YÜKSEK TAVANLI MEKANLARDA

İKLİMLENDİRME PRENSİPLERİ

Orhan GürsonGMD

24 Aralık 2016

Yüksek Tavanlı Mekan Tipleri Atriumlar

Konferans Salonları

Sergi Salonları ve Müzeler

Konser Salonları (Opera, Bale, Flarmoni orkestrası)

İbadethaneler (Cami, Kilise, Sinagog)

Fabrikalar ve İmalathaneler

Spor Salonları

Ulaşım Binaları (Havalimanı, Otogar, Tren Garı)

Atriumlar NFPA92B ve IBC tanımlarına göre iki yada daha fazla katlı

tek bir boşluklu hacimle, merdiven, asansör ve bunun gibibağlantılar ile ilişkilendiren mekanlardır.

Bu nedenle atriyumların farklı bölgelerinde farklı sıcaklık veiklim bölgeleri oluşturulabilir.

En kritik konulardan biri hava dengesidir. Hacimler arasında,işlevselliklerine göre hava dengesinin sağlanması gerekir.

Duman egzostu ve yangın söndürme sistemleri hem farklıişlevlerdeki mekanların yangın riskine göre hemde mekanındumandan korunmuş bölge yüksekliklerine göretasarlanmalıdır.

Yüksek Tavan Zorlukları Özellikle ısıtma sistemlerinde, sıcak havanın iklimlendirilmiş alana

indirilmesi en önemli zorluklardan biridir. Bunun için özel üflememenfezleri veya uzun mesafe atış yapabilen hava atış ağızlarıkullanılabilmektedir.

Çok soğuk iklimlerde, bu mekanların zemin seviyesine, dış cepheyüzeylerine ısıtıcı cihazlar konulmaktadır. Bu şekilde hem ortamınsıcaklık dağılımı düzenlenecek, hem de dış cephede olmasımuhtemel yoğuşma riskleri ortadan kalkacaktır.

Bu mekanlarda yüksek tavanlarda karşılaşılan servis zorluklarıdüşünülerek tavana asılı cihazlardan kaçınılması gerekir.

Hava üfleme noktalarının mümkün mertebede iklimlendirimiş alanlarayakın olarak konumlandırılması, hem üfleme hızlarını azaltarak basınçkayıplarını azaltacak, hem de daha az gürültü üretileceği için arkaplan gürültü seviyelerinde istenen şartların sağlanmasınıkolaylaştıracaktır..

Konferans Salonları Genellikle sunum, tanıtım veya toplantı maksadıyla mimari olarak

tasarlanan mekanlardır.

Konferans salonlarının çok maksatlı kullanılabilecekleri gözardıedilmemelidir. Bu salonlarda bazı durumlarda tek kişilik müzikperformansları sahnelenebildiği gibi bazı durumlarda da stan-up,vodvil ve bunun gibi performanslar sahnelenebilir.

Bu salonlarda genellikle oturum düzeni sabittir ve tavan yüksekliğioturum yerine göre değişiklik gösterir.

Salonun sahne kısmında prova ve yukarıda bahsedilen sunumlarınözelliklerine göre ayrı bir cihazın çalıştırılması daha verimliolacaktır.

Konferans Salonları Arka plan gürültü seviyesi, hem sahne perfomansını etkilememesi

açısında hem de seyircinin performansı (veya sunumu) uygun arkaplan gürültü seviyesinde dinleyebilmesi açısından oldukça önemlidir.

Oturum düzeni sabit olduğundan, en verimli hava üfleme sistemi;koltuk altlarından, düşük hava hızında ve 17°C -19 °C sıcaklıkta havaüfleyerek sağlanabilir.

Böylece çok iyi bir hava kalitesi elde edilir ve ısıtma soğutmaperformansları da istenen düzeylerde olur.

Bu salonlarda, hava kalitesinin salonda bulunan seyirci sayısına göreayarlanabilmesini sağlayacak, hava kalite ölçümü yapabilen, karışımlıklima havalandırma cihazları kullanılmalıdır

Alttan Üflemeli Konferans Salonu

Sergi Salonları (Fuar) ve Müzeler Bu tip mekanlarda, genellikle yüksek tavanlı ana dolaşım

alanlarına ilave olarak, nispeten daha düşük tavanlı alanlarda vardır.

Tavan yüksekliği fazla olan yerlerde yalnızca cam önlerindeüfleme ağızları, yürüyüş ve sergi alanı dışındaki alanlardaise zeminde üfleme ağızları konulabilir.

Mekanların işletme değişiklikleri nedeniyle genellikletavandan üfleme ve emiş sistemleri tercih edilir.

Mekan yüklerinin, sergilenecek ürünlerin en yüksek soğutmave ısıtma ihtiyaçlarına göre tasarlanması gerekmektedir.

Sergi Salonları (Fuar) ve Müzeler Sergi alanlarında yüksek tavan nedeniyle yüksek hızda

üfleme yapmak zorunda kalınacağı için gürültüproblemleri konusunda tedbir alınması gerekmektedir.

Sergi alanlarının kısmi kullanımlarına göre, tek mekandahi olsa, bölümlere ayrılarak bir sistem tasarlanmasıgerekmektedir.

Çok soğuk iklimlerde, iç mekanın kullanılmadığıdurumlardaki asgari iç sıcaklığı sağlamak amacıylailave tedbirler alınması gerekebilir.

Sergi Salonları (Fuar) ve Müzeler Özellikle müzelerde özel sergi ürünleri için ilave nem ve

sıcaklık kontrolü yapılması gerekecektir.

Müzelerde yangın korunumu konusunda sergilenecekürünlerin niteliklerine göre söndürme sistemleribelirlenmelidir.

Müze sergi alanlarının yüksek tavanları nedeniyleziyaretçileri rahatsız etmeyecek hızlarda hava üflenmesigerekmektedir.

Yüksek tavan nedeniyle komşu hacimlerden kontrollü havageçişleri sağlanmalı, mekanların basınç sınıflandırmasıbuna göre olmalıdır.

Müze

Sergi Alanı

Fuar Alanı

Konser Salonları(Opera, Bale, Filarmoni)

Oturma düzeni sabit olan salonlardır. Bazı salonlardaön ve arka sıralarda ekleme ve çıkarma yapılabilecekteleskobik koltuk düzenleri de olabilir.

Orkestra çukuru, sofita ve sahne alanları için salondanbağımsız çalışan bir iklimlendirme sistemi bulunmalıdır.Bu hem salonda seyirci varken sanatçıların farklı konforisteklerini karşılamak, hem de prova zamanlarında tümsalon yerine, yalnızca sahne ve buna yakın yerleriiklimlendirmek için gereklidir.

Konser Salonları(Opera, Bale, Filarmoni)

Sahne alanlarında alttan havalandırma zorluklarıolabilir, bu nedenle yandan veya sahne çukuru altındanserbest havalandırma yapılabilir.

Bu mekanların arka plan gürültü seviyeleri çokdüşüktür, bu nedenle her türlü gürültü kaynağıyla ilgilidetaylı hesaplar yaparak tasarım yapılmalıdır.

Sabit koltuk düzeneği alttan üfleme sistemine uygunolduğu için koltuk altlarından ya da doğrudan koltukayağından üfleme yapılabilir.

Konser Salonları(Opera, Bale, Filarmoni)

Koltuk altından üflenen hava üst noktalardan emilebilir.

Havalandırma klima santralları gerektiğinde %100 tazehava ile çalışabilecek, ama seyirci kullanım oranınagöre oransal olarak taze hava miktarını belirleyecekdüzeneklere sahip olmalıdır.

Serbest soğutma yapılabilecek olan sezonda dışhavanın hem sıcaklığına hem de nem değerinebakarak hava üflenmelidir. Aksi durumda mekandaistenmeyen nem yükselmeleri olabilir.

Konser Salonları(Opera, Bale, Filarmoni)

Klima santrallarının üfleme sıcaklıkları hem dış hava veyakarışım havasındaki nemi alacak hem de istenen üflemesıcaklıklarında hava üfleyecek şekilde tasarlanmalıdır.

Üfleme sıcaklığının sağlanabilmesi için ısı geri kazanımcihazları, soğutucu batarya bypass sistemleri ve tekrarısıtma sistemleri olmalıdır.

Bu tür salonlarda yoğun insan yükü nedeniyle duman egzostsistemleri son derece kritik ve önemlidir. Dumandanarındırılmış bölge yüksekliğinin tespiti ve duman yükü,mimari projelerdeki işletme ve yükseklik verilerine görebelirlenmelidir.

Konser Salonları(Opera,Bale, Filarmoni)

Klima santralları bataryalarının, istenen gizli ısı ve duyulurısıyı alacak şekilde üfleme sıcaklığında hava üfleyebilmesigerekmektedir. Bu üflenen hava sıcaklığının, döşemedenüflenebilecek hava sıcaklıkları ve hızları sınırlarına dauyması gerekmektedir.

Bu amaçla klima santrallarında, soğutmanın yanı sıra nemalma ve yeniden ısıtma işlevleri de olmalıdır.

Yeniden ısıtma sistemleri yerine ısı geri kazanım veyabypass sistemleri de tasarlanabilir, ancak bu tür salonlarınkullanım süreleri gözönüne alınarak işletme verileri dedeğerlendirilmelidir.

İbadethaneler Camilerde en kritik konulardan biri, farklı bölümlerin

havalandırılması ve kısmi kullanımlara cevap verecekkapasite kontrolünün sağlanmasıdır.

Camilerde ısıtma sistemi, tercihen döşemeden ısıtmasistemidir. Bu sistem, saf düzenine göre zonlanan birborulama ile yapılmalıdır. Bu durumda kullanıcı sayısınagöre ayrı zon bölgelerinde ayrı ısıtma kontrollü yapılabilir.

Sinangog ve Kilise binalarının eski yapılarında, genellikledoğal havalandırma ve yüksek tavanlı mekanların havanınyaşlanması prensibi ile havalandırma sağlanmıştır.

Son zamanlarda yapılan sinagog ve kiliselerde, ısı gerikazanımlı havalandırma cihazları da kullanılaraközellikle çok sıcak ve nemli veya çok soğuk havanındoğrudan mekanın içine alınması engellenmiştir.

Camilerde kullanılan havalandırma sistemlerindegenellikle kullanım alanları dışında balkon alınlarıdan(mimari olarak gizleme yapılarak) havalandırmayapılması mümkündür.

İbadethanelerde koku yayabilecek alanlardan bağımsızegzost sistemleri tasarlanmalıdır.

Cami

Cami

Cami

Sinagog

Kilise

Fabrikalar Fabrikaların üretim tipi ve sürecine göre çok çeşitli

iklimlendirme sistemleri vardır.

Yiyecek, içecek veya tıbbi malzeme üreten fabrikalardaürünün niteliklerine göre alınması gereken tedbirlervardır.

Hassas proseslerde temiz oda teknikleri dahikullanılmaktadır.

Zehirli gazlar çıkaran işletmelerde bunların tahliyesi içinayrı tesisatlar düzenlenmektedir.

Fabrikalar Fabrikalarda ısıtma sistemi havalandırma sistemi ile birlikte

sağlanabileceği gibi tavandan ya da duvardan radyantsistemlerle de sağlanabilir.

Radyant ısıtma sisteminin sulu veya doğrudan yanmalıolması fabrikada yapılan işlemlerin bu sistemlerleetkileşimine göre tercih edilir. Yanıcı madde veya tozluortamlarda, doğrudan yanmalı cihazlar tercih edilmeyereksulu radyant sistemleri kullanılabilir.

Havalandırma sistemleri üstten üflemeli olabilieceği gibialttan üflemeleri ya da kısmi havalandırmalı sistemler deolabilir. Fabrikanın üretim şekline göre tasarım yapılmalıdır.

Kapalı Spor Salonları Kapalı spor salonları; buz pateni tesisleri, yüzme

havuzları ve basketbol sahaları olarak üç ana gruptatasarlanabilir.

Yüzme havuzları ve buz pateni tesisleri, nemkontrolünün çok önemlidir, bu nedenle nem almaişlevleri olarak klima cihazları ile çözümlenmelidirler.

Basketbol sahalarında, seyirci kapasitesi ve koltukdüzeneklerine göre üstten veya alttan üfleme sistemleritasarlanabilir.

Kapalı Spor Salonları Büyük sahalarda sporcu koridorları veya genel koridorlar

emiş kanalları olarak kullanılarak, büyük kesitler ile salonundönüş havası doğrudan santral odaları ile ilişkilendirilebilir.

Spor salonlarında, en önemli konulardan birisi de seyircisizsalon senaryosunun çalıştırılması sürecinde ısıtmanınbölgesel olarak sağlanabilmesidir.

Antreman sürecine göre, yüksek sıcaklık farkı nedeniyleaşağı indirilmesi mümkün olmayan hava debileri, bazıbölümlerin üflemelerinin kapatılması sonucu yüksek hızlarelde edilerek, konfor alanlarına indirilebilir.

Kapalı Spor Salonu

Kapalı Spor Salonu

Kapalı Spor Salonu

Ulaşım Binaları Tren garları ve otobüs terminallerinin bina fiziksel

özellikleri ve işletme tarzları benzemektedir, ancakhavalimanları daha farklı özelliklere sahiptir.

Tren garlarında ve otobüs terminallerinde en kritiközellikler araçlara binişler ve inişler nedeniylekontrolsüz hava geçişleridir. Bunlar da özellikle soğukiklimlerde ısıtma sistemlerine önemli ilave yüklergetirmektedir. Tasarım sürecinde bunları dikkate almakgerekmektedir.

Ulaşım Binaları Havalimanlarında yüksek tavanlı mekanlar genellikle yolcu

kullanımında olan bilet satış, uçuş kartı alma, güvenlik vepasaport alanlarında bulunmaktadır. Yolcuların en çokzaman geçirdikleri alanlar ise uçağa biniş salonları vegümrüksüz satış alanlarıdır.

Yüksek tavanlı terminal binalarında üstten (ama düşükyükseklikten) üfleme sistemleri kullanılabildiği gibi alttanüflemeli sistemler de kullanılabilir.

Her iki sistemin de birbirlerine göre avantaj ve dezavantajlarıvardır. Bina termik yüklerine ve yolcu salon kullanımsürelerine göre verimlilik analizleri yapılarak sistem seçimlerive tasarımları yapılabilir.

Havalimanı

Havalimanı

Havalimanı

Havalimanı

ByPass

Bypass

Nem Alma

At Nalı Tekrar Isıtma

DX Sistem Tekrar Isıtma

TEŞEKKÜR EDERİZOrhan Gürson