Zapraszamy do odbycia wraz z nami kolejnej literackiej ... · Jan Kochanowski 1530 - 1584 ... „...
Transcript of Zapraszamy do odbycia wraz z nami kolejnej literackiej ... · Jan Kochanowski 1530 - 1584 ... „...
Zapraszamy do odbycia wraz z nami kolejnej literackiej podróży.
Tym razem podążymy szlakiem jednego z najwybitniejszych twórców epoki renesansu.
Jan Kochanowski1530 - 1584
„Najsławniejszy poeto między poetami,
Ty nigdy nie umierasz, zawżdy jesteś z nami.”
Jan Kochanowski urodził
się w Sycynie w 1530 roku. Ojciec poety, Piotr, komornik radomski, z czasem sędzia sandomierski, był właścicielem kilku wsi w ziemi radomskiej. O matce, Annie z Białaczowskich, Łukasz Górnicki pisał: „ Pani Kochanowska stateczna kobieta i barzo trefna”.
Poeta posiadał liczne rodzeństwo - siedmiu braci i pięć sióstr. Literaturą oprócz Jana, zajmował się także Mikołaj i Andrzej.
Rok 1544 – Jan Kochanowski zapisuje się w poczet
studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego
w Krakowie. Wykładali wtedy jeszcze wybitni
humaniści – Piotr Roizjusz, Szymon Marycjusz,
a życie literackie i umysłowe rozwijało się bujnie.
W 1552 r. prawdopodobnie wyruszył poeta
z Królewca w podróż do Włoch, za „szeroki
Dunaj” i „ Alpy krzywe”, aby pogłębiać
i uzupełniać swoje wykształcenie
w ojczyźnie renesansu, aby dojrzeć
intelektualnie i uformować własny,
oryginalny program poetycki. Pobyt poety
we Włoszech trwał około pięciu lat.
Ostatnia podróż, podjęta około
1557 roku objęła także
wycieczkę do Francji
i ostatecznie zamknęła okres
zagranicznych peregrynacji
Kochanowskiego, okres,
którego znaczenie i wpływ na
ukształtowanie osobowości,
i losu twórczości poety trudno
przecenić.
Do kraju powrócił w 1559 roku i został
panem Czarnolasu. Zanim jednak w nim
osiadł, popróbował życia dworskiego.
Dzięki protekcji podkanclerzego koronnego
Piotra Myszkowskiego dostał się na dwór
królewski i uzyskał tytuł sekretarza.
Atmosfera panująca na dworze Zygmunta
Augusta nasycona była sprawami
o naprawę państwa. Wtedy to powstały
utwory polityczne: „ Satyr”, „Zgoda”,
„ Wróżki”, w których wyraził troskę
o przyszłość państwa.
Około roku 1574 żeni się poeta z Dorotą Podlodowską. Rozpoczyna się w jego życiu okres czarnoleski, najbardziej kojarzący się z tradycyjnym wizerunkiem poety, tworzącego w cieniu czarnoleskiej lipy, w wiejskim zaciszu, w otoczeniu rodziny i przyjaciół.
To tu, w cieniu czarnoleskiej lipy powstają kolejne cykle; „ Fraszek”, „ Pieśni”. To tu przygotowana została do druku: „ Odprawa posłów greckich” oraz ukooczony „ Psałterz”.
„ Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,
Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy; ”
FRASZKA – poeta bardzo lubił tę formę wypowiedzi. Kochanowski – bystry obserwator życia , zarazem obdarzony wyjątkowym poczuciem humoru, potrafił wychwytywad słabostki ludzkie i podkreślad celną poetycko pointą. Te drobne objętościowo utwory stanowią nie tylko zwierciadło obyczajowe, ale także charakterologiczne. Przekazują w skrótowy sposób wiele rysów życia charakterystycznych dla środowiska zamożnej szlachty.
„Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,[…]
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mnie pan tak kładzie,
Jako szczep napłodniejszy w hesperyjskim sadzie.”
Fraszki Jana Kochanowskiego przetrwały próbę czasu.
Do dziś bawią i uczą. Któż z nas nie zna takich fraszek , jak:
Fraszka stała się nowym gatunkiem literackim, uprawianym
w dobie odrodzenia i w następnych okresach. Warto
wiedzieć, że naśladowano Kochanowskiego, ale żaden
z jego następców nie osiągnął równej mu zwięzłości wyrazu
i trafności point.
„ Pieśni” – w nich dominuje refleksja ogólna. Opróczpieśni miłosnych, można wyróżnid też biesiadne,refleksyjne, polityczne.Są wśród nich także wspaniałe utwory religijne, jak naprzykład hymn: „ Czego chcesz od nas, Panie”. Poetawysławia w nim Boga przede wszystkim jako stwórcęi artystę. Wygłasza pochwałę piękna i ogromwszechświata.
„ Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie,I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.”
Odrębny cykl stanowi „ Pieśń świętojańska o Sobótce”,
w której poeta nawiązał do słowiańskiego obrzędu.
W sielankowej, czarnoleskiej inscenizacji pieśni dwunastu
panien sławią miłość i uroki życia wiejskiego.
W 1578 roku ukazała się w Warszawie w druku: „Odprawa posłów greckich”, wystawiona poprzednio na scenie dworskiej z okazji zaślubin Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną. Fabułę dramatu zaczerpnął Kochanowski z „ Iliady”. Główny konflikt stanowi w tragedii starcie się racji Antenora oraz Parysa, który zatrzymuje porwaną Greczynkę i naraża kraj na niebezpieczeństwo.
W 1579 roku wydany został drukiem„Psałterz Dawidów”. Praca nad przekładem psalmów trwała co najmniej osiem lat.
„Psałterz” był zbiorem psalmów, czyli pieśni religijno - patriotycznych, których autorstwo przypisywano starożytnym prorokom i królom.
„Psalmy” z muzyką znanego kompozytora renesansowego Mikołaja Gomółki, upowszechniły się jako pieśni kościelne. Niektóre z nich, na przykład: „ Kto się w opiekę odda Panu swemu…”, znane są do dziś.
Spokojne bytowanie w Czarnolesie przerwałwypadek, który zaważył i na postawie życiowej,i na dalszej twórczości Kochanowskiego. Zmarłaukochana córka poety, niespełna trzyletniaUrszulka, córka, z którą wiązał poeta wielkienadzieje. Wierzył, że odziedziczyła po nim talentpoetycki.
„ Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim.
Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:
Jedną maluczką duszą, tak wiele ubyło.”
„ Treny” uznane są za szczytowe osiągnięcie
liryki Kochanowskiego. Poeta wykazał
w tym cyklu niezwykłą subtelnośd
odczuwania, stworzył dzieło poetyckie,
przejmujące prawdą wewnętrzną. Potrafił
w pełni sobie uświadomid swe uczucia
i wyraził je z artyzmem wprost
niezrównanym także w skali europejskiej.
Poeta umarł 22 sierpnia 1584 roku w czasie pobytu w Lublinie. Przypuszcza się, że przyczyną śmierci był zawał serca.
MUZEUM JANA KOCHANOWSKIEGO
PREZENTACJĘ PRZYGOTOWAŁY:
Paulina Pietrzyk i Wiktoria Świątek uczennice klasy III „d”
Samorządowego Gimnazjum nr 1 w Busku – Zdroju
pod kierunkiem naucz. języka polskiego
Pani Bożeny Ziętarskiej
Nasza literacka podróż dobiegła kooca. Dziękujemy za uwagę.