YÖNETİM DANIŞMANLIĞIbidb.meb.gov.tr/indir/YonetimDanismanligi.pdf · nemin el kitabı...

YÖNETİMDANIŞMANLIĞI

M E S L E K R E H B E R İ

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞIVERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

YAYIN NO: 711

Dördüncü baskı hakkında takdir mahiyetinde yorumlar

“Yönetim Danışmanlığı kitabının ilk baskısı çıktığı zaman, daha önce konu hakkında pek kitap yayınlanmış değildi. Neredeyse bir anda, kitap bu alanda standart metin haline gel-di... Bugün ise konu hakkında sayısız kitap var, ama bunlar arasında, Yönetim Danışman-lığı dördüncü baskısının aynen birinci baskısı gibi üstün bir konumu vardır. Yeni başlayan

danışmanlar için bir rehber olarak ve deneyimli danışmanlar için bir kaynak olarak, bu kitabın konuları kavrayışı, kapsamının genişliği, konuları işleyişindeki sadelik ve sağladığı

erişilebilirlik emsalsizdir. Kitabın danışmanlık dünyası hakkında sağladığı perspektif ise taze ve gerçekçidir.”

Gerald A. Simon, CMC, FIMC, Redaksiyon Kurulu Başkanı, C2M Consulting to Management (Yönetim Danışmanlığı) Şirketi

“Danışmanlık sektörü bazı esaslı değişikliklere uğramaktadır. Müşteriye değer içeren bir hizmet verilebilmesi için, hem danışmanların hem de müşterilerin bu değişikliklerin

farkında olmaları gerekmektedir. Redaksiyonu Milan Kubr tarafında yapılan Yönetim Da-nışmanlığı Meslek Rehberi adlı kitap, sektörün durumunu ve nasıl evrilmekte olduğunu

anlamak bakımından çok iyi bir başlangıç sağlamaktadır.”Wayne Cooper, Management Consulting International ve Consultants News yayımcısı ve

Kennedy Information CEO’su

“Yönetim Danışmanlığı Meslek Rehberi, yönetim danışmanlığı denen bilgi sahasının en kapsamlı resmini çizmektedir. Bu kitap, yönetim danışmanlığı mesleğinde sertifika sağla-

yan becerileri geliştirmek isteyenler için en detaylı rehberdir.” E. Michael Shays, CMC, FIMC, International Council of Management Consulting Institutes (Uluslararası Yönetim Danışmanlığı Enstitüleri Konseyi) Murahhas Azası ve ABD Institute of

Management Consultants (Yönetim Danışmanları Enstitüsü) Başkanı

“Bir klasik haline gelmiş olan bu kitabın şimdi dördüncü baskısının çıkmış olması, hem mesleğe yeni başlayanlar hem de zor işler başarmış kıdemliler için talihli bir olaydır diye düşünüyorum; çünkü bu kitap benim için yıllarca vazgeçilmez bir araç olmuştur. Milan Kubr ve diğer yazarlardan oluşan ekip, bu kitapta yönetim danışmanlığının profesyonel ve ticari yönlerini dengeleyerek, güncel kuramlar ve pratikler yelpazesini oldukça pratik bir rehber içerisinde bütünleştirmişlerdir ve bence bu rehber, içinde bulunduğumuz dö-

nemin el kitabı olacaktır.”Patrick J. McKenna, yönetim danışmanı ve First among equals: How to manage a group of professionals (Eşitler arasında birinci olmak: Bir profesyoneller grubunun yönetimi) başlıklı

kitabın eş yazarı

“Asian Productivity Organization (Asya Prodüktivite Örgütü), Asya’da danışman yetişti-rilmesi sürecinde, Yönetim Danışmanlığı Meslek Rehberi’nin önceki baskılarından çok yararlanmıştır. Yeni çıkan baskı ise, bir bilgi ekonomisinin geliştirilmesi ve ticari rekabet gücünün pekiştirilmesine pragmatik bir yaklaşım sağlayacak şekilde, danışmanlık hiz-metlerinde çekirdek yeterliklerin daha ileri seviyeye götürülmesine katkı sağlayacaktır.”

Yoji Yamada, Asya Prodüktivite Örgütü Genel Sekreteri Özel Danışmanı

YÖNETİMDANIŞMANLIĞI

M E S L E K R E H B E R İ

ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ – CENEVRE

Dördüncü Baskı

Editör: MILAN KUBR

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞIVERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

YAYIN NO: 711

2. Basım

©

-

-

-

2013 Verimlilik Genel Müdürlüğü

1. Baskı 2010 - 500 Adet2. Baskı 2013 - 500 Adet

Tel: 0.312.425 10 72

Korza Yayıncılık Basım San. ve Tic. Ltd. Şti. Tel: 0.312. 342 22 08

v

İçindekiler

İÇİNDEKİLERYazarlar ve Teşekkür ......................................................................................................................................xiii

Önsöz . ....................................................................................................................................................... xv

Kısaltmalar ve Kısa Adlar ........................................................................................................................... xxi

I. Kısım YÖNETİM DANIŞMANLIĞINA BAKIŞ

Bölüm 1 Yönetim Danışmanlığının Doğası ve Amacı .......................................................27 1.1 Danışmanlık nedir? ...............................................................................................................27 1.2 Neden danışman kullanılır? ..............................................................................................34 1.3 Danışmanlar nasıl kullanılıyor? On ana yol ................................................................40 1.4 Danışmanlık süreci ................................................................................................................44 1.5 Yönetim danışmanlığının gelişen kavramları ve kapsamı ..................................49

Bölüm 2 Danışmanlık Endüstrisi ...................................................................................................55 2.1 Tarihsel bir perspektif ..........................................................................................................55 2.2 Mevcut danışmanlık sahnesi ............................................................................................59 2.3 Sağlanan hizmetlerin kapsamı ........................................................................................63 2.4 Genel danışmanlık ve özel danışmanlık (uzman) hizmetleri .............................66 2.5 Başlıca danışmanlık organizasyonu türleri ................................................................68 2.6 Kurum içi danışmanlar ........................................................................................................73 2.7 Yönetim danışmanlığı ve diğer meslekler ..................................................................76 2.8 Yönetim danışmanlığı, eğitim ve araştırma ...............................................................80

Bölüm 3 Danışman – Müşteri İlişkisi ...........................................................................................83 3.1 Beklentilerin ve rollerin tamamlanması ......................................................................83 3.2 Müşteri ve danışman sistemleri ......................................................................................86 3.3 Danışman – müşteri ilişkisinin kritik boyutları .........................................................88 3.4 Danışmanın davranışsal rolleri ........................................................................................92 3.5 Rol kavramının daha ince bir hale getirilmesi ..........................................................95 3.6 Müşteri sistemini etkileme yöntemleri ........................................................................98 3.7 Danışmanlığın araçları olarak müşavirlik ve koçluk ............................................ 101

Bölüm 4 Danışmanlık ve Değişim .............................................................................................. 105 4.1 Değişimin niteliğinin anlaşılması ................................................................................ 105 4.2 Organizasyonların değişime karşı yaklaşımı .......................................................... 112 4.3 Değişim için destek sağlamak ...................................................................................... 118 4.4 Çatışma yönetimi ................................................................................................................ 121 4.5 Değişime yardımcı olmak için yapısal düzenlemeler ve müdahaleler....... 123

Yönetim Danışmanlığı

vi

Bölüm 5 Danışmanlık ve Kültür .................................................................................................. 133 5.1 Kültürü anlamak ve saygı göstermek ........................................................................ 133 5.2 Kültür düzeyleri ................................................................................................................... 135 5.3 Danışmanlık görevlerinde kültürle yüzleşmek ..................................................... 141

Bölüm 6 Danışmanlıkta Profesyonellik ve Mesleki Ahlâk ........................................... 147 6.1 Yönetim danışmanlığı bir meslek midir? ................................................................. 147 6.2 Profesyonel yaklaşım ........................................................................................................ 149 6.3 Meslek kuruluşları ve davranış kuralları .................................................................... 158 6.4 Sertifika ve ruhsat verme ................................................................................................ 161 6.5 Yasal sorumluluk ve mesleki sorumluluk ................................................................. 165

II Kısım DANIŞMA SÜRECİ

Bölüm 7 Giriş .......................................................................................................................................... 171 7.1 İlk temaslar ............................................................................................................................. 172 7.2 Öncül sorun teşhisi ............................................................................................................ 177 7.3 Görev tanımı (Terms of Reference - Tor) ................................................................... 184 7.4 Proje stratejisi ve planı ...................................................................................................... 185 7.5 Müşteriye sunulan teklif .................................................................................................. 189 7.6 Danışmanlık sözleşmesi................................................................................................... 192

Bölüm 8 Teşhis ....................................................................................................................................... 197 8.1 Teşhis için kavramsal çerçeve ........................................................................................ 197 8.2 Amaçların ve sorunların teşhis edilmesi .................................................................. 200 8.3 Gerekli verilerin tanımlanması ...................................................................................... 206 8.4 Veri kaynakları ve veri elde etmenin yolları ............................................................ 209 8.5 Veri analizi .............................................................................................................................. 219 8.6 Müşteriye geri bildirim ..................................................................................................... 229

Bölüm 9 Eylem Planlaması ............................................................................................................. 233 9.1 Muhtemel çözümlerin araştırılması ........................................................................... 234 9.2 Seçeneklerin geliştirilmesi ve değerlendirilmesi ................................................. 243 9.3 Eylem önerilerinin müşteriye sunulması ................................................................. 247

Bölüm 10 Uygulama ............................................................................................................................. 251 10.1 Uygulamada danışmanın rolü ...................................................................................... 252 10.2 Uygulamanın planlanması ve izlenmesi .................................................................. 254 10.3 Müşteri personelinin eğitimi ve yetiştirilmesi ....................................................... 257 10.4 Çalışma metotlarında değişiklik yapılması konusunda bazı taktik rehber ku-

rallar .......................................................................................................................................... 258 10.5 Yeni uygulamanın bakımı ve kontrolü ...................................................................... 265

vii

İçindekilerBölüm 11 Görevin Sona Erdirilmesi ............................................................................................ 269 11.1 Çekilme için doğru zaman.............................................................................................. 270 11.2 Değerlendirme .................................................................................................................... 272 11.3 Görev sonrası takip ............................................................................................................ 278 11.4 Nihai rapor ............................................................................................................................. 279

III Kısım ÇEŞİTLİ YÖNETİM KONULARINDA DANIŞMANLIK

Bölüm 12 Genel ve Stratejik Yönetim Danışmanlığı.......................................................... 285 12.1 Kurumsal strateji ve genel yönetim konularında danışmanlık hizmetinin

mahiyeti ve kapsamı ......................................................................................................... 285 12.2 Kurumsal strateji ................................................................................................................. 289 12.3 Süreçler, sistemler ve yapılar ......................................................................................... 297 12.4 Kurumsal kültür ve yönetim tarzı ................................................................................ 301 12.5 Kurumsal yönetişim ........................................................................................................... 304

Bölüm 13 Bilişim Teknolojisi (BT) Danışmanlığı ................................................................... 309 13.1 Bilişim teknolojisinin gelişmekte olan rolü ............................................................. 309 13.2 BT danışmanlığının kapsamı ve özel yönleri .......................................................... 311 13.3 Bilişim sistemleri danışmanlığının bir genel modeli ........................................... 313 13.4 Bilişim sistemlerinin kalitesi ........................................................................................... 318 13.5 BT danışmanlık hizmeti sağlayıcıları .......................................................................... 319 13.6 Bir BT danışmanlık projesinin yönetilmesi .............................................................. 322 13.7 Küçük işletmeler için BT danışmanlığı ...................................................................... 323 13.8 Geleceğe dair perspektifler ............................................................................................ 324

Bölüm 14 Finansal Yönetim Danışmanlığı............................................................................... 327 14.1 Değer yaratılması ................................................................................................................ 329 14.2 Temel araçlar ......................................................................................................................... 331 14.3 İşletme sermayesi ve likidite yönetimi ...................................................................... 333 14.4 Sermaye yapısı ve mali piyasalar ................................................................................. 334 14.5 Birleşmeler ve devralmalar ............................................................................................. 337 14.6 Finans ve operasyonlar: Sermaye yatırım analizi ................................................. 340 14.7 Muhasebe sistemleri ve bütçe kontrolü .................................................................. 342 14.8 Enflasyon altında mali yönetim ................................................................................... 344 14.9 Sınır ötesi operasyonların ve dış finans piyasalarının kullanımı .................... 346

Bölüm 15 Pazarlama ve Dağıtım Yönetiminde Danışmanlık ....................................... 353 15.1 Pazarlama strateji seviyesi .............................................................................................. 354 15.2 Pazarlama operasyonları ................................................................................................. 358 15.3 Ticari işletmelerde danışmanlık ................................................................................... 362 15.4 Uluslararası pazarlama ..................................................................................................... 363


viii

15.5 Fiziki dağıtım ......................................................................................................................... 364 15.6 Halkla ilişkiler ........................................................................................................................ 364

Bölüm 16 E-İşte Danışmanlık .......................................................................................................... 367 16.1 E-İş danışmanlığının kapsamı ....................................................................................... 367 16.2 Bricks-and-Mortar ile Bricks-and-Clicks: Değer-Zincir Bağımlılığı ................ 371 16.3 Bricks-and-Mortar ile Bricks-and-Clicks İç Süreçleri ............................................ 378 16.4 Dot.Com organizasyonlar ............................................................................................... 383 16.5 İnternet araştırması ............................................................................................................ 385

Bölüm 17 Operasyon Yönetiminde Danışmanlık ................................................................ 387 17.1 Bir operasyon stratejisi geliştirmek............................................................................. 387 17.2 Ürün yaklaşımı ..................................................................................................................... 392 17.3 Süreç yaklaşımı .................................................................................................................... 396 17.4 Operasyonların insan yönleri ........................................................................................ 404

Bölüm 18 İnsan Kaynakları Yönetiminde Danışmanlık ................................................... 407 18.1 Personel fonksiyonun değişen yapısı ........................................................................ 407 18.2 Politikalar, uygulamalar ve insan kaynakları denetimi ...................................... 409 18.3 İnsan kaynaklarını planlama .......................................................................................... 412 18.4 İşe alım ve seçim ................................................................................................................. 413 18.5 Motivasyon ve ücretlendirme ....................................................................................... 415 18.6 İnsan kaynaklarını geliştirme ........................................................................................ 419 18.7 Personel yönetimi ilişkileri .............................................................................................. 425 18.8 Yeni alanlar ve konular ..................................................................................................... 432

Bölüm 19 Bilgi Yönetiminde Danışmanlık ............................................................................... 441 19.1 Bilgi ekonomisinde yönetim ......................................................................................... 441 19.2 Bilgiye dayalı değer yaratma ......................................................................................... 443 19.3 Bilgi organizasyonu geliştirmek ................................................................................... 451

Bölüm 20 Prodüktivite ve Performans Yönetim Danışmanlığı ................................... 463 20.1 Prodüktivite kavramları, faktörleri ve şartlarındaki değişiklikler ................... 464 20.2 Prodüktivite ve performans ölçümlemesi ............................................................... 469 20.3 Prodüktivite artırmak için yaklaşım ve stratejiler ................................................. 471 20.4 Prodüktivite ve performans geliştirme programları tasarlamak ve hayata

geçirmek ................................................................................................................................. 480 20.5 Prodüktivite gelişimi için araç ve teknikler ............................................................. 484

Bölüm 21 Toplam Kalite Yönetiminde Danışmanlık .......................................................... 489 21.1 TKY’yi anlamak ..................................................................................................................... 489 21.2 Kalitenin maliyeti - kalite bedavadır. .......................................................................... 493 21.3 TKY’nin prensipleri ve temel yapıtaşları ................................................................... 496 21.4 TKY’yi hayata geçirmek .................................................................................................... 500

ix

İçindekiler 21.5 Temel TKY araçları ............................................................................................................... 504 21.6 TKY aracı olarak ISO 9000 ................................................................................................ 509 21.7 TKY’nin görünmez tehlike ve problemleri .............................................................. 512 21.8 Yönetime olan etkileri ...................................................................................................... 513 21.9 TKY için gereken danışmanlık becerileri .................................................................. 515

Bölüm 22 Kurumsal Dönüşümde Danışmanlık .................................................................... 517 22.1 Organizasyonel dönüşüm nedir? ................................................................................ 518 22.2 Kurumsal dönüşüm için hazırlanmak ....................................................................... 519 22.3 Kurumsal dönüşümün stratejileri ve süreçleri....................................................... 522 22.4 Şirketin revizyonları ........................................................................................................... 529 22.5 Küçülme .................................................................................................................................. 532 22.6 İşletme sürecini yeniden yapılandırma (İSYY) ....................................................... 533 22.7 Dış kaynak ve iç kaynak kullanımı ............................................................................... 535 22.8 Dönüşüm amaçlı ortak girişimler ................................................................................ 538 22.9 Birleşme ve şirket satın alma ......................................................................................... 539 22.10 İlişki ağları düzenlemeleri ............................................................................................... 541 22.11 Organizasyonel yapıları dönüştürmek ..................................................................... 542 22.12 Mülkiyetin yeniden yapılandırılması ......................................................................... 543 22.13 Özelleştirme .......................................................................................................................... 544 22.14 Dönüşümde kaçınılması gereken tuzak ve hatalar ............................................. 546

Bölüm 23 İşletmenin Sosyal Rolü ve Sorumluluğu ile İlgili Danışmanlık ............. 549 23.1 İşletmenin sosyal boyutu ................................................................................................ 550 23.2 Mevcut kavramlar ve eğilimler ..................................................................................... 551 23.3 Danışmanlık hizmetleri .................................................................................................... 560 23.4 Kurumsal sorumluluğa stratejik bir yaklaşım ......................................................... 563 23.5 Spesifik işletme fonksiyonlarında ve alanlarında danışmanlık ...................... 570 23.6 Gelecekteki perspektifler ................................................................................................ 571

Bölüm 24 Küçük İşletme Yönetiminde ve Geliştirmede Danışmanlık .................... 573 24.1 Küçük işletmelerin özellikleri ......................................................................................... 574 24.2 Danışmanın rolü ve profili .............................................................................................. 577 24.3 Bir işletmenin yaşam süresinde danışmanlık görevleri ..................................... 579 24.4 Özel endişe alanları ............................................................................................................ 584 24.5 Fırsat veren bir çevre ......................................................................................................... 587 24.6 Küçük işletme danışmanlığında yenileşimler ........................................................ 592

Bölüm 25 Kayıt Dışı Sektör İçin Danışmanlık ......................................................................... 599 25.1 Mikro-işletmelerle ilgili olarak ne farklıdır? ............................................................. 599 25.2 Kayıt dışı sektör girişimcilerinin yönetim sorunları ............................................. 603 25.3 Mikro-işletme danışmanlarının özel becerileri ..................................................... 604 25.4 Kayıt dışı sektörde mikro-işletmelere uzanmak ................................................... 605


x

Bölüm 26 Kamu Sektörü İçin Danışmanlık.............................................................................. 611 26.1 Hükümet rolünün gelişimi ............................................................................................. 611 26.2 Kamu sektörü çevresini anlamak ................................................................................ 613 26.3 Danışmanlık döngüsü boyunca kamu sektörü müşterileriyle çalışmak ....... 618 26.4 Hizmet sağlayıcılar ............................................................................................................. 621 26.5 Bazı güncel zorluklar ......................................................................................................... 623

IV Kısım BİR DANIŞMANLIK FİRMASINI YÖNETMEK

Bölüm 27 Danışmanlık Mesleğinde Yönetim Temelleri ................................................... 631 27.1 Meslekleri yönetme zorluğu ......................................................................................... 631 27.2 Bir mesleki hizmet olarak yönetim ............................................................................. 633 27.3 Profesyonel bir işletmeyi yönetmek .......................................................................... 639 27.4 Mükemmeliyeti profesyonelce ve işletme içinde elde etmek ....................... 644

Bölüm 28 Danışmanlık Firmasının Stratejisi .......................................................................... 647 28.1 Stratejik yaklaşım ................................................................................................................ 647 28.2 Müşteri hizmetlerinin kapsamı .................................................................................... 650 28.3 Müşteri tabanı ...................................................................................................................... 654 28.4 Büyüme ve gelişme ........................................................................................................... 655 28.5 Uluslararası hale gelmek ................................................................................................. 659 28.6 Şirketin profili ve imajı ...................................................................................................... 660 28.7 Uygulamada stratejik yönetim ..................................................................................... 662

Bölüm 29 Danışmanlık Hizmetlerinin Pazarlanması ........................................................ 669 29.1 Danışmanlıkta pazarlama yaklaşımı .......................................................................... 670 29.2 Müşterinin bakış açısı ........................................................................................................ 673 29.3 Danışmanlık firmasını pazarlama teknikleri ........................................................... 674 29.4 Danışmanlık projelerini pazarlama teknikleri ........................................................ 689 29.5 Mevcut müşterilere pazarlama .................................................................................... 692 29.6 Pazarlama sürecini yönetmek ....................................................................................... 695

Bölüm 30 Maliyetler ve Ücretler .................................................................................................... 701 30.1 Gelir getiren etkinlikler ..................................................................................................... 701 30.2 Ücrete tabi hizmetlerin maliyetinin hesaplanması ............................................. 704 30.3 Pazarlama politikası kriterleri ........................................................................................ 705 30.4 Başlıca ücret belirleme yöntemleri ............................................................................. 706 30.5 Ücret belirlemede ve faturalandırmada dürüstlük ............................................. 711 30.6 Değer faturalamasına doğru ......................................................................................... 713 30.7 Bir projenin maliyetlendirilmesi ve fiyatlandırılması .......................................... 714 30.8 Müşterilere fatura göndermek ve ücretleri tahsil etmek .................................. 718

xi

İçindekiler Bölüm 31 Görev Yönetimi .................................................................................................................. 721 31.1 Bir görevi yapılandırma ve programlama ............................................................... 721 31.2 Göreve hazırlık ..................................................................................................................... 725 31.3 Görevin yürütülmesinin yönetimi............................................................................... 728 31.4 Giderler ve bütçelerin kontrolü .................................................................................... 735 31.5 Görev kayıtları ve raporları ............................................................................................. 735 31.6 Görevin kapatılması........................................................................................................... 739

Bölüm 32 Danışmanlıkta Kalite Yönetimi ................................................................................ 741 32.1 Danışmanlıkta kalite yönetimi nedir?........................................................................ 741 32.2 Kalite güvence programının kilit unsurları ............................................................. 745 32.3 Kalite belgelendirmesi ..................................................................................................... 751 32.4 Kalitenin sürdürülmesi ..................................................................................................... 753

Bölüm 33 İşletme Faaliyetleri ve Mali Kontrol ...................................................................... 755 33.1 İşletme faaliyet planı ve bütçesi ................................................................................... 755 33.2 Performans izleme ............................................................................................................. 759 33.3 Defter tutma ve muhasebecilik ................................................................................... 765

Bölüm 34 Danışmanlık Firmalarında Bilgi Yönetimi ......................................................... 769 34.1 Danışmanlık hizmetlerinde bilgi yönetimi etmenleri ........................................ 769 34.2 Danışmanlık sürecinin doğasında olan faktörler ................................................. 770 34.3 Bir bilgi yönetim programı ............................................................................................. 772 34.4 Müşterilerle bilgi paylaşımı ............................................................................................ 776

Bölüm 35 Bir Danışmanlık Firmasının Yapılandırılması .................................................. 779 35.1 Yasal statü bakımından şirket türleri .......................................................................... 779 35.2 Yönetim ve operasyonlar yapısı ................................................................................... 783 35.3 BT desteği ve dış kaynak kullanımı ............................................................................. 790 35.4 Ofis olanakları ....................................................................................................................... 792

V. Kısım DANIŞMAN YETİŞTİRİLMESİ VE DANIŞMANLIK MESLEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Bölüm 36 Danışmanlıkta Kariyer ve Ücretler ........................................................................ 797 36.1 Danışmanların kişisel özellikleri ................................................................................... 797 36.2 İşe alma ve seçim ................................................................................................................ 799 36.3 Kariyer geliştirme ................................................................................................................ 803 36.4 Ücret politikaları ve uygulamaları ............................................................................... 808

Bölüm 37 Danışmanların Eğitimi ve Gelişimi ........................................................................ 813 37.1 Danışmanlar ne öğrenmelidir? ..................................................................................... 814 37.2 Yeni danışmanların eğitimi ............................................................................................ 819 37.3 Eğitim yöntemleri ............................................................................................................... 826


xii

37.4 Danışmanların daha ileri eğitim ve gelişimi ........................................................... 829 37.5 Danışman gelişimi için motivasyon ........................................................................... 832 37.6 Tek başına çalışan danışmanlara yönelik öğrenme seçenekleri ................... 833

Bölüm 38 Geleceğe Hazırlanmak .................................................................................................. 837 38.1 Piyasanız ................................................................................................................................. 838 38.2 Mesleğiniz .............................................................................................................................. 844 38.3 Kişisel gelişiminiz ................................................................................................................ 846 38.4 Sonuç ....................................................................................................................................... 846

EKLER

Ek 1 Müşterinin On Emri (Danışmanların seçilmesi ve kullanılması) .................... 851 Ek 2 Yönetim Danışmanları Dernekleri............................................................................... 859 Ek 3 Danışmanlar İçin Bilgi ve Öğrenme Kaynakları ..................................................... 865 Ek 4 Bir Danışmanlık Sözleşmenin Şartları ........................................................................ 871 Ek 5 Danışmanlık ve Fikri Mülkiyet ....................................................................................... 877 Ek 6 Yönetim Danışmanlığı Örnek Olay İncelemelerinin Kullanılması ................. 889 Ek 7 Rapor Yazımı ......................................................................................................................... 905

xiii

İçindekiler

YAZARLAR ve TEŞEKKÜR

Bu kitap, ortak bir çabanın sonucudur ve danışmanlık mesleğindeki ulusla-rarası deneyim ve bilgi birikimini yansıtmaktadır.

Kitabın (1976, 1986, ve 1996’da yayınlanmış olan) ilk üç baskısı Michael Bauer, Roland Berger, George Boulden, Chris Brewster, Chris Cooper, George Cox, James Dey, Alan Gladstone, Colin Guthrie, Malcolm Harper, John Heptonstall, Hari Johri, George Kanawaty, James H. Kennedy, Milan Kubr, Frederic Latham, Gordon Lip-pitt, David H. Maister, Rebecca Morgan, Leonard Nadler, Philip Neck, Klaus North, Joseph Prokopenko, J. Geoffrey Rawlinson, Edgar H. Schein, Edward A. Stone, John Syme, Denis Tindley ve John Wallace tarafından kaleme alınmıştır.

Kısa metin şeklindeki katkılar (çoğu kutu içinde sunulmuştur) ve diğer de-ğerli materyaller ve fikirler, Moïse Allal, William J. Altier, Maurice C. Ashill, Daniel Bas, Bengt Bjorklund, Kenneth L. Block, Ole Bovin, Derek Bowland, Joseph J. Brady, Ken Dawson, Gerry Y. Elliot, W. J. C. McEwan, Praxy Fernandes, Stelan Friberg, Take-yuki Furuhashi, S. R. Ganesh, John E. Hartshorne, Ed Hendricks, Michael Henriques, Shozo Hibino, Pierre Hidalgo, Geert Hofstede, Kate Hook, Jean-Marie van Houwe, Osamu Ida, James H. Kennedy, Vaclav Klaus, Emile Laboureau, Lauri K. Leppanen, Hans Ake Lilja, William J. McGinnis, Eiji Mizutani, Klaus Molenaar, Lewis S. Moore, Alex Morley-Smith, Gerald Nadler, M. S. S. El Namaki, Robert Nelson, Brian O’Rorke, Graham Perkins, Jean-Francois Poncet, Alan C. Popham, John Roethle, Steven E. Sacks, Emmanuel S. Savas, Karl Scholz, P. W. Shay, E. Michael Shays, Howard L. Shenson, Marko Simoneti, Carl S. Sloane, Sten Soderman, Fritz Steele, Hedley Tho-mas, Arthur B. Toan, Arthur N. Turner ve W. Trevor Utting tarafından sağlanmıştır.

Dördüncü baskı için, mevcut metinleri revize eden ve yeni bölümleri de ka-leme alan yazar ekibinde Chris Brewster Martin Clemensson, Gerry Finnegan, Alan Gladstone, Jack Hardie, John Heptonstall, Milan Kubr, Radan Kubr, Mike Malmgren, Klaus North, Joseph Prokopenko, Steven Rochlin, Birte Schmitz, Edward A. Stone ve Jim Tanburn yer almıştır.


xiv

Kısa metin şeklindeki katkılar, tavsiye ve diğer yardımlar ise, Michael Beer, Charles Bodwell, Christine Evans-Klock, Robert M. Galford, Gil Gidron, Charles H. Green, Else

Groen, Claude Hoffmann, Osamu Ida, Kennedy Information Inc., Margot Lobbezoo, David H. Maister, Bruce W. Marcus, Patrick J. McKenna, Eiji Mizutani, Ed-gar H. Schein, Karl Scholz, E. Michael Shays, Gerald A. Simon, Peter Søresen, Arturo Tolentino ve Simon White tarafından sağlanmıştır.

Milan Kubr kitabın tüm baskıları için ekip lideri ve teknik editör sıfatı ile görev yapmıştır. Kendisi aynı zamanda başyazardır. Stil ve dil bakımından redaksi-yon işlerini Pat Butler yapmıştır ve bir bütün olarak proje işlerine Rosemary Beattie nezaret etmiştir.

Danışmanlık firmalarında ve meslek kuruluşlarında, yönetim eğitimi ku-rumlarında, ticari şirketlerde ve ILO’da görevli olan çok sayıda meslektaşımızın deneyimi, desteği ve yapıcı önerileri, bu kitabın yayınlanmasını mümkün kılmıştır. ILO, burada ismen zikredilemeyenler de dahil olmak üzere, tüm yazarlara ve katkı sahiplerine en samimi teşekkürlerini sunar.

xv

Önsöz

ÖNSÖZ

Yönetim danışmanlığı, uzun zamandır yöneticilerin, organizasyonlarının karşılaştıkları pratik sorunları analiz etmelerine ve çözüme kavuşturmalarına, or-ganizasyonun performansını artırmalarına, diğer yöneticilerin ve organizasyonla-rın deneyimlerinden ders almalarına ve yeni iş fırsatlarını kullanmalarına yardımcı olan faydalı bir profesyonel hizmet olarak kabul edilmektedir. Dünya çapındaki yüz binlerce özel şirket ve kamu kuruluşu, eğitim, proje yönetimi, bilgi teknolojisi danışmanlığı, finansal tavsiye, hukuki tavsiye, denetim, mühendislik danışmanlığı ve diğer profesyonel hizmetlerden ayrı olarak veya bunlarla bir arada yönetim da-nışmanlarının hizmetlerinden faydalanmıştır.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 1950’li yılların başından bu yana yönetim ve küçük işletmelerin gelişimi ve istihdamın teşvik edilmesi konularında aktif bir şekilde çalışmaktadır. Yönetim danışmanlığı ve etkili danışmanlık uygulamalarının teşvik edilmesi, hızlı bir şekilde, ILO’nun faaliyetleri için güçlü araçlar olarak tespit edilmiştir. Teknik işbirliği projeleri yoluyla, ILO ekonominin muhtelif sektörleri için yerel danışmanlık hizmetlerinin tesis edilmesinde ve yönetim danışmanlarının ve eğitimcilerinin geliştirilmesinde pek çok üye ülkeye yardım sağlamıştır. Hâlihazırda, ILO çok sayıda farklı program vasıtasıyla danışmanlık hizmetlerinin önemli bir kul-lanıcısı ve geliştiricisidir.

Yönetim danışmanlığı ile ilgili geniş kapsamlı, uygulamaya yönelik bir kıla-vuzun geliştirilmesi ile ilgili acil taleplere bir yanıt olarak, 1976 ve 1996 seneleri arasında bu kitabın üç nüshası basılmıştır. İngilizce aslının yanısıra 12 farklı dilde (Çince, Çekçe, Fransızca, Macarca, Endonezyaca, İtalyanca, Japonca, Korece, Lehçe, Romence ve İspanyolca) basılan bu kitap, hızlı bir şekilde yönetim danışmanlığı konusunda temel bir referans çalışması haline gelmiştir ve dünya çapında binlerce yönetim danışmanı, eğitimci ve danışman müşterisi tarafından kullanılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ve diğer ülkelerdeki üniversiteler, işletme okulları ve yönetim enstitüleri, yönetim ve danışmanlık derslerinde bu kitabı kullanmak-


xvi

tadırlar. Yönetim danışmanlarına ait pek çok dernek ve enstitü, üyelerine temel bir referans belgesi ve çalışma materyali olarak bu kitabı tavsiye etmektedir.

Bununla birlikte, yönetim danışmanlığı, profesyonel hizmetlerle ilgili dina-mik ve hızla değişen bir sektördür. Müşteriler için faydalı ve ilgili bir eser sağlamak için danışmanlar, ekonomik ve sosyal eğilimleri yakından izlemek, müşterilerinin işlerini etkileyebilecek değişiklikleri önceden görmek ve gittikçe daha karmaşık, re-kabetçi ve zor bir hal alan bir ortamda müşterinin yüksek performansa erişmesine ve bu performansını devam ettirmesine yardım etmek için tavsiyelerde bulunmak zorundadırlar. Bilgiye dayalı ekonomi, danışmanlar için duyulan talebin giderek artmasına yol açmakta ve danışmanlar için yeni fırsatlar yaratmaktadır. Yönetim danışmanlığı, bilişim ve iletişim teknolojilerinden, internetten, küreselleşmeden, piyasanın liberalleşmesinden, jeopolitikteki büyük değişimlerden, bölgesel eko-nomik gruplaşmaların gelişmesinden, nüfus değişikliklerinden, eğitimin ilerleme-sinden, tüketici zevklerinin ve davranışlarının değişmesinden, hükümetlerin ve kamu sektörünün değişen rollerinden ve sayısız pek çok başka gelişmeden etki-lenmektedir. Danışmanlar, gittikçe karmaşıklaşan ve güç hale gelen bu konularla ilgili olarak müşterilerine tavsiyelerde bulunabilecek duruma gelmek için sürekli olarak kendilerini “yeniden keşfetmek” zorundadırlar.

Profesyonel bir hizmet sektörü olarak yönetim danışmanlığı aynı zamanda diğer mesleklerle de yakın etkileşim içindedir. Bu etkileşimin pek çok yüzü vardır; bunlara müşterinin çıkarlarına uygun bir şekilde hem işbirliği hem de bilgi transferi yapılması ve ulusal ve uluslararası piyasalardaki sert rekabet de dahildir. Meslekler arasındaki sınırlar değişmekte, profesyonel firmalar birleşmekte veya ayrılmakta ve yeni hizmet verme modelleri ve teknikleri ortaya çıkmaktadır.

Danışmanlıkla ilgili temel bir referans metninin bütün bu gelişmeleri ve zor-lukları yansıtması zorunludur. Bu sebeple, bu kılavuzun dördüncü baskısı, son danış-manlık uygulamalarını, önemli ve benzer danışman ve müşteri konularını, mevcut ve yeni ortaya çıkan eğilimleri ve danışmanlar tarafından sağlanan hizmetlerin değerini geliştirme olasılığı olan yaklaşımları tanımlamaktadır. Üçüncü baskının bölümleri ve ekleri güncellenmiştir. Danışmanlarla ilgili giderek daha fazla ilgi çeken yeni konular eklenmiştir; bu konulara e-iş danışmanlığı, bilgi yönetimi danışmanlığı ve danışman-ların kendileri tarafından bilgi yönetiminin nasıl kullanıldığı, toplam kalite yönetimi, kurumsal yönetişim, işletmelerin sosyal rolü ve sorumluluğu, şirket dönüşümü ve yenilenmesi ve kamu sektörü de dahildir. Danışmanlık yükümlülüğü, sözleşmeler ve fikri mülkiyet konuları gibi kilit yasal konulara daha fazla özen gösterilmiş ve alan ayrılmıştır. Tutarlı bir uluslararası bakış açısı muhafaza edilmiştir: Önceki baskılar gibi bu dördüncü baskı da, dünyanın çeşitli yerlerinde uygulandığı üzere, danışmanlık ile ilgili gerçek ve dengeli bir manzara sunmaktadır.

ILO, 1970’lerin ortalarında profesyonel yönetim danışmanlığı ile ilgili bir kı-lavuz hazırlama ve basma kararını ilk kez aldığında, konuyla ilgili literatür şaşırtıcı bir şekilde çok zayıftı. Mevcut kaynaklar arasında sadece danışmanların geçmişleri ve faaliyetleri hakkında birkaç küçük kitapçık ve davranış bilimleri çevrelerinden

xvii

Önsöz

gelen, danışmanlıkta kullanılan müdahale yöntemlerine dair birkaç kavramsal kat-kı bulunmaktaydı. 2002 yılında, “danışman” veya “yönetim danışmanlığı” terimleri ile yapılacak bibliyografik bir arama yüzlerce referans verecektir. Danışmanlık çok popüler bir konu haline gelmiş ve değişik bakış açılarına sahip pek çok yazar tara-fından işlenmeye başlanmıştır.

Danışmanlık kavramı Bu kitapta, yönetim danışmanlığı, her şeyden önce, yönetim ve işletme uy-

gulamalarını iyileştirmek için kullanılan bir yöntem olarak ele alınmıştır. Bu yöntem, bağımsız bir özel şirket, özel veya kamuya ait bir organizasyondaki kurum içi bir danışmanlık (veya benzeri) birimi, bir yönetim geliştirme, prodüktivite veya küçük işletme geliştirme enstitüsü, bir yayım hizmeti veya bir şahıs (örneğin tek başına serbest çalışan bir danışman veya bir üniversite profesörü) tarafından kullanılabilir. Eğer iş arkadaşlarına ve astlarına tavsiyelerde bulunuyorsa, bir yönetici bile danış-man olarak hareket edebilir.

Bununla birlikte, aynı zamanda, yönetim danışmanlığı bir meslek olarak da gelişmektedir. Binlerce kişi ve organizasyon tam zamanlı bir meslek olarak danış-manlık yapmakta ve verilen tavsiyelerin, müdahale yöntemlerinin ve etik ilkelerin kalitesinin sağlanmasında profesyonel standartların oluşturulması için mücadele etmektedir. Mesleğin tam zamanlı üyeleri olmadan danışmanlık yapan kişiler de mesleğin standartlarına ve ilkelerine riayet edebilirler ve bunu yapmaya teşvik edilmeleri ve bu kişilere yardım edilmesi gerekir.

Danışmanlıkla ilgili bu iki yaklaşım arasında bir çatışma bulunmamaktadır. Aslında, bir yöntem olarak danışmanlık ve bir meslek olarak danışmanlık aynı ma-dalyonun iki yüzü gibidir ve elinizde bulundurduğunuz gibi bir kılavuz her iki yüz-le de uğraşmak zorundadır.

Bu kitap, çeşitli yönetim ve işletme sorunlarına, organizasyonlara ve ortam-lara uygulanan danışmanlık yaklaşımlarını ve yöntemlerini tanımlamaktadır. Çok sayıda danışmanlık yaklaşımı, tekniği, yöntemi, modu ve tarzı yer almaktadır. Bu çeşitlilik de yönetim danışmanlığının heyecan verici niteliklerinden bir tanesidir. Bu, çok belirli sorunları ve özellikleri olan müşterilerin bile çoğunlukla kendi or-ganizasyonlarına ve kişiliklerine uyacak bir danışman bulabildikleri anlamına gel-mektedir. Bunun tersine, danışmanlık ayrıca birtakım ortak ilkeleri ve yöntemleri göstermektedir. Bunlardan bazıları oldukça temeldir ve danışmanların büyük ço-ğunluğu tarafından kullanılmaktadır. Örnek vermek gerekirse, her danışman mü-lakat tekniklerini kullanabilmeli, müşterilerin sorunlarını ve amaçlarını teşhis ede-bilmeli, yapılacak işleri yapılandırabilmeli ve planlayabilmeli, müşterinin işbirliğini sağlayabilmeli, müşteri ile iletişim kurabilmeli, müşteri ile enformasyon ve bilgi paylaşabilmeli ve yazılı ve sözlü olarak teklifler ve sonuç raporları sunabilmelidir.

Bu sebeple, danışmanlık hakkında genelleme yapmak ve yaklaşımlarla ilgili en iyi yolu tavsiye etmek için en iyi ihtimalle zor ve risklidir ve hatta yanıltıcı ve ters etkili olabilir. Bu yüzden, farklı yöntemler, tarzlar, modlar veya kullanılan teknikle-


xviii

ri içeren ve bunların avantajlarına ve eksikliklerine işaret eden, geniş kapsamlı ve dengeli bir danışmanlık manzarası sunmaya çalışan eklektik bir yaklaşım seçmiş bulunmaktayız. Okuyucular, belirli bir organizasyonun teknik, organizasyonel ve insani bağlamıyla tutarlı bir şekilde, kendi seçimlerini yapabilirler.

Ancak, bu kitabın yazarlarının danışmanlıkla ilgili herhangi bir yaklaşıma dair hiçbir önyargılarının olmadığını söylemek doğru olmayacaktır. Bizim de oldukça güçlü bir eğilimimiz bulunmaktadır ve buna göre: (i) danışman bilgi ve uzmanlığı-nı saklamak ve elinde tutmaya çalışmak yerine müşterisiyle paylaşır; (ii) müşteri işe mümkün olduğunca yakından ve yoğun bir şekilde katılım gösterir ve (iii) her iki taraf işi değerli bir öğrenme deneyimi haline getirmek için mümkün olan her türlü çabayı gösterir. Bu geniş kavram içinde, pek çok farklı yöntem ve teknik uygulanabilir.

Kitabın amacı Bu kitabın ana amacı, yönetim danışmanlığındaki profesyonel standartları

ve uygulamaları iyileştirmek ve danışmanlık faaliyetlerine başlamak veya mevcut faaliyetlerini iyileştirmek isteyen kişilere ve organizasyonlara bilgi sağlamak ve rehberlik etmektir. Kitap, profesyonel danışmanlık, niteliği, yöntemleri, örgütsel ilkeleri, davranışsal kuralları ve eğitim ve geliştirme uygulamaları konularına bir giriş niteliğindedir. Aynı zamanda, yönetimin muhtelif alanlarında faaliyet için da-nışmanlara rehber kurallar da önermektedir. Ancak, yönetim işlevleri ve teknikle-riyle ayrıntılı ve derinlemesine bir şekilde uğraşan el kitapları ve kılavuzların yerini almak amacı taşımamaktadır: Bunlar için okuyucu özel kaynaklara başvurmalıdır.

Az ve öz olarak ifade edersek, bu kitap: • Danışmanlık mesleğine yeni başlayanlar; • Bağımsız yönetim danışmanları ve danışmanlık firmaları; • Prodüktivite, yönetim ve küçük işletme enstitüleri ve merkezlerinin danış-

manlık departmanları • Özel şirketlerdeki ve devlet kurumlarındaki kurum içi yönetim danışmanları; • Yönetim öğretmenleri, eğitmenleri ve araştırmacıları (yarı zamanlı danış-

manlar olabilirler ve işleri danışmanların işleriyle yakından ilintili olabilir); • Yönetim ve işletme öğrencileri; • Danışmanlardan daha etkili bir şekilde faydalanmak isteyen veya kendi işle-

rinde danışmanlık becerilerine ve yaklaşımlarına başvurmak isteyen yöneti-ciler, iş dünyasından kişiler ve idareciler için yazılmıştır.Son olarak, kitapta tanımlanan pek çok ilke ve teknik genel olarak danış-

manlık için geçerlidir; bu sebeple yönetim ve işletmeden başka alanlarda çalışan danışmanlar da bu kitabı faydalı ve ilham verici bulacaklardır.

TerminolojiÇeşitli ülkelerde yönetim danışmanlığı alanında kullanılan en genel terim-

ler kitabın içinde açıklanmaktadır. Ancak, iki temel terimin anlamı ve kullanımı, bu

xix

Önsöz

noktada erken bir tanım yapılmasını gerekli kılmaktadır: • Yönetim danışmanı terimi, bu kitapta ister tam zamanlı isterse de yarı za-

manlı olarak yönetim alanındaki tipik danışmanlık işlevlerinin tamamını veya bir kısmını yerine getiren herkes için geçerli olan genel bir terim olarak kullanılmıştır;

• Müşteri terimi, bu kitapta özel şirketlerde, kamu işletmelerinde, devlet ku-rumlarında veya başka yerlerde yönetim danışmanlarının hizmetlerini kul-lanan bütün yönetici, idareci veya organizasyonlar için geçerli olan genel bir terim olarak kullanılmıştır. Bu iki terim, cinsiyetlerine veya sektörel, etnik, ülkesel ya da diğer özellikle-

rine bakmaksızın genel olarak danışmanlar ve müşteriler ile ilgilidir. Metindeki bu gruplara atıfta bulunurken, bazen yazım stili sebebiyle veya diğer kaynaklardan alıntı yaparken erkek cinsiyetini kullanmak gerekli olmuştur; bununla birlikte, iş dünyasındaki insanlar, yöneticiler ve danışmanlar arasındaki kadınların sayısının pratikte giderek artması, büyük bir takdirle karşılanmaktadır.

Başka türlüsü ifade edilmediği sürece, danışmanlık firması terimi, işlevi danış-manlık hizmetleri sağlamak olan herhangi bir örgütsel birim türü anlamına gelmek-tedir. Bu terim zaman zaman danışmanlık birimi veya danışmanlık organizasyonu te-rimleri ile değişimli olarak kullanılmaktadır. Danışmanlık süreci terimi, müşterinin so-runlarının çözüme kavuşturulmasında faaliyet alanlarını ve müşterinin sorunlarının çözülmesinde danışman ile müşteri arasındaki etkileşimi tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Belirli bir müşteri için bir danışman tarafından yerine getirilen özel bir işe normal olarak danışmanlık görevi (proje, vaka, angajman) ismi verilir.

Yazarlar, danışmanlığın değişen kapsamı ve odak noktasıyla ilgili devam eden tartışmaların, yönetim, işletme ve bilişim teknolojisi danışmanlığı arasında gittikçe silikleşen sınırların ve artan bütünleşmenin, yönetim danışmanlığına di-ğer mesleklerin “karışmasının” (ve tam tersi) ve diğer gelişmelerin farkındadırlar. Bu eğilimler ele alınmaktadır. Bununla birlikte, yeni, henüz geniş çapta kabul gör-memiş ve muhtemelen sadece geçici bir isimlendirme kullanmaktansa, yazımızın nesnesine “yönetim danışmanlığı” adını verme tercihimizden vazgeçmedik.

Kitabın planı Kılavuz, 5 kısım olarak gruplandırılmış 38 bölüm ve bunları takip eden 7 ek-

ten oluşmaktadır. I. Kısım (1.- 6. Bölümler), danışmanlık yöntemine ve mesleğine genel bir ba-

kış açısı sunmaktadır. Burada vurgu, danışman-müşteri ilişkisi, değişim sürecinde yönetim danışmanlarının rolü ve müdahale yöntemleri ve profesyonel etik ilkeleri üzerindedir.

II. Kısım (7. -11. Bölümler), beş büyük aşamaya - giriş, teşhis, eylem planlama, uygulama ve sona erdirme - ayrılan danışmanlık sürecinin sistematik olarak ince-lenmesidir.


xx

III. Kısım (12.-26. Bölümler), çeşitli yönetim alanlarında ve bazı spesifik sek-törlerde danışmanlığa bir giriş oluşturmaktadır. Kapsanan alanlar genel yönetim ve şirket stratejisi, bilişim teknolojisi, finans, pazarlama, e-iş, faaliyetler, insan kay-nakları, bilgi yönetimi, prodüktivite ve performans geliştirme, kalite yönetimi, şir-kette kurumsal dönüşüm ve yenileme ve iş dünyasının sosyal rolü ve sorumlulu-ğudur. Ele alınan sektörler küçük işletmeleri, kayıt dışı sektör işletmelerini ve kamu sektörünü içermektedir.

IV. Kısım (27. -35. Bölümler), danışmanlık süreçleri ve firmalarının yönetimi ile uğraşmaktadır. İncelenen ana konular, mesleklerde ve danışmanlıkta yönetimin doğası, danışmanlık firmalarının stratejisi, danışmanlık hizmetlerinin pazarlanma-sı, maliyetler ve ücretler, görev yönetimi, kalite yönetimi ve güvencesi, işletme fa-aliyetleri ve mali kontrol, danışmanlıkta bilgi yönetimi ve danışmanlık firmalarının yapılandırılmasıdır.

V. Kısım (36. -38. Bölümler), danışmanlıkta kariyer ve ücretler, danışmanların eğitilmesi ve geliştirilmesi ve danışmanlık mesleğinin geleceğe dair perspektifleri konularına odaklanmaktadır.

Ekler, ana metni destekleyen seçilmiş bilgiler ve kitabın çeşitli bölümlerinde tartışılan danışmanlık yöntemleri ve süreçlerinin derinlemesine incelenmesi için materyaller ve rehber kurallar içermektedir:

• Ek 1, müşteriler için hazırlanmış kısa ve özlü bir rehberdir ve danışman seçi-mi ve danışmanlardan faydalanılması ile ilgili ana ilkeleri özetlemektedir.

• Ek 2’de danışmanlık mesleğindeki uluslararası ve ulusal organizasyonları lis-telenmektedir.

• Ek 3, internet tabanlı bir dizi kaynak da dahil olmak üzere, danışmanlar için oldukça faydalı bilgi ve öğrenme kaynakları ile ilgili bir rehberdir.

• Ek 4, önemli hukuki konular da dahil olmak üzere, danışmanlık sözleşmele-rinin kilit noktalarını tartışmaktadır.

• Ek 5, fikri mülkiyet konusundaki mevcut eğilimler ve konular üzerine bir ilk okuma metnidir.

• Ek 6, danışmanların eğitiminde ve öğreniminde vaka analizi yönteminin na-sıl kullanılabileceğini göstermektedir.

• Ek 7, rapor yazımının ana ilkelerini özetlemektedir.

xxi

Kısaltmalar ve Kısa Adlar

KISALTMALAR ve KISA ADLAR

ADR Alternatif Çatışma ÇözümüAI Yapay ZekaAMCF Yönetim Danışmanlığı Firmaları Meslek KuruluşuAPO Asya Prodüktivite ÖrgütüAPS İleri Planlama SistemiAR-GE Araştırma ve GeliştirmeASEAN Güneydoğu Asya Milletleri BirliğiASP Uygulama Hizmet Sağlayıcısı

BDS İş Geliştirme HizmetleriBİT Bilgi ve İletişim TeknolojisiBM Birleşmiş MilletlerBPI İş Süreci GeliştirmeBPR Değişim MühendisliğiBT Bilgi Teknolojisi

CAD Bilgisayar Destekli TasarımCAM Bilgisayar Destekli İmalatCEO Üst Düzey YöneticiCMC Lisanslı Yönetim DanışmanıCOQ Kalite MaliyetiCPM Kritik Yol YöntemiCTM Topluluk Ticari MarkasıCVA Müşteri Katma Değeri

DCF İndirimli Nakit AkışıDOE Deneylerin TasarımıDPMO Milyon Olasılıkta Hata AdediECB Avrupa Merkez BankasıECU Avrupa Para BirimiEDI Elektronik Veri Değişimi EDP Elektronik Bilgi İşlem


xxii

EFT Elektronik Fon TransferiEPOS Elektronik Satış Noktası (Sistem)ERM Döviz Kuru MekanizmasıERP Kurumsal Kaynak PlanlamasıEU Avrupa Birliği

FEACO Avrupa Yönetim Danışmanlığı Meslek Kuruluşları FederasyonuFIDIC Federation Internationale des Ingenieurs Conseils Uluslararası Müşavir Mühendisler Federasyonu

GDP Gayri Safi Yurt İçi HasılaGNP Gayri Safi Milli HasılaGRI Küresel Raporlama Girişimi

HTML Hipermetin İşaretleme Dili

ICAAN Internet Tahsisli Sayılar ve İsimler ŞirketiICF Uluslararası Koçluk FederasyonuICMCI Yönetim Danışmanlığı Enstitüleri Uluslararası KonseyiİK İnsan KaynaklarıİKG İnsan Kaynaklarının GeliştirilmesiİKY İnsan Kaynakları YönetimiILO Uluslararası Çalışma ÖrgütüIPO Halka ArzIRR İç Getiri OranıISO Uluslararası Standardizasyon Örgütü

JIT Tam Zamanında

KG Kalite GüvenceKİK Kalite İşlevi KonuşlandırmaKK Kalite KontrolKM Bilgi YönetimiKY Kalite YönetimiKYS Kalite Yönetim Sistemi

LIBOR Londra Bankalar Arası Faiz Haddi

MAS Yönetim Müşavirlik HizmetleriMBA İşletme Yüksek LisansıMBO Hedeflere göre YönetimMEOST Çoklu Ortam Aşırı Gerilme TestiMİY Müşteri İlişkileri Yönetimi

xxiii

Kısaltmalar ve Kısa Adlar

MNC Çokuluslu ŞirketMTN Orta Vadeli Senet

NAFTA Kuzey Amerika Serbest Ticaret AnlaşmasıNOAC Müşteri olarak bir Sonraki OperasyonNPV Net Mevcut Değer

OD Organizasyonel GelişimOECD Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma ÖrgütüOEM Orijinal Ekipman Üreticisi

PDA Kişisel Dijital AsistanPDCA Planla – Yap – Kontrol Et – Eyleme GeçP/E Fiyat/Kazanç OranıPERT Program Değerlendirme ve İnceleme TekniğiPGP Prodüktivite Geliştirme ProgramıPR Halkla İlişkilerPHO Profesyonel Hizmet Otomasyonu

ROIC Yatırılan Sermayenin Getirisi

SAP Systeme, Anwendungen, Produkte in der Datenverarbeitung (Veri İşlemde Sistemler, Uygulamalar ve Ürünler)SBU Stratejik İş BirimiSEC Sermaye Piyasası Kurulu (Amerika Birleşik Devletleri)SLA Hizmet Seviyesinde AnlaşmaSQC İstatistiksel Kalite KontrolSTK Sivil Toplum Kuruluşu

TÇK Toplam Çalışan KatılımıTKY Toplam Kalite YönetimiTSY Toplam Sorumluluk YönetimiTVB Toplam Verimli Bakım

WACC Sermayenin Ağırlıklı Ortalama MaliyetiWIPO Dünya Fikri Mülkiyet ÖrgütüWTO Dünya Ticaret Örgütü

XML Genişletilebilir İşaretleme Dili


24

25

Yönetim danışmanlığının doğası ve amacı

KISIM I

YÖNETİM DANIŞMANLIĞINA BAKIŞ


26

27


YÖNETİM DANIŞMANLIĞININ DOĞASI VE AMACI 1

1.1 Danışmanlık nedir?Danışmanlığın ve yönetimin karşılaştığı sorunlara ve güçlüklere uygulanışının,

yani yönetim danışmanlığının pek çok tanımı vardır. Tarz ve semantikle ilgili farklılık-ları bir tarafa koyarsak, danışmanlıkla ilgili iki adet temel yaklaşım söz konusudur.

İlk yaklaşım, danışmanlıkla ilgili geniş bir işlevsel bakış açısını içermektedir. Fritz Steele, danışmanlığı “… danışmanın, işin kendisini fiili olarak yerine getir-mekten değil de işi fiili olarak yerine getirenlere yardım etmekten sorumlu oldu-ğu durumlarda, bir işin veya bir dizi işin içeriği, süreci veya yapısı ile ilgili yardım sağlamanın herhangi bir şekli” olarak tanımlamaktadır1. Peter Block ise “Uygula-ma üzerinde doğrudan bir kontrolünüz yok, ama bir durumu değiştirmeye veya iyileştirmeye çaba gösteriyorsanız, danışmanlık yapıyorsunuz demektir… Organi-zasyonlarda personel rollerindeki kişilerin çoğu, aslında kendilerine resmi olarak danışman demeseler bile danışmandırlar.” demektedir2. Bu ve benzeri tanımlar, danışmanların yardımcılar veya bir şeyin olmasına olanak sağlayan kişiler olduk-larını vurgulamakta ve bu türden bir yardımın muhtelif pozisyonlardaki kişiler ta-rafından temin edilebileceğini varsaymaktadır. Bu sebeple, bir yönetici bir iş ar-kadaşına, hatta astlarına talimat veya emir vermektense, tavsiye veya yardımda bulunursa, bir danışman olarak da hareket edebilir.

İkinci yaklaşım, danışmanlığı özel bir profesyonel hizmet olarak görmekte-dir ve bu tür bir hizmetin sahip olması gerekli olan bir dizi özelliği vurgulamaktadır. Larry Greiner ve Robert Metzger’e göre, “yönetim danışmanlığı, nesnel ve bağım-sız bir şekilde, müşteri organizasyonun yönetim sorunlarını tespit etmesine, bu so-runları analiz etmesine yardım sağlayan, bu sorunların çözümüne yönelik tavsiye-lerde bulunan ve talep edildiğinde çözümlerin uygulanmasına yardım sağlayan, özel olarak eğitim almış ve kalifiye kişiler tarafından organizasyonlara sözleşme ile temin edilen bir danışmanlık hizmetidir.”3 Diğer yazarlar ve yönetim danışmanla-rının meslek kuruluşları ve enstitüleri tarafından benzeri ve ayrıntılı tanımlar kul-lanılmaktadır. Örneğin Uluslararası Yönetim Danışmanlığı Enstitüleri Konseyi’ne (ICMCI) göre “yönetim danışmanlığı, yönetim sorumluluklarına sahip müşterilere yönetim süreci hakkında bağımsız tavsiye ve yardım sağlanmasıdır.” 4

İki yaklaşımı birbiriyle çelişen yaklaşımlar olarak değil, birbirini tamamlayan yaklaşımlar olarak görmekteyiz. Yönetim danışmanlığını profesyonel bir hizmet


28

veya pratik tavsiye ve yardım sağlamanın bir yöntemi olarak görebiliriz. Yönetim da-nışmanlığının profesyonel faaliyetin özel bir sektörü olarak geliştiğine ve bu şekilde ele alınmasının gerektiğine dair hiçbir şüphe yoktur. Aynı zamanda, yönetim ve iş uygulamalarını ve de kişisel ve organizasyonel performansı iyileştirmek için organi-zasyonlara ve yöneticilere yardım edilmesine yönelik bir yöntemdir. Yöntem sadece tam zamanlı danışmanlar tarafından uygulanmamaktadır veya sadece onlar tarafın-dan uygulanabilir değildir; aynı zamanda esas işi eğitim, öğretim, araştırma, sistem geliştirme, proje geliştirme ve değerlendirme, gelişmekte olan ülkelere teknik yar-dım sağlama vb. olan, teknik açıdan yetkin diğer insanlarca da uygulanabilir. Etkili olması için, bu insanların danışmanlık araçları ve becerileri konularında usta olmaları ve profesyonel danışmanlıkla ilgili temel davranışsal kuralları izlemeleri gereklidir.

Kitabımızda, bu hedef kitlelerin her ikisinin de ihtiyaçlarına eğilmeyi seçmiş bulunuyoruz. Esas olarak profesyonel yönetim danışmanları hakkında ve onlar için yazılmış olsa da, tam zamanlı danışmanlar olmasalar bile, danışman sıfatıyla mü-dahalede bulunan diğer kişilerin ihtiyaçları da akılda tutulmuştur.

Kitabımıza yönetim danışmanlığının temel niteliklerini ele alarak başlıyoruz. Esas soru şudur: Danışmanlığın müşterilere katma değer sağlayan profesyonel bir hizmet olmasına olanak sağlayan ilkeler ve yaklaşımlar nelerdir?

Bilgi aktarımı yoluyla katma değer sağlamakİster tam zamanlı bir hizmet olarak isterse de geçici bir hizmet olarak verilsin,

yönetim danışmanlığı, işletmelerin ve diğer organizasyonların yönetilmesi ve yürü-tülmesi için gerekli olan bilgilerin müşterilere aktarılması olarak tanımlanabilir. Müş-terilere katma değer sağlamak için, bu bilgiler müşterilerin işletmelerini, kamu yöne-timi kurumlarını veya diğer kâr odaklı olmayan organizasyonlarını yürütmelerinde ve geliştirmelerinde daha etkili olmaları için müşterilere yardım sağlamalıdır.

Bu sebeple, danışmanlığın en mükemmel örneğinin özellikleri, yönetim ve işletme bilgilerinin yaratılması, aktarılması, paylaşılması ve uygulanmasıdır. Peter Drucker şöyle demektedir: “Yönetim için benzersiz olan şey, danışmanın ilk baştan bu yana uygulamanın, bilgilerin geliştirilmesinde ve yönetim mesleğinde kilit bir rol oynamasıdır.”5 Burada ve bilgi yönetimiyle ilgili pek çok literatürde kullanıldığı şekliyle bilgi terimi, teorik bilgilerin yanısıra deneyimi, uzmanlığı, becerileri, teknik bilgileri ve yetkinlikleri içermektedir. Bu sebeple, bilgi aktarımı sadece gerçeklere ve gerçekliklere dair bilgi ve anlayışlarla ilgili değil, aynı zamanda özellikle ekonomik, işletme, kurumsal, kültürel, idari veya organizasyonel ortamlarda bu bilgilerin etkili uygulanması için gerekli olan yaklaşımlar, yöntemler ve yetenekler ile ilgilidir.

Yönetim danışmanları, çalışma ve pratik deneyimler yoluyla muhtelif yöne-tim durumlarında hareket etmenin etkili yollarına dair önemli bilgiler topladıkları için bilgi aktarımında roller üstlenebilirler. Danışmanlar, genel eğilimleri ayırt et-meyi ve ortamdaki değişiklikleri anlamayı, uygun çözümler bulma şansları yüksek olarak sorunların ortak sebeplerini tespit etmeyi ve yeni fırsatların farkında olup bunları kullanmayı öğrenmişlerdir.

29


Açıkça, yönetim danışmanları, teorik çalışmalar bütün kariyerleri boyunca yeni bilgilere dair temel bir kaynak teşkil etse de, bu yetkinlikleri sadece teorik ça-lışma ile kazanamazlar. İş arkadaşlarının deneyimlerinden ve danışmanlık firma-sının biriken teknik bilgilerinden de bir şeyler öğrenmektedirler. Bununla birlikte, yönetim ve işletme uygulamaları ile ilgili deneyim ve teknik bilgiler, temel olarak müşterilerle çalışırken kazanılmaktadır. “Her danışman, müşterilerinin kendisinin öğretmeni olduğunu ve müşterilerinin bilgileri ile yaşadığını bilir. Danışman daha fazla bilmemektedir. Ancak daha fazlasını görmüştür.” 6 Bu sebeple, bilgi aktarımı iki yönlü bir süreçtir: Müşterilerinin daha etkili olmaları için bilgi ve kapasiteleri-ni iyileştirirken, danışmanlar onlardan bir şeyler öğrenirler ve yeni durumlarda ve yeni konularla ilgili olarak mevcut ve gelecekteki müşterilerine daha etkili bir şekil-de tavsiyelerde bulunmak için kendi bilgilerini ve kapasitelerini geliştirirler.

Yönetim danışmanlığının kullandığı bilgi alanları, müşteri organizasyonları-nın iki kritik boyutuyla ilgilidir:

• Yönetimin veya iş süreçlerinin ve de müşterinin karşılaştığı sorunların niteli-ği ve bu sorunların analiz edilme ve çözüme kavuşturulma yolu ile ilgili olan teknik boyut.

• Müşteri organizasyonda kişiler arası ilişkileri, insanların mevcut sorunla ilgili hislerini ve mevcut durumun iyileştirilmesindeki çıkarlarını ve danışman ve müşteri arasındaki kişiler arası ilişkileri temsil eden insan boyutu. Metodolojik sebeplerle, kılavuzumuz bu iki boyutu çoğunlukla ayrı ayrı ele

alacaktır. Gerçek hayatta bu boyutlar birbirinden ayrı değildir: Yönetim ve işletmey-le ilgili teknik konular ve insanla ilgili konular her zaman iç içe girmiştir. Danışman-lıkta, organizasyonlarda sorunların bu iki tarafından haberdar olmak önemlidir, ancak sadece haberdar olmak yeterli değildir. İdeal olarak, danışman, ilgili teknik ve insani konuların ortaya çıkarılmasını ve anlaşılmasına yardım edilmesini sağla-yan ve müşteriyle bu iki boyutla da ilgilenilmesinde yardımcı olan yaklaşımları ve yöntemleri seçmelidir. Bununla birlikte, uygulamada pek çok danışman, daha çok müşteri organizasyonlarının bir boyutuyla ilgilenme eğilimi taşırlar.

İki adet danışmanlık türünü ayırt etmek bile mümkündür. Bunların ilki, daha çok tekniktir. Bu danışmanlık türünün savunucuları, üretim, finans ve muhasebe gibi alanlarda iş süreçleri, stratejiler, yapılar, sistemler, teknoloji, kaynak tahsisi ve kullanımı ve benzeri somut, ölçülebilir ve sayılabilir konularda tavsiye sağlayabi-lecek şekilde yetkin olan teknisyenlerdir. Danışmanların bilgi birikimleri teknoloji, endüstri mühendisliği, bilgisayar bilimleri, istatistik, matematik, işletme araştırma-sı, iş ekonomisi, muhasebe ve diğer alanlarda olabilir. Bu danışmanların müşterile-rinin sorunlarına sadece teknik ve sistem sorunları olarak bakma, yani müşterinin daha iyi bir maliyet kontrol sistemine, müşterilerin gereklilikleri ve şikayetleriyle ilgili daha iyi bilgilere, güvenilir alt yüklenicilerden oluşan sabit bir ağa, önümüz-deki beş sene için bir stratejiye veya bir şirket birleşmesi için fizibilite çalışmasına ihtiyaç duyduğunu söyleme eğilimi vardır.


30

Kutu 1.1 Tavsiye verme ve alma üzerine “Ne kadar bilge olursa olsun, her insan hayatla ilgili olarak akıllı bir arkadaşından tavsiye almaya ihtiyaç duyar.” Platus“İyi tavsiyeleri kabul etmek, kendi yetilerini geliştirmektir.” Goethe“Pek çok insan tavsiye alır: Çok azı faydalanmasını bilir.” Punlius Syrus“İyi bir tavsiyeden faydalanmak, tavsiye vermekten daha fazla bilgelik gerektirir.” John Collins“İnsanlar hiçbir şeylerini tavsiyeleri kadar rahatça vermiyorlar.” La Rochefoucauld “Kalabalıkta asla tavsiye vermeyin.” Arap deyişi“Kova ile tavsiye verir, tane tane tavsiye alırız.” William Alger“Her yönden sizden çok daha ileride olan insanlara tavsiyelerinizi sunma konusunda kendini beğenmiş olmayın.” Rabindranath Tagore“Sert nasihatlerin hiçbir etkisi yoktur; bu nasihatler örsün her zaman defettiği çekiçler gibidir.” Helvetius“İyi danışmanların her zaman müşterisi olur.” Shakespeare“Tavsiye mantar gibidir. Kötü bir cinsi ölümcül olabilir.” Bilinmiyor“İnsanlar arasındaki en büyük güven, tavsiye verme güvenidir.” Francis Bacon“Bedava tavsiye, genelde fahiş bedellere sahiptir.” BilinmiyorJames H. Kennedy tarafından seçilmiştir.

İkinci tür ise, organizasyonların insan tarafına odaklanmaktadır. Kökleri dav-ranış bilimlerinde yatmaktadır ve doktrini de müşteri ne düşünürse ve danışmana ne söylerse söylesin, ister teknik ister finansal olsun, her türlü organizasyon soru-nunun arkasında insanlarla ilgili bir sorun yatmaktadır inanışıdır. Eğer insanlarla ilgili sorunlar, insanları motive edecek, enerji verecek ve güçlendirecek şekilde an-laşılabilir ve çözüme kavuşturulabilir ise ve bu sayede bilgi ve deneyimlerin kulla-nılmasında insanlar ve ekipler daha etkili hale getirilebilirse, diğer bütün sorunlar da çözüme kavuşturulacaktır ya da en azından bu sorunların çözümleri büyük öl-çüde kolaylaştırılmış olacaktır.

Organizasyon geliştirme (OD) ve insan kaynakları geliştirme (İKG) danış-manları, bu ikinci türün tipik temsilcileridir. Bütün danışmanlık endüstrisindeki payları görece küçüktür, ancak etkileri sayılarına oranla büyük olmuştur. İlk grup-tan ayrı bir şekilde, davranış bilimcileri sadece danışmanlık konusunda değil, aynı zamanda yaklaşımları ve deneyimleriyle ilgili olarak geniş kapsamlı yazılarıyla da aktif olmuşlardır. Danışmanlık kavramları ve metodolojileriyle ilgili yazıların çoğu bu gruptan gelmektedir.

Tavsiye ve destekDanışmanlık esas olarak tavsiye niteliğinde bir hizmettir. Bu da, ilkesel ola-

rak, danışmanların organizasyonları yürütmek veya yöneticiler adına karar almak

31


için kullanılmadıklarını göstermektedir. Değişiklikler üzerinde karar verme veya değişiklikleri uygulama konusunda doğrudan yetkileri bulunmamaktadır. Sorum-lulukları tavsiyelerinin kalitesi ve güvenilirliği konusundadır; müşteriler tavsiyele-rin yerine getirilmesinden doğan bütün sorumlulukları taşımaktadır.

Tabii ki, danışmanlık uygulamasında, çok fazla varyasyon ve “tavsiye” derece-leri bulunmaktadır. Sadece doğru tavsiyeyi vermek değil, aynı zamanda bu tavsiyeyi doğru yoldan, doğru insanlara ve doğru zamanda vermek – işte bunlar bir danış-manın kritik becerileri ve sanatıdır. Bunların da ötesinde danışmanlık sanatı, “yetkili değilken iş yaptırmaktır.” 7 Bunun karşılığında müşterinin danışmanın tavsiyelerini almada ve faydalanmada ve bunlardan kimin sorumlu olduğuna dair bir yanlış anla-şılmanın olmasını engellemede gerekli becerilere sahip olması gerekmektedir.

Danışmanlığın niteliğini açıklarken, ayrıca “yardım” veya “destek” terimlerini de kullanırız. Müşteri için faydalı olmak ve müşterinin sonuca ulaşmasına yardımcı olmak için, danışman genelde “sadece” tavsiye, yani müşterinin kabul edeceği, uy-gulayacağı veya görmezden geleceği öneriler ve tavsiyeler vermekten daha fazlasını yapmaya ihtiyaç duyar. Günümüzdeki danışmanlık uygulamasında, bütün değişim döngüsü boyunca tavsiye vermek gibi genel bir eğilim vardır; başka bir deyişle müş-teri, danışmanın verdiği tavsiyeyi uyguladığı süre müddetince gerekli olduğu kadar danışmanın sunduğu hizmetleri kullanır. Dahası, müşterilere tavsiyelerde bulunma-nın yanısıra, pek çok danışman, eğitim, müşterinin teşvik edilmesi ve moral olarak desteklenmesi, müşteri adına müzakere yapılması veya müşteri organizasyondan oranın personeli ile birlikte belirli faaliyetlerin yerine getirilmesi gibi tavsiye verme rolüyle yakından ilintili ve bu role ek niteliğinde başka şeyler de yapmaktadır.

“Destek” terimi, tek başına danışmanlık olmayan hizmetleri veya danışmanlık ile diğer profesyonel hizmetler ve iş hizmetleri arasında sınırda yer alan hizmetleri de kapsayabilir. Dış kaynak kullanımı (outsourcing), buna verilebilecek güzel bir ör-nektir. Halihazırda, yönetim ve bilişim teknolojisi (BT) danışmanlığı yapan pek çok firma, bilgi işlem, muhasebe, kayıt tutma, pazarlama, satış, dağıtım, reklam, işe alma, araştırma ve uzun dönemli sözleşmelerle tasarım gibi hizmetler de sağlamaktadır.

Danışmanın bağımsızlığıBağımsızlık, danışmanlığın belli başlı niteliklerindendir. Bir danışman, her-

hangi bir durumla ilgili tarafsız bir değerlendirme yapacak bir durumda olmalı, doğruyu söylemeli ve bunun kendi çıkarlarını nasıl etkileyeceğine dair daha son-radan söyleyecek sözü olmadan müşteri organizasyonun ne yapması gerektiği hakkında açıkça ve nesnel bir şekilde tavsiyede bulunmalıdır. Danışmanın bu ta-rafsızlığının pek çok yüzü vardır ve birtakım durumlarda hileli bir konu olabilir.

Teknik bağımsızlık, danışmanın teknik bir fikir formüle edebilecek ve müşte-rinin neye inandığından veya neyi duymak istediğinden bağımsız bir şekilde tavsi-ye sağlayabilecek bir pozisyonda olması anlamına gelir.

Finansal bağımsızlık, danışmanın müşterinin atacağı adımlardan hiçbir fi-


32

nansal çıkarının olmaması, başka bir deyişle başka bir şirkete yatırım yapma kara-rından veya belirli bir bilgisayar sistemini satın alma kararından elde edeceği hiçbir çıkarın bulunmaması anlamına gelmektedir. Gelecekte müşteriden daha fazla iş alma isteği, mevcut işte sağlanan tavsiyenin nesnelliğini etkilememelidir.

İdari bağımsızlık, danışmanın müşterinin astı olmadığı ve idari kararlarından etkilenemeyeceği anlamına gelir. Bu, özerk danışmanlık organizasyonları için her-hangi bir sorun teşkil etmese de, kurum içi danışmanlık açısından karmaşık (ama aşılamayacak nitelikte olmayan) bir sorun olabilir (bkz. Bölüm 2.6).

Siyasi bağımsızlık, ne müşteri organizasyonun yönetiminin ne de onun çalı-şanlarının danışmanın siyasi güç ve bağlantılarını, siyasi parti üyeliğini, kulüp üye-liğini ve benzeri etkileri kullanmasını etkileyemeyecekleri anlamına gelir.

Duygusal bağımsızlık, danışmanın başlangıçta var olabilecek ya da iş süre-since ortaya çıkabilecek empati, arkadaşlık, karşılıklı güven, duygusal bağlar ve diğer kişisel baskılara bakmaksızın, kişisel tarafsızlığını ve nesnelliğini koruması anlamına gelir.

Mutlak bağımsızlığın kurmaca olduğu ve hiçbir profesyonel danışmanın müşterisinden ve danışmanlık firmasının güttüğü muhtelif çıkarlardan ve hedef-lerden tam anlamıyla bağımsız olduğunu iddia edemeyeceği söylenebilir. Ne de olsa, danışmanlar işe alınmak, yaptıkları iş için ücret almak, başka işler için yeniden kullanılmak ve başka müşterilere tavsiye edilmek üzere müşterilere bağlıdırlar. Bir müşteriden büyük miktarda iş almak, bu müşteriye bağlılık yaratma eğilimine sebep olur. Danışmanlık dışı hizmetlerden gelen gelir, bazı danışmanlar için çok önemlidir, ancak bağımsızlığa zarar verebilir. Bunun tersine, müşterilerin danış-man kullanmaya dair yasal bir zorunlulukları yoktur ve bu danışmanları serbestçe seçebilirler. Bazen kişisel danışmanlarının bağımsızlıklarına teknik yeterlilikleri ve kişisel güvenilirliklerinden daha az önem verirler. Bunlar haklı noktalardır ve danış-manlar bu noktaları göz ardı edemezler. Yine de, serbest mesleklerin güzelliği ve gücü, bağımsızlıklarında yatar. Kısa vadeli faydalar için bağımsızlıktan ve nesnellik-ten fedakarlıkta bulunmak, çekici ama uzun vadede düşünülürse riskli ve kendine zarar verici bir harekettir (ayrıca bkz. Bölüm 6.2).

Geçici bir hizmet olarak danışmanlıkDanışmanlık geçici bir hizmettir. Müşteriler kısıtlı bir zaman dilimi içinde te-

min edilecek yardım için danışmanlara giderler ve bu yardım kendilerinin teknik uzmanlığının olmadığı veya geçici olarak ek profesyonel desteğe ihtiyaç duyduk-ları bir alanda verilir. Bu yardım, gerekli becerilerin organizasyon içinde yer aldığı, ancak yöneticilerin veya personel uzmanlarının önemli bir sorun veya proje sebe-biyle bununla ilgilenmeye vakitlerinin olmadığı alanlarda da sağlanabilir. Danış-manlar sadece gerekli olan uzmanlığı temin etmezler ve mevcut soruna bölünme-miş yüzde 100’lük bir dikkat göstermekle kalmazlar, aynı zamanda iş tamamlandı-ğı zaman organizasyonu terk ederler. İlişki mükemmel olsa ve uzun bir süre devam etse bile, müşteri her zaman bu ilişkiyi kesme hakkını elinde tutar.

33


Bir iş olarak danışmanlıkYaşamak için yönetim danışmanlığı yapan bir kişi, müşterileri için yaptığı

bütün işler için bir ücret almak zorundadır. Danışmanlık firmaları profesyonel hiz-met satıcıları, müşteriler de alıcılarıdır. Profesyonel hizmet organizasyonu olmaya ek olarak, danışmanlık firmaları aynı zamanda işletmedirler.

Bir danışmanlık görevi bu sebeple sadece teknik olarak gerekçelendirilmiş bir faaliyet olmamalı, ancak aynı zamanda hem müşterinin hem de danışmanın kriterlerine göre karlı bir ticari taahhüt de olmalıdır. Müşterinin bakış açısından, elde edilen kazançlar danışmana ödenen ücret ve personel zamanı ya da yeni bilgisayar programlarının satın alınması gibi müşterinin karşıladığı diğer maliyet-ler dahil olmak üzere, yapılan harcamaları aşmalıdır. Danışmanın bakış açısından, danışmanlık normal olarak uygulanan kriterlerle ölçüldüğü üzere karlı bir faaliyet olmalıdır. Bu konu, Kısım IV’te ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır.

Bazı durumlarda müşteri tarafından ödenen ücret, alınan danışmanlık hiz-metinin bütün maliyetini kapsamayacaktır. Daha sonra göreceğimiz gibi, danış-manlık hükümetin ekonomik bir politikası veya ekonomik, ticari, siyasi veya sosyal olabilecek başka bir sebepten dolayı sübvanse edilebilir. Örnek vermek gerekirse, bir kurum eğitimle ilgili olarak danışmanlık sağlayabilir ve eğitimden kazanılan ge-lirden bunu sübvanse edebilir; kâr odaklı olmayan sosyal bir organizasyon, ekono-mik ve sosyal olarak kötü durumdaki gruplara ait veya göz ardı edilen bölgelerdeki kısmi ve tamamıyla sübvanse edilen bir hizmet olarak işletme danışmanlığı ve bi-reysel danışmanlık hizmeti sağlayabilir.

Danışmanlıktan talep edilmemesi gereken şeylerİflas etmek üzere olan şirketleri kurtarmak veya eski firmalara taze kan getir-

mek amacıyla dünyanın en iyi yönetim danışmanlarının bazılarının yerine getirdikle-ri başarılı işlere dair pek çok vaka örneği bulunmaktadır. Bu danışmanlar, bazı danış-manlık firmalarının yönetimle ilgili hemen hemen her türlü güçlüğü çözebilecekleri-ne dair bir şöhretin oluşmasını sağlamışlardır. Bu, abartılı bir durumdur. Hiç kimsenin yardımcı olamayacağı bazı durumlar vardır. Yardım mümkün olsa bile, danışmanla-rın mucize yaratmalarını beklemek gerçekçi olmayacak ve haksızlık olacaktır.

Ayrıca, bir danışmandan asla bir sorunu müşterinin kendisinden uzaklaştıra-rak kendi omuzlarına yüklemesi beklenmemelidir. Bir danışmanın varlığı ve müda-halesi, sorun yaşayan bir müşteriye önemli derecede rahatlama sağlayabilir, ancak kararlar ve bu kararların sonuçları hakkında tabiatı gereği yönetimle ilgili sorumlu-luklarından müşteriyi kurtarmayacaktır. Eğer bazı zamanlarda olduğu gibi bir da-nışman kendi adına müşterinin işlerini yürütmeyi ve kararlar almayı kabul ederse, o faaliyet için ve o süre boyunca bir danışman olarak hizmet vermeyi bırakacaktır.

Önceden ifade edildiği gibi, danışmanlık tam zamanlı bir meslek olmak zo-runda değildir. Eğer diğer profesyonel kriterler karşılanırsa, danışmanın esasen (ve çoğu zaman) bir işletme okulu profesörü, bir araştırmacı, emekli bir yönetici veya


34

başka türden bir işçi olup olmadığı önemli değildir. Yine, kalite ve bağımsızlık ga-ranti altına alınırsa, danışmanlık kurum dışı bir hizmet olmak zorunda değildir.

Bizim tanımımızYönetim danışmanlığının temel nitelikleriyle ilgili kısa tartışmayı takiben,

aşağıdaki tanımı öneriyoruz:

Yönetim danışmanlığı, yöneticilere ve organizasyonlara, yönetim ve işletme so-runlarını çözüme kavuşturarak, yeni fırsatları tespit ederek ve kullanarak, öğren-meyi ve değişiklikleri uygulamayı geliştirerek, organizasyonel amaçlarına ve he-deflerine erişmelerinde yardım sağlayan bağımsız bir profesyonel danışmanlık hizmetidir.

Bütün danışmanlık hizmetleri için ortak olmayan birtakım nitelikleri – “ku-rum dışı” bir hizmet olmak veya “özel olarak eğitilmiş” insanlar tarafından verilen bir hizmet olmak gibi – görmezden gelen bir tanım seçmiş bulunuyoruz. Tersine, tanımımız bir sonraki bölümde tartışılan, temel veya sosyal amaçları içermektedir.

1.2 Neden danışman kullanılır?

Beş genel amaçBir yönetici, bağımsız bir profesyonelden yardım almaya ihtiyaç duyduğu-

nu ve danışmanın bu yard�

YÖNETİM DANIŞMANLIĞIbidb.meb.gov.tr/indir/YonetimDanismanligi.pdf · nemin el kitabı...

Documents

Transcript of YÖNETİM DANIŞMANLIĞIbidb.meb.gov.tr/indir/YonetimDanismanligi.pdf · nemin el kitabı...