yunus.hacettepe.edu.tryunus.hacettepe.edu.tr/.../Sosyal_Fobi/text/sosyal_fobi.docx · Web viewNOT:...

NOT: Ders notları henüz yeterince yapılandırılmamış, kaynakça kısmı kesin olarak oluşturulmamıştır. Sadece sınava hazırlık için kullanınız, lütfen kimseyle paylaşmayınız! Ayrıca bu notların dersin yüz yüze kısmına ek olarak kullanılması gerektiğini, tek bir kaynak olarak yeterli olmadığını unutmayınız!

HÜ BÖTE 2011 – 2012 Güz Dönemi BTÖ 315 UZAKTAN EĞİTİM DERS NOTLARI

Hazırlayan: Öğ. Gör. Dr. Selay ARKÜN KOCADERE

İçindekilerİZLENCE......................................................................................................................3UE'NİN TEMELLERİ....................................................................................................4

UE nedir?.................................................................................................................4Neden UE?...............................................................................................................4UE Sınırlıkları...........................................................................................................4UE Kavramları..........................................................................................................4UE Tarihçesi.............................................................................................................5

UE UYGULAMALARI...................................................................................................6UE KURAMLARI..........................................................................................................7

Özerklik ve Bağımsızlık Kuramları (Keegan, 2004)..................................................7Sanayileşme Kuramı (Keegan, 2004).....................................................................10Etkileşim ve İletişim Kuramları (Keegan, 2004)......................................................11

UE MODELLERİ........................................................................................................14E-ÖĞRENME TEKNOLOJİLERİ................................................................................16

E-kitap, E-Rehber, E-Dergi, E-Gazete, E-Bülten....................................................16Radyo ve Televizyon..............................................................................................16Çoklu Ortam Uygulamaları.....................................................................................16Akışkan Ses ve Video.............................................................................................16İtme Teknolojiler ve Veri Kanalları..........................................................................16Hızlı ileti sistemi (Instant Messaging).....................................................................16Sesli ve Görüntülü Sohbet / Konferans..................................................................16Beyaz Tahta...........................................................................................................17Web 2.0 Araçları (Usluel, Mazman, 2009)..............................................................17

Blog:...................................................................................................................17Viki:.....................................................................................................................18Podcast:..............................................................................................................18Sosyal Ağlar:......................................................................................................19

ÖYS, İYS (Elmas, Doğan, Biroğul, 2008)...............................................................20Kablosuz Teknolojiler, Gömülü Sistemler (Arkün, Aşkar, 2010).............................20Öğrenme nesneleri.................................................................................................22Anlamsal web ve Ontolojiler...................................................................................23

UE’İN BİLEŞENLERİ.................................................................................................24Çevrimiçi Öğrenme Çerçevesi................................................................................24


UE’in Bileşenleri.....................................................................................................24UE Takımı..............................................................................................................26

UE Takımı Örnek Ürün Geliştirme Süreci...........................................................26UE’de ÖĞRETİM TASARIMI.....................................................................................27

ADDIE Öğretim Tasarımı Modeli............................................................................27Web Tabanlı Öğretim Tasarımı için modeller.........................................................28

Doğrusal tasarlanmış öğretim.............................................................................28Dallandırarak tasarlanmış öğretim......................................................................29Hiper-içerik olarak tasarlanmış öğretim..............................................................29Öğrenci yönlendirmeli tasarım............................................................................30

E-DEĞERLENDİRME................................................................................................31UE UYGULAMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ....................................................33E-ÖĞRETMEN..........................................................................................................34E-ÖĞRENEN.............................................................................................................35KAYNAKÇA...............................................................................................................36


İZLENCE (Ders Dönemi: 3 Ekim Pzt - 22 Ocak Pzr)

HAFTA İŞLENECEK KONU

1 UE’nin Temelleri

2 UE Uygulamaları

3 UE Uygulamaları

5 UE Kuramları

6 UE Modelleri

8 E-Öğrenme Teknolojileri

9 E-Öğrenme Teknolojileri

10 UE’in Bileşenleri + UE’de Öğretim Tasarımı

11 Ara Sınav

12 UE Uygulamalarının Değerlendirilmesi, E-Değerlendirme

13 E-Öğretmen, E-Öğrenen

14 Proje Taslak Sunumları

15 UE’in Geleceği

16 - 17 Proje Sunumları


UE'NİN TEMELLERİ

UE nedir?Farklı mekanlardaki öğrenci, öğretmen ve öğretim materyallerinin iletişim teknolojileri aracılığıyla bir araya getirildiği kurumsal bir eğitim faaliyetidir (Gülbahar, 2009, sf 2).

Neden UE? (Moore, & Kearsly, 2005, sf 7)Eğitim olanaklarını arttırması,Bilgi ve becerileri güncelleme olanağı sağlaması,Eğitim kaynaklarının maddi olarak daha verimli kullanımını sağlaması,Mevcut eğitim yapılarının kalitesini arttırmakta destek sağlaması,Eğitim sisteminin kapasitesini geliştirebilmesi,Farklı yaş grupları arasındaki dengesizliği kapatabilmesi,Belirli hedef kullanıcılara eğitim kampanyalarını götürebilmesi,Anahtar gruplar için acil eğitim sağlayabilmesi,Yeni konu alanlarındaki eğitimin kapasitesini genişletmesi,Eğitimi iş ve aile hayatıyla birlikte yürütebilecek şekilde sunabilmesi,Eğitim deneyimine uluslararası bir yan kattırması,

UE Sınırlıkları (Eğitek, 2006)Uzaktan eğitimin sayılan yararlarının yanı sıra bazı sınırlılıkları da vardır: Öğrenme ortamlarında önemli görülen yüz yüze etkileşim ortam ve olanakları, Öğrenme sürecinde karşılaşılan öğrenme güçlüklerinin anında çözülememesi ve bu

durumun ardından gelişebilecek sıkıntılar, Anında yardım görememe ve sorunun giderilmemesinden kaynaklanan davranışların

gelişimi, Kendi kendine çalışma alışkanlığı olmayan ve bu yeteneğini geliştirmemiş bireyler için

planlama zorluğu, Çalışan bireylerin kendine ayıracakları vakitte ders çalışma zorunluluğu, Laboratuar, atölye gibi uygulama ağırlıklı konuların işlenmesindeki sınırlılıklar, Öğrenci sayısındaki fazlalık nedeni ile iletişimdeki sınırlılıklar.

UE Kavramları (Anohina, 2005)Uzaktan eğitim alanında çalışan araştırmacılar, öğrenme öğretme yaklaşımları ve kullanılan yolları tanımlarken çok çeşitli kavramlar kullanmışlardır, bu da karşımıza geniş bir terminoloji çıkartmaktadır (Anohina, 2005): Uzaktan öğrenme (Distance learning) e-öğrenme (e-learning) Bilgisayar tabanlı öğrenme (Computer-based learning) Çevrimiçi öğrenme (Online learning) Internet tabanlı öğrenme (Internet-based learning) Web tabanlı öğrenme (Web-based learning)

Uzaktan öğrenme, öğrenmenin elektronik olmayan (örneğin mektup) boyutlarını da barındırdığı için e-öğrenme terimine göre daha geniş bir terimdir.E-öğrenme için herhangi bir elektronik aracın kullanılması yeterlidir. Bu sebepten araçları belirli ve sınırlı olan çevrimiçi öğrenme ve bilgisayar tabanlı öğrenme (ağsız öğrenme), e-öğrenmenin alt kümeleridir.

Web tabanlı öğrenme

Internet tabanlı öğrenme

Çevrimiçi öğrenme

Bilgisayar tabanlı öğrenme

Uzaktan öğrenme

E - öğrenme

18. Yüzyıl 19. Yüzyıl 20. Yüzyıl

Mektupla ÖğretimRadyo ve Televizyon

Açık Öğretim Tele Konferansİnternet ve Web


Bilgisayar tabanlı öğrenmede ise, bilgisayarın bir ağa bağlı olması gerekmez, öğrenme materyalleri yereldir. Böylelikle bilgisayar tabanlı öğrenme, çevrimiçi öğrenmeden bağımsız bir kavram olup e-öğrenmenin altında yer alır.Çevrimiçi öğrenme herhangi bir ağ aracılığıyla düzenlenebilir. Böylelikle Internet tabanlı öğrenme, çevrimiçi öğrenmenin bir alt kümesi olmuş olur. Internet tabanlı öğrenme kavramı web tabanlı öğrenme kavramına göre daha geniştir, çünkü Internet, birbirine bağlanmış binlerce bilgisayar ağlarından (ulusal, bölgesel, ticari ve örgütsel) oluşan dünyanın en büyük ağıdır ve web servisinin yanı sıra e-posta, dosya transferi gibi daha birçok servisi barındırır. Bu sebeple öğretim sadece web yoluyla kısıtlı değildir, örneğin e-posta yoluyla da yapılabilir. Bunun yanı sıra Internet'te sadece http protokolü değil, başka özel protokoller de kullanılabilir. Web tabanlı öğrenme Internet tabanlı öğrenmenin altında yer alır; çünkü web Internet hizmetlerinden sadece birisidir, web'de html, web tarayıcı, hiper metin, URL kullanılır ve http protokolüne dayalıdır. Bu nedenle en dar kapsamlı terimdir.

UE TarihçesiUE tarihçesine bakıldığında yaşanan süreçlerin genel olarak şekilde gibi beş ana başlık altında toplandığı gözlenmektedir. Gelişen İnternet ve web teknolojileri öğretimin niteliğinin ve kalitesinin artmasında önemli rol oynamıştır (Gülbahar, 2009, sf 26).


UE UYGULAMALARI

Gruplar halinde aşağıdaki 4 ana başlıkta öğrenci sunumları yapılmıştır:

1. Açık Üniversiteler2. Firmaların UE Çalışmaları3. Kamu Kurumlarının UE Çalışmaları4. Üniversitelerin UE Çalışmaları


UE KURAMLARIUzaktan eğitim kuramlarını 3 ana başlık altında toplamak mümkündür: (Keegan, 2004)

1) Özerklik ve Bağımsızlık Kuramları: 1960’ların sonları, 70’lerin başlarında ortaya atılmış kuramlardır. Başlıca temsilcileri Delling, Wedemeyer ve Moore’dur.

2) Sanayileşme Kuramı: 1970’lerin başında Peters’ tarafından ortaya konan kuramdır.3) Etkileşim ve İletişim Kuramları: Daha çağdaş görüşlere dayanan kuramlardır.

Holmberg, Baath, Sewart, Smith ve Daniel temsilcileridir.

Özerklik ve Bağımsızlık Kuramları (Keegan, 2004)

Yardımcı Organizasyon

Delling uzaktan eğitimi, yapay sinyal taşıyıcıların yardımlarının olduğu, öğrenme ve iletişim süreçlerinin çok boyutlu sistemi olarak görmektedir. Delling’e göre söz konusu 8 boyut vardır.

Öğrenen Aile, yönetim vs. gibi bir topluluk Yardımcı organizasyon (Herhangi bir uzaktan eğitim kurumu) Öğrenme hedefi Öğrenilecek bir içerik Öğrenmenin sonucu Uzaklık Sinyal taşıyıcı

Delling’in en dikkat çekici yanı, öğretmeni boyutlardan biri olarak ele almamasıdır, uzaktan eğitimin öğrenenle yardım organizasyonu arasında yapay sinyal taşıyıcılar sayesinde gerçekleştiğini savunur. Öğretmenin rolünü minimuma indirerek, öğreneni daha fazla özerk ve bağımsız kılmaktadır. Delling’e göre uzaktan eğitimden en çok faydalananlar yetişkinlerdir ve yetişkinler klasik öğretmen-öğrenci çerçevesinde yer almak istememektedirler, öğrenenleri bağımsızlaştırmak bu açıdan önemlidir.

Bağımsız Çalışma

“Bağımsız çalışma” terimi ilk olarak Wedemeyer tarafından ortaya atılmıştır. Bağımsız öğrenme, öğrenenlerin okuldan farklı bir ortamda, belki öğretmenlerce yönlendirilip, ancak öğretmenlere bağlı olmadıkları, öğrenme sorumluluklarını üstlendikleri, belli bir serbestliğe sahip oldukları öğrenmeye denir (Wedemeyer, 1973).

Wedemeyer’e göre kimse, yeterli maddi imkanı olmadığı, coğrafik konumu, sosyal dezavantajları, sağlık engelleri ya da bir kuruma dahil olamadığı için eğitimden yoksun kalmamalıdır. Wedemeyer bağımsız çalışmada ilerleme hızının birey tarafından belirlenmesi, eğitiminin bireyselleştirilmesi ve hedef seçiminde serbest olunması gerektiğini savunmaktadır.

Wedemeyer’in önerdiği sistemin özellikleri:

Sistem tek bir öğrenci olsa bile, aynı mekân, aynı zaman ve öğretmene ihtiyaç duyulmadan öğrenenlere istedikleri yerde çalışabilme imkânı sunulmalıdır.


Sistem öğrenene öğrenme konusunda daha fazla sorumluluk verir. Sistem öğretim elemanlarını yönetim türündeki sorumluluklarından kurtarır, böylece

eğitim amaçlı görevlere daha fazla zaman ayırabilirler. Sistem öğrenenlere kurslar, kullanılan yöntemler vs. konularında fazla seçenek

sunabilmelidir. Sistem etkililiği kanıtlanmış öğretim ortam ve yöntemlerini kullanmalıdır. Sistem ortam ve yöntemi kaynaştırmalı, böylece konuyu bilinen en iyi yöntemle

öğretmelidir. “Eklemeli ortam programları”na uyum sağlamak adına sistem yeniden tasarlanmayı

ve geliştirilmeyi gerektirebilir. Sistem bireysel farklılıklara uyumu sağlayacak olanakları korumalı ve geliştirmelidir. Sistemde, öğrencilerin başarıları çalışma yerleri, hızları, yöntemleri, düzenleri göz

önüne alınmadan değerlendirilmelidir. Sistem öğrencilerin kendi kendilerine başlamalarına, durmalarına ve kendi

hızlarında öğrenebilmelerine izin vermelidir.

Wedemeyer eğitimdeki yer-zaman engellerinin ancak, öğretimle öğrenmenin birbirinden ayrıldığında ortadan kalkacağını söylemektedir. Buradan yola çıkarak bağımsız çalışma sistemi için 6 özellik belirlemiştir:

Öğrenci ve öğretmen ayrı yerlerdedir. Öğrenme ve öğretmenin normal süreci, yazı veya diğer medyalar aracılığıyla

yürütülür. Öğretim bireyselleştirilir. Öğrenme, öğrenci etkinlikleri sonucu meydana gelir. Öğrenme, öğrencinin kendi çevresinde erişilebilir durumdadır. Her öğrenci kendi öğrenme sorumluluğunu alır, istediği zaman başlama ve bitirme

özgürlüğü vardır.

Wedemeyer’e göre öğrenme-öğretme durumları 4 öğe içerir.

Öğretmen, Öğrenen veya öğrenenler, İletişim sistemi veya tipi, Öğretecek ya da öğrenilecek bir şey.

Wedemeyer, her öğrencinin uzaktan eğitimde başarı sağlayamayabileceğini, çünkü uzaktan eğitimin kolay bir metot olmadığını da vurgulamaktadır. Uzaktan bir öğrenin başarı yolundaki 5 engeli şu şekilde belirlemiştir:

Göreve karşı ilgi ve motivasyon geliştirebilme Özellikle başlayamayanlar, erken bırakanlar ve başarısızlar için çalışmaya hazır

olma Uzaktan öğrenilecek konunun yapısını kavrayabilme Hem analitik hem bilgilendirici düşünme Süreci öğrenme esnasında değerlendirme


Özerklik ve Uzaklık

Moore uzaktan eğitimi öğrenen ile öğretmenin ayrı mekânlarda olduğu, bu sebeple de iletişimin insan yerine bir araçla sağlandığı eğitim sistemi olarak tanımlamıştır. Öğrenen, öğretmen ve iletişim aracı olmak üzere 3 alt sistemi olduğunu söylemiştir.

Moore’un kuramı özerklik ve uzaklık olmak üzere 2 ana değişken üzerine oturmaktadır.

Uzaklık söz konusu olduğunda şöyle bir tablo yapmıştır:

Program Tipi ÖrneklerEn uzak -D - S Bağımsız okuma- kendinden yönetimli programları çalışma

-D + S İletişim yönteminin radyo ya da televizyon olduğu programlar +D + S Genellikle, mektuplaşma yöntemini kullanan programlarEn az uzak +D - S Öğretici (tutorial) türü programlar

D: (Dialog) İki yönlü iletişim, S: (Structured) Öğretmen tarafından yapılandırılmış

Moore özerklik söz konusu olduğunda ise, geleneksel okul düzenlemelerinde öğrenenlerin, öğretmenlere bağlı pasif bireyler olarak kaldığını açıklar. Uzaktan eğitimde, öğrenen ile öğretmen arasında bir açık vardır, öğrenen sisteme ve programa katılmak için daha fazla sorumluluk almak zorundadır. Öğrenci ne kadar özerkse, öğretmenin yardımına o kadar az ihtiyaç duyar.

Moore öğreneni özerklik açısından değerlendirmek için aşağıdaki 3 soruyu kullanmayı önermektedir:

Amaçların seçiminde özerklik: Hedefler öğrenen tarafından mı, öğretmen tarafından mı belirlenmiştir?

Çalışma yönteminde özerklik: Çalışma yöntemi, kaynaklar ve araçların seçimi öğrenen tarafından mı, öğretmen tarafından mı yapılmıştır?

Değerlendirmede özerklik: Değerlendirmedeki kriterler ve metot öğrenen tarafından mı, öğretmen tarafından mı belirlenmiştir?

Moore bu sorulara verilecek yanıtla şu şekilde bir tablo oluşturmuştur:

Örnek Hedef Koyma

Uygulama Değerlendirme

Özel çalışma A A ALondra Üniversitesi dışardan derece alma A A NSpor becerisi öğrenme A A NAraba kullanmayı öğrenme A N AÖğrenenin kontrolünde olan ve değerlendirme yaptığı dersler N A A

Öğrenenin değerlendirmeyi yaptığı dersler N N AGenel olarak bağımsız dersler N A NKredi için bağımsız dersler N N N

A: Özerk

N: Özerk olmayan

İlk ve ikinci tablo düşünülürse, Moore’un her tür eğitimi özerklik ve uzaklık değişkenlerine göre sınıflandırabileceğini görürüz. Örneğin, AAA-D-S en bağımsız, NNN+D+S ise en bağımlı eğitim türleridir.

AAA

AAN

ANA

ANN

NAA

NNA

NAN

NNN

-D-S

-D+S

+D+S

+D-SAz uzaklık

Çok uzaklıkÇok bağımsız

Az Bağımsız

Az özerk

Çok özerk


İki tablo birleştirildiğinde de ortaya şu yapı çıkar:

Sanayileşme Kuramı (Keegan, 2004)

Peters, kuramında uzaktan eğitimdeki öğrenme – öğretme süreciyle, bir endüstriyel ürün geliştirme sürecinin benzerliklerini ele almıştır. Uzaktan eğitimi öğrenme - öğretmenin sanayileşmiş bir şekli olarak görmektedir.

Heimann ve Schultz tüm öğrenme – öğretme süreçlerinin 6 temel öğe üzerine yapılandırıldığını söylemişlerdir. Peters da bu fikre katılmış, uzaktan eğitimin de bu 6 öğe üzerinden incelenebileceğini söylemiştir:

Hedefler İçerik Yöntemler Ortam seçimi Öğrenenlerin sağlaması gereken ön koşulları Sosyo-kültürel ön koşullar

Peters uzaktan eğitim kurumlarıyla yaptığı araştırmalar sonucunda uzaktan eğitimin sanayi devrimi ile birlikte ortaya çıktığını savunmuş ve uzaktan eğitimin endüstriyel ürünlerin üretimi ile karşılaştırılarak analiz edilebileceğini vurgulamıştır.

Peters, uzaktan eğitimin analizinde şu kategorileri kullanmıştır:

Rasyonelleşme: Sabit kalitede, verimlilikte, teorik olarak sınırsız sayıda öğrenciye eğitim verilir.

İş bölümü: Uzatan eğitimin avantajlarını kullanabilmek için yerine getirilmesi gereken bir ön koşuldur. Örneğin kalabalık gruplarda değerlendirmenin tümünü akademisyenlerin yapması olanaksızdır, bu iş bölünür.


Mekanikleşme: Uzaktan eğitim kullanılan araçlarla birlikte beraberinde mekanikleşmeyi getirmekte, eğitimin doğasını değiştirmektedir.

Toplanma çizgisi: Kadro yerinde oturur, insanların görevleri aynı kalır, ancak öğretim sorumluluğu belli zamanlarda yer değiştirir.

Kitle üretimi: Büyük kitleler eğitilir. Planlama ve hazırlama: Tıpkı endüstrideki gibi kapsamlı programlama

yapılır. Standardizasyon: Geleneksel öğretime göre çok daha yüksek derecede

standartlaşma gerekmektedir. Fonksiyonel değişim ve objektifleşme: Uzaktan eğitimle beraber fonksiyonlar

değişmektedir. Örneğin öğretmenin rolünde en azından bilgiyi sağlama, değerlendirme ve danışmanlık yapma gibi 3 alanda değişim olmuştur, bunlardaki yükün çoğu uzaktan eğitimi sağlayan kuruma aktarılmıştır.

Tekelleşme: Uzaktan eğitim kurumlarının belli bir bölge ya da ulusal eğitim alanında tekelleşme eğilimi vardır. Yoğunlaşma ve merkezileşme uzaktan eğitim sistemlerinin yönetiminin temel karakteristikleridir.

Etkileşim ve İletişim Kuramları (Keegan, 2004)

Çift Yönlü iletişim

Baath kuramında uzaktan eğitimin temeline öğretmen ile öğrencinin çift yönlü iletişimini koymuştur. Bu kurama göre merkezdeki uzaktan öğretmendir ve Baath öğretmenin önemini sıklıkla vurgulamaktadır.

Öğrenenler öğrenmeye başlamak ve motive olmak için bir öğretmene ihtiyaç duyarlar. Ayrıca öğretmenin rolü sadece hataları düzeltmek ya da değerlendirme yapmak değildir, pedagojik olarak bir takım fonksiyonları olmalıdır, materyalleri öğrenenlere bireyselleştirerek yansıtmak, onların ön yaşantılarını, bilişsel şemalarını göz önünde bulundurmak ve onlarla iyi ilişkiler kurmak da görevlerindendir.

Yapılandırılmış öğretici konuşma

Holmberg’e göre uzaktan eğitimde en önemli şey bireysel öğrenmedir ve yönetim, öğretmen, grup çalışmaları, değerlendirme vs. bireysel çalışmayı destekleme derecesine göre önem kazanır.

Holmberg, tamamen bireyin hızına göre ayarlanmış, değerlendirmenin serbestçe seçildiği, karşılıklı iletişimin ve dönütlerin bol olduğu bir sistemi savunmaktadır.

Holmberg kuramını bireysel çalışmaya dayandırmış olsa da, öğretmenin önemini yadsımamakta, hatta kurumla öğrenci arasındaki iletişimin yapılandırılmış, yönlendirilmiş ve öğretici bir şekilde olması gerektiğini söylemektedir.

Holmberg, kuramını 7 öneriye dayandırmıştır:

1. Öğretimin merkezinde öğrenen ile öğretmen arasındaki etkileşim vardır ve bu etkileşim öğrencilerin farklı görüşler, yaklaşımlar ve çözümlerle kursa katılımına olanak verir.

2. Öğrenme ortamlarına katılmada ait olma hissi taşımak ve öğretmenle iletişimin rahat olması öğrenmenin zevkli hale gelmesini sağlar.

3. Memnuniyeti, öğrencinin motivasyonunu artırır.4. Karar verme süreçlerine katılım, öğrenci motivasyonunu artırır.


5. Yüksek motivasyon öğrenmeyi destekler.6. Arkadaşça davranmak ve konulara erişimdeki kolaylık, öğrenmeyi zevkli hale getirir. Bu

da öğrenci motivasyonunu artırır ve etkili öğrenmeler sağlar.7. Öğretimin etkililiği öğrencinin ne kadar öğrendiğiyle belirlenir.

Etkileşim ve bağımsızlık

Daniel kuramında uzaktan eğitim sisteminin yapısı içerisinde etkileşimle bağımsızlığın dengesine değinmiştir.

Bağımsızlık EtkileşimBir metin okumaEvde TV izleme Bir ev deneyini gerçekleştirmeBir ödev yazma

Telefonda tartışmaÖdevler üzerine yorumda bulunma Grup tartışmalarıYatılı yaz okulları

Daniel’e göre uzaktan eğitim sistemleri içerisinde öğrencilerin yalnız çalıştığı ve onlar sayesinde etkileşime geçtiği aktiviteleri barındırırlar. Bir uzaktan eğitim sisteminde esas yapılması gereken etkileşimle bağımsızlığın dengeli bir şekilde sağlanmasıdır. Daniel derslerin kesinlikle tamamen bağımsız olarak tasarlanmaması gerektiğini savunmaktadır. Bağımsızlık arttıkça, öğrenenin dersi tamamlama ihtimali de düşmektedir. Ancak baskı yapılmasını da uygun bulmamakta, etkileşimle sosyalleşme ve dönütün sağlanması gerektiğini savunmaktadır.

İlginin devamlılığı

Sewart’a göre uzaktan eğitimde önemli olan, öğrencilerin öğrenme için ilgisinin devamlılığının sağlanmasıdır. Sewart uzaktan eğitimdeki hiçbir materyalle bir öğretmenin yüz yüze eğitimde sağladıklarının sağlanamayacağını savunmaktadır. Bu sebeple kurumla öğrenci arasında köprü görevi görecek bir aracının olması gerektiğini söylemektedir.

Entegre edilmiş tarz

Smith yapısını şu fikirler üzerine temellendirmiştir:

Dışardan öğretim yarı zamanlı öğretmenler tarafından değil, tam zamanlı olacak şekilde üniversitenin fakülteleri tarafından yapılmalıdır.

Üniversite bir topluluktur ve uzaktan öğrencilerde bu topluluğun parçası olmalıdırlar. Uzaktan eğitim sadece geleneksel yöntemlerin kullanılmasıyla yapılmamalıdır. Yalnız öğrenme materyallerine yoğunlaşma, öğrenme sürecinin sosyalleşme

boyutunu yok edip, öğrencileri insanlıktan çıkarabilir. Etkileşim yalnız materyalle değil, diğer öğrenciler ve özellikle öğretmenle de

olmalıdır.

Smith’in uzaktan eğimin nasıl olması gerektiğine dair 8 inancı vardır:

Meşruluk: Devamlı eğitim ve dış çalışmalar üniversitelerin meşru fonksiyonlarıdır. Ana aktivite: Uzaktan eğitim üniversitelerin tam zamanlı akademik personeli

tarafından sağlanmalıdır. Bağlılık: Sürecin tüm sorumluluğu akademik personel üzerindeyse ve

bölünmemişse, öğrenci ile öğretmen arasında bağlılık olması beklenir. Eşitlik: Eğer eğitimi aynı personel sağlar, değerlendirmeyi aynı kişiler yaparsa eşitlik

sağlanır. Etkileşim: Öğretmen – öğrenci, öğrenci - öğrenci grup tartışmaları faydalıdır. Farklılık: Değişik öğretim yöntemlerinin kullanımı öğrenci farklılıkları açısından iyidir.


Bağımsızlık: Öğrencilerin kendi hızlarında hareket edebilmeleri, uzaktan eğitimlerin özelliklerindendir.

İletişim: Bir uzaktan eğitim sisteminin uygun bir yönetime ihtiyacı vardır.

Genel anlamda kuramların ue alanına getirilerini özetlemek gerekirse (Aşkar, 2003);

Özerklik ve Bağımsızlık Kuramları: Öğrencinin öğrenme sorumluluğunun artmasıÖğrencinin kendi hızında çalışabilmesiÖğrenciye ihtiyaçlarına uygun seçenekler sunulmasıSanayileşme Kuramı:Eğitim ve öğretimin sanayileşmesiÖğretim materyallerinin üretimiİşgücü bölümü, makineleşme, kitle üretimi, planlama, organizasyon, kontrol, pazarlama, standartlaşmaEtkileşim ve İletişim Kuramları: Öğretimin öğrenen ve öğretenin etkileşimine dayandırmaDuygusal katılımın, memnuniyetin, öğrenenin karar süreçlerine katılımının, arkadaşça bir ortam oluşturulmasının vs. önemsenmesi


UE MODELLERİModellerin yapısı ve işlevleri nedeniyle her birinin kendine özgü güçlü ve zayıf yanları vardır, ancak tüm uzaktan eğitim modelleri için geçerli olması beklenen temel özellikler şunlardır (Usluel, Mazman, 2009)

Öğrencinin derse ulaşımı teknoloji aracılığı ile olmalıdır. Öğrenci, öğretmen ve ders materyalleri arasında etkileşim sağlanmalıdır. Eğitim-öğretim fiziksel, elektronik ve/veya sanal bir ortamda yapılmalıdır. Öğretim yöntem ve materyalleri öğrencinin kendi kendine öğrenmesine olanak

sağlamalıdır. Öğrencinin derse erişimi en üst düzeyde sağlanmalıdır.

İletişimin nasıl sağlandığına bağlı olarak eğitim modelleri tek/çift yönlü olarak sınıflandırılabilir. Tek yönlü iletişim modeli; öğrenme-öğretme faaliyetlerinin yapıldığı ortamda bulunan öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci grupları arasındaki iletişimin tek yönlü olduğu, çift yönlü iletişim modeli ise iletişimin karşılıklı olduğu dağıtım modelidir (İşman, 2004, sf 22).

UE uygulamaları zaman ve mekân kavramlarının bileşimi göz önüne alınarak ise dört model şekilde de incelenebilir (Gülbahar, sf 9):

Eş Zamanlı (Senkron)

Ayn

ı Yer

Aynı zaman + Aynı yer Aynı zaman + Farklı yer

Farklı Yer

TahtaTepegözBilgisayar – Projeksiyon SistemiDoküman Kamera

Sesli KonferansTele KonferansUydu Yayını – TVİnternet – BilgisayarSohbet

Bilgisayar Destekli EğitimÇoklu Ortam UygulamalarıCD-ROM, DVD

İnternet – BilgisayarWorld Wide Web (www)E-postaForum

Farklı zaman + Aynı yer Farklı zaman + farklı yerFarklı Zamanlı (Asenkron)

Senkron ve asenkron öğretimin avantaj ve dezavantajları (Valdez,2001; aktaran Usluel, Mazman, 2009, sf 231):

Senkron Asenkron

Ava

ntaj

ları

Öğrenci ve öğretici arasında gerçek zamanlı etkileşim sağlar

Üretimi daha hızlı gerçekleşir Kolay kurulur ve modifiye edilir. Esneklik: Öğretmen doğaçlama

yapabilir.

Öğrencilerin herhangi bir zaman çizelgesine uymasını gerektirmez

Kolay dağıtılır. Öğrenciye kendi hızında ilerleme

sağlar Öğrencinin kendi yolunu

belirlemesini sağlar


Dez

avan

tajla

rı Katılımcıların koordine olmasını ve zaman çizelgesine uymasını gerektirir

Sürdürülmesi ve standartlaştırılması bazen zor olabilir

Öğrenciler kendi hızında öğrenemez Bireysel keşfetmeyi desteklemez

Karmaşık durumlarda bilginin uygulanması için uygun değildir.

Başlangıçta üretimi pahalı ve zaman alıcıdır.

Öğrenci ve öğretici arasında anında dönüt ve etkileşim yoktur.

Karma (Blended) uzaktan eğitim modelinde ise, senkron ve asenkron, uzaktan eğitim ile yüzyüze (geleneksel) eğitim tekniklerinin birlikte kullanımı söz konusudur. Bu model, özellikle anında geri bildirim ve etkileşime ihtiyaç duyulan durumlarda senkron; zaman sınırlılığının olduğu durumlarda asenkron; değerlendirme sürecinde yüzyüze ortam ve uygulamaların sağlanması gibi hem senkron ve asenkron hem de yüzyüze öğretimin avantajlarından yararlanılan, öğrenci ve öğretici için esneklik sunmaktadır (Smith, 2009, aktaran Usluel, Mazman, 2009, sf 232)


E-ÖĞRENME TEKNOLOJİLERİ

E-kitap, E-Rehber, E-Dergi, E-Gazete, E-Bülten İçerik açısından kalitesi önemli olmakla beraber metin, resim, şema ve benzetimleri elektronik ortamda hazırlamak, web ortamına aktarmak ve iletimini sağlamak daha kolaydır. Basılı olarak da kullanılabilir. (Gülbahar, 2009, sf 75)

Radyo ve Televizyon Radyo ve TV yayınları da internete kolayca aktarılabilir. Ayrıca canlı bağlantılar sayesinde etkileşim de sağlanabilir. (Gülbahar, 2009, sf 75)

Çoklu Ortam Uygulamaları Çoklu ortam metin, grafik, ses, animasyon ve video türlerindeki içeriğin bilgisayarı kullanarak bir araya gelmesinden oluşmaktadır. Internet bağlantı hızının her zaman yeterli olmaması nedeniyle çoklu ortamlar CD ve DVD üzerinden iletilmeye devam etmektedir. Ancak son yıllarda kullanılan veri akışı (streaming) yöntemi bu duruma çözüm olmaya başlamıştır. (Anderson, 2004, sf 115-116)

Akışkan Ses ve Video Veri akışı (Streaming) internet üzerinden ses ve video dosyalarının sıkıştırılarak bir bilgisayardan diğerine gönderilmesini sağlayan veri transfer yöntemidir; veri, karşı bilgisayara ulaştığı anda görüntülenmeye başlar, bu yöntemde eskiden olduğu gibi tüm dosyanın yüklenmesi beklenmez. Akışkan ses/video oluşturmak için farklı programlar mevcuttur. Akışkan ses dosyasının ue’de kullanımına örnek ders içerikleri, röportajların ses kayıtlarının kullanılması olabilir; akışkan videonun en çok kullanılan örneği ise ders anlatan öğretim elemanı çekimleridir, özellikle canlandırma ve gösterip yaptırma gereken konular için idealdir. (Anderson, 2004, sf 116-119)

İtme Teknolojiler ve Veri Kanalları (Push Technologies & Data Channels) “İtilmiş İçerik” kanalları genelde zengin ve dinamik içerik sunan kaynaklardır. Kanallar bilgisayarlar arasında isteğe bağlı olarak uyarlanmış iletişim yollarıdır. Tarayıcıdaki “Sık Kullanılanlar”la benzerlik gösterir, ancak daha fazla özellik ve etkileşim söz konusudur. (Anderson, 2004, sf 120-121)

Hızlı ileti sistemi (Instant Messaging) Kısa mesajların bir bilgisayardan diğer bilgisayara iletimini sağlayan ICQ, MSN, Yahoo Messenger gibi programlar vardır. Metin tabanlı sohbet, sesli sohbet, görüntülü sohbet, dosya paylaşımı mümkündür, ayrıca gönderilen mesajın kişi çevrimiçi olana kadar sunucuda bekletilmesi ve sonra iletilmesi, kişiler çevrimiçi olduğunda diğer kişilere uyarı gönderilmesi gibi özelliklere sahip olabilir. (Anderson, 2004, sf 124-125)

Sesli ve Görüntülü Sohbet / KonferansMetin tabanlı sohbet sistemlerinden ayrıca sesli ve/veya görüntülü sohbet ortamları da mevcuttur.


Beyaz Tahta Beyaz Tahta ses ve görüntü iletimiyle grafik arayüzünün bir arada kullanıldığı, eş zamanlı işbirliğini destekleyen bir ortamdır, uygulama karatahtanın sanal ortama taşınmış halidir, tahta üzerine yazmak ve çizmek mümkündür, ayrıca kopyalamak, sürükleyip bırakmak, yapılan çalışmaları kaydetmek gibi işlemler de yapılabilmektedir. Bu tip yazılımlar sayesinde sanal sınıf ortamları yaratılabilir. (Sanal sınıf uygulamaları geleneksel sınıf ortamında verilen eğitimin bir öğretmen eşliğinde çevrimiçi olarak verilmesini sağlayan uygulamalardır.) (Anderson, 2004, sf 123-124)

Dosya Paylaşımı Kişiler arası dosya paylaşımını sağlayan uygulamalar da ue’de kullanılabilir. Napster bunların en yaygınıdır, genellikle topluluklar arasında özellikle de mp3 paylaşımında kullanılır. Kişiler herhangi bir sunucuya erişmeksizin kendi aralarında paylaşım da bulunurlar. (Anderson, 2004, sf 128)

(Anderson, 2004, sf 45)

Web 2.0 Araçları (Usluel, Mazman, 2009)Web 2.0 araçları ile teknik bilgi gereksinimi, tek yönlü iletişim, aktif katılım, paylaşım, kişisel yansımalar gibi etkileşimi arttıracağı düşünülen unsurlardaki eksiklikler giderilmeye çalışılmıştır. Bu araçların ortak özelliği, bireyler arasında sosyal etkileşim, iletişim ve işbirliği sağlamaktır(Petter, C., Reich, K. Scheuermann, F. 2005). Web 2.0 araçları sadece içeriğin özgünleştirilmesini mümkün kılmakla kalmayıp aynı zamanda kullanıcıya ne zaman ve nasıl etkileşeceğini seçme fırsatı vererek etkileşimin seviyesini de özgünleştirme olanağı sağlamasıdır (Beldarrin, 2006). Bu teknolojiler aşağıda kısaca tanıtılarak uzaktan eğitimde olası kullanım biçimleri açıklanmaya çalışılmıştır.

Blog: Bloglar, genellikle kronolojik sıraya göre düzenlenmiş içeriğin bulunduğu, bireylerin teknik engellerle karşılaşmadan kendi içerikleri oluşturup düzenleyebildiği çevrim içi günlükler olarak adlandırılmaktadır (D’Souza, 2006). Video, resim ve ses ekleyebilme özelliği ile çoklu ortam özelliğine de sahip bloglarda kişiler çok çeşitli kaynaklardan topladıkları bilgileri ortaya koyarak, bu kaynaklar arasında bağlantı kurabilir, RSS özelliği ve yazılara eklenen yorumlar işbirlikli bir ortam sağlanabilir (Petter, Reich, & Scheuermann, 2005).


Oldukça kolay bir kullanıma sahip olan bloglar eğitim alanında kısa sürede dikkat çekmiş, birçok yönden sağladığı esneklik, teknik bilgi gerektirmemesi ve içeriğin bireyselleştirilebilmesi gibi özellikleri ile çeşitli eğitim kademelerindeki öğrenciler için uygun araçlar olarak görülmüştür. Blogların öğrencilerin yazma becerilerini arttırdığı, kendilerini ifade etmelerini kolaylaştırdığı, işbirlikli öğrenme ortamı ile eleştirel düşünmeye teşvik ettiği, geri bildirim ve aktif öğrenme sağladığı ifade edilmektedir(Seitzinger, 2006).

Blogların eğitimde olası kullanım alanları ise şöyledir (D’Souza, 2006; Lu, 2007);

Öğrencilerin gerçek yaşam deneyimlerini yansıtabilecekleri bir alan

Farklı sınıf bloglarını bir alanda toplayarak kolay izleyebilme

Sınıf dışı uzun soluklu tartışmaların yürütülmesi için bir alan

Çevrim içi günlükler ya da gazeteler

Öğrencilerin kişisel gelişimini yansıtan e-portfolyalar

Ödevler, ders kaynakları, duyuralar gibi çeşitli bilgilerin kolaylıkla güncellenebilmesi.

Okul ya da sınıf projelerinin paylaşımı

Ailelerle ve rehberlik hizmetleri ile iletişim

Viki: Vikiler bireylere istedikleri ya da ilgilendikleri konu ile ilgili içerikleri ekleme, düzenleme ya da silme olanağı veren, gittikçe kapsamı genişleyen birbirine bağlı web sayfalarının olduğu ve herkese açık işbirlikli çevrim içi alanlar olarak tanımlanmaktadır ((Schwartz, Clark, Cossarin, & Rudolph, 2004; D’Souza, 2006)

Özellikle işbirlikli öğrenmeyi kolaylaştırma ve işbirlikli yazma olanağı sağlama, tasarım ve proje tabanlı öğrenme olanağı sunma, yaratıcılığı arttırma, eleştirel araştırma, sorgulama tabanlı öğrenmeyi ve sosyal yapılandırmacı öğrenmeyi desteklemesi ile öğrenme açısından etkili ortamlar olarak ifade edilmeketdir. (Cress & Kimmerle, 2008; Guzdial, Rick, & Kehoe, 2001; Yukawa, 2006).

Altun (2005) vikinin eğitimde kullanım alanlarını 1) öğrenci çalışma dosyaları, 2) mesleki gelişim, 3) ders ve sınıf içi iletişim ortamı, 4) topluluk ilişkileri ve sanal topluluklar oluşturma olarak dört kategoride toplamıştır.

Genel olarak Vikilerin eğitimde olası kullanım biçimleri ise şöyle ifade edilmektedir (Konieczny, 2007; Lamb, 2004; Zeinstejer, 2008; D’Souza, 2006);

Sınıf web sitesi

Kolayca güncellenen ders programı ve ders yönetimi alanı

Ders içeriğinin kolay güncellenmesi

Herhangi bir ders ya da konuya ilişkin çevrimiçi sözlük

Öğrenciye geribildirim sağlama ve katılımını değerlendirme

Sınıf ya da grup projelerinin kronolojik olarak sıralandığı alan

Çevrimiçi işbirliği için sanal sınıflar

Öğrenciler için sıkça sorulanlar köşesi

Web kaynaklarının toplandığı platform

Podcast: Podcastlar abone olunabilen ve kullanıcılar tarafından RSS yoluyla yüklenmiş temel dijital ses programlarıdır. Bu programlar hem herhangi bir dijital ses aleti ile hem de


masaüstü bilgisayarla dinlenebilmektedir (Petter et al., 2005). Podcast radyo yayına benzer özelliklere sahip olmakla birlikte, Internet üzerinden iletilmesi ve önceden kaydedilen içeriğin yayınlanması ile farklılaşmaktadır. Bununla birlikte podcastler resim, video ve çeşitli web sitelerine bağlantılar eklenerek zenginleştirilebilen ayrıca ücretsiz yazılımlarla bilgisayar kullanıcılarının düzenli ses ve video RSS beslemelerine (feed) abone olmalarıyla, istedikleri dosyaları otomatik olarak indirme ve indirdikleri dosyaları taşınabilir araçlara aktarma özelliğine sahip olan araçlardır (D’Souza, 2006; Boulos, Maramba, & Wheeler, 2006). Bunların dışında Podcastlerin en temel özelliği istenilen anda kullanıma hazır olmaları ve mobil araçlarla bilgiye erişim sağlamalarıdır.

Özellikle mobil araçlarla kullanımları nedeniyle mobil öğrenmenin yeni versiyonu olarak da görülen podcastler, mobil öğrenme için gerekli para ve zaman kaynaklarının çoğu zaman sınırlı olması nedeniyle alternatif eğitim yöntemleri olarak önerilmektedir (Kaplan-Leiserson,2005).

Eğitimde olası podcast kullanımları şöyle sıralanabilir (Beldarrin 2006; D’Souza, 2006) ;

Sınıf etkinliklerine destek olarak sesli kitaplar Öğretmenlerin ders notlarının ya da herhangi bir dersinin kaydedilerek tekrar

tekrar dinlenebilmesi Öğrencilere podcast ile ders vererek, konuların arşivlenmesi Velilerle, misafirlerle ya da okuldaki diğer kişilerle yapılan röportaj ve

görüşmelerin kaydedilmesi Okul ya da çevredeki mekanların tanıtımı için ses kayıtları Öğrencilerin kendi podcastlerini oluşturarak arkadaşlarıyla paylaşması

Sosyal Ağlar: Sosyal ağlar, farklı ortamlardan kişilerin ortak ilgi, gereksinim ve hedef doğrultusunda işbirliği, bilgi paylaşımı, etkileşim ve iletişim için bir araya gelmesine olanak sağlayan yazılımlardır (Pettenati & Ranier, 2006; Brandtzæg & Heim, 2007). Facebook, Myspace, Youtube, Flickr vs. bilinen en yaygın sosyal ağlar olmak üzere bu araçların en temel özellikleri bireylere çift yönlü bir iletişim sürecinde ve etkileşimli bir ortamda çeşitli bir paylaşımlarda bulanarak işbirliğine, aktif katılama, dönüt sürecine olanak sağlaması, informal ortamlar olmasıyla da bireylerin kendilerini rahat hissettikleri bir ortamda alanlarını kişiselleştirebilme olanağı sunmasıdır (McLoughilin ve Lee, 2007; Selwyn, 2007).

Sosyal ağların kullanıcıların sayılarının yoğunluğu nedeniyle eğitimcilerin bu araçları bir iletişim aracı olarak kullanma yoluna gidilebileceği ayrıca, uzaktan eğitim ortamlarında bu sosyal ağların uygulamaya geçirilmesi öğrenciler ve öğretmenler arasında daha etkili bir iletişim sağlayarak öğreticilerin öğrencilerini daha iyi tanıma olanaklarını arttırabileceği ifade edilmektedir (Grant, 2008).

Eğitimde olası sosyal ağ uygulamaları şöyle sıralanabilir (Mazer, Murphy ve Simonds, 2007; Selwyn, 2007; Grant, 2008; Özkan ve McKenzie, 2008);

Sosyal ağ siteleri üzerinde oluşturulan tartışma tahtaları ile öğrenci katılımı Sanal sınıf, sanal kampus gibi çeşitli akademik topluluklar oluşturma ya da

topluluklara katılma Öğrencilerin kendi profillerini kişiselleştirme olanağı sunması Ortak ilgi ve gereksinimler doğrultusunda oluşturulan çeşitli gruplarda bilgi, fikir,

kaynak paylaşımı sağlama Yorum, yazma, anlık mesajlaşma ve mesaj gönderebilme özelliği ile aktif iletişim ve

geri dönüt sağlayabilme


Video, metin, resim, ses gibi çeşitli çoklu ortam öğeleri etkin bir öğrenim alanı sunma

Öğrencilerin içerik oluşturmada hem üreten hem de tüketen rolünü üstlenmesi K-12 öğrencilerinin bilgi okuryazarlığı becerilerini geliştirmesi

Yukarıda sıralanan Web 2.0 araçlarının;

Çift yönlü iletişim ve etkileşim

Kullanıcının içerik üretimine etkin olarak katılması

İşbirlikli çalışma

Herkese açık olması

Kolay paylaşım ve erişim imkânı

Geri bildirim sağlama

İleri düzey teknik bilgi ve beceri gerektirmemesi (Beldarrin, 2006; Goodwin, 2003)

gibi özelliklerine bakıldığında bu araçların, çıkış noktası eğitim amaçlı olmasa da eğitimde özellikle de uzaktan eğitimde etkileşim konusunda yaşanan sınırlılıklara çözüm olarak seçenek oluşturabilecekleri ileri sürülebilir. Sonuç olarak, yeni teknolojiler ortaya çıktıkça öğretim tasarımcıları ve eğitimciler de, etkileşim ve işbirliğini güçlendirmek ve bu sayede daha etkili öğrenme ortamları oluşturma konusunda daha fazla olanağa sahip olabileceklerdir (Beldarrin, 2006) .

ÖYS, İYS (Elmas, Doğan, Biroğul, 2008)İçerik yönetim sistemleri (Content Management System (CMS)) katılımcı teknikler ile doküman ya da benzeri içeriklerin yaratılmasına ve organize edilmesine yardımcı olan yazılım sistemleridir; öğretim yönetim sistemi de (Learning Management System (LMS)) kurum içerisinde e-öğrenme eğitimlerinin çalışanlara atanması, çalışanların eğitimlerin alınmasını, sonuçların takibi ve sonuçların raporlanması gibi eğitim yönetimi süreçlerini yürütmek için kullanılan internet tabanlı yazılımlardır.

Kablosuz Teknolojiler, Gömülü Sistemler (Arkün, Aşkar, 2010)Gün geçtikçe artan bant genişliği ve kablosuz Internet teknolojileri, kablosuz uygulamaların günlük yaşantımız içerisinde yer almasını sağlamıştır (Hwang, 2006). Bu; devamlı Internet bağlantısı bulunan, insanların her yerden ve her zaman ağlar ve görünmez hale gelen gömülü sistemler vasıtasıyla çok miktar ve farklı çeşitlerde fonksiyonel nesnelere erişebildiği ortama “yaygın bilişim” denir (Minami, Morikawa, Aoyama, 2004; Akt. Hwang, 2006). Yaygın bilişimi; bilgisayarları fiziksel dünyaya görünmez olacak şekilde entegre etme süreci (Bomsdorf, 2005) veya teknolojinin günlük yaşam ortamlarımıza gömülmesi sonucu görünmez hale geldiği paradigma (Doctor, Hagras, Callaghan, 2005) olarak da tanımlamak mümkündür. Yaygın bilişim teknolojilerinin öğrenme sürecini iyileştirmesi için nasıl kullanılması gerektiği, eğitim açısından üzerinde durulması gereken bir konudur (Bomsdorf, 2005; Barbosa, Hahn, Barbosa, Geyer, 2007). Nitekim öğrenme açısından bakıldığında yüksek bir potansiyeli olduğunu (Winters, Walker, Roussos, 2005), insanların öğrenmeye dair inanışlarını değiştireceğini ve öğrenme ortamlarının tasarımları hakkında yeniden düşüneceklerini (Li, Zheng, Ogata, Yano, 2005) söylemek mümkündür.

Yaygın bilişim ortamlarının önemli bir özelliği, sensörlere sahip, kablosuz iletişim araçlarının kullanımı ve bu sayede sistemin; kullanıcının ve bulunduğu gerçek ortamın çevresel bilgilerini algılaması, buna bağlı olarak da kişiselleştirilmiş servisler sağlamasıdır;

Bilgisayar destekli eğitim

Web tabanlı eğitim Mobileğitim

Çevreleyen eğitim

Kişisel bilgisayarlarInternetWEB

Mobil teknolojilerGömme yaygın teknolojiler


bu özellik genel olarak “bağlam farkındalığı” olarak adlandırılır (Hwang, 2006). Bağlam farkındalığını eğitim açısından, platform, öğrenen ve görev farkındalığı olmak üzere 3 alanda ele almak mümkündür (Benlamri, Berri, Atif, 2008). Kişiselleştirmenin günümüz eğitim anlayışındaki önemi düşünüldüğünde, bağlam farkındalığı özelliğinin önemi de anlaşılacaktır.

Yaygın bilişim üzerine oturan “çevreleyen zeka” ise çeşitli yapay zeka metotlarını destekleyen, çok disiplinli, kullanıcı merkezli yeni bir paradigma; bir diğer ifadeyle geleceğin bilgi toplumunun bir görüntüsü olan yeni bir kavramdır (Hess, & Campbell, 2003; Remagnino, & Foresti, 2005). Çevreleyen zeka, akıllı ortamların uygulanması için her yerde hazır bulunan, görünmez alt yapıyı oluşturacak teknolojileri içine almakta ve bunların arka planda görünmeyen bir şekilde kullanılmasını sağlamaktadır (Arroyo, Gea, Garrido, Haya, 2008; Remagnino & Foresti, 2005). Bu paradigma, daha kullanıcı dostu ve etkileşimi daha destekleyici olmakla birlikte, etkili ve dağılmış destek servisleri ve destekleyici kaynaklarla daha etkili imkanlar sunmaktadır (Bures, Cech, 2006; Hess & Campbell, 2003). Bu bağlamda bilgisayar uygulamalarında kullanıcı merkezli yaklaşımın bir sonraki adımı olarak yorumlanmıştır (Arroyo ve diğerleri, 2008).

Çevreleyen zekâ ortamlarının karakteristik özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür: (Ducatel, Bogdanowicz, Scapolo, Leijten, Burgelman, 2001; Akt. Doctor, Hagras, Callaghan, 2005) (1) Hazır nazırdırlar; çünkü kullanıcı birbirine bağlanmış gömülü sistemlerle çevrelenmiştir. (2) Transparandırlar; çünkü teknolojik araçlar, kullanıcıya gözükmeyecek şekilde arka plana entegre edilmiştir. (3) Akıllıdırlar; çünkü sistem çevrede yaşayan insanları tanıyabilir ve onların davranışlarını öğrenerek kendi kendine ihtiyaçlarını karşılayabilir.

Çevreleyen zekâ teknolojik, sosyal ve politik gibi birçok farklı bakış açısından araştırılabilir (Bures, Cech, 2006). Bu çalışma kapsamında ise eğitim açısından ele alınacaktır. Nitekim çevreleyen zekânın, önemli derecede eğitimi geliştirme, kullanıcı tercihlerine dönük olarak öğrenmeyi kolaylaştırma ve öğrenme öğretme fırsatlarını artırmaya yönelik bir potansiyeli vardır (Remagnino, Foresti, 2005; Ducatel ve diğerleri, 2001).

Çevreleyen zekâ, bireysel öğrenme etkinliklerini günlük yaşama gömerek, “çevreleyen öğrenme”yi gerçekleştirmektedir (Bick & Kummer, 2008). Çevreleyen öğrenmenin eğitim açısından var olan yüksek potansiyeli nedeniyle; eğitimde paradigma kaymasına neden olması, en azından öğrenmede yeni yollar açması beklenmekte; çevreleyen öğrenme, e-öğrenme alanındaki bir sonraki adım olarak nitelenmektedir (Bomsdorf, 2005).

Öğrenme Destek Sistemlerindeki Eğilimler (Cheng, Sun, Kansen, Huang, & He, 2005)


Öğrenme nesneleriÖN öğretim amacıyla hazırlanan metin, grafik, ses, video veya etkileşim içeren bilgi parçacıklarıdır. ÖN’lerin içeriğini bir ders, ünite veya konu oluşturabilir. Bir resim, etkileşimli bir animasyon, oyun ya da bir web sitesi ÖN olabilir. ÖN’lerinin en önemli özelliği tekrar kullanılabilir olmasıdır, bu sebeple belli standartlara sahip olarak hazırlanırlar.

SCORM

Tanımlardan bazıları şunlardır (Güler, Altun, 2010);

Öğrenmeyi desteklemek amacıyla kullanılan herhangi sayısal bir kaynak (Wiley, 2000). Öğrenme nesneleri bir veya daha fazla öğrenme hedefi veya kavramı öğretmeyi

hedefleyen, tek başına çalışabilen, tekrar kullanılabilir sayısal kaynaklardır (Mavrommatis, 2008).

Teknoloji destekli öğrenmeyi sağlayan sayısal veya sayısal olmayan herhangi bir öğe (IEEE, 2001).

ÖN’lerin depolanmasına ve tekrar kullanımı sağlamak amacıyla hazırlanan, bir bakıma ÖN veri tabanı şeklinde nitelendirilebilecek çevrimiçi ortamlara ÖN ambarları denmektedir. ÖN’lerin depolanması, tekrar kullanımı ve erişimi bakımından ÖN ambarları büyük öneme sahiptir (Güler, Altun, 2010).

Alanyazında ifade edilen ÖN özellikleri (Akt. Güler, Altun, 2010).;

Kullanım kolaylığı (Ease of use): ÖN’lerin geliştirilmesi ve kullanılması bilinen bir kelime işlemci kullanımı gibi kolay olmalıdır (Di Iorio ve arkadaşları 2006).

Bir araya gelme (Interoperability): ÖN’lerin otomatik sistemler tarafından tanınabilmesini ve işlenebilmesini sağlayabilecek özelliklerde olması şeklinde değerlendirilebilir. ÖN’ler diğer ÖN’ler ve sistemlerle bir arada kullanılabilir özellikte olmalıdırlar (Wiley, 2002).

Taneli olma (Granularity): ÖN’lerin taneli olma özelliği anlamlı bir öğrenme amacına hizmet edebilen en küçük birim olarak değerlendirilebilir (Johnson ve Hall, 2007; Wiley, 2002).

Tekrar kullanım kolaylığı (Easy of reuse): Bir amaca yönelik içeriğin tekrar tekrar kullanılabilir olabilmesini ifade etmektedir. Bir öğrenme kazanımına yönelik hazırlanmış bir ÖN daha sonra aynı amaçla, farklı ortam ve farklı kişiler tarafından kullanılabilmelidir (Polsani, 2003; Johnson ve Hall, 2007; Wiley, 2002; Di Iorio ve arkadaşları 2006).

Düzenleme ve güncelleme kolaylığı (Ease of editing and updating): ÖN’lerin düzenleme ve güncelleme açısından esnek bir yapıya sahip olması beklenir (Di Iorio ve arkadaşları 2006).

Evrensellik (Universality): ÖN’lerin yazılımsal ve donanımsal, kabul gören standartlara göre geliştirilmesi, geliştirilen nesnelerin farklı sistem ve platformlarda kullanılabilirliği açısından önemlidir (Wiley, 2002; Di Iorio ve arkadaşları 2006).

Görsel homojenlik (Visual homogeneity): ÖN’lerin tasarımında homojenliğin sağlanması beklenir. Tam ve kolay bir uyum sağlanabilmesi için değişik platform ve stillerde kullanılan ortak özelliklerle bak ve hisset (look&feel) özelliği sağlanmalıdır (Di Iorio ve arkadaşları 2006).

Erişilebilirlik (Accessibility): ÖN’lerin uluslar arası standart ve kanunlara uygun olması gerekmektedir. Her yerden erişilebilirliğin sağlanabilmesi açısından bu durum önemlidir (Di Iorio ve arkadaşları 2006).


Türkiye’deki önemli ÖN ambarları (Çakıroğlu ve Akkan, 2009; akt. Güler, Altun, 2010)

http://skoool.meb.gov.tr (SKOOOL) http://atanesa.atauni.edu.tr/ (ATANESA) http://www.ogrenmenesneleri.org/ (NETDÖK) http://samap.ibu.edu.tr/ (SAMAP)

ÖN’lerin kullanım sürecini kolaylaştıracak ve hızlandıracak en önemli etken, istenen özellikleri sağlayan hazır, tekrar kullanılabilir ve farklı ortamlarda kullanılabilecek ÖN’lere erişebilmektir (Ullrich, 2004; akt. Türksoy, Aşkar, 2009). Gerek kişisel veya ortak çalışmalarla üretilen yerel ortamlarda, gerekse web ortamında (çevrimiçi dersler, ders notları vb.) pek çok kaynak geliştirilmiş olsa da erişim konusunda 3 önemli sorun vardır (Türksoy, Aşkar, 2009):

1. Kaynaklara erişimi sağlayacak sistemlerin eksikliği2. Erişilen kaynakların aranan özelliklere sahip olmama oranının yüksekliği3. Erişilen ya da geliştirilen kaynakların paylaşımı

Ontolojiler bilgiyi iyi tanımlanmış anlamsal yapılarla birlikte açık ve anlamlı bir şekilde sunmamızı sağlayan bilgi betimleme araçlarıdır (Kızılkaya, Turun, Aşkar, 2007, akt. Türksoy, Aşkar, 2009). Ontolojiler yukarıdaki sorunların çözümünde önemli rol oynamaktadır.

Anlamsal web, WWW konsorsiyum (W3C)’u tarafından yürütülen ve şu anda kullanılmakta olan web mimarisini, verinin uygulamalar, kurumlar ve topluluklar arasında paylaşarak ve tekrar kullanımını artırarak, geliştirmeyi amaçlayan bir çalışmadır (Herman, 2007; akt. Türksoy, Aşkar, 2009). Ontolojileri kullanarak uyarlanabilir e-öğrenme ortamlarının oluşturulduğu çalışmalar mevcuttur (Türksoy, Aşkar, 2009).

Anlamsal web ve OntolojilerKonuk hoca sunumu.


UE’İN BİLEŞENLERİ

Çevrimiçi Öğrenme Çerçevesi (Anderson, sf 102)

UE’in BileşenleriAnderson (2004) çevrimiçi öğrenme sisteminin bileşenlerini şu şekilde belirlemiştir:

1) Ders Geliştirme Projede yer alacak herkesle beraber proje önerisi hazırlanmalıdır. UE takımı kurulmalı; roller ve sorumluluklar belirlenmelidir. (Detay ileride) Bütçe belirlenmelidir. Öğretim Tasarımı yapılmalıdır. (Detay ileride)

Moore ve Kearsly (2005) ue’de ders geliştirme hakkında şunları vurgulamıştır: Genel olarak çevrimiçi derslerin belli bir takım bileşenleri vardır. Bunlar; ders

izlencesi, ders tanıtımı, ders içeriği, ders takvimi, site haritası ve dizindir Öğrenenlere niye öğrenmeleri gerektiği anlatılmalıdır. Öğrenenlerin ön yaşantıları birbirinden farklıdır ve bunları öğrenme süreçlerinde

kullanabilmeyi isterler. Öğrenenler öğrendiklerini direk olarak bir problemin çözülmesinde ya da bir

eksiğin kapatılmasında kullanmak isterler


Öğrenenler içeriğin temelini günlük yaşam olaylarının oluşturduğu durumlarda daha rahat öğrenirler.

Öğrenenler öğrendikleri yaşam kalitelerini, kendilerine olan saygılarını arttırdıkça, mesleki tatmin sağladıkça içsel olarak motive olurlar. Aynı zamanda, daha iyi bir iş, artan imkanlar, yüksek maaş da dışsal motivasyon kaynaklarıdır.

Kişisel yönetimin seviyeleri vardır (bağımlı, ilgili, dahil, kendi yöneten) ve öğretmenin yapması gereken öğrencilerinin seviyesini tespit etmek ve uygun öğretim tasarımıyla eşleştirmektir.

Yaklaşım ne kadar öğrenciye sorumluluk veren ve öğrenci merkezli olursa, öğrenme deneyimleri daha anlamlı olacaktır.

Gülbahar (2009) ue’de ders geliştirme hakkında vurgulamıştır: Uzaktan eğitim özellikle içerik, etkileşim, öğretim yöntem ve teknikleri,

öğrenciden beklentiler ve değerlendirme süreçleri açısından yüz yüze eğitime göre farklılaşır, bu bağlamda yeniden yapılandırılmalıdır.

İçerik görsel olarak zenginleştirilmeli, etkileşim ön plana alınmalı, grup çalışmaları teşvik edilmeli ve olası teknik problemlere karşı hazırlıklı olunmalıdır.

2) ÖYS SeçimiVar olan bir ÖYS seçilmeli ya da yeni bir tane geliştirilmeli.

Bütçe, teknik özellikler (gerekli altyapı, destek vs.), gerekli insan kaynağı, kullanıcı adaptasyonu vs. göz önüne alınmalı.

Moore ve Kearsly (2005) ders aracı hakkında şunları vurgulamıştır: Uygun seçilmiş ya da tasarlanmış bir ders aracı öğretmenin yönetim konusunda

verimliliğini arttıracağı gibi, öğrencinin yüksek katılımını da sağlayacaktır. Araç her ne olursa olsun en önemli unsur kullanım kolaylığı ve farklı öğretim

yöntemlerine imkan vermesidir.

3) Kütüphane ve Dijital Kaynaklar Çevrimiçi kaynaklar, materyaller için veri tabanları, öğrenme nesnesi ambarı

kullanılabilir, Bunlar çevrimiçi öğrenmenin önemli bir bileşenini oluşturur. Bu kaynaklara ÖYS üzerinden bağlantı olması önemlidir.

4) Öğrenen Hizmetleri Akademik olmayan hizmetler de en az olanlar kadar önemlidir. Öğrenen başarı ve memnuniyetini artırır. Oryantasyon, teknik eğitim, eğitsel danışmanlık, yardım masası gibi

Moore ve Kearsly (2005) ise öğrenen hizmetleri ile ilgili şunu vurgulamıştır: Öğrenciler kullanılan teknolojiyi tanımadan, dersin işlenişini anlamadan öğrenme

için var olan engel kaldırılmış olmaz. Örneğin öğrencilere, birer deneme e-postası göndertmek bir oryantasyon

örneğidir

5) Öğrenci Bilgi Sistemi Öğrenci Bilgi Sistemi ÖYS ile ilişkilendirilmiş olabilir, üstelik bu tercih sebebidir. Aksi halde iki sisteme ayrı ayrı kayıt yapmak hem zaman-emek kaybıdır hem de

hata riskini artırır.

6) Kullanıcı Portalı


İdeal olarak kullanıcı tek bir yerden giriş yapmalıdır. Buradan ÖYS’ye, notlarına, öğrenen hizmetlerine vs. ulaşabilmelidir.

Portalın kullanıcılar tarafından özelleştirilmesine imkan tanınmalıdır. Portal kullanıcının diğer öğrenenler, akademik personel, öğrenen hizmetlerindeki

yetkililerle iletişim kurmasını sağlamalıdır.

7) Kalite Kontrolü Bir e-öğrenme sisteminin; sistemi tüm açılardan değerlendirecek ve öğrenme

çıktılarının ne derece elde edildiğini gösterecek bir planı olmalıdır.

UE TakımıAnderson’a (2004) göre UE Takımı konu alanı uzmanı, öğretim tasarımcısı, web geliştirici, grafik tasarımcı ve programcıdan oluşur.

Daha geniş çerçeveden bakan İşman (2005) “e-üniversitede örgüt yapısı” başlığı altında UE takımını şu şekilde belirtmiştir:

Web grubu: İçerikleri www formatına dönüştürür, gerekli grafik ve animasyonları kullanır ve içeriği internete yerleştirir.

Ölçme değerlendirme grubu: Yapılan eğitim öğretim faaliyetlerinin etkililiğini belirlemek için ölçme ve değerlendirme uygulamalarını organize eder.

Öğretim tasarımı grubu: Öğretim tasarımı yapan gruptur. Proje yöneticisi: Bütün alt birimler arasındaki koordinasyonu sağlar. Bilgi işlem: teknolojik alt yapıyı sağlar ve öğrenci işlerini (kayıt, not, vs.) sanal

ortamlarda gerçekleştirir. e-kütüphane: sanal kütüphane faaliyetlerini organize eder. Öğrenci bürosu: Bu grup öğrencilere danışmanlık hizmeti verir. Halkla ilişkiler: Bu grup e-üniversitenin diğer kurum ve kuruluşlarla olan ilişkilerini

yönlendirir ve üniversitenin basın-yayın işlerini organize eder.

UE Takımı Örnek Ürün Geliştirme Süreci

Öğretmen

Danışman

Animatör

Programcı

Grafik Tasarımcı

Yazılım

Uzmanı

EğitimTeknol

oğu

EğitimTeknol

oğu

Danışman


UE’de ÖĞRETİM TASARIMI

ADDIE Öğretim Tasarımı Modeli (Arkün, 2007; Driscoll, 2002; Reiser, 2002)

Öğretim tasarımı, öğretimin geliştirilmesi sürecidir olarak tanımlanır ve ADDIE birçok öğretim tasarım modelinden yalnızca biridir, aynı zamanda en genel ve basit olanıdır. ADDIE ismini İngilizce; Analyze, Design, Develop, Implement, Evaluate sözcüklerinin baş harflerinden alır.

Analiz basamağında; Sistem analiz edilerek problem ve problemin kaynağı tanımlanır. Sınırlılıklar belirlenir ve problem için olası çözümler düşünülür. Hedefler ortaya konur. Düşünülen çözüm için ideal bir ortam seçilir. Hedef kitle, ortamın özellikleri ve alt yapı incelenir. Bütçe çıkarılır.

Tasarım basamağında; Tasarım basamağı nasıl öğrenileceğinin belirlenmesi sürecidir. Bu basamakta analiz aşamasından gelen veriler doğrultusunda, geliştirme stratejisi

saptanarak, hedeflere nasıl ulaşılacağı kesinleştirilir. Diğer bir ifadeyle öğretim yöntemi, öğrenme etkinlikleri, değerlendirme sürecinin

netleştiği bölümdür. Geliştirme basamağında;

Öğretim materyallerinin, öğretimde kullanılacak tüm araçların, her tür destek materyallerinin üretilmesi sürecidir.

Ürün bu aşamada geliştirilir ve çoğunlukla düzeltmeye dönük bir değerlendirme yapılarak, yeniden düzenlemeye gidilir.

Uygulama basamağında; Tasarımın gerçek öğrenenlerle, tam olarak uygulamaya konmasıdır. Bu aşamada özellikle öğrencilere destek olunmalı, materyali anlamaları, hedeflerin

farkına varmaları sağlanmalıdır ve bilgiyi transfer edebildiklerinden emin olunmalıdır.

Uygulamanın nasıl yönetileceğine dair bir plan çıkarılması olası sorunları azaltacak ve akışı kolaylaştıracaktır.

Değerlendirme Tasarım

Analiz

Geliştirme

Uygulama

Modül 1

Modül 2

Modül 3

Konu 1 Konu 2

Final

Geçti

Kaldı

Kendini Sınama 1 Kendini Sınama 2


Değerlendirme basamağında; Değerlendirme öğretimin yeterliliğinin belirlendiği, etkisinin ölçüldüğü süreçtir. Tasarımın öğrenme hedeflerini, öğrenen ihtiyaçlarını ne kadar karşıladığı kontrol

edilir. Değerlendirme bölümü önceki dört basamağın hepsiyle doğrudan ilişki içindedir,

sonucunda herhangi bir basamağa geri dönülmesi gerekebilir. Bunun yanı sıra, analiz, tasarım, geliştirme ve uygulama basamaklarının her birinin

sonunda da değerlendirme yapılır. Bu ara değerlendirmeler de sürecin daha sağlıklı işlemesini sağlar. Değerlendirme

süreci sonunda bir sonraki uygulama için düzeltme yapılır.

Uzaktan eğitim özellikle içerik, etkileşim, öğretim yöntem ve teknikleri, öğrenciden beklentiler ve değerlendirme süreçleri açısından yüz yüze eğitime göre farklılaşır, bu bağlamda yeniden yapılandırılmalıdır. İçerik görsel olarak zenginleştirilmeli, etkileşim ön plana alınmalı, grup çalışmaları teşvik edilmeli ve olası teknik problemlere karşı hazırlıklı olunmalıdır. (Gülbahar, 2009, sf 137)

Web Tabanlı Öğretim Tasarımı için modeller (Simonson, Smaldino, Albright, Zvacek, 2003, sf 159-162)

Doğrusal tasarlanmış öğretim: İçerik modüllere ayrılmıştır, her modülün altında konular vardır. Çoğunlukla her modülün sonunda bir değerlendirme vardır ve öğrenci söz konusu modülü tamamlamış ve değerlendirmede başarılı olmuşsa bir sonraki modüle geçmeye hak kazanır. Modüller kendi arasında sıralıdır ve tüm öğrenenler aynı sırayı takip eder, öğrencilerin seçim hakkı yoktur.

Modül 1

Modül 2

Modül 3

Konu

Final

Modül 1

Modül 2

Modül 3

Konu

Konu

Ana Konu

Değer-lendirme


Dallandırarak tasarlanmış öğretim: Doğrusal modelle oldukça benzemektedir, arada bazı farklılık vardır. Bunlardan birincisi daha kapsamlı değerlendirmeler olmasıdır. Ayrıca öğrenci bildiği konuyu geçebilir veya istediği konuda daha ileri dallanabilir; konuyla ilgili zorluk yaşadığında ise geriye dönebilir ya da hatırlatıcıları kullanarak ilerleyebilir.

Hiper-içerik olarak tasarlanmış öğretim: Yine modüller, konular ve değerlendirmeler vardır. Modüller içindeki konularda bir sıralama yoktur. Değerlendirmeler yalnız söz konusu modülde, başarı sağlanıp sağlanmadığını ölçer.

Modül

Modül

Final Değer-lendirmesi

Konular

Kendini Değer-lendirme

Değer-lendirme

ModülModül


Öğrenci yönlendirmeli tasarım: İçerik benzer şekilde tasarlanır, ancak modüller arasında ya da modülün kendi içinde bir sıralama yapılmaz. Her öğrenci kendi istediği şekilde çalışır. Tüm modülleri kapsayan bir değerlendirme daha vardır.


E-DEĞERLENDİRME

Değerlendirme Konunun ne düzeyde öğrenildiğini ortaya çıkarmak Hangi konuların anlaşılmadığını belirlemek Bireyleri performanslarına göre sıralamak Not vermek Öğretim gibi amaçlarla kullanılmaktadır (Gülbahar, 2009, sf 182).

Öğretmenler öğrencilerinin ne kadar öğrendiklerini görebilmek için çok çeşitli resmi ve resmi olmayan yollardan değerlendirme yaparlar. Quizler, sınavlar, laboratuvar raporları, ödevler resmi değerlendirmelerdir. Resmi olmayan değerlendirmeler ise öğretmenin öğrencileri dikkatlice dinleyerek, yorumlarını irdeleyerek, vücut dillerini, mimiklerini inceleyerek yapabileceği değerlendirmelerdir. İnformal değerlendirmeler öğretmene, ne zaman yavaşlaması, ne zaman hızlanması, ne zaman detaya inmesini gerektiğini ya da yanlış anlaşılmaları gösterir (University of Idaho).

Tahmin edilebileceği üzere uzaktan eğitimde değerlendirme, geleneksel bir sınıftakinden farklı olmak durumundadır. Nitekim öğretmen artık, alışageldiği sınıfta değildir, öğrencileri homojen bir grup değildir, kısıtlı teknolojiler haricinde yüz yüze dönütleri alamamakta, öğrencilerin beden dillerini görememektedir, ayrıca katılımlarını tam olarak bilememekte, kontrollerini ancak uzaktan yapılabilmektedir. Öğrencilerle bire bir görüşme şansı da oldukça düşüktür (University of Idaho).

Bunlara rağmen uzaktan değerlendirmenin avantajları da olabilmektedir. Örneğin, değerlendirmede internet kullanımı

Maliyeti düşürür. Düzeltme ve güncellemeleri kolaylaştırır ve anında yapılabilmesi ile ulaştırılmasını

sağlar. Çoklu ortam kullanımını mümkün kılar. İşbirlikli yazımı kolaylaştırır. Öğrencilerin dönütlerini yollamalarında kolaylık sağlar (University of Idaho).

Değerlendirme formative, summative veya ikisinin kombinasyonu şeklinde olabilir (University of Idaho):

Yapılabilecek ilk “Biçimlendirici Değerlendirme” (formative) (öğretim süreci içerisinde daha ziyade öğrenme hedeflerinin sağlanıp sağlanmadığını kontrol eden değerlendirme), ders hakkında meslektaşlardan yorum almak olabilir. Bir diğeri ise öğrenciler üzerinde deneme yapmaktır. Böylece belirlenen eksiklikler ders uygulamaya konmadan kapatılabilir. Uzaktan eğitimde, günümüzde formative değerlendirmede

Bilgisayar programı tarafından puanlanan otomatik testler kullanılıyor. Dönem ödevleri veriliyor. Grup tartışmalarına katkı göz önüne alınıyor. Çalışmalar, çoğunlukla bireysel olarak geliştirilip, posta veya e-posta yoluyla

iletiliyor.“Düzey belirleyici Değerlendirme”ler (summative) (öğretim sürecinin sonundaki,

dersin genel değerlendirilmesidir, odak noktası ise öğrenenin performansı, tavrı, öğretme stili ve etkiliğidir) içinse öğretmenlerden ve öğrencilerden dönüt alınabilir. Summative verileri toplarken aşağıdakilere benzer sorular kullanılabilir:


Dersin 5 zayıf, 5 kuvvetli yanı Dersi veren siz olsaydınız neyi farklı yapardınız? Öğrencilerin yaşları, eğitim geçmişleri, daha önce aldığı ue dersleri hakkında bilgi Bu dersi bir arkadaşınıza önerir misiniz? Niye? Bu dersi almayı planlayan arkadaşınıza önerileriniz ne olurdu?

e-öğrenmenin başarısı açısından olası problemlerin aşılabilmesi için çok çabuk farkına varılmalı, bunun için de olabildiğince sık değerlendirme yapılmalıdır (Gülbahar, 2009).

Değerlendirmede çeşitlilik önemlidir. Klasik yaklaşımlar ürün değerlendirme, alternatif yaklaşımlar süreç değerlendirme amaçlı tercih edilebilir. Ancak alternatif yaklaşımlar yapılandırmacı anlayışa daha uygun olacaktır (Gülbahar, 2009).

Klasik Değerlendirme Yaklaşımları (Gülbahar, 2009). Çoktan seçmeli test Doğru/Yanlış Boşluk Doldurma Kısa Cevaplı Eşleştirme

Alternatif Değerlendirme (Gülbahar, 2009). Bloglarla, forumlarla vs. Özdeğerlendirme e-portfolyo proje tabanlı


UE UYGULAMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

E-öğrenme sürecinin değerlendirilmesinde öğrenci performansını değerlendirme bir bileşen olmakla beraber yeterli değildir, aşağıdakiler de gereklidir (Gülbahar, 2009)

Öğretim etkinliklerinin değerlendirilmesi (yöntem teknik, bireysel grup çalışmaları, sohbet oturumları, forum tartışmaları, içerik vs.)

Program hedeflerinin değerlendirilmesi (hedeflere ne düzeyde ulaşıldı, öğrenim kazanımları, zaman yönetimi, öğrenci beklentileri, öğrenci başarısı, eğitmen görüşleri vs.)

Kuralların değerlendirilmesi (tartışma ortamlarında, katılım ve devama ilişkin kurallar, idari kurallar vs.)

Organizasyonun değerlendirilmesi (gerek akademik, gerek idari anlamda kurumsal değerlendirme)

Etkililiğin değerlendirilmesi (uzman görüşleri, öğrenci memnuniyeti, eğitmen memnuniyeti, ekonomik durum vs.)

E-öğrenmedeki kritik başarı faktörleri *Eğitmen, *Öğrenci, *Teknoloji ve *Destek’tir (Selim, 2007, Akt. Gülbahar, 2009, değerlendirme bu faktörler göz önüne alınarak yapılabilir. Ayrıca değerlendirme için hem öğretmen hem de öğrenciden nicel ve nitel yöntemlerle veri toplanmalıdır, anket, gözlem, görüşme üçlemesi uygun olabilir (İşman, sf 132). Bunların yanı sıra sistem kayıtları kullanılabilir (Gülbahar, 2009, sf 191).

Aşağıda bileşenleri verilen ve UE Projelerini değerlendirmek için kullanılan AEIOU yaklaşımı hem uygulamalarına yönelik formative bilgi, hem de projenin etkililiğine yönelik summative bilgi sağlar; bu bileşenler ve açıklamaları şöyledir(Fortune, Keith, 1992; Akt. Simonson, Smaldino, Albright, Zvacek, 2003; Gülbahar, sf 193).:

Bileşen 1: Sorumluluk/Yükümlülük (Accountability): “Projeyi planlayanlar söylediklerini gerçekleştirebildi mi?” Katılan öğrenci sayısı, hazırlanan ve erişime açılan materyal türü ve sayısı, gerçekleştirilen etkinlik sayısı gibi veriler bu sorunun cevabını verir.

Bileşen 2: Yararlılık (Effectiveness): “Proje uygulaması ne kadar iyiydi?” Katılımcı memnuniyeti, öğrenci başarısı, eğitmen görüşleri

Bileşen 3: Etkililik (Impact): “Proje, ders, program bir fark yarattı mı? Kullanım istatistikleri, kurallar, yönergeler, süreçteki ilgi, talep

Bileşen 4: Organizasyonel Bağlam (Organizational Context): “Projenin amacına ulaşmasını sağlayan veya engelleyen faktörler?”

Bileşen 5: Beklenmeyen Sonuçlar (Unanticipated Consequences): “Projede ne tür beklenmeyen sonuçlar ve değişiklikler yaşandı?”


E-ÖĞRETMENUE, geleneksel sınıfa göre oldukça farklıdır ve bunun sonucu olarak da öğretmenin rolü uzaktan eğitimde farklılaşmaktadır. En büyük fark öğretmenin öğrencilerin verdiği tepkileri direk olarak alamıyor olmasıdır. En iyi uzaktan öğreticiler empatik olanlardır, öğretmenler uzaktan dahi olsa öğrencilerin kişiliklerini algılayabilmeli, tepkilerini tahmin edebilmelidirler. Bunun yanı sıra, onları öğrenme sürecine dahil edebilmelidirler ki uzaktan eğitimde bunu sağlamak geleneksel sınıf ortamına göre çok daha zordur (Howard, Schenk & Discenza).

UE’de öğretmenin belli başlı fonksiyonları şunlardır (Howard, Schenk & Discenza): Kurs içeriğini sağlamak Tartışmaları idare etmek Bireysel ve grup projelerini idare etmek Değerlendirme yapmak ve dönüt vermek Öğrenci kayıtlarını tutmak Öğrencilerin çalışmalarını yönetmelerinde yardımcı olmak Öğrencileri motive etmek

UE’de bir diğer önemli unsur etkileşimdir ve bunu sağlamak da öğretmenin işidir. Etkileşimi 3 başlık altında ele almak mümkündür (Howard, Schenk & Discenza):

Öğrenci – İçerik etkileşimi: Öğrencinin içerikle doğru bir şekilde etkileşimde olup olmadığı önemlidir. Öğretmen içeriğin bilgiye çevirebilmesi için yardımcı olur.

Öğrenci – Öğretmen etkileşimi: Öğretmen öğrenme süresince her bir öğrenciye destek verir, cesaretlendirir ve motivasyon sağlar.

Öğrenci – Öğrenci etkileşimi: Bireysel ya da grup çalışmalarında olsun, öğretmenin öğrenciler arası etkileşimi sağlayabilmesi önemlidir, çünkü özellikle öğrenciler arası etkileşim öğrenme sürecinde oldukça pozitif etkiye sahiptir.

UE’de öğretmenin bir diğer önemli rolü, etkileşimle göstermenin dengesini kurabilmektir, çünkü sadece göstererek anlatmak başarının düşmesine sebep olduğu gibi, öğretilecek her şeyi etkileşime dökmeye çalışmak da bir o kadar tehlikelidir. UE, sadece etkileşimden oluşan bir öğrenme sürecini ifade etmez, öğretmen bunu göz önünde bulundurmalıdır (Howard, Schenk & Discenza).

Bunların haricinde öğretmen ue için seçtiği tekniğe özgü yeterliği de sahip olmalıdır. Seçtiği teknik her ne olursa olsun, öğrencilerle iletişimin ve öğrencilerin katılımının önemini unutmamalı ve seçtiği tekniğe uygun olacak şekilde, iletişim yollarını kurmalı, katılımı sağlayacak şekilde temel oluşturmalıdır (Howard, Schenk & Discenza).

e-öğretmen için öneriler (Watkins, 2007; Aktaran Gülbahar, 2009):

e-öğrenme sürecini geleneksel yapıda tasarlamayın. Öğrenci merkezli olacak ve öğretim yöntem ve tekniklerinizi teknolojiden yararlanacak şekilde değiştirin.

Öğrenci performansına odaklanın. İçeriği verirken ve bilgi becerileri değerlendirirken teknolojiden yararlanın. Öğrencilerinize nasıl çalışacakları konusunda rehberlik edin. Öğrenme süreçlerine

destek olun. Sosyal olarak katılımı sağlayıcı etkinlikler düzenleyin. Öğrencilerinizden beklediğiniz

davranışı önce siz gerçekleştirin. Etkinlikleri döneme serpiştirin, çeşitlendirin, katılıma teşvik edin. Samimi ve düzeyli bir ortam oluşturmaya çalışın. Detaylı ve zamanında dönüt vermek için zaman ayırın.


E-ÖĞRENENE-öğrenen özellikleri (Simonson, Smaldino, Albright, Zvacek, 2003, sf 167-169)

Başarılı UE uygulamalarında öğrenenlerin sahip olduğu özellikler sırayla:

1. Tutum: E-öğrenmenin kalitesi için pozitif tutum ve yüksek motivasyon sağlanması önemlidir. Nitekim yüz yüze eğitimle ue arasındaki en büyük fark motivasyondur. Çoğunlukla e-öğrenenlerin motivasyonu daha yüksektir.

2. Deneyim: Öğrenciler daha önce ue deneyimi yaşamış ve memnun kalmışlarsa, yüz yüze eğitim imkanı bulsalar bile ue’ye devam etmeyi tercih etmektedir.

3. Bilişsel Beceriler: UE sürecinin katılımcılar genellikle sınıf ortamından daha yüksek bilişsel beceriler gösterirler, bu da öğreneni başarıya götüren etmenlerden biridir. Bunun sebebi ise muhtemelen daha fazla öğrenme sorumluluğu almalarıdır.

4. Öğrenme Stilleri: Bazı öğrenenler için ue araçları ve sunumu, yüz yüze eğitimdekinden daha fazla öğrenme stillerine uygun düşer, bu da başarıyı artırır. Örneğin UE ders tasarımında görsel materyale ağırlık verilmişse, bu yolla öğrenenler daha başarılı olacaktır.

E-Öğrenen Sorumluluklar (Simonson ve diğerleri, 2003, sf 169-173; Gülbahar, 2009, sf 154)

Kullanılan Araçlar: Öğrenenin mikrofon, kamera gibi derste kullanılacak araçlara sahip olması ve bunları yerinde kullanması önemlidir.

Derse devam ve katılım: Öğrenenlerin devamı ve katılımı için gerekli ortamı hazırlamak öğretmenin sorumlulukların yer almakla birlikte derse devam ve aktif katılım sağlamak da öğrenenin sorumluluğundadır.

Cevapların Tonlaması: Özellikle tartışmalarda kullanılan dilin herkes tarafından anlaşılır olması gerekir, aksi halde yanlış anlamalar ya da dersi takipte zorlanan öğrenciler olabilir. Ayrıca hızlı yazmada yapılan kısaltmalar da soruna sebep olabilir. Bunun için belli kurallar belirlenip ona uyulması beklenebilir.

Zamanlama: Senkron etkinlikler için belirlenen gün ve saatlere uyulması, ayrıca ödev teslimlerinin zamanında yapılması gerekmektedir.

Teknik bilgi: Bazı dersler için öğrenenlerin belli donanım ya da yazılımları kullanmaları ve bunun için de yeterli teknik bilgiye sahip olmaları gerekmektedir. Şayet yoksa öğrenciler bu anlamdaki eksikliklerini tamamlamalıdırlar.

Teknik sorunlar: Şayet öğrenen teknik sorunlarla karşılaşmışsa bunları öğretmene ya da teknik birime bildirmesi gerekir, bildirmediği takdirde öğretim süreci sorundan habersizce devam edecektir.

Ödevler: Öğrenen verilen ödevleri ve projeleri eksiksiz olarak yapmalıdır.

e-öğrenci için öneriler (Watkins, 2007; aktaran Gülbahar)

Teknik beceri ve çalışma alışkanlıklarınız açısından e-öğrenmeye uygun olup olmadığınızı değerlendirin, e-öğrenme performansınızı artırmak için çeşitli yöntemler bulun, beceri düzeyinizi artırın.

Çalışma alışkanlıklarınızı güncelleyin. Aktif katılım sağlayın. Çevrimiçi etkili iletişim kurmayı öğrenin İşbirliği içerisinde çevrimiçi topluluklarda çalışmayı öğrenin, birbirinizi destekleyin,

motive edin.


KAYNAKÇA Anderson, T., Elloumi, F. (2004) Theory and Practice of Online Learning. Athabasca

University. Anohina, A. (2005). Analysis of the terminology used in the field of virtual learning.

Educational Technology & Society, 8 (3), 91-102 Arkün, S., (2007). ADDIE Tasarım Modeline Göre Çoklu Ortam Geliştirme Süreci ve

Geliştirilen Ortam Hakkında Öğrenci Görüşleri Üzerine Bir Çalışma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Aşkar, P. (2003). Uzaktan eğitimde temel yaklaşımlar ve uzaktan eğitimde öğrenci (katılımcı) olmak. Uzaktan Eğitim Teknolojileri, TCMB’de teknoloji destekli bilgisayar eğitimi Konferansı

Driscoll, M. (2002) Web-Based Training, Jossey-Bass/Pfeiffer EĞİTEK, (2006). Uzaktan Eğitim. 29.07.2010 tarihinde

http://egitek.meb.gov.tr/KapakLink/UzaktanEgitim/UzaktanEgitim.html adresinden erişilmiştir.

Elmas, Ç., Doğan, N., Biroğul, S., Koç, M. S. (2008). Moodle eğitim yönetim sistemi ile örnek bir dersin uzaktan eğitim uygulaması. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 1(2).

Gülbahar, Y. (2009). E-Öğrenme. Pegem Akademi. Ankara Güler, Ç., Altun, A. (2010). Öğrenme nesnelerinin bazı ölçütlere göre değerlendirilmesi:

Türkiye örneği. IETC 2010. Howard, Schenk & Discenza İşman, A. (2005). Uzaktan Eğitim: Genel Tanımı, Türkiye’deki ve Dünyadaki Gelişimi,

Proje Değerlendirmeleri. Pegem A Yayınları (Genişletilmiş 2. Baskı) Keegan, D. (2004). Foundations of distance education.

London; New York: Routledge, 2004. Moore, M., & Kearsley, G. (2005) Distance Education: A Systems View. 2nd Edition,

Wadsworth Simonson, M., Smaldino, S., Albright, M., Zvacek, S. (2003). Teaching and Learning at

a Distance: Foundations of Distance Education. 2nd edition. Merrill Prentice Hall, New Jersey

Reiser, R. A., & Dempsey, J. V. (2002). Trends and Issues in Instructional Design and Technology, Merrill Prentice Hall, Library of Congress Cataloging in Publication Data

Türksoy, H., Aşkar, P.(2009). Öğrenme nesnelerinin paylaşımında anlamsal web teknolojilerinin kullanımı. HÜ EF Dergi 36, 271-282

University of Idaho, Evaluation for Distance Educators, http://www.uiweb.uidaho.edu/eo/dist4.html

Usluel, Y. K., Mazman, G. S. (2009). Uzaktan Eğitim. Öğretmen ve Öğretmen Adayları için Bilgisayara Giriş. B. Akkoyunlu (Ed.). ss. 209 – 236. İstanbul: Kriter Yayınları.

http://www.uiweb.uidaho.edu/eo/dist4.html

yunus.hacettepe.edu.tryunus.hacettepe.edu.tr/.../Sosyal_Fobi/text/sosyal_fobi.docx · Web viewNOT:...

Documents

Transcript of yunus.hacettepe.edu.tryunus.hacettepe.edu.tr/.../Sosyal_Fobi/text/sosyal_fobi.docx · Web viewNOT:...