12.05.2014

1

Yrd.Doç.Dr. Gaye Açıkdilli

Yrd.Doç.Dr. Erdem Kırkbeşoğlu

Yönetim ve Özellikleri Belirli amaçlara ulaşmak üzere bir grup insanın

sistematik bir düzen içerisinde bir araya geldiği ortam ÖRGÜT olarak tanımlandığından,

YÖNETİM bir örgütün amaçlarına ulaşabilmek üzere örgütsel kaynakların dengeli bir şekilde planlanması, örgütlenmesi, yöneltilmesi ve denetlenmesi sürecidir.

YÖNETİM DÜŞÜNCESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Sanayi Devrimi Hızlı nüfus artışı

Tarımdaki gelişmeler ve göç

Eskiden lüks sayılan mallar orta sınıfa indi

Coğrafik yağmalar

Orta sınıfın zenginleşmeye başlaması

17. yy Aydınlanma Dönemi - Bilimsel yöntem - Fransız Devrimi

İngiltere’nin kömür ve demir yönünden zengin yeraltı kaynaklarına sahip

Borsa ve bankacılık sektörleri diğer ülkelerden çok ileriydi

1-4

Sanayi devriminin en önemli gelişmelerinden birisi buharlı makinenin bulunuşudur. 1763'de James Watt, İskoçya'da buharla çalışan makineyi buldu. Bu makinenin gelişmiş biçimi, makine çağının gerçek başlangıç noktasını oluşturur.

12.05.2014

2

Sanayi Devrimi ile birlikte fabrika sisteminin doğuşu ve gelişmesi,

Daha fazla çalışanla daha fazla miktarda iş üretilmesi,

İşin nasıl tasarlanıp yönetileceği sorunu

1-8

Klasik (Geleneksel) Yönetim Dönemi Klasik veya geleneksel örgüt kuramı kapsamında 3

yaklaşım bulunmaktadır;

1. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (Frederick Taylor)

2. Yönetim Süreci Yaklaşımı (Henri Fayol)

3. Bürokrasi Yaklaşımı (Max Weber)

Klasik kuram iki ana fikir etrafında toplanmıştır.

Rutin işlerin görülmesinde insan unsurunun makinelere ek olarak nasıl etkin bir şekilde kullanılabileceği

Formal örgütt yapısının oluşturulması

1-9

Klasik Örgüt Kuramının Özellikleri İnsan unsuru dışındaki faktörler üzerinde

durulmuştur (mekanik örgütler)

Rasyonellik ve mekanik süreçler hareket noktası

Kapalı sistem anlayışı hakimdir

Reçete niteliğinde yaklaşımlardır

İnsan unsuru fizik gücü ile eş değer tutulmuştur.

1-10

1. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı Frederick W. Taylor (d. 1856 - ö. 1915)

1-11

1878'de işçi olarak girdiği Midvale Çelik Şirketi'nde altı yıl gibi kısa bir sürede yükselerek 1884'te başmühendis oldu.

Midvale çelik şirketindeki en önemli mühendislik çalışması, fabrikanın ve makinaların büyük bir bölümünün tasarımını yapmak oldu.

«Buhar işleyici», tamamıyla yeni ve orijinal tasarım olup 1890'da Taylor tarafından patenti alınmıştır.

Metal Kesme Sanatı isimli kitabı ile 1900'deki Paris fuarında altın madalya kazandı.

12.05.2014

3

1. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı 1900’lerin başında Taylor’un

öncülüğü

Amerikan ekonomisindeki hızlı büyümeye karşılık kullanılan üretim tekniklerinin bilimsel olmayışı…

İşler mühendislik açısından incelenirse hem verimlilik artıracak hem de işçiler daha çok kazanacak…

1-15

yönetimin esas hedefi, maksimum işveren refahını sağlamak ve buna tek tek her bir işçinin maksimum refahının eşlik etmesidir.

maksimum refah ise ancak maksimum üretkenlikle olabilir.

eğitim ve bunun sonucu her bir çalışanın gelişmesi

böylece herkes doğal yeteneklerine uygun olduğu işlerde en üst seviyede başarı gösterecektir.

Taylor, işçi çalıştırmanın değerini vermişti ve işçi ücretlerinin üretkenlikleri ile orantılı olması gerektiğine inanmıştı.

Taylor'un çalışanları, geleneksel yönetimle çalışanlara göre oldukça fazla kazanıyorlardı.

Ancak Çalışanların neyi başardıklarının farkındalığının olmaması önemliydi.

1.Verimsiz bir çalışma düzeni ve büyük israflar vardır.

2.İşçilerde fazla çaba göstererek çalışmalarının kendilerine bir çıkar

sağlamayacağını bildikleri için az çalışıp yorulmadıkları, yani tembellik

yaptıkları ölçüde kendilerini karlı zannediyor ve bu suretle işveren ile

işçi çıkarları birbirine tamamen aksi bir duruma geliyordu.

3.İşçiler daha çok çalışır ve üretirlerse devamlı olarak çok çalışmak

zorunda kalacaklardı.

Taylor’un Tespitleri

12.05.2014

4

4.İşlerde standartlaşma olmadığı için işçiler işlerini kendi bildikleri

gibi yapmaktadırlar.

5.İşçilerin işe alınmasında yetenek, bilgi ve kapasiteleri dikkate

alınmamaktadır.

6.Yönetimi ile işçilerin yapacakları işler birbirine karıştırılmaktadır.

Bilimsel Yönetimin İlkeleri kitabı (1911)

Taylor’un Tespitleri

1-20 1-20

Yapılması Gereken Gelişigüzel çalışma yerine bilimsel

çalışma

Başıbozukluk yerine koordinasyon

Kişisellik yerine yardımlaşma

Maksimum çıktı ve bunun sağlanması için eğitim

Nasıl Örgüte Uygulanacak? Görev Dağılımı (Standartlaştırma)

bilimsel inceleme sonucunda metot, araç, gereçlerin nasıl etkin kullanılacağı ve

görevi yapanın davranım şekli (işçi kürekleri)

Çalışan Seçimi ucuza eleman yerine işi iyi yapacak eleman, yüksek fiziki ve zihni kapasite

Çalışan Eğitimi işlevsel ustabaşı

Teşvik Edici Güdüleme Üretimde standardın üzerine çıkanlara çok maaş, çıkamayanlara az maaş Üretim hedefi, böylece düşük ücretliler çok çaba sarf edecek

Yönetimin, Sistemi Kontrolü Aksaklık tespiti

1-21

2. Yönetim Süreci Yaklaşımı Fayol, örgütün tamamını ele almış,

iyi bir örgüt tasarımını ve yönetim ilkelerini araştırmıştır.

Bilimsel Y.Y.’nin devamı ve tamamlayıcısıdır.

Sadece organizasyon konuları değil tüm yönetim etkinliğine yöneliktir.

1-22

2. Yönetim Süreci Yaklaşımı

Yönetim faaliyetleri bir süreç şeklinde oluşur:

PLANLAMA ORGANİZASYON YÜRÜTME KOORDİNASYON KONTROL

GİRDİ ÇIKTI

YÖNETİM SÜRECİ

Uzun dönemli uygulanabilir

planlar yapılmalı

İyi bir örgüt yapısı, görevleri açık ve

seçik olarak belirler

Yönetici, astlarını tanımalı, onlar hakkında bilgi sahibi olmalı,

Yardımcıları ile toplantılar

düzenlemeli ve başarısız

personeli işten uzaklaştırmaktan çekinmemelidir.

Her bölüm diğer bölümlerin

yaptıklarından haberdar olarak hareket etmeli,

yardımlaşmalaıdır

Her şeyin yapılan programa, verilen

emirlere, kabul edilen ilkelere uygun

olarak yapılıp yapılmadığının

tespiti, hataların düzeltilmesi

2. Yönetim Süreci Yaklaşımı Yönetim süreci yaklaşımının mesajı şudur: Bu ilkeleri

izlersen başarılı olursun.

Üst yönetim birimlerini geliştirmeye çaba sarf etmiş ve yönetime yukarıdan bakmıştır.

Geliştirdiği ilkeler günümüzde, planlama ve organizasyon yapıları için geniş ölçüde kullanılmaktadır.

12.05.2014

5

2. Yönetim Süreci Yaklaşımı Fayol bu modelin çatısında yönetsel ilkeler belirliyor.

Bunlar: 1) İş bölümü 8) Merkezicilik

2) Yetki ve sorumluluk 9) Kademe zinciri

3) Disiplin 10) Düzen

4) Kumanda birliği 11) Adil ve Eşit Davranma

5) Yönetim birliği 12) Personelin devamlılığı

6) Genel çıkarların üstünlüğü 13) İnisiyatif

7) İyi bir ödüllendirme sistemi 14) Birlik ruhu

Diğer yazarlar: Gulick, Urwick

1-25

3. Bürokrasi Yaklaşımı 1900’lerin başlarında Max Weber

tarafından geliştirilmiştir.

Max Weber’e göre bürokratik bir yapı, günlük dilde kullandığımız, “işlerin geciktirilmesi, yokuşa sürülmesi veya bugün git yarın gel’’ anlamının tersine, etkinlik açısından ideal bir örgüt yapısıdır.

1-26

3. Bürokrasi Yaklaşımı Amaçların gerçekleştirilmesi için uzmanlaşmış çalışanlar

gereklidir.

Yönetimle ilgili kararlar yazılı hale getirilmelidir.

Personelin görevini, biçimsel olarak ve gayri şahsi bir şekilde yapması gerekir.

Çalışanlar teknik yeteneklerine göre çalıştırılmalıdır,

Yükselmeleri performanslarına göre olmalıdır,

Personel işin gerektirdiği teknik bilgi ve yeteneği ölçen sınav sonuçlarına göre seçilmeli ve terfi ettirilecektir.

3. Bürokrasi Yaklaşımı Bürokrasiden yarar sağlayabilmek için

örgütlerin bazı özelliklere sahip olması gerekir: Uzmanlaşmaya dayalı iş bölümü

Açık hiyerarşik yapı

Her kademe için belirlenmiş ilke ve yöntemler

Hissiyata dayanmayan davranış biçimleri

Teknik bilgi ve yeteneğe göre terfi sistemi

Yetki kaynağı örgütteki kademeden ileri gelir.

Klasik Örgüt Kuramı - Sonuç İnsan unsuruna özel bir önem verilmemiş, onun bir

makine gibi , ilgili kademenin öngördüğü doğrultuda davranacağı varsayılmıştır.

Şahsi sorunların iş yerine yansımayacağı, işletme içinde geçirilen zaman ile işletme dışındaki yaşamın birbirinden ayrı olduğu varsayılmıştır.

Örgüt sorunlarına yetmemiş, pek çok olayın açıklanmasında güçsüz kalmıştır.

Örgütü sadece maddi unsurlara dayandırması

Neo-Klasik Yaklaşımlar Tarım işçisine olan gereksinimin azalması, tarım

işçilerinin fabrikalara akın etmesine yol açtı.

Endüstriyel devrim ile birçok tarım işçisi kasaba ve şehirlere giderek fabrikalarda iş aramaya başlamıştı.

Bu da sağlıksız çalışma koşullarını beraberinde getiriyordu. İşçi sömürülüyordu.

1-30

12.05.2014

6

Neo-Klasik Yaklaşımlar Neo klasik dönemde insanın farklı bir yapıda olduğu

görüşü genel ilke olarak kabul görmüş grup ve diğer sosyal faktörler önemli bir yer almıştır.

Bu yaklaşımın ele aldığı başlıca konular;

İnsan davranışı, insanlar arası ilişkiler, gruplar ve davranışları, algılama ve tutumlar, motivasyon, liderlik, organizasyonlarda gelişme ve değişmedir.

1-31

Neo-Klasik Yaklaşımlar Örgütün en üstün varlığı işgörendir.

Örgütün verimi, tek tek işgörenlerin veriminin toplamıdır.

İşgören bir makine değildir. İşgörenin bilişsel gücü, duyguları, tutumları vardır.

İşgören yalnız beden gücü ile değil, sahip olduğu psikolojik güçleriyle de örgüte katkıda bulunur.

1-32

Neo-Klasik Yaklaşımlar İşgörenlerin kümeleşmesini engellemek değil, yöneterek

örgüte yararlı kılmak gerekmektedir.

İşgören, üyesi olduğu örgütün değerlerine ve düzenine uymak zorundadır. Bu yüzden, üretimini kümenin koyduğu ölçülere uydurur.

İşgörenin üstünün, ona yapacağı destekleyici, yardım edici, yol gösterici eğitimi onu geliştirebilmekte, örgüte katkısını arttırabilmektedir.

İşgörenin güdülenmesinde parasal özendiricilerden başka özendiriciler de vardır (psikolojik ve toplumsal gereksinimlerini karşılamaya yönelik özendiriciler).

1-33

Neo-Klasik Yaklaşımlar

1. Hawthorne Araştırmaları (Elton Mayo)

1. Hawthorne fabrikasında Mayo’nun önderliğinde yürütülen çalışmalar

2. Klasik kuramın uygulaması olarak başlasa da farklı bulgular elde edildi.

3. Işıklandırma, ısıtma, dinlenme zamanları gibi fiziksel iyileştirmelerin üretime katkısı beklendiği gibi çıkmadı.

4. Bu sebeple sosyal faktörlere bakıldı (motivasyon ve iş tatmini)

5. Bireyler örgütte informal gruplar oluşturur ve bunlar formal yapının öngördüğünden farklıdır (kişilerin algılarıyla kurulur)

1-34

Neo-Klasik Yaklaşımlar 1. Hawthorne Araştırmaları (Mayo)

1. Işıklandırma Testi: Işığın işçilerin üretkenliği üzerindeki etkisini araştırıldı

Bir grup değişmeyen ışık altında, diğer grup ise değişik ışıklandırma altında çalıştırıldı

Sonuçta her iki grubun çalışmasında bir üretim artışı gözlendi.

Sonuç

Kişilerin kendi üzerlerinde bir deney yapıldığından haberdar olmaları, onları grup halinde hareket etmeye yöneltti...

Kişilerin, kendilerine önem verildiği varsayımları daha verimli çalışmalarına neden oldu.

12.05.2014

7

Neo-Klasik Yaklaşımlar 1. Hawthorne Araştırmaları (Mayo)

2. Montaj Odası Testi: Yorgunluk ve dinlenmenin üretim üzerindeki etkileri

araştırıldı

Bir grubun başına sıkı ustabaşı, diğer gruba gevşek ustabaşı verildi.

Sıkı denetimin olmayışı grup içindeki ilişkileri güçlendirdi, bir takım ruhu oluşturdu.

Sonuç

insanları küçük gruplar halinde bir araya getirdiğinizde, bu insanlar giderek birbirine bağlı bir hale geliyor.

Tek vücut hale gelip öyle davranıyorlar.

3.Çağdaş Yönetim Dönemi

Sistem

Koşul bağımlılık (durumsallık)

Yönetim bilimi

Kültürel farklılıklar

Kalite-mükemmellik yaklaşımları

Sistem; bir bütünlük gösteren, aralarında karşılıklı etkileşim bulunan parçalardan oluşan fiziksel yapıdır.

Bertalanfy: «organizmalar, dinamik çevrede denge durumuna ulaşarak hayatta kalırlar»

Örgütler de organizmalara benzer. Sinir sistemi örgütün iletişim sistemini, beyin örgütün üst yönetimini temsil eder.

1. Sistem Yaklaşımı

1-40

1. Sistem Yaklaşımı Yönetim olaylarında iç ve dış faktörleri de hesaba

katar.

Bütün parçaların toplamından daha fazladır.

Bir sistem belirli parçalardan (alt sistemlerden) oluşur.

Bu parçalar arasında ilişkiler vardır.

Bütünü anlamak için alt sistemleri anlamak lazım (insan vücudu, organlar)

Parçalar bütüne katkıda bulunduğu ölçüde önemlidir.

Thomson Learning © 2004 1-41

Örgüt, ana sistemse; pazarlama, üretim, ar-ge, personel alt sistemlerdir.

Sistem yaklaşımıyla birlikte klasik yaklaşımın kapalı sistem anlayışından açık sisteme geçilmiştir.

Yöneticinin, görevinin dar değil geniş olduğu, alt sistemler ve çevreyi hesaba katması gerekliliği

Örgüt yapısı-alt sistemler uyumu

Tek bir alt sistem yerine aralarındaki uyum

Dış çevrenin etkisini görebilme

1. Sistem Yaklaşımı

1-42

12.05.2014

8

Sistemin kendini oluşturan güç, parçaların toplamından daha fazlasıdır > Sinerji

Kapalı sistemler çevreyle etkileşime girmedikleri için ölürler > Entropi

Örgütler entropiyi önlemek adına; teknolojik koşullara uymak, ekonomik krizler için nakit saklamak, yeni teknoloji transfer etmek gibi davranışlarla uyum sağlarlar > Negatif Entropi

1. Sistem Yaklaşımı Sistem Olarak Örgüt

Açık sistem yaklaşımına göre, örgütler hayatta kalabilmek için çevreyle etkileşim içinde olması gerekir

Sürekli bir biçimde çevreye uyum vardır.

örgüt, ihtiyaç duyduğu kaynakları bulmak, onlara

ulaşmak, temin etmek, çevreyi anlamak, yorumlamak, çevresel değişimlere göre hareketlerini planlamak, ve tepki vermek zorundadır.

Açık Sistem Yaklaşımı

1-45

2.Koşul Bağımlılık (Durumsallık) Yaklaşımı

Her zaman her yerde geçerli kurallardan söz edilmez.

Yönetmenin en bir tek yolu yoktur. Duruma ilişkin koşullar belirler

Farklı durum ve koşullar farklı yönetim uygulamaları ile uyumlandırılarak düzenlenir

Koşul bağımlılığı yaratan bazı durum değişkenleri:

Örgütün büyüklüğü

Çevresel belirsizlik

Teknolojinin türü