricanje, posvećenost porodici i poslu, perfekcionizam, prekomerna želja i trud da obezbedi sve oko sebe. Ove žene se veoma trude da izbegnu kon�ikte i budu savršeno socialno prilagođenje. Meki, ženski pristup u svemu i prema svakome. Najčešće vole sve druge više nego sebe. Izazove za lični rast i razvoj naširoko ignorišu, gde god je moguće izbegavaju nova iskustva koja bi mogla da unesu promene u njihov život. Žive po normama ’’šta je pristojno činiti, a šta se ne radi’’ potiskuju da upoznaju sebe i žive vlastiti život-svoju individualnost jedva da poznaju. Jednom rečju trpe zapanjujuće strpljivo! One su u pravom smislu već ’’pacijenti’’ decenijama pre po-jave bolesti.

Kad godinama nagomilana bujica impulsa sopstvenog rasta probije branu suzbijanja, telo odlazi daleko u drugi ekstrem koji je do tada sa tako mnogo požrtvovanja gušilo i potiskivalo.

Faza sloma imuniteta, a time i pojave kliničkih znakova bolesti kod žena sa rakom dojke predstavlja alarm da je meki ženski pristup postao prepreka u savladavanju života. Ona koja nije spremna da napravi neophodne rezove u vlastitom životu, moraće konač-no da dopusti da oni budu učinjeni hiruški što je neophodno ali ne i dovoljno za vlastito oslobadjanje i okretanje novog lista u dnevniku života!

Do pravog oslobadjanja i zdravog života dovodi rad na sebi uz pomoć psihoonkologa –psihoanalitičara pre svega, da se napusti carstvo MAJKE. Može da znači da se napusti zavisnost, da se odrekne obezbedjenosti koja je sigurna, ali skopčana sa uslovima nepo-voljnim za vlastiti razvoj; da se napusti uloga ’’ dobre žene’’, tolerantne ljubavnice koja uvek ostaje u drugom planu ’’ mile ćerke’’, ’’majke pune razumevanja’’ koja sve trpi i do-pušta;da se dobrovoljno i u prenosnom smislu sahrani slatki dom kraj toplog ognjišta;da se napusti držanje princeze na zrnu graška;da se pusti da najzad odumre privilegovana devojka iz dobre kuće.

Onkolog, psihoterapeut i obolela žena su tim koji će neophodnim onkološkim i psi-hoterapeutskim tretmanom i radom na sebi dovesti ženu do metanoje-preumljenja, do upoznavanja sebe, uspostavljanja ravnoteže duše i tela. Žena će prihvatiti HRABAR ŽI-VOT, svoj sopstveni individualni put i doprineti najboljem ishodu raka dojke.


BRCA 1/2 POZITIVNI PACIJENTI: HIRUŠKI PRINCIPI

A. Golubović, M. RanisavljevićInstitut za Onkologiju, Sremska Kamenica

Identi�kovanje BRCA mutacija(BRCA1-1994 i BRCA2-1995) su se činili kao revolu-cionarni u zaokretu pristupa ranom otkrivanju lečenju i prevenciji raka dojke.

Iako su nakon ovih mutacija otkrivene i druge genske mutacije, do danas nisu done-šene jasne preporuke o njihovom implementiranju.

U Srbiji se BRCA testiranje još uvek ne radi rutinski, a osim njihovog uvođenja po-trebno je i standardizovanje kako bi se doneli validni zaključci za rizik nastanka raka dojke i ostalih maligniteta.

Rizik za nastanak raka dojke do 70 godine starosti iznosi 57%-65%, a BRCA 2 muta-cije iznosi 45%-55%.

Kod nosioca BRCA mutacije u cilju prevencije raka dojke koriste se:1. Skrining programi2. Pro�laktičke operacije(istostrane mastektomije umesto poštednih operacija, kon-

tralateralne mastaktomije ili bilateralne preventivne mastaktomije)3. Hemoprevencije

Naravno mastaktomije podrazumevaju i primarne rekonstrukcije.Odluku o pro�laktičkim hiruškim procedurama raka dojke treba prepustiti multidis-

ciplinarnom timu koji osim onkološkog hirurga treba da sadrži i genetskog konsultanta, psihologa, medikalnog onkologa i radiologa-radioterapeuta.

Perspektiva je da će se u bliskoj budućnosti u Srbiji determinisati ovaj multidiscipli-narni tim kao i doneti preporuke za postupanje u slučaju dokazane BRCA pozitivnosti (sa ili bez histološki potvrdjenog maligniteta dojke), i implementirati ih u nacionali vo-dič za skrining, lečenje i praćenje ovih pacijentkinja.


PRIMARNA REKONSTRUKCIJA DOJKE KAO OPTIMALNA METODA LEČENJA LOKALNO EKSTENZIVNOG KARCINOMA DOJKE U SKLADU SA INDIKACIJAMA

M. Granić,1,2 S. Kojić,3 O. Kosovac,4 N. Ivanović,1,2 D. Zdravković,1,2 B. Sredić,2 N. Čolaković,2, Z. Skurić,2 D. Nikolić1,2

1Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu2KBC Bežanijska Kosa3Klinika Varis Beograd4Ordinacija Kosovac Beograd

Rekonstrukcija dojke se rutinski primenjuje u hirurgiji karcinoma dojke. Brojni pro-tokoli i vodiči predlažu da se svakoj pacijentkinji sa operabilnim karcinomom dojke kada se planira mastektomija, u skladu sa indikacijama, ponudi i primarna rekonstruk-cija dojke. Postoje kontroverze u primeni primarne ili odložene rekonstrukcije dojke prevashodno zbog moguće postoperativne zračne terapije kao i u primeni adekvatne metode: implantom, autologim tkivnim režnjevima ili udruženo.

Brojne relevantne studije i aktuelne publikacije ukazuju na niz prednosti primarne u odnosu na odloženu rekonstrukciju dojke, koje se odnose na onkološku bezbednost,e-stetski rezultat kao i kvalitet života uz psihosocijalni bene�t operisane pacijentkinje.

U radu se prikazuju i pojedine onkoplastične hirurške procedure u primarnoj re-konstrukciji dojke implantom,autologim tkivnim režnjevima (TRAM) i udruženo (LD + implant) obavljene od strane specijalizovanog hirurga za dojku i hirurga specijaliste plastične i rekonstruktivne hirurgije.

Mastektomija sa očuvanjem kože dojke (skin sparing) ili očuvanjem areole i mamile (nipple sparing) i primarna rekonstrukcija dojke u istom aktu ne utiču na tok i prognozu bolesti u odnosu na konvencionalnu mastektomiju (simplex ili modi�kovanu radikalnu mastektomiju). Zbog satisfakcije pacijentkinja, niske učestalosti komplikacija uz kraće operativno vreme i često jednu hospitalizaciju primarna rekonstrukcija dojke predstav-lja optimalnu metodu lečenja invazivnog i ekstenzivnog in situ karcinoma dojke u skla-du sa indikacijama.


RETROSPEKTIVA RAZVOJA HIRURGIJE DOJKE U VOJVODINI U ZADNJIH 50 GODINA

B. Gudurić

U radu su prikazana lična sećanja I učešće u razvoju speci�čne onkološke hirurgije dojke od osnivanja Zavoda za Onkologiju u Novom Sadu do 50-to godišnjice njegovog rada I postojanja.

Zavod za onkologiju u Novom Sadu osnovan je 1965 godine u okviru Kliničke bolnice, sa ciljem lečenja (uglavnom palijativnog) onkoloških bolesnika, ali je ubrzo postao aktivno bolničko odelenje sa ciljem aktivnog lečenja bolesnika obolelih od malignih tumora.

Do osnivanja Zavoda dojke su se operisale uglavnom kao opšte-hirurški program, tako da je na hirurškom odelenju Zavoda u samom početku primenjivana ondašnja praksa radikalne amputacije dojke po Halstedt-u. Ubrzo je ta vrsta operacija modi�ko-vana u “modi�kovanu radikalnu amputaciju (po Patey-u) naime izostavljanjem ukla-njanja grudnih mišića u cilju smanjivanja invaliditeta I poboljšanju estetskih efekata. Sredinom 70-tih godina prošlog veka u Zavodu je započet program rane detekcije karci-noma dojke primenom Termovizije, što je vodilo otkrivanju obolenja u mnogo ranijim stadijumima, I omugućilo pristupanju,tada u svetu uvedenog, programa konzervirajuće operacije kombinovane se postoperativnim zračenjem. Prikazani su rezultati randomizi-ranog uporedjivanja bolesnica sa amputacijom I kvadratektomijom+zračnom terapijom posle 36 meseci I nakon 14 godina praćenja, koje su dokazala opravdsanost primene konzervirajuće hirurgije koja postaje rutina na onkološkoj hirurgiji. Sledi razoj rekon-struktivnih procedura posle amputacije dojke sa primenom proteza I koštano-mišićnih �apova, kao I priomena subkutanih mastektomija sa imidijatnom rekonstrukcijom kod visoko rizičnih slučajeva.

Moderna faza razvoja započinje uvodjenjem smanjenja radikaliteta u disekciji akl-sile primenom sentinel-node biopsija, kao I operacija kod okultnih karcinoma dojke, otkrivenih poboljšanjem dijagnostike, odnosno primenom ROLL tehnika(radioaktivna lokalizacija okultnih lezija)..

Ova retrospektivna analiza pokazuje neprekidan uzlazni trend u razvoju novih me-toda, kao i prikazom incidence I mortaliteta karcinoma dojke u Pokraini neprekidni porast incidence i neuporedivo manji porast mortaliteta, te širenje ovih dveju kriva jasno pokazuje postignuti napredak.


RADIOLOŠKA DIJAGNOSTIKA PROMJENA DOJKI S IMPLANTATIMA

G. Ivanac

U novije vrijeme je broj žena s implantatima u porastu, te radiolozi moraju biti upo-znati s urednim nalazima i abnormalnostima koje se odnose na sami implantat, kao i otkriti bolesti koje nisu povezane s implantatima uključujući i benigne i maligne lezije. Ruptura implantata je poznata komplikacija nakon operacije i glavni je uzrok uklanja-nja implantata. Iako su mamogra�ja i više ultrazvuk prvi korak u dijagnostičkoj obradi, magnetska rezonancija je najkorisnija metoda za karaktrizaciju implantata zbog visoke prostorne rezolucije izmedju implantata i okolnih tkiva, a ima i najveću osjetljivost i speci�čnost u analizi rupture implantata ukljucujuci posebne sekvence sa supresijom ili naglasavanjem silikona. Bez obzira na tehniku, sveukupni cilj oslikavanja dojki s implan-tata je pružiti osnovne informacije o konturi implantata i očuvanju integriteta istog, te otkrivanje abnormalnosti implantata i otkrivanje bolesti koje nisu povezane s implanta-ta, kao što je karcinom dojke.


“CORE” BIOPSIJA DOJKE JE STANDARD U DIJAGNOSTICI KARCINOMA DOJKE, “EX TEMPORE” NEMA ZNAČAJNO MESTO

T. Ivković-KapiclInstitut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica, Srbija

Više od sto godina ex tempore dijagnostika na ledenim rezovima tkiva predstavlja integralni deo svakodnevne prakse u patologiji dojke. Ex tempore analiza je često iza-zov za patologe obzirom da zahteva postavljanje dijagnoze u najkraćem vremenu i da direktno implicira sledeći korak hirurške intervencije. U prošlosti, intraoperativni pre-gled ledenih tkivnih rezova je kod pacijentkinja sa bolestima dojke korišćen u brojnim indikacijama, na prvom mestu u postavljanju dijagnoze mas lezija i proceni proširenosti primarnog tumora. Poslednjih godina, primena intraoperativne dijagnostike je prven-stveno vezana za procenu statusa resekcionih margina i sentinelnih limfnih čvorova. Razlozi ovakve promene su rezultat napretka u imidžingu i minimalno ivazivnoj tehnici uzimanja biopsija, čime je omogućena pouzdana procena veličine tumora i proširenosti bolesti mamografskim, ultrazvučnim ili MRI pregledom. U većini institucija, pacijentki-nje pre operacije imaju dijagnostikovanu bolest na core-biopsiji. Drugi značajan aspekt koji je doveo do smanjenog korišćenja ex tempore analize u inicijalnoj dijagnostici je detekcija nepalpabilnih karcinoma dojke, uključujući male invazivne karcinome i većinu slučajeva duktalnog in situ karcinoma.


PATOLOGIJA TRIPLE NEGATIVNIH KARCINOMA DOJKE

T. Ivković-KapiclInstitut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica, Srbija

Tripl-negativni karcinomi dojke su agresivni tumori za koje još uvek ne postoji e�ka-sna ciljana terapija. Čine 12-24% svih karcinoma dojke. Tripl-negativni karcinomi dojke se de�nišu imunohistohemijski kao tumori koji ne eksprimiraju humani epidermalni faktor rasta receptor 2 (HER2) i estrogen receptor (ER), progesteron receptor (PR) su negativni. Ovu grupu tumora dojke takođe karakterišu radiološke i morfološke osobine po kojima se razlikuju od ne-tripl-negativnih tumora. Najčešće su to duktalni, nespe-ci�čni karcinomi dojke visokog gradusa, a ređe metaplastični, medularni i karcinomi slični salivarnim žlezdama. Histološki, karakterišu se ivicom potiskujućeg tipa i gustim stromalnim in�ltratom limfocita. Više od 75% tumora koji nastaju kod žena nosioca naslednih BRCA1 mutacija imaju tripl-negativan, bazaloidni fenotip ili oba. Tripl-nega-tivni i bazaloidni karcinomi se prekalpaju po svojim histološkim i imunohistohemijskim karakteristikama, ali ne predstavljaju sinonime.


ASIMETRIJA DOJKI

S. Kojić, A. Vilotijević, V. Stojiljković, D. Jocić

Asimetrija dojki je tuzno stanje sa strane psihosexualnog aspekta. Takodje predstav-lja i funkcionalne teskoce u odevanju.

Uzroci su najcesce razvojni ali mogu biti i jatrogeni. Uzroci razvojnih asimetrija dojki su najcesce razvojne hipoplasticne grudi, tubularne grudi, deformiteti grudnog kosa, Polandov sindrom i ginekomastija kod muskaraca.

Preoperativno planiranje podrazumeva detaljan klinicki pregled grudi, grudnog zida , ramenog pojasa i gornjeg ekstremiteta da bi se iskljucili kongenitalni problem kao sto je Polandov sindrom. Takodje je neophodno properativno merenje nivoa inframamarne brazde, velicine bradavice, distance izmedju bradavice i inframamarne brazde i brada-vice i medijalne linije, pinc test u svim kvadrantima dojke , debljinu raspolozivog tkiva dojke, razvijenost pektoralnog misica kao i eventualno postojanje pectus excavatusa ili carinatuma.

Jatrogene asimetrije dojki najcesce su rezultat asimetricnih redukcija dojki, malpozije implantata nakon augmentacije, kapsularnih kontraktura, rekonstrukcija dojki i efekta radiacije kod konzervativne terapije.

Operativna tehnika je speci�cna za svaki od navedenih uzroka i zahteva iskustvo u svim tehnikama augmentacije , mastopeksije i redukcije .

Dobijeni rezultati su najbolji pokazatelj pravilne preoperativne evaluacije, odabira hirurske tehnike ali i zadovoljstva pacijenata kao najvaznijeg elementa hirurgije asime-trije dojki.


PROCENA EFEKTIVNOSTI ODLOŽENE REKONSTRUKCIJE DOJKE POSLE MASTEKTOMIJE MODIFIKOVANOM SUSPENZORNOM TEHNIKOM - REZIME

O. Kosovac

UVOD: Odložene, sekundarne, rekonstrukcije su operativni zahvati u periodu posle mastektomije. Tehnike su razne, ali se najčešće se izvode korišćenjem ekspander proteza, a potom zamenom trajnim u drugom aktu ili korišćenjem mišićno-kožnih režnjeva.

Tehnika suspenzorne metode u kojoj se koristi lokalni klizajući režanj omogućava sekundarnu rekonstrukciju dojke u kombinaciji sa trajnom protezom. Ova tehnika prvi put bila je opisana 1979. godine (Lewis i sar.), a kasnije i modi�kovana korišćenjem neresorptivne mrežice (Riejtens i sar., 2005.) koji su koristili istu tehniku u kombinaciji sa trajnom protezom da bi obezbedili najoptimalniji estetski rezultat.

CILJ: Ispitati prednosti modi�kovane suspenzorne tehnike za odloženu rekon-strukciju kroz analizu postoperativnog oporavka pacijenata i procenta postoperativ-nih komplikacija.

Istovremeno prikazati mogućnost imodi�kovane suspenzorne tehnike u odloženoj rekonstrukciji u odnosu na veličinu i oblik endoproteze i istovremenu simetralizaciju suprotne dojke. Cilj je bio i procena kozmetskog efekta na konmodi�kovane suspen-zorne tehnike rekonstruktivnog hirurga i pacijentkinja neposredno posle operacije i 2 godine kasnije.

MATERIJAL I METODE: Ova klinička kohortna studija uključila je 139 pacijentki-nja sa primarnim karcinomom dojke koje su imali unilateralnu odloženu rekonstrukciju dojke modi�kovanom suspenzornom tehnikom nakon mastektomije. Sve pacijentkinje su operisane u Institutu za onkologiju i radiologiju Srbije, u periodu od 1996. do 2010. godine. Pacijentkinje su inicijalno imale operabilni karcinom dojke, bez udaljenih me-tastaza. Hirurško lečenje je podrazumevalo modi�kovanu radikalnu mastektomiju i adjuvantnu terapiju (hemioterapija, hormonoterapija) koja je bila primenje na shodno indikacijama. U ovom istraživanju ispitan je uticaj 4 grupe parametara: karakteristike pacijenata, karakteristike bolesti, karakteristike adjuvantne terapije i karakteristike re-konstrukcije na pojavu neželjenih ishoda rekonstrukcije (ranih, kasnih komplikacija i lokalnih recidiva) i kozmetski ishod rekonstrukcije neposredno nakon zahvata i dve go-dine posle, a shodno subjektivnim procenama pacijentkinja i ocenama rekonstruktivnog hirurga. Nakon rekonstrukcije, u dve vremenske odrednice: neposredno posle operacije i 2 godine kasnije, pacijentkinje i rekonstruktivni hirurg su ocenili izgled rekonstruisane dojke i postignutu simetriju ocenama od 1 do 5.

REZULTATI: Ukupna učestalost komplikacija bila je 19% u čijoj strukturi su najčešće bile komplikacije kontrakture kapsule (37% od svih komplikacija i 7.25 % od ukupnog broja pacijenata). E�kasnost metode se pokazala i u malom broju ranih komplikacija


koje su se javile u svega 5 pacijentkinja ili 3.6% u vidu infekcije koja je tretirana konzer-vativno. Ispitivanjem povezanosti komplikacija sa karakteristikama pacijentkinja (sta-rosna dob, indeks telesne mase i navike pušenja), kao i uticaja stadijuma bolesti i onko-loškog lečenja na pojavu komplikacija posle rekonstruktivnog zahvata, zaključeno je da ispitivani parametri nisu uticali na veći procenat pojave komplikacija. Prosečna ocena koju su pacijenti davali za kozmetski rezultat posle operacije bio je 4.57, odnosno 61.15% onih čija je ocena bila odličan kozmetski efekat.

Nešto nižu ocenu davali su hirurzi - 4.53, odnosno 57.55% odličnih. Zabeležene ocene koje prikazuju konačni utisak u periodu praćenja bile su niže i kod pacijenata (4.28) i kod hirurga (4.17). Tokom godina, kozmetski rezultat postajao je lošiji a najčešće uslovljen pojavom komplikacija, kontrakture kapsule, kao i opuštanjem zdrave dojke. Vrednosti ocena estetskog rezultata statistički značajno su veće posle dve godine kod pacijentkinja kod kojih je urađena korekcija zdrave dojke, kao i kod onih kod kojih je korišćena proteza u kontra lateralnoj zdravoj dojci.

ZAKLJUČAK: Modi�kovana suspenzorna tehnika klizajućeg režnja sa gornjeg pred-njeg trbušnog zida za odloženu rekonstrukciju dojke uz korišćenje trajnog implanta ima mnoge prednosti u odnosu na druge tehnike, od kojih su najvažnije dobar kozmetski efekat i izostanak komplikacija vezanih za donorsku regiju, kao i smanjenje broja hirur-ških procedura, što je posebno važno za zemlje u razvoju jer redukuje troškove lečenja.


REDUKCIJA DOJKI

M. Marinković, Z. JanjićKlinika za plastičnu i rekonstruktivnu hirurgiju, KC Vojvodine, Novi Sad, Srbija.

Redukcija dojki je hirurška procedura koja se izvodi u cilju smanjenja volumena kod hipertro�čnih dojki, kao i u cilju simetrizacije nakon onkoplastične hirurgije. Hipertro-�čne dojke se javljaju kod žena bilo kog uzrasta i često su praćene mnogim subjektivnim tegobama kao što su bolovi u vratu i ramenom pojasu, bolovi u dojkama, usecanjem bretela od grudnjaka i čestom pojavom intertriga. Redukcijom uvećanih dojki pove-ćava se kvalitet života. U zavisnosti od količine reseciranog tkiva procedura se svrstava u estetsku (<500g po dojci) ili funkcionalnu (>500g po dojci), ali se u oba slučaja vodi računa o estetski zadovoljavajućem konačnom rezultatu.

Opisane su mnogobrojne tehnike kojima se postižu pomenuti efekti, a jedna od naj-rasprostranjenijih je redukcija pomoću superomedijalne peteljke. Po našim iskustvima, ova tehnika je brza, bezbedna i sigurna za izvodjenje, praćena malim procentom kom-plikacija, a estetski rezultat nakon njene primene je dobar. Pošto je kod većine naših pa-cijentkinja uklonjeno više od 500 mg tkiva po dojci, ova procedura se na našem uzorku može svrstati u funkcionalnu.


HIRURŠKI PRINCIPI U LEČENJU KARCINOMA DOJKE I KOMPLIKACIJE

I. MarkovićMedicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Katedra hirurgijeInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd

Prvi pisani dokument o hirurgiji raka dojke je papirus Edwina Smit-a i potiče iz 1600. godine pre nove ere, kada je rak dojke tretiran užarenim gvožđem, što može odgovarati današnjoj kauterizaciji. Na prelasku 17 i 18. veka Jean Louis Petit, Predsednik Francuske hirurške akademije, je predstavio koncept metastaziranja raka dojke u limfatike i opisao je tehniku amputacije dojke sa uklanjanjem pektoralnog mišića i limfnih nodusa.

Pošetak savremene hirurgije rak dojke vezuje se za doktora Wiliam Stwart Halsted-a, koji je uradio prvu radikalnu mastektomiju u John Hopkins Hospital i svoje rezultate objavio u Ann. Surg.1894. godine.Ova tehnika koristila se uz neke modi�kacije, kao jedina metoda do 70-tih godina XX veka.

Koncept manje radikalnih, modi�kovanih, mastektomija, a zatim i poštednih ope-racija dojke, praćen je brojnim randomizovanim studijama zasnovanim na dokazima. Sledio je razvoj i praktična primena koncepta stražarskih limfnih nodusa koji danas predstavlja standard u stadiranju raka dojke.

Današnje tehnike mogu se podeliti na dve osnovne: radikalne i poštedne operacije. I jedna i druga se prema indikacijama koriste i kod ranog i kod lokalno uznapredovalog karcinoma dojke, u sklopu multidisciplinarnog terapijskog pristupa zasnovanog na sta-dijumima bolesti i biologiji tumora.

Paralelno sa razvojem hirurških tehnika razvijao se onkoplastični pristup razvojem tehnika lokalnih glandularnih režnjeva, kao i kožno-mišićnih režnjeva sa ili bez implan-ta, a u novije vreme i slobodnih kožno-adipoznih režnjeva i rekonstrukcije mikrovasku-larnim anastomozama.

I ove operacije praćene su komplikacijama od infekcije rane, seroma, hematoma, ne-kroze tkiva nakon operacije ili posle zračne terapije, limfedema, kontraktura i pseuodo-kapsulacije.


BDD I AUGMENTACIJA DOJKI

J. Nikolić, Z. Janjić, M. MarinkovićMedicinski fakulet Novi Sad, Klinika za plastičnu i rekonstruktivnu hirurgiju, Klinički centar Vojvodine

Body dysmorphic dosorder (BDD) predstavlja poremećaj koji se može de�nisati kao preterana zabrinutost oko nepostojećeg ili minimalnog odstupanja od lepog izgleda po-jedinih delova tela. Pacijentkinje koje se obraćaju estetskom hirurgu predstavljaju ri-zičnu grupu za BDD i ponekad je teško povući jasnu granicu između nezadovoljstva nekim delom tela koje je opravdano i onoga što označavamo kao BDD. Uvećanje dojki predstavlja najčešću estetsku hiruršku proceduru i zato je značajno da sagledamo u ko-joj meri pacijentkinje koje nam se obraćaju sa ovim zahtevom imaju realna očekivanja ili izmenjenu sliku o sopstvenom izgledu. Cilj rada bio je da sagleda motive za ope-raciju, nivo samopouzdanja i lični doživljaj slike tela kod ovih pacijentkinja. U studiji su analizirane pacijentkinje kojima je urađena augmentacija dojki u Kliničkom centru Vojvodine (AD), a kontrolnu grupu činile su pacijentkinje operisane iz drugih razloga. Ispitanice su odgovorile na paket uputnika koji se sastojao iz upitnika o motivima, Ro-zenbergovog upitnika za procenu samopoštovanja i „Photographic �gure rating scale“ (PFRS) testa za procenu slike tela. Rezultati ukazuju da su najčešće navođeni motivi za operaciju bili želja za povećanjem ženstvenosti, samopouzdanja i atraktivnosti, pobolj-šanje seksualnih odnosa i lakše nalaženje partnera i posla. Obe grupe pokazale su visok nivo samopouzdanja, ali su vrednosti bile znatno niže u AD grupi. Srednja vrednost dobijena u samoprocenjivanju slike tela po PFRS skali bila je znanto niža u AD grupi što koincidira i sa nižim vrednostima BMI. Rezultati ukazuju na značaj preoperativne pro-cene pacijentkinja koja bi trebala da izdvoji one sa nerealnim očekivanjima, izmenjenom slikom tela i znacima BDD jer su to osobe koje ne bi trebalo operisati.


MOGUĆNOSTI MIŠIĆNOG LATISSIMUS DORSI REŽNJA U REKONSTRUKCIJI DOJKE

M. NovakovićKCS, Beograd, Srbija

Latissimus dorsi (LD) režanj je jedan od najčešće korišćenih režnjeva u rekonstruktiv-noj hirurgiji. Zahvaljujući svojim anatomskim karakteristikama i mogućnosti da se odigne kao mišićni, kožnomišićni, osteokožnomišićni, perforator ili Himera režanj, slobodan ili na peteljci, predstavlja često jednu od adekvatnih opcija u rekonstruktivnoj hirurgiji.

Prvi put je opisan od strane Iginio Tansini-ja 1906.godine, koji je primenio aksijalni LD režanj za pokrivanje velikog defekta nakon mastektomije. Sedamdeset godina kasni-je, Neven Olivari koristi LD za pokrivanje defekta u predelu grudnog koša nakog radija-cionog ulkusa, a dve godine kasnije, Boswick rekonstruiše dojku nakom mastektomije, ostrvastim LD režnjem i implantom.

Sve do nedavno, rekonstrukcija dojke nakon mastektomije je imala sekundarni zna-čaj, međutim danas je obavezna etapa u lečenju karcinoma dojke.U eri mikrohirurgije kao i mogućnosti odizanja brojnih režnjeva, LD režanj zauzima i dalje značajno mesto. Izuzetno dobra neurovaskularna peteljka ovog režnja, njena dužina i dobar lumen krv-nih sudova, omogućavaju široku lepezu njegove rekonstruktivne primene. Funkcionalni de�cit donorne regije je praktično zanemarljiv. Komplikacije su vrlo predvidljive i tiču se uglavnom distalne nekroze kože režnja i seroma u predelu davajuće regije. Glavne kon-traindikacije za primenu ovog režnja su oštećena torakodorzalna peteljka kao i oštećena mišićna vlakna što se dešava kod posteriorne torakotomije.

Navedene hirurško-anatomske karekteristike, razlog su za primenu LD režnja u pri-marnoj, sekundarnoj i rekonstrukciji nakon pro�laktične mastektomije kao i u korekciji kongenitalnih anomalija dojke.

Iako se LD režanj u rekonstruktivnoj hirurgiji koristi već skoro pola veka, nedoumi-ce vezane za njegovu primenu ipak postoje. Jedna od njih je vezana za odvajanje (pre-secanje) torakodorzalnog nerva. Odvajanje nerva dovodi do postepene atro�je mišića, što jedan broj hirurga smatra nedostatkom zbog gubitka volumena tkiva, dok sa druge strane intaktan nerv prouzrokuje kontrakcije mišića što može dovesti do deformacije i dislokacije implantata, prouzrokujući neadekvatan estetiski rezultat.

Plastična hirurgija ima značajnu ulogu u tretmanu pacijetkinja koje boluju od kar-cinoma dojke. Uz adekvatnu hiruršku tehniku, LD režanj može da se primeni za re-konstrukciju skoro svih defekata nastalih nakon mastektomije uz postizanje odličnog estetskog rezultata i izraženog zadovoljstva pacijentkinja.


TERAPIJA TRIPLE NEGATIVNIH KARCINOMA DOJKE

L. PopovićInstitut za onkologiju Vojvodine, Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad, Srbija

Triple negativni karcinom dojke (TNKD) predstavlja 10-15% svih karcinoma dojke. Za razliku od hormon recpetor pozitivnih i Her2 pozitivnih karcinoma dojke TNKD nema ciljanu terapiju, tako da je osnova sistemske terapije kod ovog oblika oboljenja hemioterapija. Lošiji ishod lečenja bolesnica sa TNKD doveo je do dizajna velikog broja predkliničkih istraživanja za biomarkerom koji u budućnosti može da omogući ciljanu terapiju ove podvrste raka dojke. TNBK je heterogena bolest, oko 10% bolesnica imaju mutiran BRCA 1 ili 2 gene te su kod ovih bolesnica platinski preparati visoke aktivnosti. Takođe, PoliADP-riboza polimeraza (PARP) inhibitori su lekovi koji su pokazali e�ka-snost kod BRCA pozitivnih tumora ovarijuma i dojke, su u zavšnim fazama kliničkih istraživanja. Oko 10% TNBK pripadaju luminalnom podtipu i eksprimiraju androgeni receptor (AR). Blokeri adrogenih receptora bikalutamid i enzalutamid pokazali su oko 15-20% objektivnog odgovora kod metastakog AR pozitivnog TNKD. Često prisustvo tumor in�ltrišućih limfocita (TIL) i pozitivnost na PD-L1 bili su osnova za ispitivanje checkpoint inhibitora. Kombinacija monoklonskog antitela koje blokira PD-L1 receptor, atezolizumaba i nab-paklitaksela postigla je ukupni odgovor preko 80% kod TNKD u ranim fazama istraživanja. Ovi rezultati sudoveli do dizajna faze III istraživanja te ispiti-vanja ovog leka i anti-PD-1antitela pembrolizumaba u (neo) adjuvatnoj fazi istraživanja.

Iako je danas u osnovi lečenja TNKD antraciklinska i taksanska hemioterapija, velik broj različitih istraživačih koncepata će u bliskoj budućnosti dovesti do pronalaženja ciljanih terapija za ovo oboljenje što će značiti i bolju prognozu za ove bolesnice.


NAKON “CORE” BIOPSIJE B3 LEZIJE U DOJKAMA JE POTREBNO HIRURŠKI ODSTRANITI-CONTRA

N. Prvulović BunovićCentar za imidžing dijagnostiku, IO Vovodine, Sr. Kamenica

U grupu B3 lezija svrstavamo širok spektar promena u dojci nejasnog malignog po-tencijala i time različitog značaja. Nakon core biopsije i postavljanja dijagnoze B3 lezi-je multidisciplinaran tim donosi odluku o daljem menadžmentu promene, a osnov za dalji tretman je dijagnoza: B3bez ili sa atipijom. Tradicionalno, dijagnostika ovih lezija se završavala „otvorenom“ biopsijomiuglavnom kompletnom ekscizijom, alise usavrša-vanjem imidžingom vođenih tehnika biopsije veći zadatak poverio radiolozima. Kon-tra hirurgije kod B3 lezija je : nemala mogućnost nastanka komplikacija, visoki prateći troškovi, kao i psihološki distres koji nosi bolničko lečenje. Analize na velikom uzorku su pokazale da se u core biopsijomdetektovanih B3 promena, u manje od 3% krije karci-nom. Dolazimo do zaključka da se nakon core biospije u dalji dg algoritam B3 lezijaru-tinski uključe imidžingom vođene biopsije pomoću kojih treba obezbediti veći volumen tkiva i time pouzdaniju histološku analiza iz više uzetih uzoraka. U našoj ustanovi se to rutinski postiže od 2009.godine vakum asistiranom biopsijom (VAB). Ukoliko se nakon VAB-a detektuju lezije B3 sa atipijom, B4,B5 , naravno da će slediti adekvatan potreban tretman lečenja, ali VAB-om značajno smanjujemo broj žena koje se operišu, u odnosu na ustanove gde se sve B3 promene hirurški tretiraju. VAB može biti vođena bilo kojim dijagnostičkim modalitetom, što zavisi odradiološke prezentacije promene , lokalizacije i veličine; relativno jednostavna za izvođenje, brza, sprovodi se ambulantno i bez doka-zanih je sekvela po zdravlje pacijentkinje, a svakako i je�inija od hirurške biopsije. Za 8 godina izvođenja ove imidžingom vođene biopsije na IO Vojvodine u Sr.Kamenici nije zabeleženani jednu ozbiljnija intra ili postbiopsiona komplikaciju, što nam je i razlog više kontra operativnog tretmana kao inicijalnog vida dijagnostike za B3 lezije.


“CORE” BIOPSIJA DOJKE JE STANDARD U DIJAGNOSTICI KARCINOMA DOJKE, “EX TEMPORE” NEMA ZNAČAJNO MESTO

Z. Radovanović

Core biopsija klinički i radiološki suspektnih promena u dojci je „zlatni standard“ kako bi se mogla doneti multidisciplinarna odluka o lečenju. Postavljanje dijagnoze kar-cinoma dojke tokom operacije, ex tempore PH analizom suspektne promene u dojci, a bez prethodno urađene core biopsije, predstavlja medicinski potpuno pogrešan i napu-šten algoritam dijagnostike i lečenja. No, da li potpuno možemo izbeći intraoperativnu konsultaciju patologa? Ex tempore patohistološka analiza sentinel limfnog čvora i mar-gina tumora smanjuje učestalost reoperacija. Reekscizija margina je najčešća indikacija za reoperaciju pacijentkinja nakon poštedne operacije dojke i kreće se u svetskoj literatu-ri od 15-50%. Reoperacija može dovesti do odlaganja započinjanja adjuvantne terapije, nezadovoljstva i zabrinutosti pacijenta i uticati na kozmetski rezultat operacije. Iako za-hteva dodatno operativno vreme, troškove i resurse, ex tempore PH analiza tkiva dojke, odnosno margina tumora, je opravdana u pojedinim slučajevima te svakako smanjuje procenat reoperacija zbog pozitivne hirurške margine. Upotrebom intraoperativnog ul-trazvuka, specimen mamogra�je i preciznim preoperativnim obeležavanjem okultnih lezija možemo dodatno smanjiti potrebu za ex tempore analizama ali konsultacija pa-tologa ostaje značajna i neophodna u slučajevima kada intraoperativna patohistološka dijagnoza ima jasan i relevantan uticaj na tok operacije pacijenta sa karcinomom dojke.


ADJUVANTNA TERAPIJA KOD NODUS NEGATIVNIH TUMORA MANJIH OD 1 CM

Lj. StamatovićInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd

Primena skrining programa doprinela je sve većem broju pacijenata kod kojih se di-jagnostikuju mali (≤ 1cm) nodus negativni tumori dojke. Prema novim podacima SEER registra, čak oko 25% svih novootkrivenih karcinoma dojke čine tumori manji od 1 cm, T1a (< 0,5 cm) i T1b tumori (0,5-1cm).

Pacijenti sa malim nodus negativnim tumorima (T1a/b N0) generalno imaju odličnu prognozu, sa 10-godišnjim RFS (recurrence free survival) preko 90%. Ipak, usled hete-rogenosti ovih tumora, neke podgrupe pacijenata imaju značajno veći rizik od relapsa bolesti. Prekomerna HER2 ekspresija, ER-negativni i trostruko negativni tumori, visok gradus, limfovaskularna invazija i mladja starosna dob su nezavisni faktori loše progno-ze kod pacijenata sa T1a/b N0 tumorima. Prospektivne studije su dokazale da pacijenti sa T1a/b N0 tumorima imaju korist od primene adjuvantne hormonske terapije, hemio-terapije i adjuvantnog trastuzumaba. Medjutim, nema opšte saglasnosti o razmeri kori-sti od adjuvantne terapije. Odgovor na pitanje da li ponuditi adjuvantnu hemioterapiju pacijentima sa malim nodus negativnim tumorima od uvek je bio izazov, jer je poznato da su neki pacijenti sa ovim tumorima dobijali adjuvantnu hemioterapiju kao suvišno lečenje. Navedeni kliničko-patološki prognostički i prediktivni faktori se kombinuju u različitim algoritmima za odluku o adjuvantnom lečenju (Adjuvant! Online, Notting-ham Prognostic Index) i predstavljaju bazu za internacionalne terapijske vodiče.

Poslednje St. Galllen konsenzusne preporuke sugerišu da se kod pacijenata sa veoma malim rizikom od relapsa, onih sa T1a/b N0 tumorima, naročito ukoliko su HR-pozi-tivni/HER2-negativni (luminal-like), adjuvantna hemioterapija može bezbedno izosta-viti, dok se adjuvantna hormonska terapija preporučuje za sve HR-pozitivne tumore. Što se tiče T1a/b N0 HER2-pozitivnih tumora, stav velike većine panelista je da primena adjuvantnog trastuzumaba nije potrebna kod T1a bolesti, ali je adjuvantni trastuzumab indikovan kod T1b tumora. Pri donošenju odluke o adjuvantnoj hemioterapiji kod pa-cijenata sa malim nodus negativnim tumorima, posebno je važna procena potencijalne apsolutne koristi u odnosu na moguća neželjena dejstva terapije.

Uporedo sa otkrićem molekularnih podtipova karcinoma dojke, pro�lisanje genske ekspresije je primenjeno da predvidi ishod pojedinačnog pacijenta i da identi�kuje one pacijente kojima se može bezbedno izostaviti adjuvantna hemioterapija. Koristi se ne-koliko “gene-expression” prognostičkih zapisa (Mammaprint, Oncotype DX, PAM 50, Breast Cancer Index, EndoPredict).


INHIBITORI AROMATAZE KOD SVIH POSTMENOPAUZNIH BOLESNICA SA KARCINOMOM DOJKE?INHIBIORI AROMATAZE NISU INDIKOVANI KOD SVIH POSTMENOPAUZNIH ŽENA SA HR POZITIVNIM RAKOM DOJKE

S. ŠušnjarInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije

Prema preporukama za primenu adjuvantne hormonske terapije za lečenje HR po-zitivnog raka dojke kod postmenopauznih žena preporučuje se primena inhibitora aro-mataze (IA) bilo od samog početka ili sekvencijalno, nakon 2-3 godine primene tamok-sifena (TAM). EBCTCG analiza (Lancet 2015), potvrdila je da su IA superiorniji od TAM tako što smanjuju rizike od relapsa raka dojke i smrtnog ishoda.

Apsolutna razlika u 10-god stopi relapsa kreće se od 2% (5-god AI prema TAM) do 3,6% (5-god AI prema sekvencijalnoj terapiji TAM-IA), dok apsolutna korist u smanjenju mortaliteta u ove dve grupe iznosi 2,7%, odnosno 2,9%. Međutim, ova korist se postiže na račun povećanog rizika od nekih neželjenih efekata kao što je pojava osteoporotičnih fraktura kostiju (5-god rizik 8.2% vs. 5.5%; RR 1.42, 95% CI 1.28–1.57), ali je incidenca karcinoma endometrijuma manja (10-god incidenca 0.4% vs. 1.2%; RR 0·33, 0.21–0.51).

Rizik od relapsa bolesti i smrtnog ishoda zbog raka dojke zavisi od stadijuma bolesti i biološkog podtipa tumora, a pojava neželjenih efekata od životnog doba (incidenca kompresivnih fraktura kostiju kod primene IA iznosi 4%, a endometrijalnog karcinoma kod primene TAM 1,4% kod žena > 70 godina). Postoje podaci da pacijentkinje prekida-ju terapiju zbog neželjenih efekata koji pogoršavaju kvalitet života (bolovi u zglobovima su češće udruženi sa IA). Kako odustajanje od primene hormonske terapije povećava rizike od relapsa bolesti, potrebno je izbalansirati korist od terapije i rizike od pojave neželjenih efekata. Ovo naročito važi za pacijentknje starije životne dobi sa komorbidi-tetima koji ove rizike mogu povećati (npr. koronarna bolest).


PATOLOGIJA KARCINOMA DOJKE, NOVA SAZNANJA

T. Tot

Karcinom dojke je heterogena i progresivna bolest, sa velikom varijabilnoscu indivi-dualnih slucajeva u klinickim i radioloskim manifestacijama, makroskopskim, subma-kroskopskim i mikroskopskim morfoloskim odlikama, u fenotipu i genetici tumorskih celija kao i senzitivnosti na odredjeni terapijski rezim, te metastatskom kapacitetu tumora i prognozi. U principu, postoje tri glavna pristupa dijagnostici i terapiji carcinoma dojke:

1. Fokusiranje na razlike u individualnim slucajevima, na detalje u molekularnom fenotipu i genomskim alteracijama tumorskih celija. Ciljana onkoloska terapija u setingu adjuvantne i neoadjuvantne ispituje ove razlike, ali je cesto limitirana intratumorskom heterogenoscu.

2. Posmatranje lezije kao celine: procena submakroskopskih karakteristika slucaje-va, kao sto je velicina tumora, multifokalnost i ekstenzivnost lezije sa detaljnim radiolosko-patoloskim korelacijama koje vode hirurski pristup. Ovaj pristup ta-kodje moze biti kompromitovan cinjenicom da je senzitivnost radioloskih me-toda u dojci i dalje ispod 100% I, te da delovi carcinoma mogu ostati neuoceni preoperativno i zaostati nakon naizgled radikalne operacije dojke.

3. Kombinacija dva prethodno pomenuta pristupa, koja u danasnje vreme daje naj-bolje rezultate i preporucena je kao takva. Multidisciplinarni tumorski konzilijum razmatra svaki pojedinacni slucaj i odlucuje koji je terapijski pristup najadekvat-niji. Odluka je bazirana na pazljivoj analizi radioloski i patoloski dostupnih para-metara, koji treba da odrede sve elemente potrebne za donosenje odluke.


PREOPERATIVNI KONZILIJUMI

T. Tot

Preoperativna dijagnostika promena u dojci se bazira na multimodalitetnoj radio-loskoj obradi koja se zavrsava morfoloskom dijagnostikom (iglenom biopsijom). Radi-oloska procena makroskopskih parametara koji ukljucuju broj tumorskih fokusa unutar dojke (distribucija lezija ili fokalnost), velicina ovih fokusa (tumorska velicina), volu-men tkiva dojke koji zauzimaju ove promene (ekstenzivnost oboljenja) i heterogenost strukture omogucavaju hirurgu da planira I izvede adekvatan hirurski zahvat (e). Uloga patologije nije ogranicena samo na potvrdjivanje ili iskljucivanje maligniteta, vec ta-kodje ukljucuje radiolosko-patolosku korelaciju tokom preoperativnih konzilijuma. Ako je indikovana neoadjuvantna hemioterapija, patoloska obrada biopsija zahteva i odre-djivanje hormonskog statusa, ekspresiju faktora rasta (HER2), proliferativnu aktivnost tumorskih celija i gradus diferentovanosti tumorskih celija. Ovi parametric predvidjaju odgovor tumora na odredjeni terapijski rezim i tako omogucavaju onkologu da plani-ra individualizovani terapijski pristup. Takodje su povezani sa prezivljavanjem. Radio-losko-hirurski prognosticki parametric su takodje povezani sa prezivljavanjem i odra-zavaju makroskopsku morfologiju tumora. Procena ovih parametara sa adekvatnom postoperativnom patoloskom obradom spesimena potvrdjuju ili modi�kuju radiolosku procenu, indikuju radikalnu hirursku intervenciju i daju informacije o riziku lokalnog recidiviranja bolesti i verovatnoci pojave metastaza. Radiolosko/patoloska korelacija je krucijalna u modernoj dijagnostici oboljenja dojke.


BRCA 1/2 POZITIVNI PACIJENTI: HEMIOTERAPIJA BRCA MUTIRANOG KARCINOMA DOJKE - IMA LI RAZLIKE?

S. VasovićInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd, Pasterova 14

Samo oko 5-10% svih karcinoma dojke (KD) je nasledno, vezano za nasledjivanje mutiranih gena, poput BRCA 1 i 2 supresornih gena. Odluka o sistemskoj terapiji KD se donosi na osnovu karakteristika bolesti i pacijenta, a ne na osnovu BRCA mutacionog statusa (BRCA-MS). Medjutim, do sada je prikupljeno puno dokaza koji ukazuju da BR-CA-MS utiče na osetljivost i rezistenciju KD na sistemsku terapiju. U poredjenju sa spo-radičnim KD, BRCA1 mutirani KD ima agresivniji fenotip sa visokim histološkim gra-dusom, negativnim ER, PR i HER2. Sa druge strane, BRCA2 mutirani KD su više slični sporadičnom KD sa tendencom da više budu ER +. Značaj BRCA-MS na prognozu KD je kontradiktoran, te se BRCA-MS ne može smatrati za nezavistan faktor loše prognoze. S druge strane, izgleda da BRCA-MS ima prediktivni značaj , to jest BRCA mutirani KD su posebno osetljivi na novu klasu lekova koji inhibiraju poli (ADP-Riboza) polimerazu (PARP). U odsustvu intaktnog PRAP1 enzima (zadužen za popravku oštećenja1- lanca DNA), prekid 1-lanca DNA se generiše u prekid oba lanca DNA, za čiju popravku je od-govoran mehanizam homologe rekombinacije (HR). BRCA mutirani KD ima oštećem HR mehanizam popravke, te primenom lekova inhibitora PARP enzima, dolazi do apop-toze, mehanizmom tzv “sintetske letalnosti”. PARP inhibitori još uvek nisu registrovani za lečenje BRCA mutiranog karcinoma dojke. Podaci ukazuju da je BRCA1 mutirani KD pojačano osetljiv na platinsku hemioterapiju (sa preko 80% pCR u neoadjuvantnom pristupu), a relativno rezistentan na taksane, dok pak druge ukazuju da kombinovana antraciklin-taksanska hemioterapija u neoadjuvantnom pristupu u BRCA1 mutiranom KD daje visoke stope pCR koji je dva puta veći nego u BRCA nemutiranom KD.

Za sada još uvek nema de�nitivnih zaključaka koja vrsta hemioterapije je najbolja za pacijentknje sa BRCA mutiranim KD.


NAKON “CORE” BIOPSIJE B3 LEZIJE U DOJKAMA JE POTREBNO HIRURŠKI ODSTRANITI

V. Vučaj-Ćirilović

Histopatoloski nalaz biopsija dojke se klasi�kuje u skladu i koristeci B klasi�kaciju (Europian Working Group on Brest Screening Pathology).Kategorije B2(benigno ) i B5 (maligno) su najcesce dijagnoze,ali broj lezija koje su okarakterisane i de�nisane kao B3 lezije /lezije sa nesigurnim malignim potencijalom/, su u velikom porastu.

Ova heterogena grupa obuhvata atipicnu intraduktalnu epitelnu proliferaciju,lobu-larnu neoplaziju,radial scar,papilarnu leziju i columnar cell change....Zajednicki faktor za sve nabrojanje entitete je da imaju nizak ali signi�kantan stepen maligniteta,u sklopu lezije ili okolnog tkiva,stoga ove lezije zahtevaju ekcizionu( otvorenu ) biopsiju zbog dobijanja kompletnog patohistoloskog nalaza.

Core biopsije dojke ii VAB ( vakum asistirana biopsija) predstavljaju minimalno in-vazivne dijagnosticke interventne procedure kojima se dokazuje patohistoloski nalaz lezija koje su suspektne.

Nakon svega konzilijum lekara za dojku -radiolog,patolog,hirurg ,onkolog i radiaci-oni onkolog odlucuju o daljem tretmanu lezije i pacijenta.


NAKON SENTINEL NODE BIOPSIJE SA POZITIVNOM AKSILOM JE POTREBNA EVAKUACIJA AKSILE

F. VickoUniverzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultetInstitut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica

UVOD: regija aksiledrenira oko 75% limfe iz dojke. Limfni čvorovi aksile tako mogu biti prvo mesto pojave metastatskih malignih ćelija kod karcinoma dojke. U takvim slučajevima je disekcija aksile (ALND- axillary lymph node dissection) zlatni standard unazad dugo godina.

Preoperativna procena statusa limfnih čvorova aksile je nesigurna sem kada se radi bi-opsija istih tankom iglom (FNAC- �ne needle aspiration citology) ili „core needle“ biopsija.

ALND nam pruža informacije o odsustvu ili prisustvu metastaza u limfnim čvorovi-ma bitnih za stažiranje bolesti i prognozu. Omogućava bolju regionalnu kontrolu tumo-ra i ima uticaja na preživljavanje (1). Čak i pacijenti sa mikrometastazama imaju kraće preživljavanje bez znakova bolesti (DFS-disease free survival) u poredjenju sa node ne-gativnim pacijentima i imaju bene�t od adjuvatne terapije (2).

Sa druge strane neželjeni efekti disekcije kao što je limfedem ruke, neurološki i/ili senzorni de�cit utiču na kvalitet života i funkcionalnost, a mogu se javiti iinfekcije rane ili celulitisi (3).

Koncept limfnog čvora stražara (sentinel lymph node) je promenio potrebu za disek-cijom aksile kod node negativnih pacijenata, oko 70% njih. David Krag je objavio svoju multicentričnu studiju o SLN u NEJM u oktobru 1998. godine. NSABP B-32 (4,5), AL-MANAC, SENTINELLA (6,7) trajali su potvrdili zaključak da ako je limfni čvor stražar bez metastaze, aksilarna disekcija nije potrebna. Ipak 15-25% žena će imati metastatske ćelije u SLN.

Može li se izostaviti aksilarna disekcija kod SLN pozitivnih ali klinički node negativnih pacijenata? Poznato je da klinički node pozitivni pacijenti podležu ALND u kombinaciji sa adjuvantnom hemio i radioterapijom. ASCOG Z0011, IBCSG 23-01(9) i EORTC AMA-ROS studija su se bavili tim problemom. Treba naglasiti da je IBCSG 23-01 studija uklju-čivala samo mikrometastaze u SLN, a da je AMOROS studija uporedjivala ALND i zračnu terapiju aksile kod SLN pozitivnih pacijenata sa ranim karcinomom dojke (10).

Studija Z0011 je pokazala da nema razlike u ukupnom preživljavanju (OS-overall survi-val) i DFS izmedju grupa pacijenata sa ALND i one sa SLN pozitivnim, abez daljeg tretmana.

Na osnovu ovih podataka ASCO (American Society of Clinical Oncology) je doneo pre-poruke protiv aksilarne disekcije kod pacijenata sa T1 i T2 tumorom sa do dva pozitivna SLN, bez ekstrakapsularne in�ltracije, praćene sa pošetdnom operacijom i radioterapijom cele dojke. T3 tumori, više od dva pozitivna SLN, in�amatorni karcinom dojke, amputacija kao hirurški tretman ili nekonvencionalna radioterapija su isključeni iz ovih preporuka (12).


ALI… treba ipak biti oprezan!! Praktično ova studija je jedina koja pokazuje ovakve rezultate. Čak i ako bi se složili da ALND nije uvek potrebna kod žena sa pozitivnim SLN, bilo bi neophodno identi�kovati pacijente sa visokim rizikom za relaps u aksili, koji bi trebali dobiti ALND.

Dostupni podaci nisu dovoljni za preporuku izostavljanja ALND kod svih pacijenata sa T1/T2 tumorom, do dva pozitivna SLN, koji bi poštedno bili operisani, a potom oz-račena cela dojka.

Možemo razmotriti izostavljanje ALND kod starijih, postmenopauzalnih žena (>65), klinički negativne aksile, bez ekstrakapsularne propagacije, ER/PR pozitivne bolesti. Kod ostalih pacijenata standard treba da ostane aksilarna diskecija (16).

Za zemlje u razvoju, koji nemaju pristup odgovarajućoj sistemskoj terapiji uključu-jući tu i HER2 testiranje ili adekvatni pristup postoperativnoj zračnoj terapiji, ALND takodje mora ostati standard.

45

USMENE PREZENTACIJE


UP01 DETEKCIJA NASLEDNE PREDISPOZICIJE ZA KARCINOM DOJKE I JAJNIKA METODOM NOVE GERACIJE SEKVENCIRANJA- PRVI REZULTATI U SRBIJI

A. Krivokuća1, I. Boljević1, J. Rakobradović1, S. Jovandić2, M. Branković-Magić1

1Laboratorija za molekularnu genetiku, Institut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd2Institut za medicinska istraživanja, Vojnomedicinska akademija, Beograd

Iako se većina karcinoma dojke javlja slučajno kod osoba bez pozitivne porodične istorije (sporadični kancer), 5%-10% svih slučajeva povezano je sa porodičnim nakup-ljanjem karcinoma dojke i/ili jajnika (nasledni karcinom). Najčešće genske promene u naslednom karcinomu su mutacije u BRCA1/2 genima. Zahvaljujući razvoju nove ge-neracije sekvenciranja (NGS), otkriveni su drugi geni čije mutacije doprinose nastanku nasledne predispozicije. U Laboratoriji za molekularnu genetiku Instituta za onkologiju i radiologiju Srbije NGS se uspešno sprovodi od aprila 2016. u cilju detekcije nasled-ne predispozicije za karcinom dojke i/ili jajnika. Do sada smo testirali 55 ispitanika na prisustvo mutacija u panelu 19 gena preporučenom od strane NCCN-a (National Com-prenhensive Cancer Network). Ukupno smo detektovali 8 štetnih mutacija (klasa 5) u BRCA genima (14,5%), od kojih je 6 u BRCA1 (14,5%) i 2 u BRCA2 genu (3,6%). Sve mutacije u BRCA genima su potvrdjene Sangerovim sekvenciranjem. Detektovali smo i jednu mutaciju klase 4 (verovatno štetna) u BRCA1 genu i dve varijante nepoznatog kliničkog značaja (klasa 3) u BRCA2 genu. Pored mutacija u BRCA genima, pronašli smo i 3 štetne mutacije u visoko-penetrabilnom genu PALB2 (5,5%), 1 mutaciju u sred-nje-penetrabilnom genu CHEK2 (1,8%) i 1 mutaciju u nisko-penetrabilnom genu PMS1 (1,8%). Detektovali smo i varijante nepoznatog kliničkog značaja u genima NBN, CDH1 i RET. Implementacija NGSa omogućila je e�kasniju i pouzdaniju detekciju mutacija i značajno je ubrzala proces testiranja. Učestalost detektovanih mutacija uklapa se u lite-raturne podatke a činjenica da smo pronašli štetne mutacije i u drugim genima ukazuje na značaj analize šireg panela gena u našoj populaciji.


UP02 DA LI MLADE PACIJENTKINJE ZAHTEVAJU TESTIRARANJE MUTACIJE U BRCA 1 I 2 GENIMA PRE HIRUŠKOG LEČENJA? - PREGLED NAJNOVIJIH PUBLIKACIJA

Z. Inić1, M. Žegarac1, M. Inić2, Z. Kozomora1, I. Marković1, S. Nikolić1, A. Martinović1, I. Đurišić1, M. Buta1, D. Gavrilović1

1Institut za Onkologiju i Radiologiju Srbije, Beograd, Srbija2Opšta Bolnica „Medical centar“, Beograd, Srbija

Približno 5-10% karcinoma dojke je vezano za mutaciju u BRCA 1 i 2 genima. Gensko testiranje se savetuje kao rutina kod veoma mladih žena (<35 godina).BRCA mutacije udružene sa karcinomom dojke imaju povećan rizik od kontralate-

ralnog karcinoma, takođe povećan rizik recidiva u ipsilateralnoj dojci, koje najnovije studije navode u % na godišnjem nivou.

U vreme postavljanja dijagnoze i prisustva visokok rizika o skrivenoj mutaciji, gen-sko savetovanje i testiranje mogu imati značajan uticaj na odluku o vrsti hiruškog zahva-ta ukoliko je rezultat testa poznat pre prve intervencije. Dakle pacijentkinje pod rizikom se mogu odlučiti za hirušku metodu koja dovodi do redukcije rizika karcinoma dojke (bilateralna mastektomija, bilateralno odstranjivanje jajnika sa jajovodima uz moguć-nost krioprezervacije jajnih ćelija).

Kada je hirurgija prvi modalitet u lečenju karcinoma dojke, postoje dva stava, prvi koji se odnosi na testiranje nakon hiruškog lečenja sa hipotezom o drugoj operaciji na-kon dovoljno vremena da se donese odluka o proceni težine o rizicima i koristi, i drugi da se sačekaju rezultati genskog testiranja pre odluke o prvoj operaciji.

Nekoliko studija je pokazalo da poznavajući unapred status BRCA mutacije utiče na odluku o vrsti operacije, odnosno o povećanoj stopi bilateralnih mastektomija.

Međutim, čak i kada je status BRCA mutacije identi�kovan i nakon prve operacije, pozitivan rezultat često dovodi do daljeg hiruškog lečenja, iako je neizvestan njegov uti-caj na ukupno preživljavanje.

Sve ovo nas navodi o neophodnim budućim vodičima i većem broju testiranja BRCA mutacija kod naših mladih pacijentkinja (<35 godina), kojih je operisano ukupno 24 (2%) na IORS-u u 2016.


UP03 PATOHISTOLOŠKE KARAKTERISTIKE MOLEKULARNIH PODTIPOVA KARCINOMA DOJKE KOD MUŠKARACA

B. Radovanović1, T. Vasiljević1,2, V. Zečev3, T. Ivković-Kapicl1,2

1Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet Novi Sad, Novi Sad, Republika Srbija2Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica, Republika Srbija3Opšta bolnica „Dr Radivoj Simonović“, Sombor, Republika Srbija

Karcinom dojke kod muškaraca predstavlja retku neoplazmu, oko 1% od ukupnog broja novodijagnosti�kovanih karcinoma dojke. Etiologija, morfologija i terapija ovih karcinoma slični su kao kod postmenopauzalnih žena, ali razlike postoje, i njihovo ra-zumevanje može pomoći u stvaranju naje�kasnije personalizovane terapije. Cilj ovog istraživanja bio je da analizira epidemiološke, kliničke i patohistološke karakteristike molekularnih podtipova karcinoma dojke kod muškaraca (veličinu, histološki tip, histo-loški gradus baziran na Notingem skoru, in situ komponentu, limfovaskularnu invaziju, perineuralnu invaziju, nekrozu, mikrokalci�kacije, tumor-in�ltrišuće limfocite, stro-malnu reakciju). Retrospektivna studija obuhvatila je 30 pacijenata operativno lečenih u Institutu za onkologiju Vojvodine u periodu od 2007. do 2016. godine. Prosečna starost pacijenata bila je 65,7±10,4 godine. Histološki najčešći podtip bio je neoznačeni inva-zivni karcinom (NOS) kod 90% ispitanika (n=27), dok je najčešći molekularni podtip bio luminalni A, kod 70% ispitanika (n=21). U najvećem broju slučajeva, 60% (n=18), karcinomi su bili srednje diferentovani (HG2), sa medijanom Notingem skora 6. Veliči-na primarnog tumora iznosila je 27,9±15,8 mm u momentu operacije, a 50% pacijenata (n=15) bili su u pT2 stadijumu bolesti. Hi-kvadrat testom, Fišerovim tačnim pokazate-ljem verovatnoće i Kruskal-Volisovim H testom nije utvrđena statistički značajna razlika ili povezanost između molekularnih podtipova i patohistoloških karakteristika invaziv-nih karcinoma dojke u ispitivanoj grupi. Iako je incidencija karcinoma dojke kod muš-karaca niska, a sličnost sa karcinomom dojke kod žena naizgled očigledna, anatomske i biohemijske razlike između polova dovode do potrebe da bolje razumemo biologiju karcinoma dojke kod muškaraca radi formiranja optimalnih protokola za dijagnostiku i lečenje ove bolesti u muškoj populaciji.


UP04 ULOGA SONOELASTOGRAFIJE U EVALUACIJI LEZIJA U DOJKAMA

M. Radović1, D. Bogdanović-Stojanović2, M. Granić3, N. Stanisavljević3, B. Georgievski Brkić4

1Euromedik, Beograd2Institut za onkologiju, Sremska Kamenica3KBC Bežanijska kosa, Beograd4Specijalna bolnica za CVO Sveti Sava, Beograd

Sonoelastogra�ja je neinvazivna tehnika koja direktno otkriva elastične karakteristi-ke tkiva dojke. Elastografska evaluacija se vrši kvalitativno-Tsukuba elastični skor (TES) i semikvantitativno-odnosom kompresibilnosti masti i lezije (SR).

Cilj istraživanja je bio da se proceni dijagnostički učinak sonoelastogra�je u odnosu na konvencionalni ultrazvuk i kombinacije elastogra�je i ultrazvuka u evaluaciji lezija u dojkama.

Ova prospektivna jednogodišnja studija je obuhvatila 125 bolesnica (prosečne sta-rosti 54 godine) sa 128 lezija, koje su su dijagnostikovane kao benigne ili maligne, ul-trazvučno vođenom biopsijom, a prethodno analizirane konvencionalnim ultrazvukom i sonoelastogra�jom, u KBC “Bežanijska kosa”. Dijagnostički rezultati su poređeni sa histopatološkim nalazom. Ultrazvuk je kodiran po BI RADS klasi�kaciji. Elastogra�ja je određena TES i vrednošću SR. Primenom ROC analize, određen je dijagnostički učinak TES i SR, kombinacije konvencionalnog ultrazvuka i sonoelastogra�je i granična vred-nost za diferencijaciju benignih i malignih lezija.

Od 128 lezija, 73 je bilo malignih, a 55 benignih. Dokazana je statistički značajna razlika (p<0.001) srednje vrednosti TES i SR beni-

gnih u odnosu na maligne lezije.Površina ispod krive (AUC) za kombinaciju oba elastografska parametra (0.874) je

bila veća u odnosu na SR (0.820) i TES (0.863). AUC za kombinaciju ultrazvuka i TES (0.949) je bila veća od konvencionalnog ultrazvuka (0.905).

Granična vrednost TES za razlikovanje benignih od malignih lezija je 4, kada je sen-zitivnost 95%, a speci�čnost 61.8%.

Granična vrednost SR je 4.27, kada je senzitivnost 97.3%, a speci�čnost 55.6%.Kombinacija TES i SR povećava dijagnostički učinak, ali se kombinacijom ultrazvuka

i TES postižu najbolji rezultati. u razlikovanju benignih od malignih lezija.


UP05 STEREOTAKSIČNA VAKUM ASISTIRANA BIOPSIJA DOJKE

M. Božić¹, Z. Širić¹, M. Milentijević², I. Ilić²¹Centar za radiologiju KC Niš²Centar za patologiju KC Niš

Uvod: Vakum asistirana biopsija dojke (VAB) je perkutana tehnika biopsije prihva-ćena kao bezbedna i precizna alternativa hirurškoj biopsiji u preoperativnoj patohisto-loškoj dijagnostici nepalpabilnih lezija dojke. Izvodi se u ambulantnim uslovima pod kontrolom stereotaksičnog sistema (SVAB), ultrazvuka ili magnetne rezonance.

Cilj: Procena tačnosti SVAB u dijagnostici nepalpabilnih mamografski suspektnih lezija dojke.

Materijal i metode: Retrospektivnom analizom obuhvaćeno je 286 pacijentkinja prosečne starosti 57 godina, koje su podvrgnute stereotaksično vođenoj VAB (ATEC Suros Systems) korišćenjem igli od 9 i 12G. Prosečan broj uzetih uzoraka po leziji bio je 12 (6-15). Indikacije za izvođenje biopsije bile su nepalpabilne mamografski detektabil-ne lezije (BIRADS 4: 92% i BIRADS 5: 8%). Dobijeni rezultati su korelisani sa imaging i postoperativnim nalazima.

Rezultati: Patohistološki je veri�kovano 174 (60,8%) benignih promena, 27 (9,4%) borderline (B3) lezija i 85 (29,7%) malignih lezija (B4 i B5). Postoperativno kod dvanaest pacijentkinja sa DCIS dijagnostikovan je invazivni karcinom. Nije bilo proceduralnih niti postproceduralnih komplikacija koje su zahtevale lečenje.

Zaključak: Dobijeni rezultati ukazuju na visoku e�kasnost SVAB u diferencijalnoj dijagnozi lezija dojke. To je brza i pouzdana tehnika biopsije za nepalpabilne lezije dojke, koja garantuje visok kvalitet uzoraka i bezbednost pacijenata.


UP06 OBJEKTIVIZACIJA EKSCIZIJE KARCINOMA DOJKE INTRAOPERATIVNIM ULTRAZVUKOM I IGLOM MARKEROM - OPIS TEHNIKE I PRELIMINARNI REZULTATI

N. Ivanović, N. Čolaković, D. Zdravković, Z. Skurić, J. Kostić, D. Nikolić, B. Sredić, M. GranićKBC Bežanijska kosa, Beograd

Intraoperativni ultrazvuk u hirurgiji karcinoma dojke je inicijalno korišćen za loka-lizovanje nepalpabilnih tumora, a u novije vreme i za objektivno planiranje i racional-no izvodjenje ekscizije palpabilnih tumora. Mi ovde predstavljamo originalnu tehniku ekscizije tumora pomoću specijalno konstruisane igle markera i intraoperativnog ultra-zvuka, kojom se postiže objektivno merenje udaljenosti ivica resekcije od ivica tumora tokom same ekscizije.

U radu je dat detaljan opis tehnike, ilustrovan video zapisom. Do sada je u KBC “Be-zanijska kosa“ operisano 52 pacijenta ovom tehnikom. Izvodljivost tehnike je testirana analizom uspešnosti u plasiranju igle u tumor, uspešnosti izvršenih merenja, kao i upo-redjivanjem željenih i dobijenih rastojanja od ivica tumora do ivica resekcije.

Kod svih 52 pacijenta svi segmenti tehnike su uspešno do kraja izvedeni. Prosečno vreme plasiranja igle i merenja iznosilo je 12minuta (6-20min). Projektovana (željena) distanca ivice resekcije od ivica tumora u svim pravcima bila je 10mm. Prosečna dobije-na distanca od ivice tumora do ivice resekcije iznosila je 11mm (2-30mm, 95% interval poverenja 10,1-13,06). Kod jednog pacijenta ivica resekcije je bila pozitivna (1,9%).

Tehnika ekscizije palpabilnih i nepalpabilnih karcinoma dojke intraoperativnim ultrazvukom i specijalno kontruisanom iglom markerom je izvodljiva i komforna za izvodjenje. Preliminarni rezultati pokazuju da se ovom tehnikom mogu objektivno me-riti i planirati ivice resekcije, racionalizovati ekscizioni volumen, a sledstveno i poboljšati ekstetski rezultat operacije i kvalitet života, uz istu ili bolju onkološku sigurnost.


UP07 SEKUNDARNA REKONSTRUKCIJA DOJKE / ISKUSTVO KLINIKE ZA PLASTIČNO REKONSTRUKTIVNU HIRURGIJU UKC RS, BANJA LUKA

N. Baroš*, B. Despot*, Z. Dimitrijević**, S. Veselinović*, M. Petković*, D. Erić***, S. Kojić****, A. Guzijan*****Klinika za plasticno rekonstruktivnu hirurgiju, Univerzitetski Klinički Centar Republike Srpske Banja Luka*Blooming Klinika Kuwait City, Kuwait**Univerzitetska Klinička Bolnica Foča***Varis Klinika Beograd****Centar za dojku, Univerzitetski Klinički Centra Republike Srpske, Banja Luka*****

Sekundarna rekonstrukcija dojke u našoj ustanovi se obavlja sa metodom u jednom aktu, LD, TRAM režnjem i sa primjenom ekspandera sa anatomskim implantom, rekon-strukcija u dva akta.

Osnovu rada čini prospektivna studija koja je rađena na Klinici za plastično rekon-struktivnu hirurgiju, Univerzitetskog Kliničkog Centra Republike Srpske pacijenata kod kojih je rađena sekundarna rekonstrukcija dojke u periodu 2008 do 2016 godine.

Srednja vrijednost godišta pacijenata koji su operisanih je 48 godina. Operativna teh-nika koja se koristi za sekunarnu rekonstrukciju dojke je većinom latisimus dorsi režanj sa implantom (66%), potom TRAM režanj (21%) i ekspander (13%). Pojava recidiva bolesti javila se u 6,7 % operisanih. Komplikacije sekundarne rekonstrukcije dojke bile su asimetrija dojki (17%), parcijalne nekroze režnja (11%), potpune nekroze režnja (8%) serom, hematom, infekcija, hipertro�čni ožiljak I kapsularna kontraktura (manje od 6%) sa srednjim follow-up od 36 mjeseci.

Rezultat pokazuje da nije bilo statistički signi�kantnih postoperativnih komplikacija koje se nisu mogle korigovati u opštoj anesteziji, te je sekundarna rekonstrukcija dojke navedenim metodama kod ciljanih pacijenata prihvatljiva operativna procedura.


UP08 REKONSTRUKCIJA DOJKE PRIMENOM LATISSIMUS DORSI REŽNJA I SILIKONSKOG IMPLANTATA- ISKUSTVO JEDNOG CENTRA

P. KovačevićUniverzitet u Nišu, Klinika za plastičnu i rekonstruktivnu hirurgiju, Niš, Srbija

Karcinom dojke je najčešći malignitet kod žena, a incidenca je u stalnom porastu. U našem regionu oko 60% bolesnica se javlja u stadijumu II ili III, a kod njih je mastekto-mija načćešća terapijska strategija. Rekonstrukcija dojke (primarna ili sekundana) po-pravlja kvalitet života i ublažava psihološku traumu nakon mastektomije.

Cilj rada je da se prikažu iskustva u rekonstrukciji dojke latisimus dorzi režnjem i im-plantatom Ukupno je operisano 39 bolesnica kod kojih je urađena rekonstrukcija dojke, od toga kod 23 (59%) bolesnica primarna , a kod 16 bolesnica (41%) sekundarna re-konstrukcija. Prosečna starost bolesnica bila je 45.4 godine. Primarna rekonstrukcija je rađena kod bolesnica sa T1-T2 i N0-N1, a sekundarna rekonstrukcija je izvođena posle onkološkog tretmana.

Rane komplikacije kao formiranje hematoma ili infekcija nisu registrovane, dok je serom u donornoj regiji utvrđen kod 6 žena (15.4%). Evidentirana je parcijalna nekroza režnja kod 3 (7,7%) bolesnice, dok totalnu nekrozu režnja nismo evidentirali. Kod 5 bo-lesnica (12.8%), ožiljak na donornoj regiji je bio estetski neprihvatljiv i vršena je sekun-darna korekcija ožiljka. Šest meseci nakon rekonstrukcije bolesnice su ocenile estetski izgled dojke kao veoma dobar ili odličan.

Primarna i sekundarna rekonstrukcija dojke nakon mastektomije zbog karcinoma dojke bi trebala biti rutinska procedura u ovoj grani onkološke hirurgije. Primena lati-simus dorsi režnja i silikonske proteze je sigurna i relativno jednostavna procedura za iskusan tim hirurga i može se preporučiti kao tehnika izbora.


UP09 ODREĐIVANJE VOLUMENA DOJKE POMOĆU CAVALIERI METODE I 3D REKONSTRUKCIJE

M. Erić1, A. Anderla2, D. Stefanović2, D. Ćulibrk2, M. Drapšin3

1Zavod za anatomiju, Medicinski fakultet, Univerzitet u Novom Sadu2Departman za industrijsko inženjerstvo i menadžment, Fakultet tehničkih nauka, Univerzitet u Novom Sadu3Zavod za fiziologiju, Medicinski fakultet, Univerzitet u Novom Sadu

Uvod i cilj rada: Preoperativna procena volumena dojke može značajno unaprediti planiranje rekonstrukcije dojke nakon mastektomije uključujući procenu veličine im-planta u slučaju povećanja i procenu koliko tkiva treba biti otklonjeno prilikom redukci-je dojke. Simetrija dojki je glavni cilj hirurgije dojke, a za uspeh operacije važna je pro-cena volumena. U ovoj studiji poređene su dve različite metode određivanja volumena dojki, Cavalieri metod i 3D rekonstrukcija.

Material i metode: Od serije uzastopnih preseka dojke debljine slajsa 5mm selektovan je svaki drugi. Tkivo dojke je obeleženo plavom linijom na svakom selektovanom prese-ku i tako pripremljeni CT skenovi korišćeni su za procenu volumena dojki. Volumen 60 dojki određivan je pomoću Cavalieri metode i 3D rekonstrukcije.

Rezultati: Srednja vrednost volumena dojke dobijena Cavalieri metodom iznosila je 467,79 ± 188,90 cm3, a srednja vrednost volumena dojke dobijena 3D rekonstrukcijom iznosila je 465,91 ± 191,41 cm3. Srednja vrednost koe�cijenta greške (CE) iznosila je 0,25%. Takođe smo procenili da bi skin-sparing volumen iznosio oko 91,64% od volu-mena cele dojke. Obe metode su veoma precizne i imaju snažnu linearnu povezanost.

Zaključak: Rezultati naše studije ukazuju na to da je izračunavanje volumena dojke ili njenog dela na osnovu serije CT skenova primenom Cavalieri metode ili 3D rekon-strukcije dovoljno precizno da ima značajnu kliničku korist u planiranju rekonstruktiv-nih operacija dojke. Ove metode mogu pomoći hirurgu prilikom preoperativnog izbora najprikladnijeg implanta i/ili režnja.


UP10 ZNAČAJ PODRŠKE PACIJENTIMA U TOKU PRIMENE HEMIOTERAPIJE - NAŠA ISKUSTVA

N. Boškov, B. Korovljev, D. Hostić, Lj. Lazarević, I. Ujfeljan-RistićOpšta bolnica “Đorđe Joanović”, Zrenjanin

U cilju unapređenja rada sprovedeno je istraživanje.Ciljevi istraživanja bili su:1. Sagledavanje i ocena značaja podrške i poverenja (od strane onkološkog tima,

porodice, prijatelja, izabranog lekara) 2. Procena uticaja: prostora, iskustva drugih bolesnika i njihovog uticaja ispitanike3. Analza sugestija i primedbi bolesnika

Istraživanje je sprovedeno u Onkološkoj Dnevnoj Opšte bolnice «Đorđe Joanović» u Zrenjaninu u periodu od 1. januara 2008. g. do 31. oktobra 2016. g. i obuhvatilo je 930 pacijenata. Pacijenti su popunjavali upitnik (pre toga su u proseku primali 4 ciklusa he-mioterapije). Pitanja su se odnosila na: informisanost o bolesti, uticaju iskustva drugih bolesnika, prostora, značaja podrške i poverenju u onkološki tim, porodicu, prijatelje, tim primarne zaštite. Ocene su rangirane od 1-5. Ispitanici su imali mogućnost davanja primedbi i sugestija.

Rezultati istraživanja: U polnoj strukturi 84% ispitanika bile su žene prosečne staro-sti 57 godina i 14 % muškaraca prosečne starosti 58 godina. 2/3 pacijena je izjavilo da su iskustva drugih pacijenata imala loš uticaj na njih a 1/3 je izjavila da su ta iskustva na njih pozitivno uticala. U značaju podrške okruženja za 31% ispitanika najvažniji je onkoški tim. Poverenje u lekare i sestre ocenili su prosečnom ocenom 4.90 (rang 1-5), a značaj podrške sa 4.91 (rang 1-5). Najčešće primedbe su se odnosile na (30%) na prostor u kome primaju terapiju kao i na broj osoba u prostoriji, potrebu za većom intimnošću. Predlozi za unapređenje su se odnosili na kraće vreme čekanja, povećanje broja lekara i sestara, oplemenjenje prostora, potreba za boljom informisnošću sa naglaskom na prila-gođeni pristup svakom pacijentu.

Rezultati istraživanja promenili su deo savakondevnog pristupa, stavljajući u prvi plan prilagođeni pristup svakom bolesniku.


UP11 IZ PSIHOONKOLOŠKOG UGLA: EMOCIONALNI ASPEKTI KARCINOMA DOJKE

S. Popović-Petrović1,2, I. Novakov1, A. Kovač1

1Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica2Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet Novi Sad

Dijagnoza karcinoma dojke predstavlja stresan događaj izuzetno visokog intenziteta i sa sobom uvek nosi šok i nevericu, doživljaj straha, strepnje i mnogih drugih snažnih emocionalnih reakcija. Između 10 i 50% pacijenata sa malignom bolesti iskusi visoke ni-voe psihološkog distresa, a tokom prvih godinu dana nakon saznanja za dijagnozu, oko 25% osoba doživi simptome distresa, anksioznosti i depresije koji u značajnoj meri utiču na kvalitet njihovog života. Kako je izvesno da saznanje za malignu bolest i predstojeće zahtevne metode onkološkog lečenja narušava �zičko, psihološko i emocionalno blago-stanje pacijenata, cilj ovog rada je da se prikažu neki osnovni psihološki izazovi koji se postavljaju pred osobe obolele od karcinoma dojke, te da se pokaže značaj psihološke podrške u kontekstu njihovog lečenja. Podaci koji su prikupljeni od 60 pacijentkinja le-čenih zbog karcinoma dojke u Institutu za onkologiju Vojvodine pokazali su da 68% njih doživljava strah i brigu u vezi sa odlukom o daljem pravcu lečenja i eventualnoj primeni hemioterapije i/ili radioterapije, 63% ispitanica doživljava užas u vezi sa mogućnošću gu-bitka kose, a 58% strah u vezi sa mogućnošću recidiva ili progresije bolesti. S obzirom na evidentnu važnost psihološke podrške u kontekstu lečenja karcinoma dojke, u Institutu za onkologiju Vojvodine, pacijentima je, uz program rane funkcionalne rehabilitacije, na raspolaganju rana psihološka podrška u vidu psiho-edukativnih i suportivnih gru-pa nakon hirurškog tretmana, individualni savetodavni rad, te procena nivoa distresa, eventualnog prisustva psihopatoloških simptoma i potrebe za psihološkim tretmanom.


UP12 EVALUACIJA PROMENA U NEUROBIOHEMIJSKOM PROFILU MOZGA KOD PACIJENTKINJA SA KARCINOMOM DOJKE NAKON PRIMENJENE HEMIOTERAPIJE METODOM VIŠEVOKSELSKE MAGNETNO-REZONANTNE SPEKTROSKOPIJE: PILOT STUDIJA

D. Kozić, J. Boban, D. Đilas, D. Bogdanović-Stojanović, N. Prvulović Bunović, V. Vučaj-Ćirilović, N. Boban, M. BjelanInstitut za onkologiju Vojvodine

Hemioterapijom indukovano kognitivno oštećenje (CRCI) predstavlja skup neuro-loških i psiholoških poremećaja koji prate primenu lekova u sklopu adjuvantnog lečenja karcinoma dojke. Standardni magnetno-rezonantni imidžing (MRI) omogućava vizu-alizaciju samo strukturnih promena moždanog tkiva, dok magentno-rezonantna spek-troskopija (MRS) omogućava prikaz promena u neurobiohemijskom pro�lu. Cilj ovog rada je da prikaže promene u mozgu detektovane metodom viševokselske MRS mozga kod pacijentkinja sa karcinomom dojke tretiranih antraciklinskim preparatima.

U studiju je uključeno 11 žena obolelih od karcinoma dojke, sa normalnim nalazom na standardnom MRI, kojima je urađena viševokselska MRS suprakalozalne bele i sive mase velikog mozga (ukupno 12 voksela, lokalizovanih u frontalno i parijetalnom sup-korteksu i u cingularnom girusu) nakon primenjena 4 ciklusa antraciklinske terapije (AC protokol). Analizirani su odnosi NAA/Cr, Cho/Cr i mI/Cr i upoređeni sa normal-nim referentnim vrednostima.

Uočen je difuzni značajan pad NAA/Cr u svim posmatranim vokselima (p<0.05). U sivoj masi cingulranog girusa evidentiran je značajan porast mI/Cr odnosa, posebno izra-ženo u zadnjem cingulumu. U parijetalnom supkorteksu i pojedinim vokselima uočen je porast Cho/Cr, koji je na nekoliko lokalizacija dostigao statističku značajnost (p<0.05).

Proces neuronskog oštećenja/disfunkcije indukovanog primenom hemioterapije u kar-cinomu dojke je difuzan, zahvata regione supkortikalne bele i interhemisferične sive mase. Najverovatnije je da u osnovi oštećenja leži in�amacija ili imunološka aktivacija, obzirom na evidentirani porast markera in�amacije i metabolizma na ćelijskoj membrani.


UP13 UČESTALOST ISHEMIJSKE BOLESTI SRCA KAO KASNE KOMPLIKACIJE RADIOTERAPIJE DOJKE KOD ŽENA MLAĐIH OD 40 GODINA

O. Ivanov1, J. Ličina1, D. Lukić1, A. Ljubotina2, T. Dugandžija1

1Institut za onkologiju Vojvodine2 Institut za kardiovaskularne bolesti Vojvodine

Incidencija raka dojke u svetu među mladim ženama je u porastu. Zahvaljujući no-vim modalitetima lečenja stopa preživljavanja obolelih od raka dojke se povećava.Is-hemijska bolest srca je najčešća kasna komplikacija radioterapije raka dojke od strane kardiovaskularnog sistema, a koja značajno ugrožava kvalitet života pacijentkinja i utiče na očekivani životni vek.

U navedenom istraživanju, analizirane su bolesnice lečene od raka dojke u Institutu za onkologiju Vojvodine u periodu od 2007-2010. godine. Uključene supacijentkinje mlađe od 40 godina, koje nisu ranije bolovale od kardiovaskularne bolesti, a koje su operisane i primile postoperativnu 3D konformalnu radioterapiju. Analizirana je učestalost javljanja ishemijske bolesti srca nakon 7 do 10 godina od momenta završetka radioterapije.

Tokom navedenog perioda u Institutu za onkologiju Vojvodine od raka dojke 343 pacijentkinje su lečene na način koji je, pored ostalog, uključivao i radioterapiju. Uku-pno 13 pacijentkinja je ispunilo inkluzione kriterijume. Kod 4 pacijentkinje je u po-smatranom periodu od 7 do 10 godina nakon završetka radioterapije dijagnostikovana ishemijska bolest srca. Apsolutni rizik pacijentkinja mlađih od 40 godina i tretiranih ra-dioterapijom iznosio je 30,77%. U istom periodu u Institutu za kardiovaskularne bolesti Vojvodine od ishemijske bolesti srca lečeno 2662 pacijentkinje od kojih je 19 bilo mlađe od 40 godina što predstavljaudeo od 0,71%.

Uočeni apsolutni rizik za nastanak ishemijske bolesti srca, kod pacijentkinja obolelih od raka dojke mlađih od 40 godina, ukazuje da radioterapija predstavlja faktor rizika za razvoj ishemijske bolesti srca. Neophodne su učestalije kontrole pacijentkinja nakon radioterapije kao i medikamentozna pro�laksa kod selektovanih bolesnica.

61

POSTER PREZENTACIJE


PP01 STAVOVI PACIJENATA U ODNOSU NA KONTROLNE PREGLEDE NAKON ZAVRŠENOG PRIMARNOG LEČENJA RAKA DOJKE

M. Andrijić, S. Šušnjar, D. Gavrilović, A. Ćurčić, N. Marković, S. BeratInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije

Uvod i cilj rada. Nakon završenog primarnog onkološkog lečenja oboleli od raka doj-ke započinju period rutinskih, redovnih kontrolnih pregleda i praćenja. U stručnoj jav-nosti postoji neujednačen stav u vezi ciljeva i e�kasnosti učestalih kontrolnih pregleda, što kod pacijenata ostavlja prostor za dileme i predrasude. Cilj ovog istraživanja je bio da ispita stavove pacijenata u odnosu na kontrolne preglede u periodu praćenja.

Metode. U Institutu za onkologiju i radiologiju Srbije sprovedena je studija preseka u period od novembra 2015. godine do marta 2016. godine . U istraživanje je bilo uključe-no 200 punoletnih žena sa dijagnozom raka dojke koje su operisane i u trenutku istraži-vanja nisu imale znake bolesti. Podaci su prikupljani pomoću upitnika, sastavljenogod 12 pitanja koja su imala za cilj da ispitaju tri domena: stavove, potrebe i razumevanje pacijenta u odnosu na kontrolne preglede.

Rezultati. Prosečna starost studijske populacije je bila 58 godina. Naši rezulatati su pokazali da 74.5% pacijentkinja veruje da rano otkrivanje ponovne pojave bolesti utiče na dužinu preživljavanja, 69.5 % pacijenatkinja radi dodatne dijagnostičke preglede i ako nemaju simptome. Pacijentkinje smatraju da je učestalost njihovih kontrola dovoljna u 88%, dok 73% pacijenatkinja želi da se kontroliše do kraja života.

Zaključak. Rezultati pokazuju da pacijentkinje očekuju da rano otkrivanje ponovne pojave bolesti i lečenje utiče na dužinu preživljavanja. Zbog ovakvog stava pacijentkinje imaju potrebu za učestalim dijagnostičim pregledima i dugoročnim programima kon-trola i praćenja od strane onkologa. Stavovi pacijenata i njihove potrebe imaju važnu ulogu u evaluaciji i planiranju e�kasne strategije i programa praćenja i kontrola.


PP02 BI RADS 4: KARCINOM ILI NE?

M. Basta Nikolić, S. Stojanović, O. Nikolić, D. Nićiforović, S. Sotirović Seničar, D. DonatCentar za radiologiju, Klinički centar Vojvodine, Novi Sad, Srbia

Karcinom dojke je najčešći maligni tumor i vodeći uzrok rane smrti žena u Evropi. Mamografski skrining se pokazao kao metoda koja značajno doprinosi ranoj detekciji karcinoma.

Cilja rada je analiza dijagnostičkog protokola žena obuhvaćenih nacionalnim progra-mom skrininga karcinoma dojke BI RADS 4 kategorije i rezultata dobijenih dopunskim dijagnostičkim testovima.

Retrospektivnom studijom obuhvaćeno je 23 202 žena starosti 50-69 godina uklju-čenih u mamografski skrining program u Vojvodini od 2013. do 2016. Sve mamograme nezavisno su interpretirala dva radiologa. Pacijentkinje čiji je nalaz klasi�kovan kao BI RADS 4 pregledao je i treći, iskusniji radiolog putem konsenzusa, kome je obično pret-hodio i dopunski ultrazvučni pregled dojke. Ukoliko je na konsenzusu potvrđen nalaz BI RADS 4, pacijentkinje su upućene na kontrolni mamografski pregled, MR pregled dojki, core ili VAB biopsiju.

Od 23 202 žene obuhvaćene nacionalnim programom skrininga karcinoma dojke, nakon prvog i drugog čitanja 1.787 (7.7%) žena klasi�kovano je u BI RADS 4 kategoriju. Nakon konsenzusa, BI RADS 4 kategorija potvrđena je kod 583 (32.62%) žene. Kod 202 pacijentkinje (34,65%) načinjen je MR pregled dojki, koji je potvrdio karcinom kod 64 pacijentkinje. 238 žena sa BI RADS 4 nalazom podvrgnuto je biopsiji- načinjene su 174 core i 64 vakuum asistirane biosije (VAB). Core biopsijom potvrđen je malignitet u 67 slučajeva (38,5%),dok je VAB potvrdila 24 (37,5%) karcinoma.

Strategija rešavanja BI RADS 4 kategorije može predstavljati veliki izazov, i zahteva speci�čan dijagnostički pristup svakoj pojedinačnoj pacijentkinji. Sve BI RADS 4 lezije zahtevaju dalje dijagnostičke preglede, u koje spadaju kontrolna mamogra�ja, MR pre-gled dojki, core ili VAB biopsija u cilju potvrde ili isključivanja maligniteta.


PP03 MODERAN PRISTUP DIJAGNOSTICI BOLESTI DOJKE I NJEN ZNAČAJ ZA LIJEČENJE

D. Desančić, M. M.JZU bolnica Gradiška

Karcinom dojke najčešći maligni tumor u žena u razvijnim zemljama.Uvodjenjem perkutane biopsije poboljšana je speci�čnost u dijagnostici bolesti dojke, čime se sma-njuju nepotrebne biopsije ex temore benignih lezija, a preoperativno postavlja tačna di-jagnoza.

Analizom I pregledom podataka o pacijenticama dijagnostički tretiranim u Kabi-netu za dojku , te operisanim na Hirurškom odjeljenju utvrditi kako se izmijenio način liječenja pacijentica oboljelih od bolesti dojke u JZU Bolnica Gradiška.

Cor biopsija se izvodi širokom iglom, mjesto biopsije se određuje ultrazvučno, uzima se 3-6 uzoraka za patohistološku analizu. U Kabinetu za dojku bioptirano je 157 paci-jentkinja u periodu od 2011. do 2016 godine. Analizom je obuhvaćeno 169 pacijentica operisanih na Hirurškom odjelu , u periodu od 2011. do 2016. godine. Uzorak je razvr-stan prema prirodi lezije (benigno ili maligno), te prema vrsti operativnog zahvata koji je učinjen(amputacija+aksila ili segmentna reskcija +aksila).

• 2011. godina: benigne lezije: 26; maligne lezije (amputacija ): 13• 2012. godina: benigne lezije : 16; maligne lezije: 10 (amputacija 7; segmentna resek-

cija 3)• 2013. godina: benigne lezije 10; maligne lezije : 20 (amputacija 12; segmentna re-

sekcija 8)• 2014. godina: benigne lezije : 0; maligne: 21 (amputacija 7; segmentna resekcija 14)• 2015. godina:benigne lezije :9;maligne :22(amputacija 7;segmentna resekcija 15)• 2016. godina:benigne lezije :8;maligne :15(amputacija 5;segmentnih resekcija 10)

Uvodjenjem cor biopsija u praksu, dosli smo u mogućnost da preoperativno postavi-mo preciznu dijagnozu,smanjimo broj amputacija dojke, tj. povećamo broja poštednih operacija dojke, čime se značajno popravio kvalitet liječenja i života pacijentica oboljelih od bolesti dojke.


PP04 UVOĐENJE SENTINEL PROCEDURE KOD KARCINOMA DOJKE: PRVA ISKUSTVA

A. Guzijan1, S. Lekić1, B. Popović1, Z. Gojković2, R. Gajanin3, B. Babić3

1Centar za dojku, Univerzitetski klinički centar Republike Srpske, Banja Luka, RS2Klinika za onkologiju, Univerzitetski klinički centar Republike Srpske, Banja Luka, RS3Zavod za patologiju, Univerzitetski klinički centar Republike Srpske, Banja Luka, RS

Uvod: Sentinel biopsija limfnog čvora (SLNB) u aksili je standardna procedura kod ranog invazivnog karcinoma dojke. Uvođenju SLNB u rutinsku primenu prethodi vali-daciona studija. Analizirani su prvi rezultati u našoj ustanovi nakon uvođenja SLNB u standardnu proceduru.

Cilj: Prikazati prve rezultate SLNB kod pacijenata kod kojih je nakon urađene SLNB i negativnog sentinel limfnog čvora (SLN) izostavljena aksilarna limfadenektomija.

Metode i ispitanici: Korišćena je retrospektivna analiza podataka za pacijente žen-skog pola sa veri�kovanim invazivnim karcinomom dojke, operisanim u periodu od 1/01/2013 do 31/12/2016 godine. Kod pacijentkinja je sprovedena procedura SLNB, ma-piranjem radiofarmakom i tkivnom bojom (Tehnecijum, Metilen plavo) ili samo bojom. Aplikacija radiofarmaka je rađena na dan operacije, 2-4 h pre operativnog zahvata. Kod pozitivnog SLN urađena je disekcija aksilarnih limfatika kod svih pacijentkinja. Iz ispi-tivanja su isključene pacijentkinje sa mikrometastazama u SLN.

Rezultati: Analizirano ukupno 117 ispitanica. Stopa identi�kacije SLN iznosila je 93,2% (109/117). Dvojnom metodom SLNB je rađena kod 60 (55%) a bojom kod 49 (45%) ispitanica. Kod 20 (18,3%) ispitanica SLN je bio pozitivan sa veri�kovanim ma-krometastazama. Prosečan broj identi�kovanih SLN iznosio je 1,5 (1-6). Pacijentkinje su u proseku praćene 24 meseca (3-48). Kod jedne pacijentkinje (1,1%), nakon sprovedene adjuvantne hemioterapije, došlo je do recidiva u aksili ali istovremeno i veri�kovanih udaljenih metastaza. U navedenom periodu registrovan je jedan smrtni ishod, zbog po-jave drugog karcinoma. Kod svih ispitivanih pacijentkinja nije zabeležena pojava limfe-dema ruke.

Zaključak: Dobijeni rezultati potvrđuju SLNB kod karcinoma dojke kao onkološki bezbednu proceduru, a izostavljanje limfadenektomije značajan uticaj na kvalitet života i pojavu komorbiditeta.


PP05 ZNAČAJ PSIHOLOŠKE PODRŠKE OBOLELIMA OD KARCINOMA DOJKE

N. Jelić JakovljevićDZ “Dr Simo Milošević”, Beograd, Srbija

Uvod. Susret sa dijagnozom maligne bolesti predstavlja stresan žovotni događaj koji menja naš svet. Javljaju se strah, nedoumice, nesigurnost i postavljaju mnogobrojna pi-tanja. Reakcija na stres se ispoljava ne samo kroz osećanja, već i kroz misli, ponašanje i odnosa sa sredinom. Pacijenti prolaze kroz veliki stres ne samo u fazi saznanja već i u svim fazama lečenja kao i nakon njega.

Cilj. Psihološka podrška uz medicinski tretman može unaprediti pacijentovo zdravlje i uticati na produženje života tako da je jako bitno ukazati pacijentu na njen značaj.

Metod. Podaci su dobijeni anemnezom pacijentkinja obolelih od karcinoma dojke u ambulanti opšte medicine.

Rezultat. Ispitivana grupa je obuhvatila 74 žene obolele od karcinoma dojke. Sve one su u nekoj od faza kroz koju su prošle nakon saznanja da boluju od maligne bolesti osetile psihičku uznemirenost, promene u načinu i stilu života, brojne strahove i brige.Samo njih 6 (8.1%) je u nekoj od faza lečenja potražilo pomoć psihologa. Žene koje su imale psihološku podršku navode da su nakon pomoći psihologa imale bolji kvalitet života, manju pihičku uznemirenost, bolje seksualno funkcionisanje i da su povratile samopouzdanje.

Zaključak. Psihološko praćenje pacijenata obolelih od malignih bolesti tokom svih faza lečenja veoma je važno zato što svaku fazu odlikuju speci�čne psihološke reakcije obolelih osoba. Ciljevi psihološke podrške usmereni su na humani pristup oboleloj oso-bi i stvaranje poverenja koje je neophodno za lečenje, pružanje informacija, ljubaznosti, poštovanja, ohrabrivanja i podsticanja pozitivnog stava prema lečenju.


PP06 METASTATSKE MIKROKALCIFIKACIJE AKSILRANOG LIMFNOG ČVORA POREKLA SEROZNOG TUMORA JAJNIKA: PRIKAZ SLUČAJA I PREGLED LITERATURE

I. Jevtić, O. Fodor FirOB Subotica

Četrdesetčetvorogodišnjoj pacijentkinji, kojoj je 2013. godine operativno odstranjen serozni “borderline” tumor jajnika, na rutinskom mamografskom pregledu uočene su uniformne mikrokalci�kacije aksilarnog limfnog čvora.

Nakon ultrazvučno vođene core biopsije i dobijenog PH nalaza �broskleroze prepo-ručena je ekstirpacija limfnog čvora. Konačni PH nalaz je metastaza porekla low grade seroznog karcinoma jajnika i kalci�kacije tipa psamomskih tela.

Ekstramamarni uzroci metastatski izmenjenih aksilarnih nodusa su retki , kao što su i udaljene metastaze tumora jajnika u dojku i/ili aksilarne limfne noduse. Izolovano širenje tumora jajnika u akslu , bez zahvatanja dojke je u 0,02% slučajeva.

Pregledom dostupne literature uočava se da su zastupljene amorfne kalci�kacije pe-rifernog rasporeda u slučaju ekstramamarnog porekla primarnog procesa , za razliku od pleomorfnih kalci�kacija koje su karakteristične za tumore dojke.

Značaj prepoznavanja porekla lezije se ogleda u različitom terapijskom pristupu i prognozi ishoda bolesti.


PP07 SKRINING MAMOGRAFIJA U DOMU ZDRAVLJA OBRENOVAC- REZULTATI PRVOG CIKLUSA

P. Jovanović, M. Matić, M. Branković, M. Srećković, B. PešićDom zdravlja Obrenovac

Skrining mamogra�ja predstavlja vid sekundarne prevencije, čiji je cilj rano otkriva-nje i smanjenje smrtnosti od karcinoma dojke. Vlada Republike Srbije je u avgustu 2013. donela Uredbu, a Ministarstvo zdravlja 01.01.2015. uključilo Dom zdravlja Obrenovac u sprovođenje Nacionalnog programa ranog otkrivanja karcinoma dojke.

U 2015. i 2016. je ciljna populacija brojala 10.547 žena životnog doba 50-69 godina, za pozivanje korišćeni spiskovi službe za zdravstvenu zaštitu odraslih DZ Obrenovac, a žene pozivane telefonom. Klinički put je konvertovan u elektronsku formu i izvršeno umrežavanje računara ginekologa, radioloških tehničara i radiologa. Snimanje se obav-ljalo na analognom mamografu, kalibrisanom za naknadnu digitalizaciju (CR), a prvo tumačenje snimaka na radnoj stanici sa monitorima od 5 MP. U 2015. su snimci na kom-pakt diskovima dostavljani KBC „Zvezdara“ na drugo čitanje, a u 2016. u KBC „Dragiša Mišović“, elektronski, nakon umrežavanja.

Prva skrining mamogra�ja je urađena 20.07. 2015, do kraja 2016. pozvana 3231 žena (obuhvat 30.6%) i urađena 2471 mamogra�ja (odziv 76.5% pozvanih). Na dopunsku dijagnostiku je pozvano 294 (11.9%) žena. Histopatološki je potvrđeno 24 karcinoma, veličine 5mm-30mm: 4 DCIS, 14 IDC, 5 ILC i 1 medularni karcinom. Preoperativno je kod 2 žene postavljena HP dijagnoza DCIS (SVAB). Kod 18 žena su obavljene otvorene hirurške biopsije- 12 poštednih i 6 radikalnih operacija, a 4 žene su nakon „tru-cut“ biopsije započele lečenje neoadjuvantnom HT.

I pored brojnih problema u sprovođenju skrininga, prvi rezultati pokazuju značaj ra-nog otkrivanja bolesti kroz uticaj na ishod lečenja, ali i neophodnost povećanja broja pre-operativno postavljenih HP dijagnoza, kao i manjeg pozivanja na dodatnu dijagnostiku...


PP08 SEKRETONI KARCINOM DOJKE - PRIKAZ SLUČAJA

T. Lakić1, T. Ivković-Kapicl2, T. Vasiljević2, J. Ilić-Sabo1

1Klinički centar Vojvodine, Novi Sad2Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica

Sekretorni karcinom dojke je redak tip invazivnog karcinoma dojke (˂0,1%). U trećini slučajeva javlja se u dečjem uzrastu, pa se u prošlosti nazivao juvenilni karcinom dojke.

Žena starosti 67 godina, se decembra 2010. godine javlja u Institut za onkologiju Voj-vodine zbog palpabilne, bezbolne mase u desnoj dojci. Nakon mamografskog pregleda, načinjena je iglena biopsija (IB) pod kontrolom ultrazvuka i patohistološkom analizom dijagnostikovan je invazivni karcinom dojke.

Mesec dana posle IB, nakon adekvatne preoperativne pripreme, načinjena je kva-drantektomija sa ekstirpacijom limfnog čvora stražara (SN). Makroskopski se radilo o tumoru promera 1,9 cm. Mikroskopski, rutinskim HE bojenjem, tumor se najvećim delom karakterisao potiskujućom marginom sa manjim fokusima in�ltracije. Tumor je bio sagrađen od atipičnih ćelija granulirane i vakuolizovane citoplazme rapoređenih u solidne, lobarne formacije. Takođe su bile prisutne brojne mikrocistične strukture ispu-njene obilnim eozino�lnim materijalom koji se nalazio i unutar tumorskih ćelija. PAS i PAS-dijastaza bojenje su bili jasno pozitivni. Imunohistohemijskom analizom tumor-ske ćelije su bile fokalno i slabo pozitivne na estrogen i progesteron receptore, dok je HER-2 receptor bio negativan. Limfovaskularni prostori kao i SN nisu sadržali depozite tumorskog tkiva. Postoperativno, bolesnica je lečena sa 6 ciklusa po protokolu CMF (ciklofosfamid-metotreksat-�uorouracil), radioterapijski (60Gy) kao i tamoksifenom. Petogodišnjim praćenjem nije uočen recidiv bolesti.

Sekretorni karcinom dojke je redak, spororastući tip invazivnog karcinoma dojke koji zahvata sve starosne grupe i ima dobro prognozu i pored karakterističnog tripl-ne-gativnog fenotipa.


PP09 SAVREMENA HIRURGIJA RAKA DOJKE-NAŠA ISKUSTVA,OPŠTA BOLNICA KRALJEVO

Z. Maksimović, A. Ćurčić, R. Ljubisavljević, M. Maksimović, I. Zarev, Z. VeselinovićSlužba opšte hirurgije, Opšta bolnica Kraljevo

Obeležja savremene hirurgije raka dojke predstavljaju preoperativna patohistološka dijagnostika i biopsija limfnog nodusa stražara a nepalpabilne lezije dojke postaju naj-veći izazov za hirurga koji se bavi ovom problematikom.Najveći napredak ogleda se u razvoju dijagnostičke radiologije a screening mamogra�ja,stereotaksične biopsije i mar-kacija nepalpabilnih lezija dojki otvaraju novo poglavlje tretmana raka dojke u najrani-joj fazi bolesti.Operativno lečenje raka dojke kao najfrekventnijeg malignoma kod žena prevazilazi kapacitete specijalizovanih ustanova.Otuda i pitanje može li ustanova tipa opšte bolnice zadovoljiti zahteve koje postavlja savremena hirurgija raka dojke.

Prekretnica u hirurškoj doktrini tretmana raka dojke u Opštoj bolnici Kraljevo nasta-je 2009.godine sa uvođenjem tru-cut biopsije tumora dojke. U periodu od 2008.do 2014. godine u našoj ustanovi je u opštoj anesteziji operisano 1408 pacijenata zbog lezija u doj-ci,a čak 56% od ovih imalo je benigne promene u dojci. U proseku je godišnje operisano 88 malignoma dojke.Uvodjenje core biopsije dovelo je do toga da je 2013.godine 82% karcinoma dojki dijagnostikovano preoperativno.Ista procedura je omogućila drastično smanjenje broja operacija u OETA zbog benignih promena u dojci,2009.godine uradje-no je 117 takvih operacija a u 2013. svega 23.Trening za SLNB počinje 2009.godine,pro-cedura se izvodi uz pomoć metilenskog plavog,limfni nodus se pregleda na smrznutom preparatu kao i na para�nskom,uvedena je u rutinsku upotrebu 2014.godine i značajno doprinosi smanjenju morbiditeta zbog izbegavanja disekcije aksile kao i kraćoj hospita-lizaciji pacijenata.Specimen mammogra�ja započinje 2010.Ultrazvučno vođena tru-cut biopsija lezija dojki kao i markacija nepalpabilnih lezija dojke se uvode u proceduru od 2014.Obzirom na preoperativno postavljenu dijagnozu,intraoperativna komunikacija između hirurga,patologa i radiologa ima potpuno novo značenje,kod poštednih ope-racija raka dojke se hirurg izveštava o klirensu margina preparata i kvalitetu ekscizije.

Ograničavajući faktor za sprovođenje savremenih hirurških procedura u bolnici op-šteg tipa je nemogućnost korišćenja radiokoloida za identi�kaciju SLN ali se upotrebom vitalne boje postižu sasvim zadovoljavajući rezultati za selektovane pacijente.Radiološke procedure stereotaksične biopsije i markacije nepalpabilnih lezija u dojci su moguće i zahtevaju motivaciju i trening radiologa.Rezultat svega je znacajan life i cost bene�t.


PP10 FIBROADENOM NA SPOJU PAZUŠNE JAME I PROKSIMALNE TREĆINE NADLAKTICE: PRIKAZ SLUČAJA

N. Petrović, I. Đurišić, M. Buta, I. Marković, R. DžodićInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd

Prekobrojna dojka predstavlja akcesorno tkivo dojke i najčešće se javlja duž mamar-ne linije, često u aksili ili između dojke i umbilikusa, ali i na bilo kom drugom delu tela. Akcesorno tkivo dojke se javlja kod 0,4-6% žena i to dva puta se češće nego kod muška-raca. Tkivo akcesorne dojke podleže istim patološkim procesima kao i tkivo normalne dojke uključujući i pojavu �broadenoma.

Prikazaćemo slučaj bolesnice sa �broadenomom na spoju baze desne nadlaktice sa pazušnom jamom. Žena uzrasta 26 godina javila se na pregled zbog subkutano postav-ljene tumorske promene promera 20x15x10 mm na spoju gornje trećine unutrašnje stra-ne desne nadlaktice sa pazušnom jamom, za koju zna nekoliko godina unazad. S obzi-rom da se radi o ženi koja je mlađa od 30 godina mamogra�ja nije bila indikovana jer je žlezdano tkivo takvog denziteta da bi od ove dijagnostičke procedure bilo malo koristi te je zbog toga savetovana ultrasonogra�ja obe dojke i pazušnih jama. U uslovima lokalne analgezije učinjena je ekscizija promene u celosti, koja je zatim poslata na ex tempore histopatološku proveru. Na de�nitivnom histopatološkom pregledu, hematoksilin eo-zinom, dokazano je da se radi o intrakanalikularnom hijalinizovanom �broadenomu žlezdanog tkiva dojke.

Diferencijalno dijagnostički, kada postoji tumor u aksili i/ili bazi nadlaktice treba uzeti u obzir da se možda radi o �broadenomu nastalom u ektopičnom tkivu dojke.


PP11 TUBERKOLOZA DOJKE – PRIKAZ SLUČAJA

R. Rakočević1, D. Vujović2, A. Knežević3

1Dom Zdravlja „Dimitrije Dika Marenić“ Danilovgrad, Crna Gora2Dom Zdravlja Podgorica, Crna Gora3Opšta bolnica Bijelo Polje, Crna Gora

Tuberkoloza dojke je retko oboljenje, javlja se kod žena u reproduktivnom periodu (trudnoća i laktacija), ređe u menopauzi. Nastaje na tri načina: limfogeno, per continu-itatem i hematogenim putem.

Pravovremena dijagnostika zapaljenskih oboljenja dojke kombinacijom dijagnostič-kih metoda i PH analizom, predstavlja put za diferenciranje zapaljenskih od malignih oboljenja dojke.

Pacijentkinja starosti 34 godine, tri porođaja, sa pozitivnom porodičnom anamnezom, redovno kontrolisana, javlja se zbog bola i crvenila desne dojke i uvlačenja bradavice.

Klinički nalaz: šira zona otvrduća u centralnim ka lateralnim partijama desne dojke, slabo pokretna, sa pasivnim angažovanjem kože i blagim uvlačenjem bradavice.

UZ dojki: u desnoj dojci, u predelu GSK, zona narušena arhitektonike sa kolekcijom cističnih zona, a u aksilarnom produžetku iste dojke vidi se hipoehogena promena veli-čine oko 14mm sa pojačanjem ehoa pozadi.

BI RADS DD 4a MR dojki: velika zona patološkog intenziteta u lateralnom aspektu desne dojke, ek-

stendira čitavom dužinom korpusa dojke od retromamilarnog konusa do pektoralnog mišića (oko 120x50mm).

BI RADS DD 4c Urađena je core biopsija koja nije našla maligne ćelije. Urađena je tumorektomija koja je ukazala da se radi o tuberkolozi dojke. Iako jako retka, tuberkoloza dojke može biti jedan od uzroka zapaljenskih procesa u

dojkama.


PP12 DERMATOFIBROSARKOM PROTUBERANS DOJKE U PERIODU LAKTACIJE: PRIKAZ SLUČAJA

M. Raković, M. Jevrić, I. Marković, I. Jovanić, E. GolubovićInstitut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd, Srbija

Dermato�brosarkom protuberans (DFSP) je redak, sporo-rastući, lokalno agresivni tumor dubokog dermisa i subkutanog tkiva sa niskim potencijalom za udaljeno meta-staziranje. Čini oko 1% svih mekotkivnih sarkoma. Etiologija je uglavnom nepoznata. Dojka je izuzetno retka lokalizacija DFSP.

Prezentovana je 33-godišnja devojka, koja je u laktacionom periodu, sa tumorom u levoj dojci i promenama na koži iznad. Nakon mamogra�je i ultrazvuka, koji su ovu leziju okarakterisali BI RADS klasi�kacijom 0, pacijentkinja je upućena na magnetnu rezonancu. Magnetna rezonanca leve dojke pokazala je homogen, ovalan tumor oko 3,8 cm u najvećem dijametru, koji polazi od kože, sa brisanjem subkutanog tkiva i većim de-lom lokalizovanim u dojci – BI RADS 4. Sproveli smo biopsiju kože i tumora leve dojke. Intraoperativnom ex tempore analizom nije bilo moguće odrediti da li se radi o benignoj ili malignoj leziji. Histopatološka dijagnoza, uključujući imunohistohemiju, bila je DFSP. Tada je sprovedena široka hirurška ekscizija sa primarnom suturom i lezija je kompletno uklonjena, od nivoa kože sve do pektoralne fascije. Potvrđena je dijagnoza DFSP. Paci-jentkinja nije primila nikakvu postoperativnu terapiju. U toku četvorogodišnjeg perioda praćenja, kod naše pacijentkinje nije bilo nikakvih znakova lokalnih recidiva niti uda-ljenih metastaza.

DFSP dojke, posebno u periodu laktacije, veoma je retko oboljenje koje može maski-rati druge tumore dojke. Cilj ovog prikaza slučaja je da pokaže značaj hirurške ekscizije sa širokim marginama resekcije kao optimalnog vida lečenja lokalizovanog DFSP. Ovo kao i redovno dugogodišnje postoperativno praćenje obezbeđuju kontrolu oboljenja.


PP13 ANGIOSARKOMI DOJKE – PRIKAZ TRI SLUČAJA

N. Santrač1, I. Marković1,2, M. Goran1, M. Buta1,2, I. Đurišić1, G. Pupić3, R. Džodić1,2

1Klinika za onkološku hirurgiju, Institut onkologiju i radiologiju Srbije, Pasterova 14, Beograd, Srbija2Medicinski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Dr Subotića 8, Beograd, Srbija3Odsek patologije, Institut onkologiju i radiologiju Srbije, Pasterova 14, Beograd, Srbija

Angiosarkomi dojke (ASD) su retki maligni tumori, veoma agresivni i loše prognoze. Mogu biti primarni ili indukovani radioterapijom dojke ili zida grudnog koša. Preporu-ke za lečenje ASD zasnivaju se na individualnim iskustvima. Cilj je bio da predstavimo naša iskustva u lečenju ASD. Prikazujemo 3 pacijentkinje sa ASD koje su lečene u Klinici za onkološku hirurgiju. Dve su imale primarni ASD, a jedna indukovani koji se razvio na terenu prethodne radioterapije nakon poštedne operacije dojke. Kod prve pacijentki-nje (41 godina) prethodno je rađena parcijalna resekcija dojke, ali patohistološki nalazi nisu ukazivali na ASD. Reoperisana je, nakon čega je postavljena dijagnoza „high grade“ primarnog ASD. Učinjena je modi�kacija radikalne mastektomije po Halsted-u. Paci-jentkinja je preminula dve godine kasnije zbog udaljenih metastaza u kapilicijumu, gin-givi i plućima, bez lokalnog recidiva. Kod druge pacijentkinje (70 godina), sa velikom, brzorastućom tumorskom masom u dojci, zbog sumnje na primarni ASD, učinjena je simpleks mastektomija. Pacijentkinja je živa godinu dana nakon operacije, bez recidiva i udaljenih metastaza. Pacijentkinja sa indukovanim ASD (40 godina) i lokalno uznapre-dovalom bolešću, lečena je inicijalno primenom intraarterijske hemioterapije, a potom je učinjena simpleks mastektomija, uz rekonstrukciju lokalnim režnjem. Pacijentkinja je živa godinu dana nakon lečenja, bez progresije bolesti. Prioritet je pravovremeno po-staviti tačnu dijagnozu kako bi se započelo adekvatno lečenje. Opseg operacije je neop-hodno prilagoditi lokoregionalnom nalazu, a praćenje preporukama za angiosarkome.


PP14 MALI KARCINOM DOJKE - PRIKAZ SLUČAJA

D. Soprenić1, V. Soprenić1, D. Roganović2, S. Vujnović¹1Univerzitetski klinički centar Republike Srpske, Banja Luka, Bosna i Hercegovina2Dom zdravlja Banja Luka, Banja Luka, Bosna i Hercegovina

Studije su pokazale da je ukupno preživljavanje žena sa negativnim limfnim nodusi-ma i malim karcinomom dojke (≤ 1cm) 90-99%. Senzitivnost mamogra�je kod izuzet-no denznih dojki je procijenjena na svega 48%, dok senzitivnost MR dojki za detekciju invazivnih karcinoma dojke u nekim studijama dostiže i do 100%, a speci�čnost je od 37-100%. Cilj našeg rada je kroz prikaz slučaja pokazati bolju senzitivnost i speci�čnost MR pregleda dojki u otkrivanju malog karcinoma dojke u odnosu na mamografski i ul-trazvučni pregled kod denzne građe dojki. Pacijentkinja u dobi od 43 godine je upućena na skrining mamogra�ju (BI RADS 0, ACR D), a zatim i na ultrazvučni pregled kojim su detektovane multiple, bilateralne, hipoehogene promjene klasi�kovane kao BI RADS 3. Zbog pozitivne porodične anamneze pacijentkinja je upućena na MR dojki (3T, SIGNA GE) kojim je detektovana prepektoralna, T2W hipointenzna, ovalna, jasno ograničena promjena, dijametra 7mm sa homogenim, inicijalno izraženim pojačanjem IS-a i tipom III krive. Nakon ciljanog ultrazvučnog pregleda urađena je core biopsija, kojom je po-stavljena dijagnoza duktalnog invazivnog karcinoma dojke gradus I, a potom i ekscizija sentinel limfnog nodusa koja je bio negativan. Naš prikaz slučaja potvrđuje bolju senzi-tivnost i speci�čnost MR pregleda dojki u poređenju sa mamografskim i ultrazvučnim pregledom u ranom otkrivanju malog karcinoma dojke kod denzne građe dojki.


PP15 PAPILOMATOZA DOJKE-PRIKAZ SLUČAJA

V. Soprenić1, D. Soprenić1, D. Roganović2, S. Vujnović1

1Univerzitetski klinički centar Republike Srpske, Banja Luka, Bosna i Hercegovina2Dom zdravlja Banja Luka, Banja Luka, Bosna i Hercegovina

Papilomi dojke se mogu podijeliti na solitarne papilome, multiple papilome i juve-nilnu papilomatozu. Multipli papilomi ili papilomatoza je de�nisana kao najmanje pet jasno ograničenih papiloma u lokalizovanom segmentu tkiva dojke. Može imati različite morfološke, radiološke i patološke karakteristike, te je nekada teško razlikovati benigne od malignih lezija. Često je udružena sa atipijom, DCIS i malignitetom.

Cilj našeg rada je da prikažemo izgled papilomatoze na tri radiološka modaliteta (ehotomogra�ja, mamogra�ja i MR dojki) i pokažemo značaj MR dojki u detekciji papi-lomatoze i određivanju stepena njene proširenosti.

Radi se o asimptomatskoj pacijentkinji, starosti 57godina, kod koje su na skrining mamogra�ji (GE Senographe Essential FFDM) u desnoj dojci detektovane multiple no-dularne, lobulirane promjene, te grubi heterogeni i amorfni mikrokalci�kati (BI-RADS 4b). Ehotomografski (GE LogiQ7) su se prezentovale kao multiple, međusobno kon-�uentne, hipoehogene, vaskularizovane promjene, sa posteriornom akustičnom atenua-cijom (BI-RADS 4b). Core biopsijom je postavljena dijagnoza intraduktalnog papiloma. Pacijentkinja je, zbog pozitivne porodične anamneze, insistirala na hirurškoj eksciziji. Urađen je preoperativni MR dojki (1.5T SIEMENS Magnetom Avanto) koji je potvrdio i preciznije de�nisao segmentnu distribuciju multiplih, hipervaskularnih nodularnih le-zija, sa plato krivom postkontrastnog pojačanja intenziteta signala (BI-RADS 4). Nakon učinjene segmentektomije postavljena je patohistološka dijagnoza papilomatoze dojke. Kontrolni MR dojki nakon godinu dana je bez patoloških promjena. Naš prikaz slučaja potvrđuje značaj MR dojki u detekciji papilomatoze, određivanju stepena njene prošire-nosti i adekvatnom izboru tretmana.


PP16 ULTRAZVUČNA ELASTOGRAFIJA I MAJKROPJUR U DIJAGNOSTICI FIBROADENOMA DOJKE

S. Stajić, M. Počekovac, M. Stojanović, G. Lukić, J. Ilić, V. Urban, M. ĐoševKliničko bolnički centar „Dr Dragiša Mišović – Dedinje“ Beograd

Cilj istraživanja je da utvrdi značaj ultrazvučnih dijagnostičkih tehnika (elastogra�je i majkropjura) u dijagnostici �broadenoma dojke.

U pacijentkinje sa skrining i dijagnostičkim mamogra�jama dopunskim elastograf-skim testiranjem procenjene su karakteristike tkivnog otpora �broadenoma u sklopu vezivnotkivnih i hipercelularnih komponenti, odn procena tkivnog paterna majkropjur metodom. Rezultati su obradjeni ROC (Receiver Operating Characteristic) analizom.

U 197 mamografskih i ultrazvučnih nalaza BI RADS 1 i 2 elastografski su dobije-ni niski indeksi (EI) sa višim standardnim devijacijama, x+-SD=1,07+2,43 EI. Presek vrednosti ROC analizom iznosi х+2SD=5,93 EI, za areu ispod krive, 91,3%. U 374 „�-broadenomu sličnih lezija“, mamografski i dopunskim ultrazvučnim nalazom ocenjene BI RADS 3 i 4, EI testiranih promena je 2,83+-1,95EI. EI iznad granične vrednosti kon-statovan je u 64 pacijentkinje (6,34+-3,53EI), a operativno lečenje indikovano je u 47 (8,63+-5,33EI). Tokom 2015/2016 operisana je 41 žena, �broadenomi potvrdjeni u 31 žene, a prisustvo karcinoma dojke u 10 žena, sa pozitivnom prediktivnom vrednosti za zonu ispod krive 24,4%. Majkropjur metodom u 374 žene, suspektan nalaz je uočen u 87 osoba, a pozitivan nalaz za karcinom dojke potvrdjen u 9 od 10, sa pozitivnom predik-tivnom vrednosti u 10,34%, uz negativnu prediktivnu vrednost u 76,4%.

U 24,4% slučajeva sa povišenim EI vrednostima (iznad 6) potvrdjeno je prisustvo maligne bolesti što ukazuje na značaj elastografskog testiranja �broadenoma. U slučaje-vima niskih vrednosti EI u praćenju �broadenoma uz prave negativne nalaze od 87,4%, kao i tačnost metode 78%, predlaže se ultrazvučno elastografsko testiranje promena na 6 do 12 meseci, uz kontrolni pregled hirurga.


PP17 MALIGNI TUMORI DOJKE TEŠKO DETEKTABILNI NA MAMOGRAFIJI

V. Urban, S. Stajić, G. Lukić, M. Đošev, J. Ilić, M. Lalošević, B. Begenišić, N. Terzić, S. Arsenović, Đ. LaloševićKBC „Dr Dragiša Mišović – Dedinje“, Beograd

Mamogra�ja je zlatni standard u ranom otkrivanju karcinoma dojke. Omogućava nje-govo otkrivanje i u početnim fazama kada nije detektabilan drugim metodama te značajno smanjuje morbiditet i mortalitet. Međutim, mnogi činioci mogu uticati na prepoznavanje i ispravno tumačenje mamografskih nalaza, što rezultira pogrešnom ili kasnom dijagno-zom. Cilj ovog rada jeste da prikaže seriju slučajeva iz naše ustanove sa neprepoznatim karcinomima dojke i karcinomima dojke teškim za prepoznavanje na mamogra�ji.

Gusto tkivo dojke može maskirati lezije u dojci, naročito ako su male. Maligne lezije nekada mogu izgledati kao normalno �broglandularno tkivo. Diskretne distorzije arhi-tektonike i asimetrije relativno lako se previde, a ponekad su uzrokovane karcinomom dojke. Neke lezije mogu biti suviše male, nespeci�čne ili neupadljive, pa se stoga prepo-znaju na kasnijim mamogramima, kada su razvile upadljivije maligne osobine. Ponekad se lezije u dojci ne otkriju zbog neispravnog pozicioniranja, kada su vidljive samo u jed-noj projekciji ili kada se nalaze periferno, izvan prikazanog dela dojke. Poseban akcenat treba staviti na takozvane “zabranjene zone”, u kojima je svaki nalaz sumnjiv dok se ne dokaže suprotno. Lezije benignog izgleda ponekad su zapravo maligne. Multiple lezije mogu biti neprepoznate zbog “satisfaction of search“ faktora. Mikrokalci�kacije retko ostaju neprepoznate, premda ponekad mogu biti blede na gustoj pozadini ili je teško razgraničiti benigne od malignih.

Veoma je važno poznavati sve zamke interpretiranja mamografskih nalaza kako bi se izbeglo neprepoznavanje potencijalnog karcinoma dojke. Dodatne imidžing tehnike (dopunske mamografske projekcije, ultrazvuk, MR) mogu biti od velike koristi u neja-snim slučajevima.


PP18 METAPLASTIČNI KARCINOM DOJKE – PRIKAZ SLUČAJA

T. Vasiljević1, T. Ivković-Kapicl1, T. Lakić2, B. Radovanović1, V. Zečev3

1Institut za onkologiju Vojvodine, Sremska Kamenica2Klinički centar Vojvodine, Novi Sad3Opšta bolnica Sombor

Metaplastični karcinom dojke čini oko 0,2% svih karcinoma dojke. Prikazujemo slu-čaj 51-godišnje pacijentkinje koja se javila zbog palpatorne promene u levoj dojci na granici gornjih kvadranata u vidu jasno ograničene ovalne tumefakcije dimenzija 4x2 cm, koja je ultrazvučnim pregledom okarakterisana kao hematom, klasi�kovana kao BI RADS3. Punkcijom promene dobijeno je 50 ml koagulisane krvi. Mesec dana nakon punkcije na palpaciju je dobijen krvav iscedak iz mamile. Ultrazvučnim pregledom doj-ke konstatovana je heterogena hipoehogena promena dvostruko uvećanih dimenzija, promera 8x6 cm. Učinjena je otvorena biopsija promene i intraoperativno dijagnosti-kovan maligni tumor dojke. Izvršena je amputacija leve dojke, bez evakuacije aksile. Makroskopskim pregledom utvrđeno je postojanje tumora dimenzija 6x6x5 cm, sivka-sto-beličaste boje, čvršće konzistencije, difuzno prožetog područjima nekroze i krvare-nja. Histološkim pregledom, tumor je bio sagrađen iz atipičnih poligonalnih i izduženih, vretenastih ćelija krupnih vezikularnih jedara, međusobno organizovanih u iregularne nakupine i anastomozirajuće trake storiformnog izgleda, sarkomatoidnih karakteristi-ka. Tumorske ćelije su difuzno eksprimirale p63, CD10, S-100, CD68 i vimentin, a fo-kalno citokeratine CK14 i CK17. Tumor je bio tripl-negativan, sa Ki67 proliferativnim indeksom 70%. Diferencijalna dijagnoza između sarkoma i metaplastičnog karcinoma najčešće nije moguća bez imunohistohemijske analize. Fokalna pozitivna ekspresija ci-tokeratina potvrđuje dijagnozu karcinoma.


PP19 PROGNOSTIČKI ZNAČAJ STATUSA STEROIDNIH RECEPTORA ZA PREŽIVLJAVANJE BEZ ZNAKOVA BOLESTI I UKUPNO PREŽIVLJAVANJE PACIJENATA NAKON HIRURŠKE RESEKCIJE IZOLOVANIH METASTAZA KARCINOMOM DOJKE U JETRI

M. Žegarac1,4, S. Nikolić1,4, D. Gavrilović2, D. Kolarević3, M. Jevrić1, Z. Nikolić-Tomašević3, M. Kocić1, I. Đurišić1, Z. Inić1, I. Marković1,4, M. Buta1,4, S. Ninković5, R. Džodić1,4

1Klinika za onkološku hirurgiju2Data Centar3Klinika za medikalnu onkologiju, Institut za onkologiju i radiologiju Srbije4Medicinski fakultet Beograd5Fakultet Medicinskih nauka Kragujevac

Uvod: Rak dojke (BC) je najčešći malignitet među ženama, dok izolovane operabilne metastaze BC u jetri (LM) veoma retke i javljaju se samo 1-5% pacijenata. Pozitivni ste-roidni receptorski (SR) status za estrogen i progesteron je poznat kao factor koji pobolj-šava preživljavanje bez znakova bolesti (DFS) i ukupno preživljavanje (OS). Primarni cilj ove studije bio je da se ispita uticaj SR statusa na DFS i OS nakon resekcije LM kod bolesnica sa primarnom BC.

Metode: Analizirali smo medicinsku dokumentaciju za 32 bolesnice sa dijagnosti�-kovanim i lečenim primarnim BC sa operabilnim LM kao prvom i jedinom mestu pro-gresije bolesti, u Institutu za onkologiju i radiologiju Srbije (IORS), tokom 2006-2009. Kod svih pacijenata je urađena operacija primarnog BC i resekcija LM.

Rezultati: Pacijenti sa pozitivnim SR statusom i u BC i LM (BC + / LV +) imali su me-dianu od 36 meseci od BC do pojave LM (TTLM), u odnosu na BC + / LM- i BC- / LM- podgrupe, sa medianom za TTLM 30.5 i 14.5 meseci (P <0,01). Za sve pacijente, pozitiv-na SR status pokazao visok stepen korelacije sa dužim DFS i OS nakon LM resekcije. Cox regresiona analiza je potvrdila da podgrupi bolesnika sa BC- / LM- imao 10.8 i 18.8 puta veći rizik od progresije bolesti i smrti u odnosu na BC + / LM + podgrupe pacijenata. Zaključak: Pozitivn SR status u BC i LM ima visok uticaj na vreme do pojave LM, i na duži DFS i OS nakon LM resekcije.

83

AAnderla, A. 55Andrijić, M. 63Arsenović, S. 79

BBabić, B. 66Baroš, N. 53Basta Nikolić, M. 64Begenišić, B. 79Berat, S. 63Bese, S. N. 3Bešić, N. 12Bjelan, M. 58Boban, J. 58Boban, N. 58Bogdanović-Stojanović, D. 13, 17, 50, 58Boljević, I. 47Boškov, N. 56Božić, M. 51Božović-Spasojević, I. 14Branković, M. 69Branković-Magić, M. 15, 47Brkljačić, B. 16Buta, M. 48, 72, 75, 81

ČČolaković, N. 22, 52Ćulibrk, D. 55Ćurčić, A. 63, 71

ĆĆulibrk, D. 55Ćurčić, A. 63, 71

DDesančić, D. 65

Despot, B. 53Dimitrijević, Z. 53Donat, D. 64Drapšin, M. 55Dugandžija, T. 59Džodić, R. 72, 75, 81

DžDžodić, R. 72, 75, 81

ĐĐilas, D. 17, 58Đošev, M. 78, 79Đurišić, I. 48, 72, 75, 81

EErić, D. 53Erić, M. 55

FFilipović, S. 20Fodor Fir, O. 68

GGajanin, R. 66Gavrilović, D. 48, 63, 81Georgievski Brkić, B. 50Gojković, Z. 66Golubović, A. 21Golubović, E. 74Goran, M. 75Granić, M. 22, 50, 52Gudurić, B. 23Guzijan, A. 53, 66

HHostić, D. 56

INDEKS AUTORA


IIlić, I. 51Ilić, J. 78, 79Ilić-Sabo, J. 70Inić, M. 48Inić, Z. 48, 81Ivanac, G. 24Ivanović, N. 22, 52Ivanov, O. 59Ivković-Kapicl, T. 17, 25, 26, 49, 70, 80

JJanjić, Z. 30, 32Jelić Jakovljević, N. 67Jevrić, M. 74, 81Jevtić, I. 68Jocić, D. 27Jovandić, S. 47Jovanić, I. 74Jovanović, P. 69

KKnežević, A. 73Kocić, M. 81Kojić, S. 22, 27, 53Kolarević, D. 81Korovljev, B. 56Kosovac, O. 22, 28Kostić, J. 52Kovač, A. 57Kovačević, P. 54Kozić, D. 58Kozomora, Z. 48Krivokuća, A. 15, 47

LLakić, T. 70, 80Lalošević, Đ. 79Lalošević, M. 79Lazarević, Lj. 56Lekić, S. 66Ličina, J. 59Ljubisavljević, R. 71Ljubotina, A. 59Lukić, D. 59Lukić, G. 78, 79

MMaksimović, M. 71Maksimović, Z. 71Marinković, M. 30, 32Marković, I. 31, 48, 72, 74, 75, 81Marković, N. 63Martinović, A. 48Matić, M. 69Milentijević, M. 51M., M. 65

NNićiforović, D. 64Nikolić, D. 22, 52Nikolić, J. 32Nikolić, O. 64Nikolić, S. 48, 81Nikolić-Tomašević, Z. 81Ninković, S. 81Novakov, I. 57Novaković, M. 33

PPešić, B. 69Petković, M. 53Petrović, N. 72Počekovac, M. 78Popović, B. 66Popović, L. 34Popović-Petrović, S. 57Prvulović Bunović, N. 17, 35, 58Pupić, G. 75

RRadovanović, B. 49, 80Radovanović, Z. 36Radović, M. 50Rakobradović, J. 47Rakočević, R. 73Raković, M. 74Ranisavljević, M. 21Roganović, D. 76, 77

SSantrač, N. 75Širić, Z. 51


Skurić, Z. 22, 52Soprenić, D. 76, 77Soprenić, V. 76, 77Sotirović Seničar, S. 64Srećković, M. 69Sredić, B. 22, 52Stajić, S. 78, 79Stamatović, Lj. 37Stanisavljević, N. 50Stefanović, D. 55Stojanović, M. 78Stojanović, S. 64Stojiljković, V. 27Šušnjar, S. 38, 63

SŠirić, Z. 51Šušnjar, S. 38, 63

TTerzić, N. 79Tot, T. 39, 40

UUjfeljan-Ristić, I. 56Urban, V. 78, 79

VVasiljević, T. 49, 70, 80Vasović, S. 41Veselinović, S. 53Veselinović, Z. 71Vicko, F. 18, 43Vilotijević, A. 27Vučaj-Ćirilović, V. 17, 42, 58Vujnović, S. 76, 77Vujović, D. 73

ZZarev, I. 71Zdravković, D. 22, 52Zečev, V. 49, 80

ŽŽegarac, M. 48, 81

PRVI SRPSKI SENOLOŠKI KONGRESSA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM

Novi Sad, 31. mart - 1. april 2017.

ZBORNIK SAŽETAKA

IzdavačSenološko udruženje Srbije,

Novi Sad (Sremska Kamenica)

UrednikProf. dr Dragana Đilas

Gra�čka pripremaAtelje, Beogradwww.atelje.rs

ŠtampaDosije studio, Beograd

www.dosije.rs

Godina izdavanja2017.

Tiraž200 primeraka

ISBN 978-86-920945-0-7

CIP - Каталогизација у публикацији - Народна библиотека Србије, Београд 618.19(048) СРПСКИ сенолошки конгрес са међународним учешћем (1 ; 2017 ; Нови Сад) Zbornik sažetaka / Prvi Srpski senološki kon-gres sa međunarodnim učešćem, Novi Sad, 31. mart - 1. april 2017. ; organizatori Senološko udruženje Srbije, Centar za KME Medicinskog fakulteta u Novom Sadu ; [urednik Dragana Đilas]. - Novi Sad : Senološko udruženje Srbije, 2017 (Beograd : Dosije studio). - 85 str. : ilustr. ; 24 cm Tiraž 200. - Registar. ISBN 978-86-920945-0-7

1. Сенолошко удружење Србије (Нови Сад) 2. Медицински факултет (Нови Сад). Центар за КМЕa) Дојка - Болести - АпстрактиCOBISS.SR-ID 230881548

Izražavamo zahvalnost sponzorima koji su pomogli održavanje

PRVOG SRPSKOG SENOLOŠKOG KONGRESASA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM

BioTechnology and Genetics d.o.o.

Marena Group Two

Mark Medical

Pro Media

ROCHE

ROCHE DIAGNOSTICS

TIM Co.

ALPHA IMAGING

ZBORNIK SAŽETAKA · 2018-10-04 · 14 PRVI SRPSKI SENOLOŠKI KONGRES • Novi Sad, 31. mart - 1....

Documents

Transcript of ZBORNIK SAŽETAKA · 2018-10-04 · 14 PRVI SRPSKI SENOLOŠKI KONGRES • Novi Sad, 31. mart - 1....