ÜCRETSİZDİR

ŞUBAT 2017Sayı: 38

Aylık Kültür ve Yaşam DergisiCeza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Yayınıdır

Kültür ve Gelenekler

Fotoğraf: Aytekin KALENDER

e-spor

YEŞİL HUZUR: “RİZE’’

Tarih: II.Abdülhamid Han

“Kişinin büyüklüğü takvası ile, üstünlüğü dindarlığı ile ve şahsiyeti de güzel ahlakıyladır.’’

Hz. Ömer (r.a.)

3

BAŞYAZI

Enis Yavuz YILDIRIMCeza ve TevkifevleriGenel Müdürü

Ceza infaz sisteminin temel hedefi, hükümlününyeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirereksosyalleşmesini teşvik etmek amacıyla; üretken, kanunlara,nizamlara, toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyanbir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmaktır. Bu amaçlasürdürülen eğitim ve iyileştirme çalışmalarında 2000’li yıl-larınbaşındanbuyanagerçekleştirilenönemlideğişiklikleriveyeniliklerielealacağımızbiryazıdizisinebaşlıyoruz.

Kapalı ve açık ceza infaz kurumları ile denetim-li serbestlik müdürlüklerinde yaklaşık on beş yıldır çağdaşceza infaz sistemineuyguneğitimve iyileştirmeetkinlikleriyürütülmektedir. Bu konuda, kurum olarak ikinci bin yılınbaşındanbuyanaköklüdeğişiklikleryaparakbüyükaşama-lar kaydettik. Yapılan değişiklikler, hem anlayış bakımındanhem de yaşama geçirilen uygulamalar açısından gerçekleştirilmişolup,bualandaenerjimiziyitirmedençalışmaya,gündengünegelişmeyedevamediyoruz.

Tutukluvehükümlülerineğitimveiyileştirmefaaliyetlerindenfaydalanmalarınıonlariçinbirseçenekolarakdeğil;kurum-ların temel işlevlerinden biri olarak görüyor ve kabul ediy-oruz. Tutuklu ve hükümlülerin kurumlarımızda kaldıklarısüreboyuncayenibecerilerkazanmış,eğitimaçıklarınıkapat-mış, toplumadahadonanımlı, insan,ülkevemilletsevgisiyledoluyaniiyileşmişolarakdönmelerinekatkıdabulunmak, te-mel amacımızdır. Bu doğrultuda çok sayıda ve çeşitli alan-larda çalışmalar yürütülmüş olup, yürütülmeye de devamedilmektedir.

2000yılı öncesindekurumlarımızdavarolankala-balık koğuş sistemi, eğitim ve iyileştirme çalışmalarındanarzulanan verimin alınmasının önünde önemli bir engeloluşturmaktaydı.Yenicezainfazkurumlarınıninşaedilme-si ile buönemli eksiklikbüyükölçüde giderilmiş, eğitimveiyileştirme alanında görev yapan personelin daha niteliklihizmetvermesineolanaktanıyacakortamlarınoluşturulmasıböyleliklemümkünhâlegetirilmiştir.

Eğitim iyileştirme faaliyetlerinin daha fazla tu-tuklu-hükümlüye ulaşmasını olanaklı kılan uygulamalar-danbiridepersonel sayısınınarttırılmasıolmuştur.Alandagörevyapanpersonelsayısınınartması,eğitimveiyileştirmeçalışmalarınındahadüzenliveverimlibiçimdeyürütülmesinidesteklemiştir.Ancak, kurumlardahizmet verenpersonelinsadece nicelik olarak artırılmasını yeterli görmekmümkündeğildir.Buanlamdaalandagörevyapanpersonelinniteliğini

ÇAĞDAŞ İNFAZ ANLAYIŞI İÇERİSİNDE EĞİTİM VE İYİLEŞTİRMEALANINDA YAŞANAN GELİŞMELER-I

artırmakiçinihtiyaçduyulanhizmetöncesivehizmetiçieğitim-lerinsunulmasınısağlamakamacıylaeğitimmerkezlerininaçıl-ması, önemli bir eksikliğin tamamlanmasını sağlamıştır. 17Temmuz2000tarihindeAnkaraPersonelEğitimMerkezi’ninhizmetegirmesininardındandörtfarklıilimizdedahaaçılaneğitimmerkezleri eliyle, personelin ihtiyaçduyduğuhizmetöncesivehizmetiçieğitimlerverilmişveverilmeyededevametmektedir.

Kurumlarda sürdürülen eğitim ve iyileştirmeçalışmalarının belli kriterler altında gerçekleştirilmesineimkân tanıyan “standartlar sistemi”ne geçilerek, eğitim veiyileştirme çalışmalarının yeknesak hale getirilmesi takipedilmekte ve not sistemiyle de değerlendirmeye tabi tutul-maktadır.

Yine alandaki çalışma ve gelişmelerin duyuruluptanıtılması ile kültür ve sanat alanında ele aldığı konularlaeğitimveiyileştirmeçalışmalarınakatkısağlayanönemliikiyayınhizmeti,GenelMüdürlüğümüzmerkezvetaşraçalışan-larının katkılarıyla çıkartılan “Sesleniş Gazetesi” ile “DeğerDergisidir.”

Gelişen teknolojinin de kullanılması sayesindegünümüzde, eğitim ve iyileştirme çalışmalarında önemliaşamalarkaydedilmiştir.Örneğin;artıkkapalıcezainfazkuru-mundabulunanbirtutukluyadahükümlününuzaktaneğitimyoluyla derslerini takip etmesi, sınavlara katılması mümküniken AB ile ortaklaşa yürütülen proje kapsamında sistemimizegiren, elektronik öğrenme olarak da tanımlayabileceğimizuzaktan eğitim sistemiyle de personelin ihtiyaç duyduğueğitimlerielektronikortamdaalmasıdasağlanmıştır.

Sistemimizde yaşanan tüm bu gelişmelerle birlik-te, eğitim ve iyileştirme alanında yürütülen çalışmalar du-rağandeğil; dinamizmi ve enerjiyi teşvik eden, katılımcılığıdestekleyen enerjik bir yapıdadır. İşte bu nedenledir ki;2000’liyıllardan itibarenönematfedilmeyebaşlanan,2005yılındayenicezainfazyasamızınyürürlüğegirmesiylebüyükbirivmekazananeğitimveiyileştirmefaaliyetlerininkurum-larımızda verimli ve dinamik şekilde sürdürülmesine yöne-likyeniprojeveçalışmalara,herdönembiröncekindendahafazlayoğunlukverilmeyedevamedecek,bu faaliyetlerle ilgiliyaşanan gelişmeleri yazı dizisi halinde ayrıntılı olarak elealacağız.Yazıdizimiziilgiyletakipetmenizvesağlıcaklakal-manızdileğiyle...

Şubat 2017

İÇİNDEKİLER

46 SANAT

12 CANLILAR ALEMİ24 GEZİ

7 Teşekkür Mektupları 8 Değer10 Aile ve Çocuk12 Canlılar Alemi14 Araştırma15 Bilim16 Sağlık ve İlk Yardım18 Kişisel Gelişim20 Pratik Bilgiler

21 Ayın Önemi22 Felsefe24 Gezi30 Röportaj34 Psikoloji36 Maneviyat38 Kadın40 Fotoğraf42 Kültür ve Gelenekler

44 Tarih46 Sanat48 Edebiyat50 Kitap Önerileri51 Deyim52 Eğitim53 Fıkralar54 Köşe Yazısı56 Spor

40 FOTOĞRAF 10 AİLE ve ÇOCUK

Matbaa-Baskı ŞefiSalim KILIÇ

BaskıAnkara Açık Ceza İnfaz Kurumu Matbaasıİstanbul Yolu 15.Km Hava Müzesi KarşısıŞaşmaz / AnkaraTel: (0312) 278 7610 Faks: (0312) 278 25 68

Grafik Tasarım

Aylık Kültür ve Yaşam Dergisi

Yıl: 3 Sayı: 38 Şubat 2017Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü

Yayınıdır

Abidin Daver Sk. 7/10 Çankaya -Ankara 0312 441 00 40 - 0533 616 23 18

EditörDeğer Dergisi Yayın KuruluDeğer Dergisi Yayın KuruluAnkara Açık Ceza İnfaz Kurumu AdınaNecmi ACUN (Kurum Müdürü)Katkı SağlayanlarAbdullah Tutgun - Ali Oktay - Ahmet EserAbdullah Kaya - Cevdet Tekin - Canan Olpak Koç Deniz Özyörük - Dilara Cansız - Ejder Topal - Ersin KayaFerhat Çeliker - Hakan Yıldız - Hatice Keleş - İsa Tiyek Murat Namdar - Mustafa Gündoğan - Mehmet Gökçe Meltem Yamakoğlu Ülker - Ramazan Sağır - Sibel Karagül

YAYIN KURULU

Cengiz ÖNER (Yayın Kurulu Başkanı)Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdür YardımcısıÇelebi YILMAZ (Eğitim Daire Başkanı)Çiğdem EKİCİ SAVAŞ (Tetkik Hâkimi)Ali BAĞCI (Şube Müdürü)Elçin ÇAKAR TERZİOĞLU (Şube Müdürü)Serap GÖRÜCÜ (Psikolog)Mehmet VARNALI (Öğretmen)Irmak ŞENEL (Sosyal Çalışmacı)Hakan ERDEM (Memur)

Yayın TürüYerel Süreli YayınBasım Tarihi: 01/03/2017İletişimCeza ve Tevkifevleri Genel MüdürlüğüKonya Yolu No:70 06330 Beşevler/ANKARATel: (0312) 204 1760 Faks: (0312) 223 43 91e-posta: cte.yetiskinegitim@adalet.gov.trWeb: www.cte.adalet.gov.trSesleniş Gazetesinin ekidir.

30 RÖPORTAJ

34 PSİKOLOJİ

44 TARİH

Değerli Okurlarımız,

Herayyenibir“değer’’inyorumlanarak,sizlereka-zandırıldığı dergimizde Şubat sayımızda ahlak değeri ilekarşınızdayız. Değer sayfamızdan aile sayfasına, manevi-yat sayfasından köşe yazısına kadar belirli sayfalardaahlakın toplum için önemi üzerinde yazılar hazırladık.Yeni sayımızda da daha önce yayınlanmayan konularadeğinirken,hayatınızıkolaylaştıracakiçerikleredeyerver-meyedevamediyoruz.

Şubatayıdeğerimizolanahlak,günlükyaşantımızdasıkçakullandığımız,Arapçakökenlibirsözcük.Bukelimeyihem toplum içinde uymak zorunda olduğumuz davranışbiçimlerini ve kurallarını ifade etmek için hem de “huy”kelimesinin çoğulu olarak kullanıyoruz. Ahlak kuralları,“iyi”ile“kötü”olanıtanımlar.Doğruluk,dürüstlük,alçakgönüllülük yardımlaşma ve hastaları ziyaret etmek gibihuyvedavranışlar“iyi”sayılırken;yalansöylemekve ikiyüzlülükbirçokkültürvemedeniyettede“kötü”olarakka-buledilmiştir.

Toplumsalyaşamınsürdürülmesi,kurallarınvarlığıylaveuygulanmasıylamümkündür.Aksihalde,anlaşmazlıklarvehuzur-suzluklarartar,toplumdakargaşahâkimolur.Hukuk,din,örf,âdet,ahlakvegörgükurallarınınbirbirindenayrılanyön-leribulunsadabukurallarınhepsitoplumsaldüzeninsağlan-masınayardımeder.Çoğuzamandabirbiriyleörtüşürveortakniteliklertaşır.

İnsanlarınbizimdavranışlarımızkarşısındagösterecekleritepkilerbizimiçinoldukçaönemlidir.Başkalarıtarafındanküçükgörülmedüşüncesibilebizibirçokdavranıştanuzaktutmayayetebilir.Ortakhafızamızdabudurumu ifadeet-mekiçingüzelbirsözvardır.Atalarbilgeliğindebuduru-muanlatmak için“Adamadamdankorkmaz,utanır”de-nilmiştir.

İnsan, doğası gereği hata işleyebilen bir varlıktır.Sahipolduğumuzhuyların,taşıdığımızözelliklerinveiçindebulunduğumuzkoşullarınetkisiylefarklıdavranışlarser-gileriz.Ancak,aklımızveirademizsayesinde“iyi”ile“kötü”olanıayırtedebilmemizideyineinsanolmamızaborçluyuz.Birçoğumuza davranışlarımızın olası sonuçlarını hesapedebilecekkadarakılveiradeverilmiştir.Hatalarımızdanpişmanlıkduyabilir,onlarıtekraretmemeyolunuseçebiliriz.

Toplumlarındevamlılığınınsağlanmasındaahlakınönemi büyüktür. Bu gerçeği, tarihte kalan sayısız örnekdoğrulamaktadır.Ahlaklarıçökentoplumlar,refahiçindeyaşasalar da mutsuzdurlar. Ahlak, bu derece önemlidir.Ancak,geleceğimizinteminatıolançocuklarımızı,bubilinçlebüyütmemizdebir o kadar önem taşımaktadır.Onları ye-tiştirirkengözdenkaçırmamamızgerekentemelilke,çocuk-larımızınbizikendilerineörnekaldıklarıvesözlerimizdençokdavranışlarımızıönemsedikleridir.Eğeronlar,söylediklerimizleyaptıklarımızarasındabirtutarlılıkbulmuyorlarsa;işittiklerinideğil, gördüklerini doğru kabul edecek ve uygulayacak-lardır.

Ülkemizi,yarınlarımızıemanetedeceğimizçocuk-larımıza bu bilinçle rehberlik etmek, iyi ve güzel olanıonlara“hâldiliyle”öğretmekonlarabırakabileceğimizengüzel, enkıymetlimirasolacaktır.Bupahabiçilmezhediyebizimyıllarcasaygıylaanılmamızısağlayabilir.Böylecehemneslimizinmutluluğuhemdetoplumumuzungeleceğiiçin“pekiyi”birdavranışsergilemişoluruz.Ahlaki“değerler’’leyaşayan, ahlaklı bireyler yetiştiren nesiller olabilmekümidiyle...

Değer Dergisi Yayın Kurulu

EDITÖRDEN

7

Değer Dergisi Yayın Kuruluna, Bilimsel konularda önemli bilgilerin

de yer aldığı, her kültüre seslenen yazıları

içeren, harika fotoğrafların süslediği

dergimizi çok beğendiğimi ifade etmeyi

görev bildim. Ellerinize ve gönüllerinize

sağlık. Tüm iyiliklerin sizlerle olmasını

diliyor, saygılar sunuyorum.

HükümözlüAkgün ÖNBİLGER

Şakran 2 No’lu T Tipi Kapalı Ceza

İnfaz Kurumu

Saygıdeğer Değer Dergisi

Çalışanları,

Size Beycuma M Tipi Kapalı

Ceza İnfaz Kurumundan saygılarımı ve

selamları sunuyorum. Derginizi çok sevi-

yorum. Okudukça öğrenen, öğrendikçe an-

layan, anladıkça doymayan, doymadıkça

bir daha okunan bir dergiyi bizlere

ulaştırdığınız için çok teşekkür ediyorum.

Değer dergisi içeriği çok zengin, bilgi veren

ve bilmediklerimizi öğreten çok güzel bir

ürün. Sizler saygıyı, sevgiyi kelime kelime dile

getirip, bizlere ışık oluyorsunuz. Aile, Sağlık,

Bilim gibi “değerler’’ bizleri her geçen gün

aydınlığa biraz daha yaklaştırıyor. Değer

dergisinde emeği geçen tüm çalışanlara

teşekkürlerimi sunuyorum.

Tutuklu

Gökmen VERİMBAŞ

Beycuma M Tipi Kapalı Ceza İnfaz

Kurumu

TEŞEKKÜR

MEKTUPLARI

8

ŞUBAT / 2017

DEĞER

İnsanlar ahlaki anlamda nekadartutarlıbiristikametgösterirseokadargüçlübirşahsiyetevekarakteresahip olurlar. Zayıf ahlaklı kimseler,ahlaki istikamettenyanigayedenko-layca saparak şartlara göre hareketetmeeğilimigösterirler.Bunakarşılıkahlaken güçlü olan kimseler şartlarkarşısındadirençli,idealistbiryapıyasahiptirler.Ahlakıninsanıpasifleştir-diği iddiası bu bakımdan bütünüyleyanlıştır.Aksineahlak;insanıseçkin,erdemli,mümtazbirvarlıkhalinege-tirir.Ahlaklıinsandenincekendişah-siyetinde evrensel bir iyiyi, bir idealisomutlaştıranolgunlaşmışfertleraklagelir.Bunlar,ancakferagatvesorum-luluk şuuruyla tarif edilebilir. İnsan-larda ödev duygusu ve sorumlulukşuurunekadaryüksekseahlakiseviyedeoölçüdeyüksektir.

Ahlak,kişininkendisinivarlık-lar veya hadiseler karşısında sorumlubirfertolarakhissetmesinisağlar.Buanlamdainsankendindenolduğugibiderecederece ailesinden, komşusun-dan,arkadaşlarından,akrabalarından,şehrinden, milletinden, devletinden,hatta bütün insanlığın durumundan,hayvanlardan,dünyadanvedünyanıngeleceğindensorumlubirmevkidedir.Tabi ki insanın bu sorumlulukları,sahipolduğugüç,yaniyapabilmeim-kânları ölçüsünde artar ya da azalır.İnsanyapamayacağı,güçyetiremeye-

Bir Değerler Ahengidir Ahlak

ceğiişlerdensorumlututulmaz.Fakatahlak sadece davranış ve fiiller yoluylaortaya çıkmaz. Konumu itibarıyla kimialanlarda fiili bir sorumluluğa sahipolmasa bile ahlaki şuur, insanı he-menherkonudaahlakibirhissiyatlamotive eder. Hazreti Peygamber buhususta ölçüyü şu şekilde anlatmış-tır: “Bir kötülük gördüğünüzde onuelinizle defedin, elinizle defedemi-yorsanızdilinizledefedin,dilinizlededefedemiyorsanız kalbinizle buğzedin.”(Buhari, “İlim”, 3) Ahlak, olan bitenherşeyekarşıkişiyisorumlulukşuuruveduygusuylaçekipçevirenbirgüçtür.İnsanınmanevişahsiyetininolgunlaş-masıancak sağlam,yüksekbir ahlakduygusuylamümkündür.

Güzel Davranışlar, Kökünü ve Gıdasını En Başta Ahlaki Terbiyeden Alır

İnsanınfıtratındakiahlakiözünfilizlenmesi, tıpkı bir tohumun toprak-tan fışkırmasına benzer. Tohum, bu-lunduğuyerdegereklibesinvehavayıbulamazsa kuruyup gider. Ama şart-lar uygun olduğu takdirde topraktanfışkıracak,özündevarolangayeyior-tayaçıkaracaktır.Tohumunözündekibugayeyigerçekleştirebilmesikendi-sinegösterilenilgiveözenölçüsündemümkün olur. Bu ise daha ana ku-cağında başlayan bir süreçtir. Çocukruhu, annenin kucağındaki şefkat ve

sevgi havasıyla yavaş yavaş şekillen-meye başlar. Aile, çocuğa önceliklesevgi, iyilik, merhamet duygularınıaşılar. Daha sonra çocuk, anne baba-nınkarakterindenetkilenmeye,onlarınahlak özelliklerini farkında olmadan

9

DEĞER

Bir Değerler Ahengidir Ahlak

içselleştirmeyebaşlar.Ço-cuk,annebabasınınyalansöylediğini fark ediyorsakendisideonlargibiyalansöyleyebileceğini düşün-meye başlar. Anne-babaeğer iyilik yapma, çevre-sindekilereyardımcıolmahassasiyeti taşımıyorsa,çocukta da bencillik duy-guları artma eğilimi gös-terir. Anne baba ilişkile-rindesaygı,sevgi,sadakathisleri yoksa çocuk buhislerdenmahrumbirşe-kildedünyayıalgılamayabaşlar. Aile ortamındahâkim olan değerler,çocuğun ruhuna ve ka-rakterineağırağırnüfuzederekondakiahlakiözüyakurutucuyadagelişti-ricibirroloynar.

İnsan, Yaşadığı Ortamların Etkisi Altında Şekillenir

Ahlaki olgunlaşma süreci sadece aile ortamıylasınırlıkalmaz.Aileninyanısıraarkadaşçevresi,televizyonvebenzeriyayınaraçlarıileinternetkullanımı,dahasonraokuldakieğitimsüreciçocuklarınahlakioluşumlarındaet-kiliolmaktadır.

“Banaarkadaşınısöyle,sanakimolduğunusöyle-yeyim”atasözü,arkadaş ilişkilerinin insanüzerindekiet-kilerini çokçarpıcıolarak ifadeeder. İnsan ister istemezçevresindenetkilenenbirvarlıktır.Bilhassakarakterolu-şumunun ileri seviyededevamettiği çocuklukvegençlikyaşlarındaarkadaşseçimiçokçokönemlidir.Çünküarka-daşlıkilişkileriiçerisindekirekabetvedayanışmaduygularıkişilerinhâlvedavranışlarıüzerindeciddibirmotivasyonasebepolur.Busebepleiyiarkadaşlarinsanıiyilikyapmayakötüarkadaşlarkötülükyapmayameyildurumagetirir.

Televizyonheryaştaninsanıngünlükhayatındaönem-libiryertutar.Televizyondanençoketkilenenlerseçocuklarvegençlerolmaktadır.Bazımedyaorganları,ticarikaygılarlaneyazıkkiahlakideğerleri tahripediciprogramlara faz-lasıylayervermektedir.Aynızamandainternetkullanımıdaartıkhayatımızınbirparçasıveaynızamandaçocukvegençleriçinciddibirtehlikeunsuru.Özelliklemobiltekno-lojileringelişmesisayesindeneredeolursakolalımyeterkikapsamaalanındaolalımceptelefonlarımızdan, tabletler-denyadabilgisayarlarımızdaninternetesınırsızcabağla-nabiliyoruz.İnternetdoğrukullanılırisedevasabirkütüp-hanedir ve hayatımızı kolaylaştırır. Fakat internet doğrukullanılmadığı takdirde; anti-sosyal kişilik, zaman israfı,kumarvebahisoyunlarınadüşkünolma,dolandırıcılık,in-ternetkoliklikolaraktabiredilenbirçokzararlarıileahlakiyozlaşmayı da beraberinde getirmektedir. Bunun için ço-cuklarıvegençleriahlakbozucuyayınlarakarşıkoruyucutedbirleralmayıihmaletmemekgerekir.

Herinsan,yaşadığıortamdantıpkıteneffüsettiği-mizhavagibietkilenir.Kirli,mikroplu,soğukhavalarnasılhastalıklara sebep olursa, yaşadığımız ortam içerisindekiahlaki fenalıklar ve yozlaşmalarda insanıöyle etkiler.Bubakımdanahlak,esasitibarıylaferdibirmeziyet,birerdemdeolsasosyalhayattanveçevredenmutlaksuretteizlerta-şır.Sosyalhayatahlakideğerlerzeminindeinşaedilebildi-ğiölçüdetoplumsağlıklıvegüçlübirbünyeyesahipolur.

Mehmet GÖKÇEKocaeli 2 No’lu F Tipi

Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Öğretmeni

10

ŞUBAT / 2017

AİLE

VE

ÇOCUK

Çocuğunuzla karşıdan karşıya geçeceksiniz. Yayalara kırmızı ışık yanıyor. Ama görünürde ne araç ne de trafik polisi var. Ne yaparsınız? “Ne önemi var, araç yoksa geçerim” diyebileceğiniz gibi, “ne olursa olsun, ışığın yeşil yanmasını beklerim” de diyebilirsiniz. Peki hangisi?

Çokbasitgibigörünenbusoruyayaklaşımımız,bizimçocuklarımızavereceğimizahlakieğitimindeçizgisinibelirliyor.Ahlakgelişiminintemelleri-ninatıldığıailedetutum,ileriyaştabireyinahlakveetiğebakışınayönveriyor.Hiçbirimiztrafikkurallarınıaraçtrafiğiyoğunsa,trafikpolisivekameravarsauymamızgerekenkurallarolaraköğrenmiyoruz.Ancakbirçoğumuzetrafıkola-çanettiktensonrayayayadaşoförolalımkoşullaruygunsakuralıihlaletmektebirsakıncagörmüyoruz.

Peki çocuğumuzun ahlak eğitimiyle bunun ne ilgisi var?

Birçokdeğer gibi ahlakdaailede şekillenir. Siz çocuğunuza “kırmızıyandı dur, yeşil yandı geç” diye öğrettiğiniz kuralı, araç ve trafikpolisi yok-luğunda dikkate almazsanız, çocuğun aldığı mesaj şu olacaktır: “Demek kikurallaracezaalmamakiçinuymalıyımamakimsegörmezse,kurallarıçiğne-yebilirim.”Aslındabukadarbasit.Çünküçocuklaröyledikkatlilerveverilenmesajlarıöylegüçlükodluyorlarkiileriyaşlardanekadarçabalarsanızçaba-layın, içselleştirdiği öğrenmelerideğiştirmek çokgüçolacaktır.Bununlabir-likteçocuk,okulyaşantısındaöğretmeninvarlığındasınıfkurallarınauyacak,yokluğundauymayacaktır.Evde sorumlulukduygusuyladeğil ceza almamakiçindersçalışacak,ebeveynlerinekarşıdersçalışıyorgörünecektir.Ahlakolgu-sununentemelkavramlarındanolandürüstlükalgısıdazedelenmişolacaktır.Birbirinekarşıdürüstolanbireylerdahasağlıklıilişkilerkurarlar.

“Ben doktora gidip geleceğim” cümlesi ne kadar tanıdık değil mi?Çocuğunuza söylememişseniz dahi, çocukken size söylenmiş olma ihtimali

yüksek. Sırf üzülmesinler diye sarfedilen, bize göre küçük yalanlar on-larıngüveniniokadarzedeliyorki.Oyüzdendoğruyu,çokdetayvermedenonlarınanlayabileceğiensadevekısacümlelerlesöylemekgerekiyor.Ancakbunu yaparsak sonrasında onlardanbizekarşıdürüstolmalarınıbekleme-ye hakkımız olur. Çocuğumuza şunuda hissettirmeliyiz: “Sonucu neolursa olsun, doğruyu söy-lediğin sürece sanaasla kızmayacağım.Duyduklarım belkibeni üzebilir amaben doğruyu söy-lediğin için mutluolacağım.”

AhlakGelişimiKuramıdeyince,tümdünyadaaklagelenilkisimler,aynızamandapsikologolanPiagetveKohlberg,yaptıklarıçalışmalardaahlakgelişiminievrelereayırmış-tır.Ayrıbiryazıkonusuolarakelealınabilecekbupsikologlarvekuramları-nınhiçolmazsagelişimevrelerinintanımlandığı

11

AİLE

VE

ÇOCUK

makaleyadayazılar,ebeveynlertarafındanmutlakaokun-malıdır.Çünküçocuklarıngelişimözelliklerinibilmezsek,bazıdavranışlarınıahlakaaykırıbulabilir,endişeyekapı-labilir,onlarıcezalandırmayolunagidebiliriz.4yaşındakiçocuğunuzaörneğin;sütükimindöktüğünüsorarsanızXdöktüdiyebilir.Sizbudönemdeçocuklarınhayaliarkadaşlarıolduğunu,olmasıgerektiğinibilmezsenizonuyalancılıklasuçlayabilirsiniz.Budurumdaiseçocuk,yaptığışeyinnedenkötüolduğunuanlayamayacağıgibihemikilemdekalacakhemdesuçlanmamakiçinyala-nabaşvuracaktır.Dürüstdavrandığındacezalandırılanbirçocuğun,ilerdeyalansöylemeyenbirinsanolmasınıbekleyemeyiz.Nasılsaçocuktur,unuturdiyerekverdi-ğimizsözleritutmazsak,yadabusözleritamamenanıkurtarmak,çocuğuavutmakiçinverirsek,çocukdabunuileriyaşlardaanıkurtarmakiçinkullanmayıöğrenecek,sözününeriolamayacaktır.

Ülkedenülkeyedeğişenahlakalgısı,yetişkinlerveçocuklararasındadadeğişkenlikgösterir.Bunedenleço-cuğumuzdanbiryetişkingibidavranmasınıbeklememeli,gelişimbasamaklarınauygunbeklentileriçinegirmeliyiz.Ancakbuşekildehangidurumlardaendişeyekapılmamızgerektiğinindebilincindeoluruz.

Küçük bir uygulamaya ne dersiniz? 3-6 yaş çocuğuna,“Can mutfakta annesine yardım ederken, dört tabağı yanlışlıkla kırıyor. Arda annesinden izinsiz mutfaktaki şekerleri almaya çalışırken bir tabağı kırıyor. Sence han-gisi daha suçlu?” diyesorun.Aynısoruyubirde7-12yaşçocuğunasorun.Alacağınızcevaplarıdeğerlendirin.Sonuçşaşırtıcıdeğilmi?(Yazınınsonundasiziniçindebirsoruvar)

Kohlbergahlakaşamalarınısaptayabilmekiçindeneklerehikayelervermiş,herbirininardın-dandoğruveyanlışdavra-nışlarıneden-leriylebirliktesormuştur.

Buhikayelerdenenünlüsü“Heinz‘ınikilemi”olarakbilinir: “Avrupa’da bir kadın, ender görülen bir hasta-lıktan ölüm döşeğinde yatmaktadır. Doktorlar hastanın ümidi olabilecek bir ilaç olduğunu düşünmektedirler. Bu, aynı kasabada bir eczacı tarafından bulunan özel bir ilaçtır. İlacın yapımı çok pahalıdır. Ancak eczacı ilacı maliyetinin 10 katına satmaktadır. İlaç için gerekli olan radyuma 400 dolar verip, ilacın küçük bir dozajı için 4000 dolar istemektedir. Hasta kadının eşi Heinz, tanıdığı herkesten borç para istemiş, gerekli bütün resmî mercilere başvurmuş, ilacın yarısını karşılayabilecek 2000 doları ancak bulabilmiştir. Heinz eczacıya gidip, eşinin ölmek üzere olduğunu, ilacı mümkünse ucuza verip veremeyeceğini, eğer veremezse paranın geri ka-lanını daha sonra ödeyip ödeyemeyeceğini sorar. Ancak eczacı, “hayır, bu ilacı ben buldum ve bundan bir servet yapmaya niyetliyim” der ve Heinz’i reddeder. Bütün resmi mercilere zaten başvurmuş olan Heinz çaresizlik içinde eczaneye gece yarısı girip, ilacı karısı için çalmayı düşünmektedir.”

Sıra sizde: “Heinz ne yapmalıdır?”

“Heinz eczaneye gece yarısı girer. İlacı çalar ve karısına götürür. Ertesi gün gazetelerde soyguna ilişkin haberler çıkar. Polis memuru olan ve Heinz’i tanıyan Brown gazetelerde çıkan soygunla ilgili haberleri okur.

Heinz’ı gece yarısı dükkândan hızla uzaklaşırken gör-müştür ve ilacı çalan Heinz’ı ihbar edip etmemekle

ilgili tereddüt etmektedir.”

Ve işte son sorunuz: “Polis memuru, Heinz’i ihbar etmeli midir?”

Ohaldesizekolaygelsin.Bakalımiçsesi-nizsizenelerfısıldayacak?

12

ŞUBAT / 2017

CANLILAR

ALEMİ

Çizgifilmlerebilekonuolan,ağaçlardakendisineyuvayapmakiçinuzunvesivrigagasıileağaçlaravurur-kençıkardığısesleribilmeyenimizyoktur.Amaçokazımızonugörmüşüzdürveyagörmüşolsakbileağaçkakanoldu-ğunubilmiyoruzdur.

Ağaçkakangiller,familyasınınörnekkuştürüdür.Avrupa,Asya,AfrikaveAmerika’daormanlarda,parkvebahçelerdeyaşar.12-20cmuzunluğundadır.Tüylerisırt-ta siyahımsıkahverengi yada zeytinyeşili, karınbölgesikremrengidir.Gözlerininçevresiaçıkrenktüylü,sırtıaçıkkrembeneklidir.Gagasıkirli sarı,ayaklarıdahakoyudur.Sivriveincegagasıylaağaçtakizararlıböceklerivekarınca-larıyer.

Ağaçkakan,ağaçkabuklarınıgagasıyladelerekka-buklarınaltındakiböcekve tırtıllarıavlayanbirkuş türüolmaktadır.Gagası sonderecesivriveayaklarıdörtpar-maklıolanağaçkakanlarkeskintırnaklarısayesindeağaç-lara çok iyi tutunabilmektedir. Ağaçkakanlar ağaçlarınkabuklarınıoyarkenkuyruklarındandestekalarakdenge-lerinisağlamaktadır.Ağaçüzerindekısaveanisıçramalar-lakolaycahareketedebilirler.Ağaçkakanlarsondereceürkekkuşlarolduklarındançokçabukkaçabilmektedir.Genellikleormanlarıntenhayerleriniveparklarıtercihederler.Yuva-larınıdaoyduklarıağaçkovuklarınayaparlar.

Ağaçkakanların Yaşam Şekli

Ayaklarıileağaçtakendineyuvayaparkensımsıkıtutunmaktadırlar. Çok güçlü ve sağlamboyun kasları vegagalarıbulunmaktadır.Busayedeağaçlaraoyukaçarkenfazlazorlanmazlar.Bazıtürleriağaca1saniyedeonaltısefervurabilmektedir.Ağaçkakanın ağacaher vurmasında yerçekimininuyguladığıgücün1000katıbirgüçlevurmakta-dır.

DOĞANIN DAYANIKLICANLILARI: “AĞAÇKAKANLAR”

Ağaçkakanlar ağaçların kabuklarını güçlü gagala-rıylaoyarakbeslenenveyuvalarınıbuşekildeyapankuş-lardır. Kafatasları son derece güçlüdür. Bu sayede ağaçkabuklarınıdelerkenoluşan sarsıntıdanbeyinlerikorun-maktadır. Kabuklara vurduklarında aldıkları sese göreböcek ve tırtılların yerini tespit edebilmekte, kabuklardaaçtıklarıdeliklerdensolucangibiuzunolandilleriniuza-tarak böcekleri yiyebilmektedir. Kabuk altından gelensesleregöreböceklerinyerlerinitespitettiklerindenfazlauğraşmadankolaycakabuklarıdelebilirler.

13

CANLILAR

ALEMİ

Ağaçkakanların Üremesi

Ağaçkakanlaryuvalarınıağaç-larıngövdelerineyaparlar.Üremedönemlerindeağaçkakanlardiğercinsleriağaçdallarınıtiktakşeklindegagalayarakçıkardık-larıseslerleçağırırlar.Bununyanısırakuruağaçdallarınıgagalayarakdabusesiçıkarabil-mektedirler.Dişilerigenellikle2-3yumurtabırakmaktadırlar.Eşolanağaçkakanlarbuyumurtaüzerindedeğişmeliolarakortalama17günkuluçkayayatmaktadırlar.Ancakyumurtalarlagenellikledahaçokerkekağaçkakanilgilenmektedir.

Ağaçkakanların Beslenme Şekilleri

Ağaçkakanlar ağaç kabuklarının altındaki tır-tıl, kurtçuk ve böcekleri yiyerek beslenir. Buyaptıklarıağaçlarınkurumasınanedenolduğundanbirçokçiftçiveağaçyetiştiricisi tarafından kovalanan kuşlardır. Ağaçkakanlarilkbaharmevsimindeağaçlarınkabuklarınıodunkısmınaka-dardaireşeklindeoyarakböcekleriçıkartırlar.Ağaçkakanlarsadeceböcekvetırtıllarladeğilaynızamandaceviz,bademgibisertkabukluve iri taneliyemişlerideyerler.Buyemişleri ağaçların çatlaklarına sıkıştırıp sonrada

içlerini yiyerek kabukları o çatlaklarda bırak-maktadırlar.

Ağaçkakan Türleri

Pekçokfarklırenktevetürdeağaçkakanbulunmakta-dır.Ancakbunlarıanaisimle-riilesıralamakgerekirse;

•Çizgiliağaçkakan

•Küçüksarıboyunağaçkakan

•Büyüksarıboyunağaçkakan

•Kızılkanatlıağaçkakan

•Çizgiligöğüslüağaçkakan

•Kareligöğüslüağaçkakan

•Çizgiliboğazlıağaçkakan

•Örgülüağaçkakan

•Japonağaçkakan

•Yeşilağaçkakan

•Kızıltaçlıağaçkakan

•Pulkarınlıağaçkakan

•Karabaşlıağaçkakan

•Levaillantağaçkakan

•Küçükyeşilağaçkakan

ButürlereMadagaskar,OkyanusyaveAvustralyaharicindetümdünyaüzerinderastlamakmümkündür.Buyerlerdedebazıadalar

üzerindeyaşayanağaçkakantürleribulunur.Busevimlikuşlar,ağaçlardabulunanzararlıböcekleriyediklerindenekosistemekatkılarıçokbüyüktür.

Bufaydalarınarağmenzararlarıdabulunmaktadır.Mesela;meyvebahçele-rindekimeyveağaçlarınazararvererek,ağaçlarınkurumasınasebepolmakta-

dır.Ancakzararlarıolsadasonuçtayaşamınısürdürmekiçinkarnınıdoyurmakvekendihayatınıdevamettirmekiçinyuvayapmakzorundaolduğuunutulmamalı

veağaçkakanlarakötüdavranılmamalıdır.

DAVRANIŞLARIN KAZANILMASINDAKİGİZLİ DEĞER

Murat NAMDARKırklareli E Tipi Kapalı Ceza İnfaz

Kurumu Öğretmeni

“Bir milletin ahlakı dişleri gibidir. Çürüdüğü nispette acısını hisseder.”

Bernard Shaw

Ahlak, toplum içerisinde kişinindavranışları ile başkalarıyla olan ilişkile-rine yön veren kurallar dizisidir. Bu ku-rallar; aile, okul ve çevre faktörlerininetkisiylekazanılır.Bufaktörlerlegüzelah-lakınkazandırılmasındaçeşitliyöntemlerkullanır.Okulda ahlaki atmosfer okul vesınıfkuralları,öğretmenlerinahlakiyöne-limlerigibiyöntemlerleoluşturulur.

Ahlakın bilgi, duygu ve davranışolmaküzereüçboyutuvardır.Sevgi,şefkat,saygıgibikaidelerahlakınbilgiboyutudur.İnsanlarbilselerbileahlakauygunolma-yandavranışlarayönelmeeğilimigöstere-bilirler. İnsanı hata yapmaktan alıkoyanasılhususahlakınduyguboyutudur.Doğ-rularhoşnutluk,hatalarazapverebiliyorsaahlakınbilgiveduyguboyutununbirleşimivicdan oluşmuştur. İnsandavranışını ahla-kiboyutaçekenduygularıdır.İnsandavranışkurallarınıöğrenmekledeğil,bellidavranışlarkarşısında“sevinç,keder,nefret”gibiduygularasahipolmaklaiyiveyakötüahlaklıolur.

Güzel ahlak sahibi olmak öncelikle kötü ahlakdavranışlarındanuzakdurmaklamümkünolabilir.Güzelahlaksahibibirbireyolabilmekiçinçocukluktanbaşlayıpgençliğindedevamederekömürboyusürendisiplinlibireğitimveterbiyeiçerisindeolunmalıdır.Güzelahlak,insanısorumluluksahibibilinçlibirkişiliğeyönelterektoplumsalahlakaulaşılmasınısağlar.

Terbiyeyoluylakazanılanahlak;davranışlarıniyiye,güzele,doğruveyararlıolanayönlendirilmesidir.Toplulukhâlindeyaşayaninsanınsosyalhayatınınbirdüzeniçeri-sindedevamedebilmesiiçinahlakvehukukkurallarıgibiilkelereihtiyaçvardır.Hukuk,insanlarıngerekbirbirlerivegereksedevletleolanilişkilerindeuymalarıgerekenkurallarilebirliktemaddiyaptırımuygularken,ahlakkurallarıise;kınama,küçükgörmevedışlamagibimaddiolmayanyap-tırımlaruygular.

Atalarımızkendilerini“güzelahlakıtamamlamak”üzere gönderilmiş bir peygamberin ümmeti olarakgörür-lerdi.Şimdilerdeisekendiniunutmuş,geçmişinikabullenmeyenöfkelibirtoplumolmayolundailerlemekteyiz.Toplumumuzdaatalarımızın mirasına karşı umursamaz bakış açısı bizi

ahlaki temellerimizden uzaklaştırmaktadır. Kötü ahlakdavranışlarındansakınmakbiziahlakitemellerimizedön-dürerek toplumsal olarak güzel ahlakın temellenmesinezeminhazırlayacaktır.

Kötüahlakduyguvedavranışlarıolarakbilinen-lerden bazıları; acelecilik, düşmanlık beslemek, ağzı bo-zukluk, cimrilik, cehalet,korkaklık, sapkınlık, edepsizlik,dalkavukluk, evham, fesat, fitne, çirkin işler, vurdumduy-mazlık,hiddet,dedikodu,gurur,haset,heva,hırs,hile,ısrar,aşırılık, iftira, inat, ihanet,gücenmek,miskinlik,nankör-lük,koğuculuk,gösterişyapma,rüşvet,büyüyapma,kötüzan, şüphe, açgözlülük, musallat olmak, hak yeme, ayıparamak,ayrışma,lanetokuma,tembellik,azarlama,uzunemellerpeşindeolma,vesvese,ümitsizlik,zorbalık,zulüm,münafıklıktır.

Aile,okulveçevreüçgenindeuygulanacakdisip-linlibirterbiyeanlayışıyla,geçmişinivekendinikabullene-rekgüzelahlakıtoplumsalalanataşıyabilmekümidiyle…

14

ŞUBAT / 2017

ARAŞTIRMA

programıkurmaktır.Eğervirüsbulaşmışflashbelleğinizisağlamantivirüslekorunanbirbilgisayaratakarsanızbüyükolasılıkladosyalarınızaerişmenizisağlayantekyololankısayolusilecektir.

Bu durumda ne yapılmalı

Panikyapmayındosyala-rınızhâlâflashbelleğiniçinde.Onlarıkurtarmakiçinbirkaçadımlıkbirişlemyapmamızgerekecek.Kurtarma-nınbirçokyoluvardıramabenenbasitolanınıanlatmakistiyorum.

1.Flashbelleğegirelim

2.Sağüstköşedebulunanaramakutucuğuna*.*(yıldıznoktayıldız)karakterleriniyazalım.Belleğiniçindekigörünmeyendosyalarınlistelendiğinigöreceksiniz.

3.Listelenendosyalardanherhangibirinesağtıklayıp“Klasörkonumunuaç”

seçeneğinetıklarsakdosyalarımızaulaşmışoluruz.

4.Dördüncüvesonadımdaiseyapmamızgere-kenkurtardığımızdosyalarımızıkesip,belleğinanadizinineyapıştırmakolacak.

Bilinçlibirbilgisayarkullanıcısıolmakiçindik-katliolunmalı,ekrandaçıkanuyarılarokumadanonaylanmamalıvemutlakagüncelantivirüskullanıl-

malıdır.

DAVRANIŞLARIN KAZANILMASINDAKİGİZLİ DEĞER

Sonzamanlardagereksivilhayattagerekseişyer-lerindepersonelimizinbaşınıağrıtanbukonuyaaçıklıkgetirmekistedim.Önceliklebelirteyimkibusorununsebebivirüslerdir.Virüslerkonusunadahaöncededeğinmiştikamabudahaspesifikbirkonuyagirdiğiiçinayrıntılıaçıklamagerekecek.

Bilgisayarkullanımısırasındageneldedikkatsizdavranırız,karşılaşılanbirsorununnedenolduğunavetekrarolmamasıiçinneleryapmamızgerektiğinepekkafayormayız.Budagünlerdiruğraştığımızbirişdosya-sının,birarşivinkaybedilmesigibisonuçlardoğurur.

Virüsün çalışma prensibi ve amacı

Flashbellekvirüslerininçeşitleriçokturamagüncelolarakençokgörülenvirüs,belleğiniçinekısayolatıpdiğerdosya-larıgizleyenvirüstür.Kullanıcıbelleğiaçtığındaiçindeaynıisimdekısayolgörürbukısayolatıklamadandagizliveisimsizklasördesaklanandosyaları-naerişemez.Virüsolmayanbirbilgisayarabelleğitakıpbukısayolatıklarsanızneyazıkkivirüsübulaş-tırmışolursunuz.Virüsünamacıverihırsızlığıveklavyedinlemektir.Yaniyazdığınızherşeyi,bunaşifrele-rinizdedahilelegeçirebilir.

Nasıl önlem alınır

Korunmasıçokbasittir.

Tekyapmanızgerekeniyivegüncelbirantivirüs

FLASH BELLEKLERDENDOSYALARIN KAYBOLMASI

Derleyen: Ersin KAYA Konya E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

İnfaz ve Koruma Memuru

15

BİLİM

Günlükyaşantımızdailkyardımbilgisi,enazyemekyemek,suiçmekkadargereklidir.Bununbilincindeola-rakilkyardımbilgimizigenişletebildiği-mizkadargenişletmektefaydavar.İlkyardımuygulamalarıherzamanhayatiönem taşır ve yerine görebir hekim,birhemşireolmasanızdahihayatkur-tarmanızavesileolabilir.Nezaman,neilekarşılaşacağımızıbilmediğimizdenhazırlıklıolmaktafaydavar.

Birçoğumuz yaşam boyuncabir kez de olsa ya kendimiz bayılmı-şızdır ya da bayılan birine tanık ol-muşuzdur. Biyolojik, organik kökenlibayılmalarda durumun ciddiyetine görekişininçevreyleolaniletişimikesilir,yanibilinçlilikhâlikaybolur.Kişiayıldıktansonra bayılma esnasında olup bitenihatırlayamaz.Hattabayılmadanöncekendisini korumak için çoğu kereönlem almasına bile fırsat kalmaz.Herhangi bir yerde ve anda bayılmagerçekleşebilir.Evde, işyerinde,oto-büste,içinde,sokakta,alışveriştebir-denbirekişidüşüp,kendindengeçebi-lir.

Bayılmaolayıçokfarklıneden-lerdenkaynaklanabilir.Nedeni;açlık,kan basıncının düşmesi, kan şekeri-nin düşmesi, beklenmedik bir olayveya herhangi bir şeyle karşılaşma,aşırı sevinç ya da üzüntü, güneş al-tındafazladurmaolabileceğigibiuzunsürehavasızvekapalıortamdabulunma benzeridurumlardaolabilir.

Bayılma

Diyabet(şeker)hastalığındakanşekerdüzeyindekianiinişçıkış-lardadabayılmalargörülebilmek-tedir.Ayrıcaaşırısıcakvebunaltılıhavalardaveanitansiyondüşmele-rindedebayılmaolabilir.Biryerdendüşme,kafasınıbiryereçarpmaveyabaşınasertbirdarbealmadurumla-rındadabayılmagörülebilir.Bayıl-

manınsebepleribunlar-dırvebunlarındışında,kişidekronikbazıhasta-lıklarınbelirtisiolarakdakendisinigösterir.Yanikişininkendiözelhas-talıklarındandolayıdabayılmadurumuyaşana-bilir.Eğerbayılmanınse-bebibiliniyorsaonagöreilkmüdahaleyapılmalıdır.

Gelelimbayılmanınneolduğunavebayılmayakarşıilkyardımınnasılyapıl-masıgerektiğine.Bayılma,anidenortayaçıkanbeyneoksijenveyakangitmemesisonucugeçicibilinçkaybıdurumudur.

Böyle bir durumla karşı kar-şıya kaldığımız zaman uygulayacağı-mızilkyardımdakişi,hemensırtüstüyatırılarak ayakları yükseğe kaldırılır.Üzerindekisıkıgiysilergevşetilir,kapalıortamdaysaaçıkhavayaçıkarılır.Yü-züne su serpilebilir. Bu uyarı sonu-cundakişidahaçabukkendinegelir.Uyarıcıolarakhoşolan(kolonya)veyahoş olmayan (soğan kokusu vb.) ko-kularkoklatılabilir.Kişi kendinegel-diğindehemenayağakaldırılırsayinebayılma ihtimali olduğundan önceoturtulur. İçecek bir şeyler verilir(açlıktanbayılmışsaşekerli içecekler,tansiyon düşüklüğü veya aşırı sıcakveterlemesözkonusuisetuzluayrantercih edilmelidir.) Bayılan kişiye suiçirmeyeçalışmakbaşlıbaşınayanlışbirdavranıştır.Çünkühastanınnefesyol-larıkapanacağındanboğulmalarasebebi-yetverebilirsiniz.

Eğer5dakikayakadarkişihalenkendine gelmemişse mutlaka tıbbimüdahale için hastaneye götürülme-lidir.

16

ŞUBAT / 2017

SAĞLIK

Gül,taşlara60-70milyonyıllıkimzalarbırakmışvemolekülerbiyolog-laragöreiseyaşı200milyonyılolançokeskimedeniyetlerinkullandığışifavegüzellikkaynağıdır.AnavatanıOrtaAsya’dırve5000yılöncekiyazılıkiltabletlerde zikredilmiştir. Bütünmedeniyetlerde önemini korumuş ve İslamdünyasındadaHz.Muhammed’in(s.a.v)sembolüolarakönplanaçıkmıştır.Tarihinherdönemindegülsuyununbüyükücretlerödenerekgüzellikreçete-lerindekullanıldığınıbiliyoruz.Osmanlı’nıngüzelliğinemeraklıhanımlarıdagüllerivegülsuyunubaşucundaneksiketmiyordu.

TopkapıSarayı’ndakullanılangülsuyunun“tonlarca”olduğunuveençokkullananlarıngüzelliğinemeraklıhanımlarolduğubiliniyor.Gül yağı vegül suyununözellikleparfümeridünyasındaçokönemlibiryerivardır.Eskitıpkitaplarındagülkokusunun“gözlereşifaveruhlaragıda”olduğutekraredi-lirvehekimlertarafındantavsiyeedilirdi.Gülsuyunuyanigül’ünkokusununiçindesaklandığıdamıtılmışsuyukoklamak;ruhsalveduygusalyapılarıkuv-vetlendirir,beyniveaklıgüçlendirir,bedenveyaşamkuvvetiniartırır,heyecan-danoluşankalpatışlarınıdüzenler,başağrısınıgeçirir,iğrenmeyi,öğürmeyivekusmayıdindirir,gözkanlanmalarınıveağrılarınıgeçirir.

Gülmacunuveşerbetigibişekerliilaçlar,midevekaraciğerikoruyucuolaraktavsiyeedilir.Hazımsızlıklarda,sindirimikolaylaştırmakamacıylaözel-likleziyafetlerdensonragülmacunuyenilmesinde,karaciğerhastalıklarındagül şurubu içirilerek tedavi edilmesinde hekimler hemfikirdirler.Hamile velohusahanımlar içindegeceyatarkenbirkaşıkgülmacunuözellikletavsiyeedilir.Bulantılardarahatlatır,bağırsaklarıyumuşatır.Gülyağı,güliksiridedi-ğimizgül’ünzeytinyağındabekletilmesiilehazırlananilaçlar,derihastalıklarıiçinkullanılıyordu.Deridekikaşıntılardaçıban,kabarcık,hattauyuzgibihas-talıklardabuyağınsürülmesininçoketkiliolduğu,vücuttakiağrı,sızı,şişlikler,kabarcıklarvesivilcelerüzerinesürülmesinindebuhastalıklarafaydalıolduğu

birçokeserdezikredilmiştir.

GülsuyudaOsmanlıtıbbın-dakullanılanönemli

birilaçtır.Gülle-rinimbiklerdedamıtılmasıile elde edilen buşifalısupekçokderde

Geçmişten Günümüze Gül’ün Sağlıktaki Yeri

devaidi.Gülsuyununeledökülüpkoklanmasıileferahlatıcı,rahatlatıcıveserinleticietkisihemenfarkedi-lirdi.Busebeplehekimlergülsuyunureçetelerindeçokkullanırlardı.

Osmanlı hekimlerinin tedavi-detavsiyeettiklerigül’ünbuetkileribu-günkütıparaştırmalarınadayansımıştır.2007yılınınilkaylarındaSciencedergi-sinde yayınlanan Lübeck ÜniversitesiaraştırmacısıBjörnRasch’ınçalışma-sında, gül kokusu yardımıyla beyin-deki süreçlerdahayakından incelen-mişvehatırlamadaetkisigösterilmiş,manyetikrezonansgörüntülerindedegül kokulu odada uyuyan deneklerinbeyinlerindeki hatırlamamerkezindedaha yüksek etkinlik saptanmıştır.2009yılındayapılangenişbiraraştır-mada,uçucugülyağınınderiyüzeyi-nesürülereketkisi40gönüllüde testedilmiş, birçok parametrelere bakıl-mış.Diğeruçucuyağlarındayeraldığıbudenemedegüluçucuyağınındiğer-lerindendaharahatlatıcıetkiyesahipolup, stres vedepresyonlarda faydalıolacağıraporedilmiştir.

Yine yapılan bir araştırmadagül’ün sinir sistemine etkisi, ağrı gi-dericietkisi,kasgevşeticietkisi,solu-numsistemineetkisi,akciğerlereetki-si,mikroplarakarşıetkisitedaviediciözelliğesahipolduğubelirtilmektedir.Ogüzelkokularıileruhlarırahatlatanve gönüllere mutluluk veren güllerisizdekoklamakveyaonlardanhazır-lanangülsuyuileferahlamakşansınıbulursanız, bunların çok önemli birilaçolduğunudaunutmamanızıümitederim.

DerleyenHakan YILDIZ

Paşakapısı Ceza İnfaz Kurumu Öğretmeni

17

İLKYARDIM

Ahlakgelişimi,insanınhemkendideğerlerinioluşturmasıhemdetoplumdavarolandeğerleritanıyarakonlarauyumsağlamasürecini ifadeetmektedir.İnsanınbudeğerleriöğrenerekuygulaması toplumauyumunudakolaylaş-tırmaktadır.Ahlakgelişimisürecindekişitoplumiçerisindenasıldavranmasıgerektiğiniöğrenir.Böylecekişiaitolmaihtiyacınıdabuyollaönemliölçüdedestekler.

İnsançocukluğundanitibarentoplumtarafındankabulgörendavranışlarıyapmanınsonuçlarınıdeğerlendir-meyeçalışırveözellikledekabulgörendavranışlarınıyenidenuygulamayaçalışır.Çünküinsaniyi-kötü,doğru-yanlışkavramlarını toplumunveözellikledeyakınçevreningeribildirimleriylesentezler.Nihayetindeolumlugeribildirimaldığımızdavranışlarımızıolumsuzgeribildirimaldığımızdavranışlarımızagöredahafazlayapmaeğilimindeyiz.Örneğin;derslerindenyükseknotalançocuğuebeveyninintakdiretmesiçocuğundersçalışmaeğiliminiartıracaktıryadaodasınıtopladığıiçinödüllendirilençocuğunodasınıdağınıkbırakmaihtimaliazalacaktır.Ancakburadakritikolannoktayapıl-mamasıgerekendavranışınçocuğanedenleriyleanlatılmasıdır.Buaçıklamalaryapılırkençocuğunbulunduğugelişimdüzeyiveyaşımutlakadikkatealınmalıdır.

AhlakgelişiminiinceleyenönemlikuramcılardanolanPiagetçocuğunahlakigelişimininbilişselgelişiminepa-ralelolarakgeliştiğinisavunmaktadır.Altıyaşınakadarçocukoyunoynayarakhayatabakışınıyansıtmaktadır.Çocu-ğunbuyaşlardakurallarla tanışmasıoyununayansımaktadır.Arkadaşlarınınoyunlarınıgözlemleyerekbirçoksosyalbeceriyiöğrenençocuğunbuyaşlardakurallarıöğrenmeşekli,kuralınkoyulmaamacınıbilmedentaklitetmedir.Çocukdavranışınıaçıklarken,“Çünküannemöylesöyledi”gibiifadelerkullanır.Kurallarauysadanedenoşekildedavrandı-ğınıaçıklayamaz.Çünküaltıyaşındanöncebilişselgelişimbununiçinyeterlidüzeyegelmemiştir.Altıyaşındansonraçocuktakurallarıöğrenmesürecibirazdahagelişmeyebaşlar.Çocukkurallarıanlamlandırmayabaşlarancakkurallarındeğiştirilemezolduğunudüşünür.Piaget’egörekişininsorgulayarakkendiahlakideğerlerinioluşturmasıonikiyaşın-danitibarengelişir.Budönemdeçocuğunsoyutdüşünmebecerisinikazanmasıhızlanır.Bugelişimdeahlakgelişimineolumluyansır.

Ahlak gelişimde bir diğer kuramcı olan Kohlberg ahlak gelişimini üç döneme ayırarak değerlendirmiştir:

1) Ahlak Öncesi Dönem: Budönemdeçocuklarolaylarınfizikselsonuçlarınagöredeğerlendirmeyapar.Örneğin;budönemdekiçocukkasıtlıbirbardakkıranbiriniyanlışlıklaüçbardakkıranagöredahaazhatalıbulur.Çocukbudö-nemdekoyulankurallaraitaatedervebudöneminilerleyensüreçlerindedebireyselleşmeyifarkeder.Tekbirdoğrununolmadığınıvefaklıbireyleriçinfarklıdoğrularolabileceğiniöğrenir.

18

ŞUBAT / 2017

KİŞİSEL

GELİŞİM

Ahlak Gelişimi ve Ebeveyn Tutumları

2) Geleneksel Düzey: Bu seviyedeailenin kuralları içselleştirilir ve diğerinsanların düşüncelerine önem verir.İlerleyensüreçlerdedetoplumunkural-larınınönemifarkedilirvetoplumsaldüzenin devam etmesi için kanun-ların düzenleyici rolünün olduğunainanılarak bu yönde davranışlardabulunulur.

3) Gelenek Ötesi Düzey: Busevi-yeyegelenbireylerileriderecedebirah-lakigelişimgöstermişlerdirvekendiah-lakikurallarınıbelirlemişlerdir.Dahasoyut etik ilkelerin belirlenilmesi veevrenselbirahlakanlayışınınkazanıl-masısözkonusudur.

Gelişimaçısındanzorbirkrizdönemiolanergenliktemodelalınankişiler önceki yaş dönemlerindenfarklılıkgösterir.Budönemdeergeninaşması gereken kriz kimliğini bulmaolduğundanergenveaileoldukçazor-lanır.Ergeninkimliğinibulmaçabasıgenelliklefarklıkimliklerebürünerekdenemeyanılmayolunuseçmeoldu-ğundanaileiçindeçatışmalaryaşana-bilir.Soyutdüşünmebecerisibirön-cekiyaşlaragöregelişmişolanergenahlaki ikilemleryaşayabilir.Önceden“Annevebabamher şeyibilir”algısıartık,“Onlarındönemifarklıvebenianlayamazlar” algısına dönüşür. Busebeple ergenin kendi düşünceleriniyaşamayı deneme çabasına sabırlayaklaşılarakergenezamantanınmalı-dır.

Genel bir çerçeveden bakıl-dığında çocuk gelişiminde anne vebabaların benimsediği bazı tutumlarvardır.Annebabanınçocuğayaklaşı-mıçocuğunkişiliğiveahlakgelişimin-debelirleyiciolduğundanönemlidir.

Ahlak Gelişimine Zarar Veren Ebeveyn Tutumları

Baskıcı ve Otoriter Ebeveyn Tutumu:Bututumlaçocuğunayak-laşan anne baba çocuğun fikirleriniifadeetmesineolanaksağlamaz.Katı,kuralcıveaşırıdisiplinlidavrananebe-veynçocuğunfikirveinançlarısorgu-lamasına destekleyici yaklaşmaz. Busebeple de çocuk sentez oluşturarakkendi değerlerini belirleyemez. Buanne babalar, çocuklarının koyulankurallara uymaması halinde çocuğusertbirşekildecezalandırır.Budaço-cuktaçeşitlitravmalaryaratır.Travmayaşantısıçocuğupasifkılarakdahadahırçınlaşmasınanedenolabilir.

Aşırı Hoşgörülü Ebeveyn Tutumu: Bu tip ailelerde hükmedici olan ço-cukturvebirçokşeyçocuğunistekleridoğrultusunda gerçekleşir. Çocuğunisteklerininölçüsüzbirşekildekarşı-lanması söz konusu olduğundan bu

tarz ailelerde büyüyen çocuklar bencil,doyumsuzyadasosyalbecerizayıflığıgibisorunlaryaşayabilmektedir.Çünküaile-sindebütünisteklerikarşılanançocuktoplumda ahlaki ikilemleri çözmektesorun yaşayabilir. Dışarıda ölçüsüzisteklerikarşılanmayanbukişilerhır-çınlaşır ve diğer insanlar tarafındanbencil olarak adlandırılarak dışlanır.Butipailedebüyümüşçocuktoplum-sal olarak düzenleyici ve kişisel öz-gürlüğü koruyucu kurallara uymadasorunyaşayabilmektedir.

Tutarsız Ebeveyn Tutumu:Kurallarıgüçlü tutan şeylerdenbiri de tutarlı-lığıdır. Tutarsız davranan ailelerdekurallar belirsiz ya da değişkendir.Çözümler anlıktır. Ebeveyn çocuğundavranışını kimi zaman sert bir şe-kilde cezalandırırken, kimi zamanda görmezden gelir ya da pekiştirir.Örneğin; küfür etmenin kötü bir şeyolduğunu nedenleriyle açıklamadansertbirşekildecezalandıranebeveynkendisiküfrederyadaküfredenkişi-yegülerekkarşılıkverirseçocukiyiilekötüarasındakiayrımıyapmadazor-lanır.

Özetlesağlıklıbirahlakgelişi-miiçinçocuğunyaşıvebilişselgelişi-minedikkatedilmesiönemlidir.Davra-nışınsonuçlarınınedenleriyleaçıklamakherkonudaolduğugibiahlakgelişimdede temel prensiplerden biridir. Tabiiyibirörnekolmanınensağlıklıöğre-ticigüçolduğuunutulmamalıdır.

Hatice KELEŞZonguldak M Tipi Kapalı ve

Açık Ceza İnfaz Kurumu Psikolog

19

KİŞİSEL

GELİŞİM

AKLINIZDA BULUNSUN

AKLINIZDA BULUNSUN

20

ŞUBAT / 2017

PRATİK

BİLGİLER

* Yumurtanın taze olup olmadığını anlayabilmek için soğuk, tuzlu su dolu bir kâseye atın. Yumurta dibe çökerse tazedir, suyun yüzeyine çıkarsa bayattır.

* Uyku problemi olanlar, günde 4-5 tane ceviz yerse melatonin salgıları artar ve rahatça uyu-yabilirler.

* Pek çok kişi pişmekte olan soğanın kokusundan hayli rahatsız olur. Bunu önlemenin çok kolay bir yolu var. İçine bir-iki adet karanfil atmak.

* Sivrisinek ısırığına ufak bir parça diş macunu sürerseniz, kaşıntısı geçer ve şişkinliğini alır.

* Sigaradan sararan tırnaklarınızı diş macunu ile fırçalarsanız beyazladığını göreceksiniz.

* Eğer dişiniz ağrıyorsa ve hızlı çözüm istiyorsanız mutfaktan bir çay kaşığı alın, tuz ve pul biber ekleyin, dişinizin ağrıyan yerine sürün kısa sürede ağrı geçecektir.

* Geceleri uyuyamıyorsanız kitap okuyun. Gözleriniz yazıları takip ederken yorgun düşecek ve kapanmaya başlayacaktır.

* Satın aldığınız havucun yapraklarını atmayın, salatalarınızda kullanın. Çünkü bu yaprak-larda kemik erimesini önleyen kalsiyum bol miktarda bulunur.

* Açılmayan kavanoz kapağını sıcak suyun altına tutarsanız metal genleşir ve kavanozu kolayca açabilirsiniz.

* Domateslerin çabuk çürümesini önlemek için koparılan kısımların aşağıda kalması ge-rekir. Bu sayede domatesin koparıldığı yerden nem ve hava girişi engellenmiş olur. Ayrıca oda sıcaklığında buzdolabından olduğunda daha uzun süre dayanır.

Felaket başa gelmeden evvelönleyici ve koruyucu tedbirleri düşünmek lazımdır, geldikten sonra dövünmenin yararı yoktur.

Mustafa Kemal Atatürk

Evreninoluşumuveinsanoğ-lunun yaratılmasından bu yana in-sanlıkhepkavgaiçindeolmuş,doğalafetlerleiçiiçeyaşamıştır.Sanayidev-rimiylebirlikteteknolojininbaşdön-dürücübirhızlagelişmeyebaşlamasıinsanları savaş ve doğal afetlerdenkoruyamamıştır. İnsanlar teknoloji-ye rağmen sivil savunma sayesindeayakta kalmıştır. Gerek ülkemizdegereksedünyadasavaşlarınyanı sıradeprem, su baskını, heyelan, kurak-lık, yangın, kasırga, tayfun ve fırtınagibidoğalafetlergeridebinlerceölü,onbinlerceyaralıbırakmakta,yüksekmaddihasarlaroluşturmaktavetela-fisimümkün olmayan acılar bırakanfelaketleryaşatmaktadır.

Savaş ve afetlerde ölüm, yara-lanma, sevdiklerini yitirme, malınıkaybetme, aç ve açıkta kalma, korkuve panik vardır. Bununlabirliktekent-lerinaltyapısınınbozulduğu, su, elektrik,yol, kanalizasyon sistemlerinin kul-lanılamaz hâle geldiği gerçektir. Bugibi durumlar salgın hastalıklarınyayılmasına da zemin hazırlayabil-mektedir.Bununlaberaberinsanlarınsivil savunma konularında bilgili veeğitimliolmaları savaşvedoğalafet-lerin yıpratıcı etkilerini enaza indir-geyebilmektedir.Hazırlıklıveörgütlüolunması savaş vedoğal afetlerin et-kilerindenenazzararlakurtulmamızavesileolmaktadır.

Sivil Savunma Nedir?

Sivil savunma, savaş ve afethâlinde halkın can ve mal kaybınınen aza indirilmesi amacıyla yapılanhertürlüönlemveçabayıkapsar.Bu-nunlaberaberhalkınmoraliniyüksektutmakiçinalınacakhertürlüsilahsızkoruyucuvekurtarıcı tedbirve faali-yetlerdenoluşur.Ayrıcasavaşveafetesnasında hayati önem taşıyan hertürlükamu-özelkurumvekuruluşla-rınınkorunmasıilebunlarınacilona-rımlarının yapılması ve faaliyetinindevamını sağlayacak iyileştirmeninyapılmasını gerektirir. Sivil savunma,topyekûnsavunmanınenönemliunsur-larındanbiriolup; savunma faaliyetleri-ninhalktarafındanenyüksekseviye-dedesteklenmesinisağlar.Çünküsivilsavunmabünyesindeilkyardımvekurtar-mayı,yangınlarıönlemeyi,sosyalyardımı,nükleer-kimyasal-biyolojik silahlarınetkilerinden korunmayı barındırır.Ayrıca deprem öncesi, deprem sırasıvedepremsonrasıkorunmayöntemle-riniiçerir.Bunedenlesavaşınolmadığıve afetlerin yaşanmadığı zamanlardasivil savunma konularında bilgi edi-nip,hazırlıklıolmaksavaşınveafetinnedenolduğuetkilerdenenazzararla

kurtulmamızı sağlayabilir. Aksi tak-dirdebuolaylarlakarşılaşıncaöğreni-lecek,hazırlanacakzamanolmayaca-ğındanfelaketlerinacısonuçlarındanalınanderslerbizlerepekyarargetir-meyebilir.Sonuçolarak;önlemlervekorumalarbütünüolansivilsavunmabilincinin geliştirilmesi, bilgilerin veedinilenöğrenmelerin kalıcı hâle ge-tirilmesihayatiönemtaşımaktadır.

Sivilsavunmaözsavunmamız-dır.Ülkemizde‘’28ŞubatSivilSavunmaGünü’’ olarakkutlanmaktadır.Ulusalvebireyselvarlığımızısürdürebilmekiçin bilinçli, planlı ve nitelikli sivilsavunma yapılmalıdır. Yıkıcı ve yokedicifelaketlerkarşısındaönlemalmaherzamançokönemlidir.Yıkıcıetkisiyükseksavaşveafetlerekarşı,gelece-ğimizigüvendetutabilmekiçinşimdi-dentedbirimizialmamızhayatideğertaşımaktadır.Yarınlaragüvenliyürü-mekiçinbilinçlivehazırlıklıyarınlardilerim.

Deniz ÖZYÖRÜKCeza ve Tevkifevleri Genel

MüdürlüğüDenetimli Serbestlik

Daire Başkanlığı Sosyolog

21

AYIN

ÖNEMİ

28 ŞUBAT SİVİL SAVUNMA GÜNÜ

22

ŞUBAT / 2017

FELSEFE

Ahlak,kelimeolarakhuy,karaktergibianlam-

laragelmektedir.Bununlabirlikteahlak,bireyintoplumiçindekieylem-lerinivebirbirleriyleolanilişkilerinidüzenlemekamacıylakabuledilenilkelerbütünüdür.Ahlakveahlakfel-sefesi(etik)genellikleaynıanlamdakullanılmasınarağmenbirbirlerin-denfarklıkavramlardır.

“Ahlakfelsefesi,”ahlakıfelsefiaçıdanelealanveonuizahedenayrıcakendineözgükurallarıolanbirdüşüncesistemidir.Özellikleahlakınneolduğunu,ahlakieyleminnasıloluştuğunu,insaneylemlerinindayandıklarıtemelleri,iyivekötüfillerinamacınıvenedeninielealır.Ahlaküzerinedüzenlibirşekildedü-şünme,onusoruşturma,eylemegeçir-meveahlakihayatadairbiraraştırmavetartışmaolaraktanımlanabilir.Kısacasıahlak,iyivekötüeylemlerinpratiktekideğerinisorgulamasınakarşın;ahlakfelsefesiiseiyivekötüeyleminteorisiolarakelealınır.

Ahlakçılarınahlakfelsefesiilefelsefenindeğerleriinceleyenala-nınıelealdıklarınıgörmekteyiz.Top-lumunoluştuğuheryerdeinsanlarınbirbirleriyleolanilişkilerinidüzen-leyennormvekurallarvardır.Ahlakbunormlarvekurallardanoluşmak-tadır.Dolayısıylaahlakîdeğerlerden(normvekurallardan)yoksunbirtoplumdansözetmekmümkündeğil-dir.Budeğerlerinyapısı,kaynağıveerdemlibirhayatınniteliğitarihbo-yuncafelsefecilertarafındansorgu-

lanmıştır.Bazılarıbunlarınkaynağınındini,kimileriisetoplumsalkurallarolduğunusöylemişlerdir.Buradaüze-rindeduracağımızşeyahlakideğerinyapısıkonusudur.Bunlarınöznelmiyoksanesnelbiryapıyamısahipolduklarıdır.

Esasenfilozoflarınahlakiolmanınneanlamageldiğinivehangiamaçdoğrultusundahayatsürmemizgerektiğinisorgularkenbizlerinbir-takımahlakîödevlerimizinolduğunudabizlereizahetmeyeçalıştıklarınıgörmekteyiz.ÖzellikleahlakikonularileilgilenenSokrates’egöredeğerlernesnelbiryapıyasahiptir.Onagöreinsanlarınahlakideğerlerdediğimizve“iyi”kavramıiledeğerlendirmeyeçalıştığımızeylemlerüzerindegörüşbirli-ğinevarmalarımümkündür.İnsanlarınahlakideğerlerihayatlarındaortayakoymamalarınınsebebionlarıniçindebulunduklarıbilinçsizlikvebilgisizlikdurumundankaynaklan-maktadır.Platoniseaynıdüşünceyidahadakararlıbirşekildesürdür-müştür.Onagöreerdemlibirdavra-nışıoluşturanbütünahlakideğerlerbağımsızvemutlakolarak“iyi”dir.Birahlakiyargıörneğin;“Yalankonuşmakkötüdür”yargısıdeneyselyargıolan“Dünyakendietrafındayirmidörtsaattedöner”kadardoğruvenesneldir.Sözkonusubuevrenseldeğerlerinfarklıgruplaravezaman-laragöredeğiştiğieleştirisinekarşıdaşunu:“Değişenşeyahlakideğerlerdeğildir.Değişensadecebudeğerlerialgılayankişilerdir”demektedirler.

Birdiğeranlayış,ahlakieylem-lerinöznelolduğunu,kişidenkişiyedeğiştiğinisavunanakımdır.Onlaragörebudeğişikliğinköke-ninde“din”,“toplumsalbakış”ve“zaman”vardır.Buakımınölçülerin-dePascal:“PirenelerDağı’nınbirta-rafındadoğruolanbireylemin,diğertarafındanyanlışolarakgörüldüğü-nü”söylemektedir.Birdiğergörüşisebirdeğeriiyivekötü,doğruveyanlışyapanbizimkendisineyüklediğimizanlamdır.Dolayısıylaahlakideğer-lernesnelolmadıklarıgibiözneldedeğildir.Özneninbudeğerlereolanihtiyacı,bunlarıbeğenmesi,arzulan-masıvebudeğerlerinniteliğionlarıdeğerlikılar.Örneğin;yağmurunyağmasıekinzamanındaçiftçiiçiniyiolmasınarağmenbirçömlekçiiçinkötüolarakkabuledilmektedir.

Ahlakfelsefesi,insanınsorumluluksahibiolduğundandolayıkendieylemlerininhesabınıverebile-ceğiveeylemlerindendolayıdoğabi-leceksonuçlarıüstlenmesigerektiğinibizebildirmektedir.Özellikleiyiilekötüyü,doğruileyanlışıseçebileceközgürlüğesahipherbirey,eylemin-dendolayıbirdeğerlendirmeyetabitutulmaktadır.Sorumluveözgüriradesahibiolaninsanınortayakoyduğueylemlerineticesindeonuzorunluolarakbiryargısaldurumagötüren“vicdan”denilenduygusuvardır.Buduygusayesindebireyhayatabağlan-maktaveonuanlamlandırmaktadır.Bubirgerçektirkibizlerahlakîyüküm-

23

FELSEFE

lülüklerimizi,ödevlerimiziyerinegetirdiğimizzaman“vicdanhuzuru”dediğimizhazzıdaduyarız.Yükümlü-lüklerimizdenkaçınıpahlakendoğru,iyiolmayanbireylemidegerçekleştir-diğimizzaman“vicdanazabı”duyarız.Kısacasıözgüriradevesorumluluksahibibireyinvaroluşsalamacıolangerçekmutluluğaerişmesiiçinahlakieylemleriçerisindebulunmasıgerektiğibirgerçektir.Herbirimizinhayatınınahlakierdemlerilesürmesigerektiğidüşüncesiveanlayışıiçerisin-deahlakîeylemlerileörnekbirerinsanolacağımızgünlerintemennisiyle...

Felsefik Bir Bakış ÖrneğiOsmanlı Ordusu ve Üzüm Bağı

KanuniSultanSüleymanHan,Haçlısaldırılarınasonvermekiçinordusuylasefereçıkmıştı.Orduağırağırilerliyordu.Ordumecburenbağlarıniçindengeçiyordu.Havaçoksıcakolduğundanaskersusuzluktankıvranıyordu.Çokgüzelüzümleribulunanbirbağdangeçerkenaskerinbiridayanamayıpbağdanbirsalkımüzümkopararak,birazolsunsusuzlu-ğunugiderdi.Sonradaasmaağacınayediğiüzümünçoküzerindebirparabağlayarakyolunadevametti.

Asker,kanteriçindebirköylününkoşarakgeldiğinigördü.HristiyanköylüısrarlaPadişahilegö-rüşmekistiyordu.KöylüyüKanuni’ninhuzurunagötürdüler.

Kanunisordu:-Nedirbuhalin?Kanteriçindekalmışsın.Yoksaas-kerlersanazararmıverdi?

-Benşikayetiçindeğil,memnuniyetimibildirmekiçingeldim.Böylebiraskeri,böylebirkomutanıtebriketmemekinsafsızlıkolur.Askerlerinizbağdangeçtiktensonraasmanındalındabağlıbirkesegördüm.İçiniaçtığımdaparavardı.Dikkatlibaktığımdabirsalkımüzü-münkoparıldığınıgördüm.Anladımkikoparılanüzümünparasıolarakbırakılmış.Sizdeböylegüzelahlaklıaskerolduğumüddetçesırtınızyeregelmez.Kanuni,derhaloaskerinbulunmasınıemretti.Hristiyanköylübuaskerenegibimükâfatverecekdiyemeraklabeklemeyebaşladı.

Kanuni:Niçinizinsizişyaparsın?Parasıverilmişolsabile,sahibindenhabersizmalalmanıncaizolmadığınıbilmiyormusun?diyeaskeriazarladı.Buaskerderhalordu-

danuzaklaştırılsın,diyeemirverdi.

HristiyanköylüheyecanlaKanuni’yesordu:“Benbuaskerinmükafatlandırılmasıiçingelmiştim,sizonuniyecezalandırdınız?”der.Kursağındaharamlokmabulunanbiraskerlezaferkazanılmaz.Bununiçinordudanattım.Eğeraldığıüzümünparasınıbırakmamışolsaydı,zalim-lerdenolurdu.İşteozamankellesinibilezorkurtarırdı.

AynıorduBelgradyakınların-dayinemolavermişti.Birmanastırınyakınındaçeşmebulupihtiyaçlarınıgiderirkenrahip,birkaçrahibeyiiyicesüsleyipçeşmeninbaşınagönderdi.Kadınlarıngeldiğinigörenaskerlerhemençeşmeninbaşındançekilipsırtlarınıdöndüler.Budurumuuzak-tanibretleseyredenrahip,hemenhaçlıkumandanınaşunlarıyazdı:

—Sizbuorduilenasılbaşaçıkabilirsiniz?Bunlarkadına,kıza,mala,mülkeönemvermiyorlar.Bütünmalvemülklerinifedaederek,Allahyolundasavaşıyorlar.Herkesekarşıiyidavranıp,kimseyezulümetmi-yorlar.Sizonlardakibuözellikleriortadankaldırmadanonlarlasavaşır-sanız,canlarınızdanvemallarınızdanmahrumkalacağınızaçıktır.Kendini-ziölümeatmayınız.

DerleyenAbdullah TUTGUN

Maltepe 1 No’lu L Tipi Ceza İnfaz Kurumu Öğretmeni

YEŞİL HUZUR: “RİZE’’YEŞİL HUZUR: “RİZE’’

“Soba üstünde güğüm, Bakurdandur bakurdan, Yeni nesilde az var, Eski horoncilardan...” Yemyeşildoğası,serinyaylaları,gölleri,dereleri,şelaleleri...HerkesinhayallerinisüsleyenhuzurunvücutbulmuşhaliRize...

Rize’yehavakaranlıkkengitmenizi öneririz. Sebebiisesabahkalktığınızzamankarşılaştığınızmanzarakarşısın-dahissedeceğinizhayranlıkvehuzur.Sobanınüzerindebakırçaydanlıktademlenmişçayınızıyudumlarkenderinbirnefesalın,ciğerlerinizedolansafoksijeninveyeşilinhuzurverengüzelliğininkeyfiniçıkarın,şuanRize’desiniz.

Rize’ninismihakkındaçeşitlisöylentilervardır.Yunancada“Rhisas”kelimesipirinçanlamınagelir.BukelimeRumca’da“Rıza” olarak şekil değiştirip kullanılır.Dağ eteği anlamınagelir.BuaradaOsmanlıca’daRize,küçükparçaanlamınage-lir.BirbaşkarivayetegöredeErzincan’ın,Sakalardönemin-dekiismi“Eriza”dır.Bukelimeninbaşındakisesli“e”harfinindüşmesiilebukelimeninadaşşehirolarak“Rize”içinkulla-nıldığıdüşünülmektedir.

24

ŞUBAT / 2017

GEZİ

YEŞİL HUZUR: “RİZE’’YEŞİL HUZUR: “RİZE’’

Ekonomik yönden şehrin durumu değerlendiril-diğinde şehrin tamamenbir çay kenti olduğugörülür. İlekonomisi ve ticaretine en büyük etki çay bitkisi ve çaytarımından gelir. İl genelinde yaklaşık 170 çay işletmesiolduğugörülür.BunlarınbirkısmıÇayİşletmeleriGenelMüdürlüğüne bağlıdır. Bu fabrikalarda çalışan yaklaşık150.000kişibulunması,çaytarımınınbölgedekiöneminiortayakoyar.Zatensonuçolarakdaülkemizdekiçayüreti-mininüçteikisininRize’deyapılıyorolmasıçay’ınöneminiortayakoyandiğerbiretken.Çayınburadabudereceöneçıkmasınınenbüyüksebebiiseikliminılıkoluşuvebolyağışbulunması.Buşartlarçayüretimiiçinçokelverişlidir.

Ekonomik faaliyetlerde çay dışında arıcılık öneçıkıyor.İl’inbirçokbölgesindearıcılıkyapılıyor.Özellik-leİkizdereilçesindekiAnzerYaylasındaküçükbiralandayetiştirilendünyacaünlüAnzerBalıöneçıkıyor.Bubölgedünyadabaşkahiçbiryerdebulunmayanbirbitkiörtüsünesahip.Yaklaşık450-500değişik türdekırçiçeğibulunanbölgede özellikle 80-90bitki türü yalnızca burada yetiş-mesi ile değer kazanıyor. Böylecebubölgedenelde edilenbalbirçokhastalıkiçindeiyileştiriciözelliktaşıyor.İlindiğerbir ekonomik faaliyeti ise balıkçılık. Rize kıyıları, bol vekaliteli balık potansiyeline sahip. Kıyılarda hamsi, kefal,istavrit,palamut,barbunya,kalkan,zarganagibikıymetlibalıklar bulunuyor. İlin en büyük özelliklerinden biri deArtvinüzerindensarpsınırkapısıbağlantısıdır.BağımsızDevletlerTopluluğundangelenturistleriçinRize-Batum,Rize-Tiflisarasındaotobüsseferleriyapılmaktadır.

25

GEZİ

Eski Rize Evleri, Tarihi Eserleri ve Kaleleri

RizeilininenbilindiktarihiyapılarıAtatürkMüzesi,ŞehitlerÇeşmesiveEskiRizeevleridir.Şehirmerkezindeçokazsayıdaevkorumaaltınaalınmış.Rizeevlerininyapımındagelenekselyapımalzemelerivetekniklerikullanılmış.Buevleryığmataşvedolmagöztekniğindeyapılmışduvarlar,dörtyanaeğimlivekiremitlekaplıçatılarasahiptir.

Evler,genellikleikiyadaüçkatlıdır.Zeminkattaahır,kilergibiyerlervar.Birincikattamabeynodası,sofavediğerodalarvar.Buradakiocaktayemekpişirilirmiş.Odalargelenekselolaraktasarlanmışvebazılarıahşapsüslenmiş.Rizeilmerkezindegezipgörebileceğinizevler;Tuzcuoğullarıevi,FındıklıköyügirişindekiÇağlayanMustafaHacaloğluEviveyineFındıklı’daHurşitBeyEvi.AyrıcaRizeKalesi,BozukKaleveZilKalesidegezilipgörülmesigerekenyerler-dendir.

Çay Sabahın mahmurluğu, akşamın yorgunluğu onunla atılır. Kahveninkırkyılhatırıvarsaçayındabirömürdostluğuvardır.Sahi,çay ikramedeninsankötüolurmuhiç...

Latince adı, Camelia SinensisolançayınanavatanınınYukarıBrimanyaolduğukabuledilir.Buradandakuzeydoğuyavegüneybatıyayabanılolarakyayıldığı düşünülmektedir. Günümü-zegelinceyekadarçayınbaşlıcaçeşit-leriolanAssamveÇinçaylarındançoksayıdamelezoluşturulmuştur.Bugünyaklaşık1500çeşitçayvardır.

Çay,dünyadasudansonraenfazlaiçilenveiçmealışkanlığıgittikçeartan bir bitki olarak 5000 yıllık birgeçmişe sahiptir. Yaygın bir efsane-ye göre büyük Çin İmparatoru ShenNung’ınhizmetlilerindenbiribahçedesu kaynatırken bir yaprak kaynayansuyun içine düşer. Yaydığı koku im-paratoru etkiler. Kokusunu beğenenimparator, tadını da denemek isterveçayogünbugündürinsanoğlununvazgeçilmez dostu haline gelir. Çaykonusunda ilk geniş çaplı araştırmaM.S.733-804yıllarıarasındayaşayanLuYu’yaaittir. “ÇayKitabı”adlıese-

rindeçayhakkındaüretimindentü-ketimine sistemli ve kapsamlı bilgivermektedir.Böyleceçayüretimivetüketimidahadayaygınlaşmaimkânıbulmuştur. Avrupa’nın bu gizemlitat ile buluşması 17. yüzyılda ger-çekleşir. İngilizler, sağlık ve zinde-liğin sunulduğu bu sıcak içeceği okadar çok benimserler ki bunu biryaşamtarzıhalinegetirirleradeta.

Türkiye’ninçaylatanışması1787 tarihinde Japonya’dan geti-rilen çay tohumlarının ekilmesiylebaşlar.Bursacivarındagerçekleşenilk ekim çalışmaları iklim şartları-nın olumsuzluğu nedeniyle başarı-sızlıklasonuçlanır.Ancak1917yılın-dazamanınHalkalıZiraatMektebiAlisimüdürvekilivebotanikçiolanAliRızaErtenyapmışolduğuteknikçalışmalar sonucunda 16.02.1924tarihinde Rize’de çay yetiştirilmesiiçinmeclistenonayalırvegünümüzçay üretiminin temelleri bu şekildeatılmışolur.1947’dekurulanilkfabrikaileüretimhızlanır.Geçbirbuluşmaolmasına karşın, Türk insanı çoksevdiçayıvegününhersaatine,hermekânına taşıdıbusıcacık içeceği…Dünyaüzerindeki tarihiyle kıyasla-nınca Türkiye’nin çayla tanışması-nıngeçbirtarihedenkgeldiğigörül-mektedir.BunarağmenTürkinsanıçayıçoksevervegününhersaatine,hermekânınataşır.

26

ŞUBAT / 2017

GEZİ

Kemençe ve Tulum

Rize’deençokkullanılançalgıaletleri kemençe ve tulum. Kemençeeski bir Türk sazı olarak söyleniyor.Ama Selçuklu Türkleri ile birliktekullanılan Horasan kemençelerininKaradenizkemençeleri tipindeancaktahta gövdeli olmadıkları biliniyor.Kemençede3telbulunur.Zildenilenenincesi,çeliktendir.Diğerlerininikincisi-nesağır,üçüncüsüneisebomtelidenirve bağırsaktan yapılır. Kemençeningövdesikurutulmuşerikveyadutağa-cındanyapılır.Camdankapakhaznesihazırlanır.

“Beraber beraber, tulum ileberaber...”

Kemençenin en iyi dostu tu-lumdur. Tulum, keçi yavrusunun deri-sinden yapılıyor. Deri bütün olarakçıkarıldıktan sonra hasır denen ilaç-lamavekurutmaişleminetabitutulu-yor.Delikkısımları,tıpalanıpbağlanı-yor.Tulumunçalgıkısmınanavdenir.Burasışimşirveyadutağacındanya-pılıyor. İçine sesgetirecekkamışda-lındanhazırlanmışeşit sesli, iki adetdüdük yerleştiriliyor. Tuluma doldu-rularak hava sıkıştırılan nav kısmı-nın ses çıkarması sağlanıyor.Tulum,Kafkasya’dan Türkiye’ye gelmiştir.Dağköylerinde ve yayla sakinleri ta-rafındankullanılanbirçalgı türüdür.Tulumla oynanan oyunlar, daha çokRize’ninHemşinbölgesindegelişmiş-tir.20veyadahafazlakişininoynadı-ğıhoronoyunlarda,oyunuidareedenbir kişi var.Onun vereceği komutlarileoyunoynanmaktadır.Unutmadan,Rizelilerehorontepiyormusunuzdiyesormayın. Alacağınız cevap, “Horontepilmez,horonvurulur”olacaktır.

Yöresel Sanatları

Rizekültürümüzünyaşatılma-sınaöncülükedenillerimizdenbiridir.Özellikleyöreyeözgüelsanatlarıha-lendevametmektedir.

Rize Bezi Dokumacılığı

Geçmişte Rize’de en yaygınel sanatıdokumacılıktı.Genelolarak“RizeBezi”diyebilinendokumalarda(feretikobezi)dahaçokkeneviripliği,kimilerinde de pamuk ipliği kullanı-lıyordu. İl dışından sağlanan pamukipliği ilepeştamalvepeçete,hayvan-cılıkla geçinen dağ köylerinden sağ-lananyünipliğiile“şal”denilenkabakumaşlardokunuyordu.Bueskigele-nek günümüzde tekrar canlandırıla-rak yaygınlaştırılmaya çalışılmakta,halk eğitim merkezlerinde bu sanatıyaşatmakamacıylakurslardüzenlen-mektedir. Ham maddesi ithal edilenRizebezleri,birkaçatölyedefabrikasyonolarak dokunmakta ve pazarlanmak-tadır.Desenleroluşturulurkenmahal-limotiflerdenyararlanılır.

Sepet Örme

Rize’ninengebeliaraziyapısınedeniyletaşımacılığınbüyükbirbö-lümüsırtta,sepetleyapılır.Hattaöyleki sepeti yerde durdurmak için bilesivriayaklarkullanılır.Bölgedefarklısepet çeşitleri üretilmekteyse de ge-neldeikiayaklıdırlarvesırtaalınmasıiçin iki bağcığa sahiptirler. Kestane-denyapılanlarıdahadayanıklıolsadabüyükçoğunluğufındıktandır.Meyvesepetleri ince, uzun ve koni biçimin-dedir. Çoğunlukla üzüm toplamakiçin kullanılır. Çay toplama sepetleriisedahaçokikiayaklıdır,ağızkısmı-na doğru gövdesi genişler ve ayakla-rındanbağlananiplerlesırtaasılaraktaşınır. Ayaklı olmayan sepetler isegenellikleyayvanvesaplıolurlar.

Hasır Örücülüğü

1920’li yıllarda mısır koçan-larının yaprakları kullanılarak hasıriskemleörücülüğübaşlamışveyöredegelişmiştir.Oyıllardaevlerdekadınlarmısır koçanlarının kabuklarını soyupkuruttuktanveördüktensonraiskemleörme dükkanlarına satmaktaydılar.1940’larda ise daha da geliştirilerekatölyeleraçılmışhasırkoltuklar,çan-talar örülmüştür. İskemlenin dörtayağını birbirine bağlayan, balıksır-tı ve hasır örgü çeşitlemelerimevcutolanörücülüğünuzunyıllarsarmaşık,mısırkapçığıvemısırfidesindeneldeedileniplerleyapıldığıgörülmektedir.

Çorap Örme

Rize’nin özellikle Hemşin veÇamlıhemşin ilçelerine özgü olan elsanatlarındandır.Çorabınanamalze-mesini koyun yünü oluşturur. Farklıboyut ve desenlerle üretilen çorapla-rınmotifleriiçinesinkaynağıdoğadır.Kullanılan motife göre isim verilençoraplarınadlarındanbazılarışunlar-dır;Kirazçiçeği,çayyolu,kibele,çiçekbahçesi, kırmızı lale, koçboynuzu,bahçeli,papatya,yarımgelinyanağı…

Bakır İşlemeciliği

Rize’debugündahaçokturistikamaçlı yapılanbakırdövmeciliği, ge-rekbiçimgerekdövmesanatıaçısın-dan komşu illerdeki uygulamalardanfarklılıkgösterir.Rizebakırdövmeci-liğiinceişçilikisteyençekiçdövmeci-liğinedayanır.Diğerkentlerdekigibiiriveseyrekdarbelideğildir.Rizebakırişlemeciliğindeyayvangüğüm,kazanveibrikgibieşyalarınaltbağlantıyerleri

27

GEZİ

geçmedövmeşeklindeoldukçadaya-nıklıyapıdadır.

Ayrıca iskemle, kaşık, kepçe,beşik,sandıkgibigünlükgereksinim-lerikarşılayanparçalarbulmakmüm-kündür. Beşiklerin yapımı turistikeşyaolmasınedeniylehalensürdürü-lüyor.Beşiklerkızılçamdanyapılıyor,ahşaptan boncuk keserek süsleniyor.Ünitelercanlırenklerleboyanaraksa-tışasunuluyor.İskemlelerdörtayağı-nı,üsttebirbirinebağlayarakbirotur-ma ünitesi oluşturulmuş. Sarmaşık,mısırkapçığıvemısırfidesindeneldeedilenipliklerleyapılıyor.

Ayder Yaylası

Ayderyaylasıdoğalkaynakla-rıvetermalolanaklarıileson35yılınen popüler Doğu Karadeniz yaylala-rındanbiridir.Yayla1200-1300metreyüksekliktedir. Yaklaşık 44 hektarlıkbir alanda kurulmuştur. Bu alanda 3mahalle şeklinde yerleşim var. BunlarAşağıAmbarlık,OrtaAmbarlıkveYu-karı Ambarlık. Yayla, Çamlıhemşinilçesine17km’likbirasfaltilebağlanı-yor.Yazdönemindesabitnüfusyakla-şık1500kişiyekadarulaşıyor.Ancakgünübirlik ziyaretçiler ile bu rakamyaklaşık3-4binkişiyevehattabazen

5-6binkişiyekadarulaşı-yor. Bölgedeki ko-

nutlar top-

lam216civarındaveahşap,taş-ahşapvetaşmalzemekullanılarakyapılmış.Bunlarınyanında100civarındakonak-lamatesisivar. Rize farklınoktalarında yük-seklerden akan şelaleleriyle doğaharikası manzaralar sunar. Bölgedeyapacağınız yürüyüşlere huzur vericisesiveheybetiyleeşlikedenbuşelale-lerdenenbolsuyasahipolanıveKaç-karDağlarıMilliParkıiçindeyeralanPalovitŞelalesi’dir.Çayeli ilçesindekiAğaran Şelalesi mutlaka mola veril-mesi gereken duraklardandır. AyrıcaÇamlıhemşin ile Ayder Yaylası arasın-daki Tar Deresi’nden birçok küçükdüşümlüşelaleakar.Bunlarınenuzu-nu ve seyrine doyum olmayanı BulutŞelalesi’dir.Üçkademeliolarakyaklaşık250myüksekliktenakar.AyderTurizmMerkezi’ndeki GelintülüŞelalesi de enbilinenveençokfotoğrafıçekilenşelale-lerdendir.23myüksektendüşüp,FırtınaDeresinekavuşur.Çamlıhemşin’e34kmuzaklıkta bulunan Topluca Köyü’n-dekiÇoponi Şelalesi bir başka tabiatharikasıdır. Ayrıca Palovit, Manle,Cimil,Eğvaneşelaleleridegörülmeyedeğeryerlerdendir.

Fırtına Deresi ve Doğa Sporları

Doğu Karadeniz’de yer alanakarsularımızdan birisi olan Fırtınaderesi, Kaçkar dağlarınınKaradeniz’ebakan yamaçlarındaki derelerin bir-

leşmesiileoluşmuştur.RizeArdeşen’inyaklaşık 2 km batısında Karadeniz’edökülen Fırtına deresi 57 km uzun-luğundadır.Çaybahçeleriiçerisindengeçen, üzerindeki kemer köprülerlesüslü Fırtına deresi, raftinge elveriş-liparkurlara sahiptir.FırtınaDeresi,Kaçkarlardabulunanveyerlituristlerkadaryabancıturistlerinvedoğatut-kunlarının uğrak yeridir. Fırtına de-resiyükseklerdeninerkenbirçokkolaayrılır. Bu kollar dağın yamaçlarındaakarkenormanıniçindebirçokirili-ufaklıgöller ve çağlayanlar meydana geti-rirler.Fırtınaderesiözelliklesonyıl-lardaraftingsporunameraklıolanlariçinidealbirmerkezhalinialmıştır.

Rize turizminin en önemliturizm seçeneğidir. Doğa yürüyüşüenbasitindenenzorunakadarbütünfırsatları sunar. Bu anlamda turizmseçeneğiolarakdoğayürüyüşüilimiz-de bir başkent konumundadır. Hermevsim yapılabilecek bir aktivitedirdoğa yürüyüşü burada. Dinlenmek,spor yapmak, fotoğraf çekmek, kuşgözlemciliği ve botanik gibi bir çokilgialanınıteketkinliğiniçindeyapa-bileceğiniz doğa yürüyüşleri için köyveyaylayolları,patikalar ilepekçokalternatiflersunar.

İkizdere’denFındıklı’ya,Rizeyaylalarının eşsiz manzarası içindederelerinkenarındanadetabirdantelgibi birbirine bağlı toprak ve yaylayollarında, şelalelerin önünde serin-leyerekkısasürededeolsabulundu-

28

ŞUBAT / 2017

ğunuz ortamdan uzaklaşarak; doğa,tarih,kültür,kamp,yürüyüşgibiak-tiviteleribiraradayapabilmeşansınasahipolacağınız,doğayıyerindekeşfeçıkmaolarakdatanımlanabilecekbirturizmtürüdür.

Kaçkar Dağları

Rize ili Çamlıhemşin ilçesisınırları içerisinde yer almaktadır.Milli Park alanına Çamlıhemşin il-çesinden 16 km’lik bir karayolu ileulaşılmaktadır. Kaçkar dağlarınınbatısındaki Fırtına deresi ve doğu-sundakiHemşinderesizenginbirflo-railekaplıdır.Bubitkiörtüsükarstikflora özelliğinde olup, gerek alt flo-ra gerekse üst flora endemik türleriiçermektedir. Türkiye’de ormangül-lerinin3000m’yeulaştığıtekyerbura-sıdır.Ülkemizdebuzulçağınaaitbuzulizleriyleberaberaktüelbuzlaşmanın

birlikte görüldüğüender yerlerdenbirisideKaçkardağ-larıdır.Busahadabirçokbuzullarlabirlikte;buzulgölleri,buzulvadileri,sirklerbu-lunmaktadır.Genelolarakgranitvegranitik kayaçlardan meydanagelen jeolojik yapı üzerindeAlp Orojenezi’nin derinetkileri görülmekte-dir. Fauna açısın-

dandazenginolanKaçkardağlarındankurt,ayı,domuz,tilki, yabankeçisi,geyik, sansar, çakal, yaban tavuğuvb.bulunmaktadır.

Geçit Vermez Güzellik: ‘’Pazar’’

Pazar,MÖ.64 yılındaPompeius tarafından “Athena”adıylakurulmuştur.Grekçebirsözcükolan“Athena”,LatincedeMinervaakıl,güzellikvehikmetanlamındadır.Romakon-sülüPompeiustarafındankurulanAthena,uzunbirsüreRoma’yabağlıkalmış.Athena,dağlarıgeçitvermeyenbirözelliğesahipolduğundanzamanınistilacılarındankaçanGrekler, Gürcüler, Mergeller ve Ermenilerin de sığınakyeri olmuştur. Yeryüzünde Müslümanlığın doğuşundansonra Emeviler döneminde Anadolu’nun özellikle güneybölümlerinde büyük kuşatmalar olmasına karşınAthenabölgesineMüslümanların geldiğine ilişkinhiçbir belgeyerastlanmamıştır.

Pazar, bölgenin en eski yerleşim birimidir. Kül-türelözellikleri itibarıylagelenekselTürkörfveâdetleri-nitaşımaktadır.Örfveâdetlerinebağlıolmanınyanısıra,medenivesosyalilişkilerizengindir.Ataerkilailetipiege-mendir.Özellikleköylerde,imeceyaygındır.Köylerinmüş-terekihtiyaçlarınahalkkatkısıoldukçaiyidir.İlçedışındayaşayanlarınhemenhementamamınınyöredegelenekselkonutubulunmaktadır.Gelenekselkonutlar,yörenindoğaveiklimyapısınaorantılıolarakşekillenmiştir.“Serender”tipikbirörnektir.Doğayıveormanıniçindenefisdoğalgü-zellikleriseviyorsanız,Rize’yegitmelisiniz.

Derleyen: Mehmet VARNALICeza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü

Yetişkin Eğitim Bürosu Öğretmeni

Fotoğraf: Aytekin KALENDER

29

GEZİ

1-) Merhaba öncelikle sizi tanımak isteriz. Bize kendinizden bahseder misiniz? 1959 Ankara doğumluyum. 3 yaşında Ankara’yayerleştik.Ankara’daCebeci’deAtatürk’ünkurduğuokuldaokudum.1977’demezunoldum.AnkaraDevletOperaveBalesi’ndeonunharicindeİzmir,İstanbul,Mersin’deida-recilikveyöneticilikyaptım.2taneTayfunvar.Birtanesidevletin sanatçısı olan Tayfun Sav; devlet tiyatrolarındakoreografiler yapmış, misafir sanatçılık yapmış. Diğeri1982’denitibarenYeşilçam’da,dizilerde,filmlerde,sinema-lardaoynayanTayfunSav...

Devletsanatçısıolduğumuziçinoynadığımızdizive sinemalarda doğal olarak Kültür Bakanlığından iznetabiyiz.Onun içindebusanathayatımızınyolculuğundaisteristemezbazıdizivefilmlerdeolamadıkamabunlarınenönemlilerindenbiriKurtlarVadisi’ndeMithatKaraka-rakteri(Mito)istihbaratşefiolarakyeraldım.Halkımızınsevdasına, sevgisineulaştığımızbirdizi, ülkemizin zatenenpopülerdizisiolanNecatiBey’inkurduğubirekipleyolalmakbizeayrıbirnefesverdi.Ondansonragençlerinyap-tığıkavakyelleri,hanımınçiftliği,bellibaşlıuzunsoluklu

dizilerderolalmayadevamettim.Şimdiyaşımız,pozisyo-numuzgereğidekarakterimeveyapımauygunişlerdeyim.

2-) Peki aile hayatınızdan bahseder misiniz? Tayfun Sav nasıl bir babadır?

İkitaneevladımvar,birkızbiroğlan.Benbirkereeşine yardım eden bir babayım. Eşime gelince, kadınlarbizimiçindeğerlidirveönemlidir.Ülkemizadınahemço-cuklarımızıyetiştirmekhemdebizimgibibebeklerleuğ-raşmakzorbiriş.Çünküsanathayatınıngetirdiğiyorgun-lukiçerisindeeğerailemizdendestekalamazsakdışarıdakisavaştayalnızkalırız.İsteristemezbirtakımboşluklarıveeksiklikleridışarıdatamamlamaküzeretuzaklaradüşebi-liriz.İsteristemezkayganbirzemin.Eğeraltyapıvekonu-munuzyoksabüyüsünekapılıp,buzunüstündeyaşamınızboyunca kayabilirsiniz. Bunun örneklerini de maalesefbazıarkadaşlardangörüyoruz.

Aile, Türk toplumu ve ülkemiz için çok önemli.Çocuklarımıdaörf,âdetleregöreyetiştirmektengururdu-yuyorum.Çünküailebizimiçinnefes,ülkemizdebirdam-ladır.Budamlalarbüyüdükçegeleceğimizihazırlarız.Yani

40 yıllık mesleki birikimini geride bırakan Kurtlar Vadisi’nin Mito’su, Kavak Yelleri’nin Salih’i, Arka Sokaklar’ın Anıl’ı ve çekimleri devam eden Bordo Bereliler Suriye filminin Ebu Salim’i karakterini canlandıran, her geçen sene başarılarına bir yenisini daha ekleyen usta oyuncu Tayfun Sav, son zamanların ekranlara yansıyan en sevilen oyuncusu olmaya

devam ediyor. “Yıllar yıllar” diyerek bunca yıl çoğu rolde karşımıza çıkan Sav, o güzel babacan kişiliği ile de kendisini tanıyanların en sevilen ağabeyi oldu. Bizler de Değer Dergisi ekibi olarak bu kadar

sevilen usta oyuncu Tayfun Sav ile Mecidiyeköy’de bir araya geldik. Hayata, yaşama ve yıllarını verdiği sanatına dair bilgiler veren usta

oyuncu Değer Dergisine konuştu.

30

ŞUBAT / 2017

Anadoluhayranıbirsanatçıyım,mesleğimgereği80tanevilayette çalıştım, gördüm.Oradaki sevgi, insanlık benimülkeminsıcaklığı,misafirperverliğidünyanınhiçbiryerindeyok.Bunlarhepaileileilgiliolannoktalar.Bunueniyişu-radananlarız.Şehirlerdebakımevlerivebakımyurtlarıvar-dıramaAnadolu’dahiçbirzamanyoktur.Nedenmi?ÇünküAnadolukapıkomşusuna, insanınabakar.Budaailekültü-ründen,ailesevgisinden,şefkatindengelir.

3-) 1979 yılında Ankara’da Bale sanatçısı olarak baş-ladığınız sanat yaşamınıza yıllarınızı katarak usta oyuncular arasında yerinizi aldınız. Hayalleriniz ara-sında şu anda geldiğiniz yer var mıydı? Yoksa bunlar sizin için sürpriz bir şekilde mi gerçekleşti?

Yok, ben devletimin bana verdiği imkânlar doğrultu-sundaçokgüzelvekalitelibireğitimaldım.Sanattadoyumaveomutluluğaulaşmakiçinhertürlüözenivemutluluğudevletimdeyaşadım.BirzamanlardarahmetliMelihKibar’ınsanatdanış-manıydım. Onda da yabancılara yönelik koreografiler yaptımvedansettim.Dahasonradabundan13-14seneöncesahnedetalihsizbirkazageçirdim.Mesleğiisteristemezemekliolarakbı-rakmakzorundakaldım.

ŞuandasanathayatınabaktığımzamanRichardBurtoneskibirİngilizaktördür.Birdemecindeşufelsefevar;Doktorol-makisterdim,hâkimolmakisterdim,polisolmakisterdim,gemi-ciolmakisterdimamabunlarınhepsiniolabilecekzamanımyok.Sanatçıyken bunların hepsinin duygu ve düşüncelerini yaşayıp,mutluolanbirmeslekdalımızvar.Bendekendimibuduygudavefelsefedegörüyorum.

4-) Tayfun Sav’a neden “Binbir Surat” takma ismini vermişler? Bu takma ismin hikâyesi nedir?

Binbirsuratbenimiçinçokzevklibirsöylem.KonservatuvarokurkenRushocalarımızdanmakyajdersialırdık.Kalitelibireğitimalırdık.Eskrimdersleridealıyorduk.Yüzümeyapılanmakyajlabir-çokkarakteregirebiliyordum.Takdiredersinkisinemadiziverek-lamlardayadevlettarafıyababatarafıyadamafyatarafıyanibude-ğişikyelpazeiçinde;yaşım,tipimvegerçekçilikolarakoynayabilmeözelliğimesenaristlerleortakkoyduğumuzbirisimoldu.

Hattabazıyabancıyönetmenlerbanaspesifikoyuncuderler.Benkendimiözellikvekonumolarak ilginçbir tipe, ilginçbir sesesahip, çok zenginbir tarla gibi hissediyorum.Tabi doğrudeğerlen-dirilirsebundandaçokmutluyum.Bubenimhalkın içindeyaşayıp,güzelülkemingüzelhalkındanaldığımenerjiyleçokdahafarklıbirhâlalıyor.Çünkübeninsanlarınhayatlarınıcanlandırıyorum.Benonlarıniçindeolamazsam,onlarlayaşamazsambenohayatınasılanlatacağım.Onuniçinhalkımateşekkürediyorum.

5-) Oyunculuk hayatınızda popülerliğinizi sağlayan rolünüz sizce hangisiydi? Nasıl tepkiler aldınız?

Benietkileyençokönemlikarakterlervar.Mesela;KurtlarVadisi’ndekiMito’yuunutmakmümkündeğil.Hemgençlerin idolüolarakhemdeyaşantımdazamanzamanfarklıkanallardaizlediğimzamanburolünasıloynayabilmişim,bukarakterinasılcanlandırabilmişimdiyedüşünüyo-rum.SerdarAkarvesenaristlerdenRaciŞaşmaz’ın,bukonudakiüstünbaşarısıbenivehalkımıçoketkilemişti.BununharicindeKavakYelleri’n-deEfe’ninbabasıolanosıcakkomiserioynamak.HanımınÇiftliği’ndepaşazadeyioynamakçoksevimli,çokdeğişikkarakterlerdi.Bunlarhaya-tımaçokgüzelrenklerkattı.

31

İnsanlarlayoldakarşılaştığımzaman Kurtlar Vadisi’nin seyircisi,Kavak Yelleri’nin seyircisi ve hanı-mın çiftliği seyircisinin tepkileri çokfarklıydı. Mesela Kurtlar Vadisi’ndefotoğraf çektirmek isteyen güzel in-sanlarbanadiyorlarki“abisomurta-rakbak.’’KavakYelleri izleyicisi “abigülerekbak.’’Benhalkımlaçokmut-luyumonlardünyatatlısıinsanlar.

6-) Tiyatro sizin için ne ifade ediyor?

Benimşöylebirüçlememvar.Tiyatrodizivesinemayıayırtettiğinizzamantiyatro;anne,sinemababadır.Dizi ise yaramaz bir çocuktur. İştebunlarböyleazveözözetlenebilir.

7-) Tiyatrocu olmak isteyenlere yönelik tavsiyeleriniz nelerdir?

Çok güzel bir konuya temasettin. Bu soruyu gündeme getirdiğiniçinsanateşekkürediyorum.Açıkvenet söylüyorum. Bir kere üniversite-debirpaneldevederslerdehepşunusöylüyorum. Sosyal medyada oyuncuarıyoruz,şufilmiçekeceğizoyuncuih-tiyacıvar.Bunlaraitibaretmesinler.Buişi hangi konuda olursa olsun, öncebu işinmektebini okuyacaksın. Eğeryaşınız, yaşadığınız şehir bu imkân-larınız buna yetiyorsa mutlaka birkonservatuvarı ya da sanatın hangidalıolursaolsun,birgüzelsanatlardaakademikkariyeryapmışolmalısınız.

Alfabeyibilmeden cümleku-rabilirmisiniz?Buişinakademikka-

riyerini ve alfabesini aldıktan sonra bu işinesasyeri sahadır.Yaniçekimalanıdır.Bugünekadarben200-250’eyakındizi filmve reklamfilmi çevir-dim.Bizim80yılındabaşladığımızilesene 2016 arasında başladığımız ko-şullararasındaokadarçokbüyükbirgeçişolduki...

Bizim zamanımızda internetyoktuvebizimzamanımızda80’liyıl-lardabizdiyorduk, şimdibendenili-yor.Onuniçingençlerimizbirazsabır-sızlar. Onlar kusura bakmasınlar bu“enter”denilentuşvaryabilgisayardaosabırsızlıklahayaldünyalarınagirip,zannediyorlar ki bir dizide oynarsakhemenmeşhurolacağız.Hemendün-yanıngücübizimolacakböylebirşeysöz konusu değil. Bir domatesi bileektiğinzamanonusulaması,yeşildenkırmızıyageçişibirzamansürecivar.Hiçbirzamanoldumdememeli.

Ayrıcabizimsanatortamındausta-çırak ilişkisivardır.Sizdenöncebusektöreemekvermişkişileresaygıgösterilmesi önemlidir. Sevmek zo-rundadeğilsinizamasaygıgöstermekzorundasınız. Tabi kurslarda önem-li amabu aralar ülkemizde çok fazlakursvar.Bununhangileriiyidir,han-gikötüdürayrımyapmamsözkonusudeğil.Sanatınyaşıyokayrıcasağlığı-nıza, ruh halinize, kendi duygunuzaçokdeğerverip,kendinizi saklamalı-sınız ki sanat ortamında savaşlardanyara almadan kurtulabilin. Şöhretateştengömlektir.Herkesgiyemezya-karadamı.Bizbuzayazılanyazıyıya-zıyoruz.Öyle3tanedizideoynamak-la,öylejeepalmaklasanatçıolunmaz.

Onunehalkkabuledernesanatkabuleder.Butürfelsefesiolanlardakendisularındakaybolurgider.

8-) Şimdiye kadar izlediğiniz tüm oyunların ya da filmlerin içinde işte bu benim rolüm ol-malıydı. Bu rolü ben oynama-lıyım dediğiniz bir rol var mı? Neden?

Olmaz mı. Her sanatçınıngönlündebiraslanyatar.Benmeselaişimgereğiveyapımgereğiçokfilmiz-lerim.Yabancılarınkendidalıylailgilimesela; bir veterinerin bir hayvanabakışıyla benim bir olmaz. Buradanyola çıkarak benim hayran olduğumyabancı artistler Anthony Hopkins,Alpaçino, Rabırt Redford bunlar çokfarklıkulvarlardaolan insanlar fakatbuinsanlarabaktığınızzamanonlarınülkelerinde sanata ve sanatçıya veri-lenveekonomikdeğerlerleyolalma-larıyla bizim ülkemizde yol almalarıçokfarklıişler.

Ben Baba filminde oynamakisterdim. Marlon Brando’nun rolünü,Spartacus’te KirkDouglas eski ve güzelbirfilmdir.Bizlerhayalîkaraktereha-yatvermekiçinseçiliyoruz.Yönetmenve senaristler tarafından koşullar uy-gunolursadayapımcıtarafındanböyleamanamandeyipdeoynayamadığımbirrolyok.Şimdilikyolculuğuniçin-deyiz. Yaşımız gereği konumumuzgereği ben Alpaçino ile de oynarım,boyacıMehmetiledeoynarım.Bendeo ayrımyok.Gerçek sevgiyi ve alkışıhalkverir.

32

ŞUBAT / 2017

RÖPORTAJ

9-) En büyük hayaliniz ve ger-çekleştirmek istediğiniz projele-riniz nelerdir? Önümüzdeüçtaneprojevar.Bir tanesi Adana Osmaniye’de çeki-lecek olan “Bordo Bereliler” sinemafilmi. Adından da anlaşılacağı gibiaskeribirfilm.BirdeyönetmenErolKoçan ile Tokat’ın Reşadiye ilçesindeçekeceğimizmuhteşem,sürprizbirfilmi-miz olacak. İnşallah Tokat Reşadiye’debuprojeylekarşınızaçıkacağız.SonraŞehrin Efendileri adlı proje var. Yeraltında geçiyor ama yerin üstündedönentoplumsal,birazdacasusluklailgili bir sinema filmimiz var. Ayrıcareklamlarımvarşuandaanlaşılmışvesözverilmişbuişlerimizvar.2017’ningetireceğisevgitılsımını,sürprizlerinneolacağınıdergimiziokuyanokuyu-cularımızlabirliktegöreceğiz.

10-) Başardığınız en zor şey ney-di?

Şeref,onur,namusvedeğerlerinikoruyanbirinsanolarakbudüzensizha-yattabunlarıkorumanınuğraşınıvermekbizleri çok yıprattı. Çünkü camiamızdayalan çok kolay söylenen bir şey. Ya-lanı sevmiyorum. Benim amacım öğ-rendiğimbilgileri,yeteneklerigençlereaktarmaktır.Zamanzamanpanellerdeolsun, senin gibi kardeşlerimiz aracı-lığıyla röportajlarda olsun, dergilerdeyeredinerekhalkımızaseslenmektir.

11-) Sizi en iyi anlatan cümle hangisidir?

Güven. Güven ‘’değer’’ininbenieniyiözetleyencümlelerdenbi-risi olduğunudüşünüyorum.Bir gün

BodrumdanDatça’yaferibotlageçiyo-rum.Arabadayalnızım.Ozamangençbirçocukgeldi.Sohbetettik.Dedimkiona:‘Senbenimnasılbirmeslekyap-tığımızannediyorsun’diyesordum.Ozamantabidizilerfalanbukadarpekrevaçta ve yoğunlukta değil. Çocuk:‘’Senin insanları koruyan, kollayanbir mesleğin var sanki’’ dedi. Bendemesleğimin sanatçılık olduğunu söy-leyinceçocukdahadabirsevindi.Dı-şarıdanbakıncabirçocukbilesizian-layabiliyor.Çokfarklıbirdurumbu.

12-) Yaşamınızda en çok önem verdiğiniz değerler nelerdir?

Şeref,namusvevatanınısevmek...

13-) Dergimizin Şubat ayı değeri olan “ahlak” sizin hayatınızda ne ifade ediyor?

Ahlak, bu geniş bir yelpazelibirsoru.Çünküahlakönceailedebaş-lar,ailedeöğretilir.Okuldaöğretmen-ledevameder,sonrahayatokulundaaldığıntecrübeahlakideğerlerinpira-midini oluşturur. Daha sonra ülken-dekideğerlerlebirliktenefesalmaya,yaşamaya ve çevreni de geliştirmeyebaşlarsın.

Ahlakbir insanın temel taşı-dır.Hattaatalarımız söylemiş.Eline,diline, beline sahip ol. Bu atasözle-rinin üniversitelerde dahi ders ola-rak okutulması taraftarıyım. Çünküatasözleri anonim yazılmış türkülergibiyaşantılarınemeklerindendamı-tılarakbizeanlatılansözlerdir.Bakınbugünekadarsöylediğimizhangiata-sözünehayır buböyle değildir, diye-bildik. Biz geçmişten bugüne gelenmirasları değerlendirirsek, kimseye

muhtaçolmadanaslangibiülkemi-zesahipçıkarız.

14-) Buradan personelimize ve hükümlü tutuklulara neler söylemek istersiniz?

Birincisihükümlüvetutuk-luları Allah kurtarsın. Kimi zamançekimleriçincezainfazkurumlarındarol gereği bulunmaktayız. Bizim ge-çirdiğimiz5-6saatolmasınarağmenoradayaşanılanduygularçokfark-lı.Allahhepsininyardımcısıolsun.Sağlıklarına, kendilerinedikkat et-sinler. Görevli olan Savcılarımıza,oradagörevliolanmemurkardeşle-rimizeAllah’tanyardımvekolaylık-lardiliyorum.

Kimizamanhastalanıyoruz,yataktabirkaçgünyatmakzorundakalıyoruz. Ruh sağlığımız bozulu-yor.Oranınbaşkabir dünyası var.Oranınbaşkabirkuralıvar.Enkısazamanda sevdiklerine kavuşmalarıdileklerimiiletiyorumkardeşlerime.Bizimbukonudakendiimkânlarıyla,yüreğiylesavaşverenbenimTurgayTanülkü kardeşime de teşekkür-lerimi sunuyorum. Onun yanakla-rından, alnındanöpüyorum.Güzelbirekibivar.“SonKuşlar”adlıoyu-nunuTürkiye’ninbirçokceza infazkurumunda sergiliyor. Bu imkânıveren Ceza ve Tevkifevleri GenelMüdürlüğüne çok teşekkür ediyo-rum.Onungibibirkaçmeslekgru-budaceza infazkurumundayatankardeşlerimizidolaşsa, onlarabirnebze olsun nefes aldırsa her şeyçokdahagüzelolur.

Şunu da söylemek lazım.Hükümlü-tutuklular ceza infaz ku-rumlarında atölyelerde kurs alarakelbecerilerinigeliştiriyorlar.Zamanzamanalışverişdeyapıyorum.Cezainfaz kurumu fuarları çok güzel.Tebrikediyorum.

Enönemlisidedeğerlikar-deşlerim, eğitim, kültür ve yaşamdergisi “Değer’’ dergisine bana za-manlarını ayırıp, benimle röportajyapan sizlere şahsım, sanatım veailem adına teşekkür ediyorum.Saygı ve sevgilerimi sunuyorum.Allah’aemanetolun...

Röportaj: Hakan ERDEM Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Yetişkin Eğitim Bürosu Değer Dergisi

33

34

ŞUBAT / 2017

PSİKOLOJİ

Bir zamanlar yapayalnız bir heykeltıraş olan Pygmalion, hayalin-deki kadının heykelini yaptı. Bittiğin-de yüzünde eşsiz gülümsemesi ve göze hoş görünümüyle heykel, gerçek bir kadın gibi görünüyordu. Heykelin ya-nından ayrılamayan Pygmalion’u gören arkadaşları ona, “Ne kadar güzel olduğu önemli değil, sonuçta bu sadece bir heykel, bir kadın değil” diyorlardı. Pygmalion ise yaptığı heykele aşık oldu. Onun gerçe-ğe, gerçek bir kadına dönüşmesini di-ledi, umut etti, bunun için bildiği tüm tanrılara dua etti. Bu dileği o kadar iç-tendi ki, Afrodit sesini duydu ve yaptığı heykeli gerçek bir kadına dönüştürdü.

Ogünbugündür,kendinigerçek-leştirenkehanetlere“PygmalionEtkisi’’deniroldu. Kendini gerçekleştiren kehanet,olmasıdüşünülenbirdurumveyaeyle-mingerçekliğedönüşmesidurumudur.Örneğin; bugün sanırım çok kötü birgün geçireceğim düşüncesine kapılanbirkişibilinçlibirşekildeolmasadabi-linçaltınayerleşenbudüşüncesebebiyleeylemlerininegatifyöndeetkilervekötübirgüngeçirir.

Kendi kendini gerçekleştirenkehanet tamamen bizim inançlarımızlailgilidir.Neyeinanırsakbaşımızaogelir.Çünkübizona inandığımız için istesekde istemesek de davranışlarımıza yan-sır ve dolayısıyla karşı taraftan da buşekildealgılanmayabaşlanır.Böylelikleinancımızkehanethalinegelirvekendi-ni gerçekleştirmiş olur. Örnek vermekgerekirsebiröğretmenin,öğrencisindenbaşarılıyadabaşarısızolacağınadairiç-tenbirinancıvarsaoöğrenciyibaşarılıyadabaşarısızkılarniteliktedavranıştabulunabilir. Öğrencinin başarılı olaca-ğına dair inancı, o öğrencinin sorduğusorulara ayrıntılı ve açıklayıcı cevaplarvermesine, eksikliklerini tamamlamasınoktasında istekliolmasınanedenolur.Öğretmenitarafındandesteklenençocukdaolduğundandahabaşarılıhâlegele-bilir.Benzerşekildeöğretmenin,öğren-cisine yönelik başarısız olacağına dairinancıvarsa,‘nasılolsabaşarısızolacak’diye düşünüp, eksikliklerini tamamla-masınoktasındaçokçabasarfetmeye-bilir.

Burada dikkat çekici olan şu-dur.Öğretmenin,öğrencininbaşarısınadair inancı farklı yaklaşımlara nedenolur ve öğrencilerin başarılı olma hâlisadece bu inancın sonucu, öğretmeninfarklı tavırlarıyla artar yada azalır. Yadabirinin sizi sevmediğinidüşünüyor-

KENDİNİ GERÇEKLEŞTİREN KEHANET

sanız davranışlarınız onun sizi sevme-diği şeklinde olacağı için bu davranış-larınızdanetkilenenkişibirsüresonragerçektensizisevmeyecektir.İzleyenlerbilir. ‘Amelie’ isminde bir film var. Bufilmdeşöylebirkısımvar.FilmdeAmelieadlı karakterimiz birbirinden hiç hoş-lanmayanikikarakteregidip ‘aslındaoseniseviyor’der.Ardındanikisideger-çekten karşısındakinin onu sevdiğineinandığından birbirlerine karşı davra-nışlarıdeğişirvegerçektenbirbirlerineaşıkolurlar.Dolayısıylahayatınızdade-ğiştirmekistediğinizbirşeyvarsaönce-liklebunakarşıolaninancıdeğiştirmekgerekmektedir.

Bu konu bizim kültürümüzdedebazıdeyimlerlekendinigöstermekte-dir.Sakınangözeçöpbatarmış,birşeyikırkkeredersenolurgibisayısızatasözübulunmaktadır. Teori birçok filmde deyeralmaktaolup,birçokreklamfilminindeanatemasıhalinegelmiştir.Kendinigerçekleştirenkehanetbir anlamda ta-rihiöncedenyazmakgibidealgılanabi-lir.Bilinçliveyabilinçsizolarakkişiler,karşısındakilerileilişkilerinibeklentile-ridoğrultusundayürütürvedavranışla-rına,beklentileriaçığaçıkaracakipuçla-rıyüklerler.Karşıtaraftakikişilerdebuipuçlarındanfaydalanarakdavranışları-nıbeklentilerileuyumluhalegetirerekgerçekliği algılama biçimlerine uygunhareketetmeyegayretgösterirler.

35

PSİKOLOJİ

KENDİNİ GERÇEKLEŞTİREN KEHANET

İnsanlar,algılarıilefarklıdav-randıkları takdirde psikolojik gerilimyaşarlar. Yani kişi kendini beceriksizolarak algılıyorsa, algılarıyla uyumsuz-luğanedenolmamakiçindavranışlarınıbudoğrultudaşekillendirir.Vesonuçtabeklentisiningerçekleştiğinigörecektir.

Kişinin kendisine duyduğu gü-vensürekliolarakartıpazalabilir vebukendini gerçekleştiren kehanet hâlinegelir.Kişinekadarbaşarılı olursa,ba-şarı beklentisi o kadar yüksek olur vebu şekilde başarı, başarı beklentisiniizler. Başarabileceğine inanan kişi ba-şarmakiçinhareketeder.İkişekildedeinanç kendini doğrular hâle gelir. BuetkiWallendaFaktörü olarakdabilin-

mektedir. KarlWallenda adında bir ipcambazı senelerce başarılı gösterileryaptıktan sonra iptendüşerekhayatınıkaybetmiştir.Ölümünden sonraeşi ta-rafından yapılan açıklamaya göre KarlWallenda’nın düşmeden önceki üç ayboyunca tek düşüncesinin ipte yürü-mekyerineiptendüşmekolduğuortayaçıkmıştır.Tümenerjisini ipteyürümekyerineiptendüşmemeküzerineyoğun-laştırmıştır. Sonuç olarak, başarısızlık-tankorkulduğundatümdüşünce,enerjiaslında bu noktaya yoğunlaştığındanbaşarıyaulaşmakzorlaşmakta,belkideimkansızhâlegelmektedir.

Son10yıldaboşanmalar%80oranındaartmışdurumda.Günümüzde

evlilikler “ömür boyu birlikte olalım”diye değil, “boşanabiliriz” denilerekbaşlıyor.Geleceğedairbeklentibugün-kü davranışları, bugünkü davranışlardageleceğişekillendiriyor.Döngüartıkolumsuzişliyor.

Adımları ise şu şekilde…

İlişkininbiteceğinedairinanç-olumsuzbeklentiÇatışma durumlarının gerçekleşmesi(kaçınılmaz) ve olumsuz inancın güç-lenmesiOlumsuzbeklentininoluşturduğuuzak-laşmahissivedavranışıPaylaşımda azalma, beklentiye uygunşekildeayrılığındillendirilmesiOlumsuzbeklentiningüçlenmesiBeklentiye uygun davranışların (olum-suz)sürdürülmesi

Ayrılık - Boşanma

Hemenheralandaişyaşamın-da,sosyalyaşamda,aileyaşamındavb.kendinizibenzerbirdöngüdebulabilir-siniz.Yeniyılagirerkenyaşamınızdaas-lındahiçdeistemediğinizgerçekliklerinoluşmasınanedenolanbeklentileriniz-den ve bu döngülerde kurtulma kararıvererekdeğişimebaşlayabilirsiniz.Bek-lentilerinizolumsuzmu?Olumsuzdön-güleryaşamınızdayoğunolarakmıvar?Pekinedirbunları kırmanınyolu?Çokdazordeğil…

Beklentilerinizin listesini oluştu-run. İlişkinize dair beklentileriniz neler?Enaz10olumlubeklentilisteleyin.Lis-tenizdeki her maddenin olumlu oldu-ğundaneminolun.Pekiyaişyaşamını-za dair? İş yerindeki ilişkilerinize dairbeklentileriniz neler? Peki ya arkadaş-larınıza, onlarla olan ilişkilerinize dairbeklentileriniz? Ekonomik durumunu-za dair beklentilerinizi listeleyin. Aile-nizedairbeklentileriniz?Herbirmaddeolumlumu?Yenidenkontroledin.

Beklentileriniziçinhazırladığı-nız listeyi sık görebileceğiniz bir yerdetutun.Sıkaralıklarlagözdengeçirin.Bı-rakın bu yıl istemediğiniz, olmasındankorktuğunuzgelecekdeğil,hayalettiği-nizheykellercanlansın.

Meltem YAMAKOĞLU ÜLKEREskişehir H Tipi Kapalı Ceza

İnfaz KurumuPsikolog

İslamâlimleriiçerisin-deenbeğenilenahlaktanımınıyapanİmamGazali’yegöreahlak,insannefsindeyerleşenöylebirmelekedirkifiiller,hiçbirzorlamaolmaksızındüşünüptaşınmadan

bumelekesayesindekolaylıklaverahatlıklaortayaçıkar.

İslam’daahlakınkaynağıKur’anveonunışığındasünnettir.Hz.Aişe’ninbirgünkendisineHz.Peygamber’in

ahlakındansorulmasınaverdiğicevaptaKur’an-ıKerim’iişaretetmesibunuortayakoymaktadır.BunedenledirkiİslamahlakdüşüncesiKur’anveSünnetile

başlar.Buikikaynakdinîvedünyevîhayatıngenelçerçeve-sinibelirlemiş,amelîkurallarınıtespitetmiş,böylecedahasonrafıkıhçıvehadisçiler,kelamcılar,mutasavvıflar,hattafilozoflartarafındangeliştirilecekolanahlâkanlayışınıntemellerinioluşturmuştur.Kur’anbirahlakkitabıgibiahlakikonularıelealmasadakusursuzbirahlakisistemiortayako-yacakbirhayattarzınınnazarîveamelîprensipleriinsanlığasunmuştur.

Hz.Peygamber’in(a.s.)enöndegelengörevleriarasındaİslamahlakınınsunduğubuhayattarzınıbizzatsözlüveuygulamalıolarakortayakoymasıgelmektedir.Allah-üTealâ,O’nunursaçanbirkandile

benzeterekonunyaydığıışığa

yönel-

memiziveonunaydınlattığıyoldangitmemizibizdeniste-mektedir.ŞüphesizkiEfendimiz(a.s.)herkonudainsanlığaörnekolabilecekyegâneşahsiyetolarakKur’an’daçağlaratakdimedilmiştir.“AndolsunkiAllah’ınRasûlü’ndesiziniçinAllah’aveahiretgününekavuşmayıumanveAllah’ıçokzikredenleriçingüzelörneklervardır.”Hz.Peygamber’inahlakmektebindeyetişenveinsanlıktarihininşahitlikettiğienfaziletlitoplumuoluşturansahabelervesaadetasrıbunurdanfeyizlenmeleriyleortayaçıkabilmiştir.Onlar,Hz.Peygamber’inhayatınıtitizlikleincelemişler,ahlakiilkelerinihemkendileriiçinörnekalmışlar,hemdesonrakinesillerebüyükbirgayretveözenleaktarmışlardır.

Hz.Peygamber’inahlakınıKur’an,“Yücebirahlak”olarakvasıflandırmışvebuvasfıylaAllahRasûlü’nünsadeceinsanlıkdeğil,bilakisbütünâlemlererahmetolduğuifadeedilmiştir.İslambilginlerindenİbnHazm,ahlakhususundakendimizeörnekalmamızgerekenşahsınHz.Muhammed(a.s.)olmasıgerektiğinibelirtirkenşunlarısöyler:“Ahiretiyiliğini,düzgünyaşayışıvebütünfaziletlerikazanmakisteyenkişi,Hz.Peygamber’iörnekalsın.ÇünküRasûlullahbütünhayırlardaenileridedir.Allah,onunahlakınıövmüş,faziletlerienmükemmelşekildeondatoplamışveonuhertürlükusurdanarındırmıştır.”YineünlümutasavvıfAbdülkerimCeylîdeşunlarısöylemektenkendinialamamıştır:“Benne-redevenezamaninsan-ıkâmildensözaçmışsam,bahsetti-ğimkişiHz.Muhammed’dir.Ovarkenbirbaşkasınainsan-ıkâmildiyemem.”

DahaPeygamberlikkendisinegelmedenbileMekkesokaklarındakendisine“El-Emîn”denilen

Hz.Peygamber,önderliğini,liderliğiniveâlemlererahmetoluşunu23yılgibikısabirzamandainsanlık

36

ŞUBAT / 2017

tarihindeyaptığıbüyükdeğişimleispatlayabilmiştir.Sahabesionutanıtırkenşunlarıdemektenkendilerinialamıyorlardı:“Hz.Peygamber,ahlakitibariyleinsanlarınengüzeliidi.”Efendimizdesahabesineahlakınönemini“Müminlerinenmükemmelolanı,ahlakıengüzelolanıdır”sözleriyleifadeederkenkendisininpeygamberliklegörevlendirilmesininsebebiniiseşöyleifadeetmiştir:“Ben(başkadeğil,sadece)güzelahlakıtamamlamak(uygulamak)içingönderildim.”BunedenledirkiRasûlullah,ashabınıherfırsattagüzelahlaklıolmaya,bununiçinçabalamayateşviketmiştir.Kendisineinananlara,Efendimiz(a.s.)Allah’aşirkkoşmamayı,hırsızlıkyapmamalarını,bircanahaksızyerekıymamalarını,çocuklarıöldürmemelerini,iftiraatmamala-rını,zinaetmemeleriniöğütlerken,onlardanaynızamandaahlaklıbirhayattarzınıdabenimsemelerinideistemiştir.Sahabe,Rasûlullah’tanaldıkları:“İnsanlaragüzelmuameleet”emriniiçselleştirmişler,onunvefatındansonrabile,“Oolsaydınasılyapardıvenesöylerdi?”sorusunuherdurumdakendilerinesormuşlar,böyleceHz.Peygamber’inahlakveedebiniyaşatmayaçalışmışlardır.,

Hz.Peygamber’inAllahkatındakideğerlerinin,ahlaklarınıngüzelliğiylebelirleneceğiniherseferdeümme-tineilanetmesivekendisinedininneolduğusorulduğunda“Dingüzelahlaktır”diyecevapvermesi,ahlakınimanveamelinenönemlimeyvesiolmasıgerektiğinigöstermektedir.Sonuçtadindarlığınıortayakoyanbirkimseninahlakideğerlereuygunolmayandavranışlarsergilemesidüşünülemez.BöyleolanlarıHz.Peygamberşöyleuyarmıştır:“Kıyametgününde

müminkulunterazisindegüzelahlaktandahaağırbasanbirşeybulunmaz.AllahTealâçirkinhareketleryapan,çirkinsözlersöyleyenkimsedennefreteder.”

Güzelahlaklıkişi,dünyadaşereflibirhayatyaşar-ken,Allahkatındadadeğerlibirkimseolmanınyanında,

kıyametgünündeHz.Peygamber’eyakınolmanınayrıcalığınıelde edecektir.Hadis-işerifte

ifade edildiğiüzere:“Sizinbanaensevimliolanınızvekıyametgünündebanaenyakınınız,ahlakıengüzelolanınızdır.”

İslam ahlakına göre Mümin kimdir? Sorusuna maddeler halinde verdiğimiz cevapla yazımızı sonlandıralım. Mümin;

1-)Merhametsahibiolandır.

2-) Bağışlayıcıolandır.

3-) Yalansöylemeyendir.

4-) Alçakgönüllüdür.

5-)Dürüstkimsedir.

6-)Gıybetyapmayandır.

7-) Fitneçıkarmayandır.

8-) Hayâveiffetsahibidir.

9-) Hasetvekinbeslemeyenkimsedir.

10-) Emaneteriayetedendir.

11-) Küslükvedargınlıklarısonlandırandır.

12-) Sabırlıolandır.

13-) Kendisi için iste-diğinimüminkardeşiiçindeisteyendir.

37

TÜKENMİŞLİK SENDROMU

TÜKENMİŞLİK SENDROMU

38

ŞUBAT / 2017

KADIN

MuhteşemYüzyıldizisininHürrem’iMeryemUzerlinin “Tükendim, dayana-mıyorum”diyerekherşeyiyüzüstübıra-kıp,apartoparAlmanya’yagitmesindensonramedya organlarında tükenmişliksendromuadlıhastalıkgündemegeldi.Peki nedir bu tükenmişlik sendromu?Tükenmişlik, aşırı ve uzun süredir de-vam eden stres nedenli olarak oluşanduygusal,zihinselvefizikselyorgunluğuifadeeder.Eğerbirey,bunalmışhissedi-yor ve sabit talepleri karşılamakta acizhissediyorsa, tükenmişlik sendromuoluşmuş denilebilir. Stres devam ettiğisürece,birey,ilgisinivemotivasyonunukaybetmeyebaşlar.

Tükenmişlik, bireyin verimlili-ğiniazaltarakenerjisiniyokeder.Bireyiumutsuz, çaresiz, kırgın ve insanlarainanmayan biri hâline getirir. En so-nundadayapacakhiçbirşeyesahipol-mayan,verebileceğihiçbirşeyiolmayanbiri gibi hissettirebilir. Çoğumuz bazıgünlerde sıkılmış, aşırı yüklenilmiş yadatakdiredilmeyenbirigibihissedebi-liriz.Eğerbutarzduygularyaşıyorsanız,tükenmişlikilekarşıkarşıyakalmışola-bilirsiniz.

Tükenmişlikbirbiriiçinegeçmiş4evredenoluşanbirsüreçtir.Birinciev-resiidealistlikevresiolaraktanımlanır.Buevredekişiyüklendiğini,zorlandığı-nıfarkettikçekendigücünüdahafazlazorlayarakbudurumdançıkmaçabası-nagirer.Busıradayüksekbirumutveenerji ile doludur ve bunedenle kendi

gerçeğine,kapasitesineveşartlarınauy-mayan boyutlarda beklentiler içine gi-rer.Buevredekişiiçinmesleğiniyadaosıradakisürdürdüğüuğraşısıherneyseonuherşeyinönündetutarakuykusuz-luğa,gerginçalışmaortamlarınakatla-nır. Kendine ayırması gereken zamanveenerjidençalarak,gücünütamamenbuamaçiçinharcar.Bunusağlarkendeaşırı biruyumçabasınagirdiğindenvekendi enerjisini aşırı tükettiğindenha-bersizdir.

Ancakbusüreçgiderekyorucuolmaya başlar. İkinci evrede kişi za-manla isteğinin ve umudunun azaldı-ğınıhissetmeyebaşlar.Verdiğiçabanınbeklentilerikarşılamadığını,karşılaştığı

güçlüklerdendahaönceumursamadığıya da yok saydığı bazı noktalardan gi-derek rahatsız olmaya başladığını gö-rerek duygusal olarak çöküş içine gir-diğini fark eder. Bu fark edişler kişideaşırıengellenmişlikduygusuoluşturur.Engellenme adı alan bu 3. evrede kişikarşılaştığı tüm olumsuzlukları değiş-tirmenin zorluğu karşısında kendisi-ni engellenmiş ve çaresiz hisseder. Budurumda kişi uyum sağlamaya odaklıolarak tüm savunma mekanizmalarınıharekete geçirse de yetersiz kalır. Or-tayauyumbozucusavunmalarçıkarvekişininsorunlabaşaçıkmagücünüdahadabozarak tükenmişliğidahadabelir-ginhâlegetirir.

Derleyen: Dilara CANSIZCeza ve Tevkifevleri

Genel MüdürlüğüMemur

Kaynak: www.internetajans.com www.sabah.com.tr

39

KADIN

Tükenmişlik sendromu kendi kendine geçer mi?

Maalesef geçmez. Çoğu insançok çalışmanın kötü değil, tam tersineiyi bir şey olduğuna inanır. Bu neden-le hiç durmadan, dinlenmeden çalışır.Oysa böyle bir çalışma temposu uzunsüremezveensonundafizikselveruhsalçöküntüye neden olur. Eğer üstündedurulmazsa veya müdahale edilmezsedaha ciddi problemlere neden olabilir.Aşırı yorgunluk, uykusuzluk, ilişkilerdeproblemler,kaygıbozuklukları,depresyon,alkolizm, kalp hastalıkları, strese bağ-lı hastalıklar, obezite, bağışıklık siste-minin zorlanması vebunabağlı olarakhastalıklarakarşıdirencindüşmesivb.

Tükenmişlik sendromu ile nasıl baş edilebilir?

Hayatınızın önceliklerini göz-den geçirin ve önceliklerinize sadıkkalmaya gayret gösterin. Sizin için enönemli olan nedir? Ailemi, sağlıkmı,iş başarısımı?Eğer aile olduğunu dü-şünüyorsanız, uzun saatler çalışmak,yorgunevegeldiğinizdeailenizezamanayıramamakbirsüresonrasizdekızgın-lığa,bıkkınlığaveişinizdensoğumanızanedenolur.Önemverdiklerinizileyap-mak zorunda olduklarınız uyuşmadı-ğında huzursuzluk ve stres yaşarsınızve stresin kaynağını iş sanabilirsiniz.Önem verdiğiniz aktivitelere yer ver-diğinizde örneğin; her akşam ailenizleyemekyediğinizde,onlarlazamangeçir-mektenmutluolacağınızveasılistediği-niziyapabilmenintatminiyaşayacağınıziçin içinizdeki huzursuzluk, kızgınlık,gerginlikazalır.

- Neden “tükenmiş” olabileceğinizi or-taya çıkarın. Sizi tükenmiş hissettirenfaktörlerneler?İşyoğunluğumu,çalış-

masaatlerimi,etrafınızdakikişilerleya-şanançatışmalarmı,destekalamamakmı?

-Probleminkaynağınıortayaçıkardık-tansonra,olasıçözümleriçinpatronu-nuzlaveyaişarkadaşlarınızlakonuşun.Hissettiklerinizionlarlapaylaşınvedes-tekisteyin.Yoğuntemponunveisteme-diğiniz şartların sağlığınızı bozmasınaizinvermeyin.

-Güniçindesıksıkkısaaralarverin.

- Etrafınızdaki kişilerden destek alın;sevdiklerinizle,ailenizle,arkadaşlarınız-lavakitgeçirin.Sosyaldesteğin,olumsuzduygularlabaşetmekteki faydasıbilim-sel araştırmalarla da ispatlamıştır, bunedenlesosyalleşmeyihafifealmayın.

- İşinizin, etrafınızdaki kişilerin, ça-lışma yoğunluğunun size uygun olupolmadığını gerçekçi olarak değerlendi-rin. Uygun olmadığını düşünüyorsanızalternatifleriinceleyinvedahaseverek,

tutkuyla yapabileceğiniz, ilgi alanınıza,hayallerinizedahauygunbirişteçalışıpçalışamayacağınızıaraştırın.

- Spor yapın. İnsanlar yoğun oldukla-rında en önce vazgeçtikleri spordur.Oysadüzenlisporstreslebaşaçıkmanı-zıkolaylaştırır.Kısabiryürüyüşeçıktı-ğınızdabilefaydalarınıhemengörürsü-nüz,ertesigünbedeninizdahazindeveruhunuzdinlenmişolur.

-Hergünyeterlimiktardauyumayaça-lışın.Uzmanlaryeterliuykununenaz8saat olması gerektiğini söylüyor. Çoğukişi televizyon başında uyku zamanın-dan çalıyor, oysa uykuya ayrılması ge-reken zaman ciddiye alınmalı ve boşaharcanmamalı.

-Dinlenmekiçinenazhaftada1-2günayırın. Eğer tüm gün ayıramıyorsanızbilegevşemekvedinlenmekiçinkendi-nizemutlakafırsatlaryaratın.

-Sağlıklıbeslenin.Bol sebzevemeyvetüketin. Yoğun çalışma temposu çoğuzaman beslenmeyi de olumsuz etkiler.Bazılarıaşırıyerken,bazılarıiseyemeğezamanayıramaz.Budabedenindiren-cinindüşmesinenedenolur.

-Mutlakabirhobiedinin.Günlükhayatınrutinidışındayaptığınızheraktivitede,bey-niniz ve vücudunuz tatile çıkmış gibihissedecektir. Yemek yapmak, kitapokumak,örgüörmek,resimyapmakvs.Bunların herhangi birini yaptığınızdabeyninizemolaverdirmişoluyorsunuz.

40

ŞUBAT / 2017

FOTOĞRAF

41

FOTOĞRAF

ÇAĞIMIZIN HASTALIĞI “YALNIZLIK’’

Yalnızlığın tarifini ne güzel yapmış Cahit Sıtkı TARANCI Can yoldaşın olmazsa olmasın, Yalnızım diye hayıflanmayasın. Eğilmiş üstüne gökyüzü masmavi; Bir anne şefkatine müsavi; Üç adım ötede deniz; Dosttur, ne öfkesi ne durgunluğu sebepsiz. Bir derdin varsa açabilirsin ağaçlara; Ağaç yaprak verir, sır vermez rüzgâra Ve kış yaz, Dalda kuş eksik olmaz. Dağ başında duman. Yalnızlık nedir göreceksin öldüğün zaman.

Yalnızlık; çağlardan beri şiirlere şarkılara konu olan, insanların ölümden sonra en çok korktuğu, kimine göre kimsesizlik kimine göre ise milyonlar içindeki çaresizlik duygusu olarak nitelendirilir. Günümüzde ise yalnızlık; milyonlarca takipçisi olan, hiç durmadan sosyal paylaşım sitele-rinde fotoğraflar paylaşan ya da aynı masada oturup tek kelime sohbet et-meden kendini telefona bağımlı hâle getiren insanların düştüğü trajikomik bir durumdur.

Çevremize biraz bakındığımızda caddeler, eğlence merkezleri, otobüs durakları, kumsallar, piknik alanları gibi pek çok yerin alabildiğine kalaba-lık olduğunu görürüz. İnsan kimi zaman kalabalıktan dolayı yanındakinin sesini duymakta bile güçlük çeker. Fakat kalabalık ne kadar yoğun olursa olsun, aslında çoğu insan tek başına ve yapayalnızdır. Sıkıntılarını anlatabi-leceği, duygularını paylaşabileceği gerçek ve samimi bir dostu yoktur. Çün-kü yalnızlık günümüzde çok tehlikeli bir hastalığa dönüşmüş durumdadır. Etrafımızdaki insanların bazıları yalnızlıklarına çare olarak sosyal medya arkadaşlıkları kurarlar. Sahte dünyalar oluşturur, gerçekçi olmayan dost-luklardan medet umarlar. Bu gibi kişiler, sosyal medya arkadaşlıklarının çoğu zaman sahte hayat hikayelerinden oluşan bir hayatı simgeler. Yalnız-lığı herkes farklı farklı anlatmaya veya göstermeye çalışır, bende yalnızlığı bu fotoğraf karesi ile göstermeye çalıştım.

Fotoğraf : Hüseyin ÖZTÜRKVan Adliyesi Zabıt Katibi

42

ŞUBAT / 2017

KÜLTÜR

VE

GELENEKLER

Bebek,dünyanın en eski oyuncağı olarakbilinir.Teknolojinekadarilerlesedeçocukveçocuklukvaroldu-ğusürecebebeklerdevarolacaktır.Bubirbakımaçocuk-larınoyunlarındahattakurduklarıküçücükdünyalarındaanne, baba, kardeş, arkadaş veya kendilerine yer vermeisteğindendoğmuştur.Psikologlardahiçocuklarınoyun-cak bebeklerine davranış biçimlerini inceleyerek, aile içişiddetemaruz kalıp kalmadıklarını, anne ve babanın eviçindekidavranışlarınınçocuğunasıletkilediğinivedahabirçokkonuyugözlemledikleribilinmektedir.

Annevebabasındagördüğüevdüzeniiçindekirolpaylaşımını,kendisinindebaşarabileceğinitaklitetmekiçinevcilikoynarbütünçocuklar.Erkekçocuklarevinreisiolur,kızçocuklarıiseanne.Öyleyakaçkadın,küçükbirkızço-cuğu ikenbebeklerle oynamadığını söyleyebilir?Muhak-kakbirbebeğiolmuşturherkızçocuğunun,anneliğitaklitettiği.Amabazıbebeklervardırkionlaroyuniçindeğildir.Bununadıdakitrevefolklorikbebeklerdir.

Birelinparmaklarınıgeçmeyeceksayıdaazkişininuğraştığıkitrebebeksanatınıazimleyaşatanustalar,nere-deyseonlarıkendiçocuklarındanbiledahaçokseviyorlar.Kitrebebekyapımısanatı,Anadolu’nunhemenhemenbütünkahramanlarınıgelenekselmotiflerleyaşatanzahmetlibirsanatuğraşıolup,birbebekyapımınınbazenüçaybilesü-rebileceğidilegetiriliyor.İnsantenineçokyakınözellikteolduğu için kullanılanbu sanat, sadeceTürkiye’ye özgü-dür.Dünyadakidiğerbebeksanatçıları,dahaçokplastikmaddeler kullandığından, tamamen doğal malzemelerkullanılarakkendineözgüntasarımlarıilekitrebebeksa-natıçokfarklıbiryerteşkilediyor.

Kitre Bitkisi ile Yapılıyor

Kitre bitkisi Anadolu’da yetişen muhtelif geven(Astragalus)çeşitleriningövdelerindensızıphavadakatı-laşan,beyaz yahutkremrenkliplakaveya şeritlerhâlin-debulunanyapmakabiliyetiazbirzamkcinsineverilenaddır.Ebruyapımındakullanılansuya,bellibiryoğunluğasahipolmaözelliği de veren bumaddeTürkiye’nin güney ve güneydoğubölgelerindekırlardayetişenyabanibirdikeninözsuyun-danibaret.Gevendikeniningövdesinebıçaklaçizikatılıp,birkaçgünbekletilerekbitkininözsuyununçizikbölgedenakıtılıp, kurutulmasıyla elde edilen bu ilginçmadde ku-ruduğundabirağaçkabuğunabenzerbir şekil alıyor.Suiçindebekletilmeksuretiyledekullanımahazırhâlegeti-riliyor.Ebrusanatınayönverenbumaddeaynızamandabaşlıbaşınabirsanatadönüşebiliyor.

Geleneksel Motifler ile Kitre Bebek Yapımı Sanatı

Tıpkıyıllardıryapılagelenkitrebebeklergibi…

Kitre Bebekler Nasıl Yapılır?

Bebeğin ham maddesi kitredir. Pamuk, patiska(pamukipliğiylesıkvedüzgündokunmuş,iyiniteliklibez)inşaat teli, anten kablosu, yapıştırıcı, su bazlı tutkal, subazlıguajboya,yöreselkumaşlar,yöreselaksesuarlarkul-lanılarakyapılanelemeğiüründür.Kitreileyapıştırılarakişlenenveiğnekullanılarakgiysileridikilenkitrebebekya-pımıiçinbirheykeltıraştitizliğigerekiyor.

Bebekyapımınabaşlamadanöncenasılbirbebekyapılacak;öncelikletipini,yöresini,kıyafetleriniaraştırıpçalışmayabaşlamakendoğruharekettir.Malzemeleronagöreayarlanırvebebeğintaslağıkafadaşekillenmişolur.

Kitrebebeksanatındaikitürteknikkullanılır.Birinci-sindebaşakumaşgerilir,yüzhatlarıdikişatılarakbelirle-nirveiğneileanlamkazandırılır.İkinciteknikteisetelvekağıtüzerinesarılanbaşınüzerinepamukkatlarıkitreileyapıştırılarakişlenir.Pamukkuruduktansonraboyamaiş-leminegeçilir.Elveayak için ince telüzerineparmaklarayrı ayrı kitre vepamukla sarılır.Daha sonraparmaklarbirarayagetirilerekipliklebağlanır.Pamuklaetlendirilip,parmaklarahareketverilir.

43

KÜLTÜR

VE

GELENEKLER

Geleneksel Motifler ile Kitre Bebek Yapımı Sanatı

Kuruduktan sonra boyanır. Ayaklara bacak içinkalıntel,kollaraisedahaincetelkullanılır.Bueklenentel-lerinüzerineyumuşakpelürkağıdısarılır.Kollar,bacaklarvebaşhazırlandıktansonrahepsibağlanarakbirleştirilir.Buişlemyapılırkeninsanvücudundaki1/7oranınadikkatedilir.Bedenkağıtlabeslenipetlendirilir.Kuruduktanson-raboyanır.Sonaşamaolankostümhazırlanmadanöncehan-giyöreninkıyafetigiydirilecekseokostümhakkındaaraştırmayapmaklazımdır.Kostümdikilirkenantikkumaşlarkullanılıp,otantiknakışlarlazenginleştirilir.Bittiktensonraisebebe-ğintozlanmaması,ıslanmamasıyanizarargörmemesiiçinözengösterilmesigereklivebununiçindebircamekaniçinekonularakkorunabilir.

Gelenek ve Göreneklerimizin GörselŞölenidir Kitre Bebekler

Ürününamacı kültürel ve yöresel giysilerinkay-bolmamasınısağlamaktır.Bazenbalıkağlarınıonaranbirbalıkçıyı,bazenhastabebeğininbaşındasabahlamışbitkinveüzgünbiranneyi,bazendebirömürgeçirdiğihanımıyanıbaşındayünörerkenşekerlemeyapanyaşlıbirdedeyigörürsünüz.Yersofrasındaoklavasıylahamuraçanköylükadınının, tezgâhında ayakkabı tamir eden yaşlı ayakka-bıcının, yahut büyükhanımınönünde yerdekimangaldakahvepişirenArapbacınınominiciktasvirlerininherbiri

insanıhayretedüşürenbirgerçekliğesahip.Herbirkom-pozisyon insana coşku veren, bazen de heyecana, hüznesürükleyengörselbirşölenâdeta.Buişegönülvererekla-yıkıylayerinegetirirseniz,emeğinizinkarşılığınıfazlasıylaalacağınızdaneminolabilirsiniz.Özellikleturistikmekân-lardasatışıyapılanbubebeklerözellikleyabancıturistlertarafındanbüyükilgigörmekteveenönemlisidegelenekvegöreneklerimizitanıtmaktadır.

Derleyen: Mehmet GÖKÇEKocaeli 2 No’lu F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Öğretmeni

44

ŞUBAT / 2017

TARİH

TARİHİN ARKA SOKAĞI“Ben bir karış dahi olsa vatan toprağını satmam. Zira bu vatan bana değil, milletime aittir. Milletimde bu toprakları ancak aldığı fiyata verir. Çünkü bu topraklar kanla alınmıştır, kanla verilir”

II.Abdülhamid Han

Geçmişlegelecekbirköprüdür,bugündenyarınauzanan…Tarihisebuköprününtemeltaşıdır,birtoplumunbağlarınısıkısıkıyatutupyaşatan.Tari-himizinarkasokaklarındaunutulanoncakahramanvekahramanlıköykülerivardırkibugünümüzeışıktutan.Buparıltılısokaklardakısabiryolculuğanedersiniz?

Yıl 1918 İstanbul Beylerbeyi Sarayı…

31Martisyanıylatahttanindirilenve9yıldırgözetimaltındayaşayanAbdülhamidHan’ınBeylerbeyiSarayı’ndamisafirlerivardır.İttihatveTerakki-ninikikudretlilideriEnverveTalatPaşa’lar,sabık(eski)padişahtanI.DünyaSavaşınıngidişatından,OsmanlıDevleti’nindurumunavesavaşınsonundaya-pılabileceklerhakkındafikiralmakiçinhuzurundadırlar.

AbdülhamidHanherzamankimisafirperverliğiylekonuklarınıkarşı-ladı.Hastaydı,hastalığı iyice ilerlemişti.Bir ikihalhatır cümlesinden sonrasözeAbdülhamidHanbaşladı.Şimdifırtınalıbirdenizdeyizvegemimizbat-madanbendensahilenasılsağsalimyanaşırsınızdiyesoruyorsunuz.Ben33yıldinime,devletimevemilletimehizmetettim.Dünya siyasetininbugünkübüyüksavaşanedenolacağınıtahttailkçıktığımgünlerdegörmekteydim.33yılboyuncabuanıbekledim.Büyükdevletlerarasındakirekabettenfaydalandım.Bazıdevletlereufaktavizlerverdiysembununiçindi.DonanmayıHaliç’eçektir-diysembununiçindi.

Biliyordum,büyükdevletlerbirbirleriylekıyasıyasavaşacakveosavaşsı-rasındavazgeçilmezbirmüttefikolursakağırlığımızıortayakoyacaktıkvesavaştangüçlenerekgalibiyetleçıkacaktık.Heyhatkisavaşbaşladığındabentahttanin-dirilmiştim.Birsarayındörtduvarıarasındagözetimaltındayaşıyorum.Almanyasafındasavaşakatıldık,oysakiAlmanya’nınolanaklarıkısıtlıvebizmağlubiyetedoğrugidiyoruz.AbdülhamidHansözlerinibitirdiktensonramüsaadeisteyerekağırcayanodayageçti.Kendindedahafazlakonuşacaktakatibulamamıştı.Geçtiğiodadaseccadesini serdivenamazınıedaetti.NamazdansonraeliniaçarakRabb’ineşöyle yalvardı. “Ya Rabb’im bana yapılanlardan dolayı şikâyetçiyim. Nefsim

adınadeğil,dinim,devletimvemille-timiçinşikâyetçiyim.YaRabbimdev-letimiz her cephede yenilgiler alıyor.Başkentimiz düşman süngüsününtehdidi altında. Şu günahkâr, zayıfve ihtiyarkulunaİstanbul’unişgalinigöstermektense canını al.” Yanağın-dansüzülenbirkaçdamlayaşlayerin-denusulcakalktıvedinlenmeodasınageçti. UluHakan’ın duası kabul ola-cakve İstanbul’undüşmankuvvetle-rince işgalinden aylar önce 10 Şubat1918’dehakkınrahmetinekavuşacak-tı.

Ulu Hakan 1842’de doğ-muş iyi bir eğitim alarak yetişmişti.1876’da 34 yaşında Osmanlı tahtınaoturmuştu.İlerigörüşlüydü.Gençvedinamik bir sultandı. Osmanlı ülke-sininheryerindebüyükbirkalkınmahareketibaşlattı.Ülkeninhervila-yetine yeni ve modern okullaraçtı. Günümüzdeki Mesleki veteknik okullar onun çalışma-larıyla eğitim hayatına başla-mıştı. Avrupa’ya birçok alandaöğrencilergönderdi.AbdülhamidHançokiyibiliyordukibirmil-let ancak eğitimle kalkınırdı.Bağdat-Hicaz Demiryolu hattı,ülkenin her bir yanına döşenentelgraf hattı gibi büyük proje-leri hayata geçirdi. Hatta Ana-dolu’yu Avrupa kıtasına bağla-yacak olan Boğaz Köprüsü’nünprojelerini başlatmış, çizimleriyapılmışancaktahttanindirilin-ce bu proje hayat bulamamıştı.

45

TARİH

AbdülhamidHan,odevirdeİstanbul’unsusorununuçöz-dü.Çanakkaleveİstanbul’unolasıbirsaldırıyadayanmasıiçinÇanakkale’yemüstahkemmevzileryaparak,büyüksa-vaştoplarıdöktürdü.AbdülhamidHanaynızamandabü-yükbirsiyasidehaydı.SiyasetiniAvrupa içlerindenOrtaAsya veUzakDoğu’yauzatıyor vedâhiyanepolitikalarlaOsmanlı’yıparçalamaküzerindebirleşenbatılıdevletleribirbirindenkopartıyordu.GününbirkaçsaatidışındatümvaktiniMilletine,Devletine hizmetle geçirenUluHakanaynızamandamükemmelbirmarangozustasıydı.Yaptığıeserler,görenlerdebüyükbirhayranlıkuyandırırdı.

Üstün bir ahlakave maneviyata sahiptiUluHakan.Bizzatken-di cebinden fakirlerebüyük yardımlar ya-par,özellikledeyetimçocuklaraayrıbirşef-katgösterirdi.Bugün-kü Darülaceze onunyardım ve desteğiylebinlerce yetim çocu-ğahemevhemokulolmuştu.

YahudilerFilistinbölgesindetopraksatınalmakiçinUluHakan’ainanılmazmeblağlardaparalarteklifetmişvebuteklifisunanYahudiheyeti-neAbdülhamidHanşumükemmelcevabıvermişti:“Benbirkarışdahiolsavatantoprağınısatmam.Zira

buvatanbanadeğil,milletimeaittir.Milletimdebutop-raklarıancakaldığıfiyataverir.Çünkübutopraklarkanlaalınmıştır,kanlaverilir.”

1909’da31MartisyanısırasındasarayayürüyenHarekâtordusunakarşıherhangibirdirenişgöstermemiş-ti.BizzatkendisinikoruyanonbinkişilikHassaOrdusu-nunKumandanıTahirPaşaUluHakan’danizinverinbiremrinizle size karşı olan bu orduyu dağıtayım, ısrarınakarşınilahikadererazıolacağınıbelirtmiş,beyhudekardeşkanınındökülmesineşiddetlekarşıçıkmıştı.

33yıllıksaltanatıboyuncadevletikudret-leyaşatan,buuğurdavarınıyoğunu,gecesinigündüzüne katanUluHakanınkendisindensonraki dokuz yılda devletin içine düştüğüsıkıntılıdurumvekaybettiğitopraklarbede-ninivekalbiniiyiceyormuştu.Hastalığıiyi-ceartmıştı.10Şubat1918günüyatağındançıkamayacak duruma gelmişti. Yatağındanamazınıedaettiktensonratümailefertle-riniodasınaçağırdı.Bilinciyerindeydiamakonuşacakhâlikalmamıştı.Gözleriyletektek herkesle vedalaştı. Son olarak Allahkelimesini sesli söyledikten sonra başıhafifçe yana düştü. Ulu Hakan hakkınrahmetine yürümüştü. Cenazesi devlettöreniyapılarakİstanbul’daII.MahmudTürbesine defnedildi. Cenaze töreninehalk büyükbir katılımgöstermiş, göz-yaşlarıyladefnedilmiştir.

Büyük siyasi dehası, üstün ahla-kı ve maneviyatıyla Sultan Abdülha-mid Han tarihimizdeki yerini almıştı.Bugün bizlere düşen ise AbdülhamidHan’ın bu üstün yönlerini günümüzden

geleceğimizeyansıtmaktır.Unutulmamalı-dırkihiçbirşeygeçmiştenbağımsızdeğildir

vezaferunutanlarındeğilhatırlayanlarındır.

46

ŞUBAT / 2017

SANAT

Geceninkörbuçuğundabuihtiyarbunakhâlâneyapıyordu?Oysakarşıkaldırımdakendisiniizleyenbirçiftgözü,üzerineoynadığısonganyan,solcebindekipiyangobileti,buşaşılasıelektrikfaturasıihtiyarkadarheyecanlan-dırmıyordu. Son üç gündür gözetlediği bu evdeki ihtiyar,eskifilmlerdegeceyarısınıbekleyipkurbanolarakseçilenvenihayetindeölümlebitenoartistikkarakterlerinsonka-relerinebenziyordu;gölgeleriçindegörünenperdearkasıhaliile.

Neyse ki ramazan ayı geçmişti. Sabahın henüzkaranlıkilksaatlerindeinsanlarısahuradavetedendavulsesleri ile sanki tümhırsızlar içindemesaibitimsaatinigösterenboruötüyordu.Sanayişehirlerinehasborusesibumalhırsızlığı içingelenadamlaratitrete titreteyalnızkuladeğil,Yaradan’adabirşeyborçlanmışolduklarınıha-tırlatıyordu.Çocukluğuişte,henüzhelallokmanıntüken-mediğiküçükbirfabrikaşehrindegeçmişti.Babalarınevedönüşünümüjdeleyenborusesleriyle,hakikatenkellifellibiradamınağzınagötürdüğüuzunveortasıdelik,yuvarlakbirnesneyiüflediğinihayalederdi.Semaver’deAliolurdu,tatlı sohbetlerbölerdiancakdüşlerini.Şimdiöylemiya,uykularkalmadıbölünecekkadar.Herkesbiratıklabaş-lamadımıyolculuğuna,bazılarıaslınadönüyor işte,diyeteselliederdikendini,kalbinikarartmadanyalanlar.

Ramazandaişleryakesatgiderdi,yaaceleyegelir-di.Sahurakalkanlarınbirbiryananlambalarınınsokağavuran ışığındaogünkühasılatınkısagünkarıolduğunudüşünerekyürüyenbuadamlar,evdeçocuklarınaçikolatagötürenbirbabakadarhelal,haramkavramınaaşinaidi-ler.Buelzemhisolmasaidibelkideaçkalacaklardı.Öyle

yaçalmayıalışkanlıkedinmişhastalardışındahırsızlıkya-panlarındabirgerekçelerivardıelbette.

Şuanonuişindenedendavulsesleriyoktu.Yap-tığı son araştırmalarda mum dibine ışık vermez atasö-zündenhareketedereketrafındakimumlarabakınıyordu.Vermelilerdiçünkünicezamandırkaranlıktaydı.Günler-dirtereddütler,soruişaretleriyüzündenbirnihayeteula-şamadığıbusonkararıalıp,sokağınengösterişlimarke-tinedoğruyollandı.Amacınikotinlebeyniniaçmaktı.Birpaket sigara alıpkasaya yöneldi.Kasakuyruğunagirmişamcanınişiuzunsürecekgibiydi.Birazdayaşınınvermişolduğuunutkanlıklaolacakelindekierzaklistesinetekrartekrarbakıp,aldıklarınınüzerinikırmızıkalemleçiziyor-du.Bulamadıklarınıiseboşbırakıyordu.Doğruya,buradayoksabaşkayerdenalır.Veresiyedeğil,parasıolanınbudünyada keyfi yerindeydi.Olmayanın ne aradığı çok şeyoluyordu,nedeolsaalabiliyordu.

Yeşilzeytin,

Kaşarpeyniri,

Pastırma…

Tamamlarvekırmızı çizgilerledolmuş listeuzu-yordauzuyordu.Sinirlenmeyebaşlamıştı.Beyamcaeksikyiyeceklerin gelip gelmeyeceğini sorarken, kasa görevlisidesıkılmışolacakkifişikesipelinetutuşturuverdi.İhtiyarınaklındaisehâlâbulamadığıtamyağlıbeyazpeynirvardı.Onagöreherşeyenhalisindenolmalıydı.Ucuzmal;kötümal,derdihep.Ucuzyakesinbirbityeniğivardır.Üretil-diğiyerpistir.Karaböceklerdolaşırucuzmalınüzerinde.Üretenlerişelbisesigiymemiş,eldivensizişçilerdir.Yapa-halıöylemidir?Bilinmezamaöyledirmuhtemelen.

ANAHTAR

47

SANAT

Canan OLPAK KOÇ Ankara Personel Eğitim Merkezi

Öğretmeni

İhtiyar,birtaraftantorbalaradoldurduğuerzağınıellerinealmayaçalışırken,diğeryandanlistesinivekale-mini cebine yerleştiriyordu.O sırada cebininkılıfı dışarıçıktı ve o gürültüde duyulması pek de ihtimal dâhilindeolmayanbirpıtsesiileanahtarıyeredüştü.İhtiyarbununfarkınavarmadıbile.

Hemenarkasındaolduğuiçinaslındatamoandabunugörmüştü.Fakatiçindenadamaanahtarınıdüşürdü-ğünüsöylemekgelmedi.Senelercekişiselgelişimkitapla-rındaokutulmuştubuöğreti.İçindennegeliyorsaonuyap.Çünkübuseninhayatın…Onunbutürkitaplarıokumadığımuhakkaktı.Şuhaldesöylememenedeniancaksonaylar-da çektiği para sıkıntısına ve işsizliğe dayandırılabilirdi.Aklınahemenşuanyaptığıgayriahlakihareketgelmemiş-ti.Gayet iyiniyetli, ihtiyarıntorbaları taşımasınayardımetti.Oiyibirçocuktu;büyüdü,iyibiradam,iyibirdeva-tandaşoldu.Amabukadariyiolmasınarağmenhalaişsizgüçsüz,beşparasız,hiçbiryereaitdeğildi.Oiyibirisiydi.Bunedenleneailesinenedevletekarşıgelebilir,onlardanhaktalepedemezdi.O,iyibirisiydiveyalnıziyilerkölegibi

yaşıyorduözvatanında.Fikrideğiştibirden.Demekkikö-tüydü.Şeytanilemelekuzlaştı.Kötününiyisiydi.

Usulca eğildi. Hiçbir şey olmamış gibi anahta-rımuhtemelen ihtiyarın rahmetli karısının ördüğü belikşeklindekiipindentutupaldı,aldığıgibidecebineindirdi.Omzundakimeleklerdengünahıyazanabirazbeklemesinisöylediveaslındazatenbiliyordubekleyeceğini.Küçükbirçocukken gittiği cami kurslarında hoca söylemişti. Allahsabrederbekler,kulumdönermidiye.Meleklerde tem-bihli olurmuşaceledavranmamalarıkonusunda.Yardımetmiştiyayazılmıştırosevaphanesine.Günahcebimdey-di. Cebi sahip olmadığı bir evin anahtarı ile tanışmıştı.Çocukluğundaannesigezmeyegider,anahtarıdayanındagötürürdü.Niyebizevermiyorsundediğinde,benyokkenevidağıtırsınızdiyebirbahaneuydururdu.Sonradananla-mıştıkibabasıarasıraevdegayriahlakiişleryapar,annesidehepbasmakistermişonu...

YazımızındevamıMartayıSanatsayfasındayayın-lanacaktır.Görüşmekdileğiyle...

48

ŞUBAT / 2017

EDEBİYAT

EDEP YA HU….

49

Edebiyatıntoplumilebağıkuvvetlidir.İnsanınözündenaldığıilhamınıtoplumundinamikleriileener-jiyedönüştürür.Açığaçıkanbuenerji,değiştirenvedö-nüştürenbirkodolaraktoplumadöner.Bireserdeelealınanhususun toplumdadahaöncedenvukubulmuşolmasıyadabulabilecekolmasıkarşımızasosyalgerçek-liğinkurmacailebağınıçıkarır.Edebieserinyansımasınıtoplumdagörmekyazaraveşaireahlakibirsorumlulukyüklemişvedolayısıileedebiyat-ahlakilişkisiönemka-zanmıştır.

Ahlak konusunda toplumun genel kabulü ileahlakın yasaları teorik olarak örtüşse de kullanımdaörtüşmediği görülebilir. Topluma sirayet etmiş edebieserinbireydentoplumagenelahlakiçinnedereceet-kiliolacağıöncekidönemlerdetartışılmıştır.Bukonu-dadiğerbirsorunyazarınözgürlüğüileahlakiilkelereuymak zorunluluğunun kimi zaman çelişmesi olarakgörülmüştür.Buikisorunçerçevesindeedebieserlerinbireyve toplumahlakı için faydazarar terazisindenetarafıağırlaştırdığıkonuşulmuşvetartışılmıştır.

EdebiyatteorisininilkkitabıkabuledilenPoetika’daAristoteles,edebiyatınhayatıyansıttığışeklindebirta-nımdanyolaçıkar.İlkedebieserkabuledilentraged-yalarınişlevindenbahsedenbukitaptabutürün“uyan-dırdığı korku ve acıma duygusuyla ruhu tutkulardantemizlemek”gibibir göreviolduğu söylenir.Bu temelişlevleberaberedebiyatyüzyıllardıreğitenunsurolmuş-tur.TürkedebiyatındadaTanzimat’tanberiedebiyatıntanımlanmasıvegörevleriçeşitliyazarlarcatartışılmış-tır.

Roman,hikâyeveşiirdeyazarınçoğuzamanneanlattığındançoknasılanlattığıüslupçerçevesindeko-nuşulmuştur.Buradabelkideüslubunahlakikıstasıdadeğerlendirmeyealınmışolabilir.Yaniahlakbirşekildeedebiyateleştirisindeölçükabuledilmiştir.Enönemlijargonolarakbukavramı,Tanzimatdönemininhâce-ievveliolarakbilinenAhmetMithatEfendigazeteciveyazarkimliğiilesıksıkdillendirmiştir.Ayrıcaodönemyayınlananeserleringenelahlakauyupuymadıklarınıdatartışır.1297(1880)tarihliŞarkMecmuasındayayınlanan“RomancıveHayat”yazısındaşusorgulamaiçindedir:“Romanvehikâyelerahlak-ıumumiyeiçinmuzırmıdırmüfidmidir?”Yazarıncevaparadığıbusoruyaikifark-lıyorumgetirdiğisöylenir.Bugörüşlerdenilkinegöreedebi eser, ahlak-ı hasene vemelekesiyle ilgili olursafaydalı,ahlak-ıseyyiesinedairolursazararlıdır.Diğeriise insandagörülençirkinvekötühuylar romanlardagösterilirseinsanlarınbukötülüklerdensakınacağıyö-nündedir.

Hace-i Evvelin yazdığı romanların karakterle-rinevekonusunabaktığımızdayazarın insantabiatın-dakiolumsuzyönleriyadatoplumdakikötüişler işle-yenkarakterlerinhalvehareketlerinianlattığıgörülür.Dolayısı ile yukarıdaki görüşlerden ikincisi olan, kötüörnekleri göstererek toplumueğitmektenyanaolduğuanlaşılır.Onagöre“Eğerahlak-ıumumiyeyinekendisiiçinnâfiveyahutyinekendisiiçinmuzırise…”bugerek-lidir.

Bu konuda kafa yoran bir diğer yazar NamıkKemal’dir.Lisan-ıOsmani’ninEdebiyatHakkındaBazıMülahazatı Şamildir” başlıklı yazısında edebiyata ikifarklıgörevyükler.Nef-inasgörevivehayr-ınasgörevi.Yazariçinedebieserahlakilezemininigüçlendirir.Gerekromandagerektiyatrodagereksehikâyedevehattaşi-irde edebiyat toplumun “hüsn-i terbiyesine” hizmetediyorolmalıdır.Zatengeneledebeuygunolmayanşeyedebiyata ait olamazonagöre.Yukarıdaadını andığı-mız yazısında da “Hakikat-i hâlde lafzen edebiyatınme’haz-ı iştikâkıedeb ise, manen edebinmasdar-ı in-tişârıedebiyattır.”der.

MizancıMuradiseherikiyazarımızgibiTanzimatdönemindeyaşamıştır.Dönemindebirçokgörüşemu-halefeti ileünlenenyazar, edebiyatın işlevikonusundada farklıdüşüncelerönesürmüştür.Onagöredeedebieser ahlakla yürümelidir ancak bu yürüyüşte İslamikurallara da riayet edilmelidir. Özellikle ünlü romanıTurfandamıyoksaTurfamıdabugörüşbaskınolarakişlenmiştir.

Edebiyat-ıahlakiyekavramıdaMizancıMuradkullanır. Yaptığı öneriler ile hem ahlakın edebiyatta-ki yerini gösterirhemde teorikurar.Çünküonagöre“Edebiyat,birkavmin terceme-iahvâli vehayat-ıma-neviyesidir.”Edebiyatçınınvazifeside“tehzib-iahlak”tır.Yaniedebeuyguneseredebieserolur.KahramanlarAhmetMithat’ıngösterdiğigibikötüörnekolaraksunulanki-şilerdeğil,toplumunörnekalacağıkişilerolmalıdır.Vebu kahramanlar kazanınca roman sonlanmalıdır. Butezliromanınilkadımlarındandır.

Yukarıdaedebiyatanlayışlarındanbazıalıntıla-malaryaptığımızedebiyat-ahlakilişkisindebir‘’değer’’olarakahlakınyalnızedebiyatındeğil,bütüntoplumunkabullendiğibirdeğerolduğugörülür.

Canan OLPAK KOÇAnkara Personel Eğitim Merkezi

Öğretmeni

EDEBİYAT

50

ŞUBAT / 2017

KİTAP

ÖNERİLERİ

BİLİM AHLAKI, ALBERT BAYET, MAVİÇATI YAYINLARI, 2016

Bilimin ahlak alanında etkileri ne olabilir? Toplumların yö-netimi, bireysel bilinçlerin sessiz yaşamıyla ilgili olarak on-dan ne bekleyebiliriz? Kimileri, bu soruya hemen hiçbir şey, diyerek cevap veriyorlar: Bilim ahlaka aykırıdır, bu yönüyle insana kötülük eder. Onları düşüncelerine göre bilim; öldür-me güçlerimizi çoğaltmakta, insanı makineye köle etmekte, kinin, nefretin, ahmaklığın, budalalığın eline tehlikeli silahlar vermekte; insanların iyiliği için çalışır görünerek, lüksü, aç gözlülüğü, doymazlığı daha da azdırmaktadır. Ondan insanlık yararına sıkı bir düzen beklemeyelim, yapabiliyorsak onu sıkı bir düzen altına alalım. Kimileri de bu konuda daha bir yumu-şak davranıyorlar. Bilimi suçlamıyor, hatta seviyorlar onu; bi-limden, sağlık işleri için bir takım teknik bilgiler, ya da ekonomik düzen için birtakım beceriler istiyorlar. Ancak bilimin bir kural koymasına, bir ideal sunmasına gelemiyorlar. Onlara göre bi-lim, özü gereği, sadece görür, asla yargılamaz. Ahlaka aykırı değil, sade ahlak dışıdır.

AYDINLARIN İHANETİ, JULİEN BENDA, DOĞU-BATI YAYINCILIK, 2011

Batı’da Aydınlar hakkında ilk kapsamlı eleştiri XX. yüzyı-lın başlarında Julien Bendadan gelir. Benda’ya göre, aydın-ların hakikat duygusu artık zayıflamıştır. Onlar, şimdiler-de siyasi ihtirasların güdümündedirler. İktidarın muhalif görünen sözcüleridir. Esasen kendi gruplarının çıkarlarını kollamak adına da sonsuz bir kin ve nefret duyarlar. “Ben-da’nın tanımına göre gerçek aydınlar kazığa bağlanıp ya-kılma, sürgüne gönderilme, çarmıha gerilme riskine gir-mek durumundadırlar. Bu yüzden de sayıları çok olamaz, gelişimleri belli bir rutine bağlı olamaz.

KİTAPÖNERİLERİ

51

İPE UN SERMEK

DEYİM

Kendisinden bir hizmet beklenen veya verilen görevi yerine getirmesi umulan kişilerin, çeşitli baha-neler öne sürerek yavaş davranmaları yahut işin yapılmasına engel olmaları hâlinde söylenen bu deyim, Nasrettin Hoca’ya atfedilen bir hikâyeden kaynaklanır.

Rivayete göre, Hoca merhumun bir komşusu varmış. Ödünç aldığı eşya yahut araç gereci geri getirmekte ihmalkâr davranır, unutturabilirse hiç geri getirmez yahut o kadar hoyrat kullanırmış ki ne alırsa bozuk, kırık, delik, kopuk, sakat olarak iade edermiş. Hoca bu komşusuna, önceleri hatırını sayarak bir şey söyleyememişse de içten içe öfkelenip artık ödünç bir eşya vermemeye ahdetmiş.

Ertesi gün komşusunu kapıda görünce, “Tamam demiş içinden bu sefer ne istese ver-meyeceğim.”

Adam her zamanki pişkinlikle,

— Hocam, demiş urgan lâzım oldu, sizinkini ödünç alabilir miyim?

Hoca, derhâl bir mazeret uydurmak için zihnini kurcalamışsa da aklına bir çare gelmemiş. O sırada hanımının un elemekte olduğunu görüp,

— Kusura bakma komşu, bizim hanım urgana un serecek.

— Aman hocam, hiç ipe un serilir mi?

— Vallahi komşu, vermeye gönlüm olmayınca ipe un da serilse yeridir!

İskender Pala – İki Dirhem Bir Çekirdek

52

ŞUBAT / 2017

ÇOCUKLARININ MUTLU OLMASINI İSTEYEN ANNELERE -2

Kadir KESKİNEğitimci - Yazar

SofradakidavetlilerinhiçbiriyemeklerinbukadarkötüoluşunuFatmateyzeninyüzünevurup,onuüzmekiste-miyor.Nihayetmisafirler,gelinveoğulyarıaçyarıtoksofradankalkarlar.BeritaraftaFatmateyzeninoğluhanımınınkarşısındasonderecemahcupolmuştur.Yemektensonraadetolduğuüzereacıkahveleriçilir.Fatmateyzeninoğluvegelinimüsaadeisterler,annelerininvemisafirlerinelleriniöperekevdenayrılırlar.

Evdekalanakrabalaryaşananbudurumabiranlamveremezler.Merakiçinde“HayrolaFatmahanım,içimizdeengüzelyemekyapansensin.Seninyaptığınyemekleriyerken

neredeyseparmaklarımızıyiyeceğimizgelirdi.Bugünhastamıydın,yoksabirüzün-tünmüvardı?Yemeklernedenbukadarberbattı?”diye sorarlar.Fatma teyzegayetsakinbirhaldecevapverir:“Hayır,hastafilandeğildim.Üstelikenmutlugünümdü”der.Akrabalardaha şaşkınbirhalde: “Pekâlâbuyemeklerne-yinnesiydiböyle?”dediklerindeFatmateyzetaşıgediğinekoyar:“Oğlum,bundansonrabenimyemeklerimivebenimmeziyetlerimianlatarakgüzelgeliniminkalbinikırsınistemedim”der.

Evetsevgilianneler,hiçkorkmayınoğlumugelinimekaptıra-cağımdiye.Oğlunuzunsizeolansevgisihiçbirzamantükenmez.Çünküinsanlarenuzunannevebabasınıençokdaeşlerbirbiriniseveramaçoksevdiğieşineolansevgisigüngelirnefretedönüşür.İstenmeyenüzücüolaylaryaşanırveailelerdağılır.Neolurkendiellerinizleçocuklarınızınmutluluğunamâniolmayın.Oğlunuzunseverekaldığıeşineyardımcıolunveonlarınmutluluğakavuş-masınayardımcıolunFatmateyzegibi.

Sevgiliçiçeğiburnundatazegelinler,sizdekocanızıkay-nananızdan, görümcenizden kıskanıp, güzel rahatınızı boz-mayın. Dünya var olalıdan beri hiçbir oğlan annesiyle, kızkardeşiyle evlenmemiştir. Çünkü annelere, kız kardeşlere,sütkardeşlerenikâhdüşmez.Beyhudekıskançlıkyüzündenyuvanızıyıkıp,arkanızdaboynubükükçocuklarbırakmayın.Çünküuzunyıllaridareciliğimsüresincebirhiçuğrunakıs-kançlıkyüzündenboşanıp,arkasındaboynubükükçocuklarbırakanailelerbiliyorum.Herkesin evindemutlulukmel-temleriesmesiduasıvetemennisiyle…

53

FIKRALAR

MUTLULUK

Büyük birkedi, kuyru

ğuyla oynayan küçük b

ir

kediyesormuş:

“Nedenkuyruğunukov

alıyorsun?”

Yavrukediyanıtvermi

ş:

“Birkedi içinengüzel

şeyinmutluluk,mutlulu

-

ğundakuyruğumolduğ

unuöğrendim.Bunede

n-

le onu kovalıyorum, y

akaladığımda mutluluğ

a

kavuşacağım.”

Bununüzerineyaşlıked

işöyledemiş:

“Gençkenbendemutlu

luğunkuyruğumolduğu

na

kararvermiştim.Amaş

unufarkettim;nezama

n

onukovalasambendenu

zaklaşıyor,nezamanken

di

işimebaksamheppesim

dengeliyor.”

FIKRALAR

TEMEL MORG GÖREVLİSİ OLURSAAdamhastaneninmorgundacamlara

vurupduruyormuş:-“Ben ölmedim yaşıyorum, çıkarın beni

buradan”diye.MorggörevlisiolanTemeladamınbuses-

leriniduyuncacevapvermiş:-Ulabağırıpdurmaorada,yatyattuğunyerde!

Sendoktordandahamıiyibilecesun...

Kadir KESKİNEğitimci - Yazar

BİZDEN ENSTANTENELER

FATURALARI SON GÜNÜ GELMEDEN ÖDEMEMEK

İKİ SAATMENÜYE BAKIP

ÇAYSİPARİŞ ETMEK

ÇAY DOLDURAN BİRİNİ

GÖRÜNCEÇAYI

HIZLICA İÇMEK

“Ahlak yüreğe girince sonuç olumludur” diyor bir Çin sözü...

İyiliklerinçok,kötülüklerinazolduğuahlaklıbirtoplumdayaşamak,hepimizinortakarzusudur.Böylebirtoplum, bünyesinde huzuru vemutluluğu barındırır. Buözellikleresahiportamlardainsanlarbirbirlerindeneminolur,birbirlerinegüvenduyarlar.Güvenise;sevgi,saygıvekardeşlikduygularınınyeşeripbüyümesinisağlar.

Ahlaklı bir toplumun oluşmasında ve devam et-mesindeherkesinhissesinebirsorumlulukdüşer.Evrendebirnoktaolankendinefsimizdenbaşlayıp;ailemiz,yakın-larımız,tanıdıklarımızvetanımadıklarımızdantoplumunbütününekadaryayılanbirdaireniniçindekiherhalkadayapabileceklerimiz,yapmakzorundaolduklarımızvardır.

Ahlakla ilgili ilk sorumluluğumuz, kendi ahlakyapımızın üzerine eğilmektir. İnsanın kendisini tarafsızbirgözle incelemesi, iyivekötütaraflarınıortayaçıkarıponlarlayüzleşmesikolaydeğildir.Ancakatılmasıgerekençokönemlibiradımdır.Ziratoplum,bireylerdenmeydanagelir.Ahlaklıbireyler,birarayagelerekahlaklıtoplumlarıoluştururlar.

AHLAKLI TOPLUM

54

ŞUBAT / 2017

KÖŞE

YAZISI

AHLAKLI TOPLUM

Sorumluluksıralamasındakendimizdensonraçocuk-larımızveailemizyeralır.Evlatlarımızıiyiyetiştiripahlaklıbireylerolarak toplumaarmağanetmek, insanolarakenöncelikligörevlerimizdenbiridir.

Herkesin,hatasınınbedelinikendisininödeyeceğidoğruolsadabugerçekgördüğümüz,farkındaolduğumuzkötülüklerkarşısındasessizkalmamızgerektiğianlamınagelmez. Birey ve toplum, iyiliklerin ve kötülüklerin doğ-rudanmuhatabıolmadığı zamanlardabiledolaylı olarakonlarınetkilerinemaruzkalır.Ortayaçıkansonuçlardan,sonuçlarıntetiklediğiolguveolaylardanfarkınavarmasabile etkilenir. O etkilenmezse yakınları, tanıdıkları etki-lenirler.Birey,alacağısonnefesitükettiğindetoplumdanzamanıgelincenasiplerinialacakolanneslinigeridebıra-karakbudünyadangöçüpgider.

Hiçbir şey önemsiz değildir. Nasıl küçükken elatılmayanzararlıbitkiler,zamanlakökbudaksalarakgüçyetmezdurumageliyorsa, vaktinde çözülmesikolayolansorunlar,engellenmesikolayolankötülüklerdebüyüyerekiçinden çıkılmaz hâle gelebilir. Varlığıyla birçok insanınhayatınıetkiler.Sonrakinesiller içindekötüörnekoluş-turur.Kötühuyların,kötüdavranışlarınaksine,iyiliklerinteşvik edilmesi ve artırılması, toplumların mutluluğunayardımeder.Geleceknesillerinmutluluğuiçindeyatırımolur.

Başkalarını iyiliğe teşvik etmek, kötüleri engelle-meyeçalışmak,önemlibirsorumlulukvegörevdir.İnsanınkendi hatalarını görmesi ve kabullenmesi, başkalarınınhatalarınıgörüpkabullenmesindendahazordur.Bunuba-şarabilmekiçinbizeaynatutacakinsanlaraihtiyaçduyarız.İnsan insanın aynasıdır.Bu görev öncelikle dostlarımızadüşer.Ancakbazendüşmanlarımızındabukonudabizefazlasıyla yardımcı oldukları görülür. Bizi incitmek iste-meyendostlarımızınaksineonlar,hatalarımızıvekusurlutaraflarımızı,yüzümüzekarşıaçıksözlülükleifadeedebi-lirler.

İşittiklerimizihemen reddetmektense, bazenku-lağımızdakipamuğuçıkarmakiyiolur.Eleştirilmek,rahat-sızedicidir.Ancak,bazenkendimizidüzeltmekveyanlış-tandönebilmekiçinbüyükbirfırsatoluşturur.Bacağımızadolananyılanıbizeihbaredenlerisuçlamalımıyoksaonlarateşekkürmüetmeliyiz?

Uzunasırlarboyuncagüzelahlakıylaanılanbirmilletinevlatlarıolarak,busıfatalayıkolmakvelayıkkalmakdileğiyle...

Necla ZORLUCeza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü

Yetişkin Eğitim Bürosu Öğretmeni

55

KÖŞE

YAZISI

56

ŞUBAT / 2017

SPOR

E-SPOR

57

SPOR

Spordeyinceherkesinaklınagelen,kurallarıön-ceden belirlenmiş bireysel veya takım halinde yapılan,genelliklerekabetedayalıyarışmavemükemmelliğeulaş-makiçinyapılanfizikselveyazihinselaktiviteolduğudur.

Spordalları,güngeçtikçebüyüyorveçeşitleniyor.Fakat son zamanlarda E-Spor kavramı çokça işitilmekteve 2020 olimpiyatlarında yer alması bile planlanmakta-dır.Kısacasıe-spordiyenitelendirilenülkemizdışındaçokönemverilen,onlineoyunlarüzerinekurulubirspordalı.Dünyadaprofesyonelolarakligleriolanoyunlarinanılmazpopüler,starcraft,leagueoflegends,fifavecounter-strikebunlardanbaşlıcaları,enson leagueof legendsbuoyun-ların izleyici sayılarının fazla olması e-sporun ne kadarönemarzettiğinigöstermektedir.Özelliklesondönemdebire-sporfuryasınınbulunduğunuvebufuryanındahızlabüyüdüğünü rahatlıkla görebiliyoruz. League of Legendsadlıoyununkatkılarıyla,Uluslararasıboyuttayükselenbusektör,heryıliçerisineyenitakımlaralıyorveyepyenitur-nuvalardüzenliyor.Bunlarlabirliktehiçşüphesiz,destek-leyiciyatırımlarıdagüngeçtikçedahadafazlalaşıyor.

Spor, yaşadığımız dünyada hızla gelişirken, artıkelektroniksporlardaaynıtempodagelişiyorvegünlergeç-tikçetopluluklarıvedestekçileriartıyor.Elektroniksporlar,2000’lerin başından 2010’un sonuna doğru müthiş birivmeyakalayarakgelişti.

Dünya’daki ilk video oyunları turnuvasının,1972’deSpacewarilebaşlayıp,‘90’larınbaşındabirinternetoyunuolanNetrekiledevamettiğinidüşündüğümüzde,as-lındaelektroniksporların,bizlerdahayenivideooyunlarıylailktanıştığımızodönemekadargelmesi,elektroniksporlartarihininnekadareskiyedayandığınıaçıkçagöstermektedir.ElektronikSporlar’ınilkturnuvası1994yılındaDreamhack

tarafındangerçekleştivebuturnuvayasadece40kişikatıl-dı.Heryılbusayıgittikçeartarak,2014’tekiaynıturnuva-yatekilolaraktoplam26bin672kişikatılarakElektronikSporlar’ınbualandabüyümesineyolaçmasınavekendineekolarakbirpazarvesektörkazandırmasınısağladı.

E-Sporcuolabilmekseçokbaşkabirdurum.Önce-likleTürkiye’deLeagueofLegendsüzerindenyürüyenbudurumsağlıkmüdürlüklerindenalacağınızbiradetsağlıkraporu ve ertesindekimlikbilgilerinizle başlıyor.Bubil-gileri vebelli başlıbazımateryalleri,LeagueofLegends’ınbağlıolduğuRiotGames’eveSporFederasyonlarınaileterek,rahatbirşekildee-sporculisansınasahipolabiliyorsunuz.

Bir e-sporcunun en büyükmeziyeti hiç şüphesizsabırdır.Ayrıcabire-sporcununönceliklesabırlıolmayıvedoğrudüşünmeyiöğrenmesigerekiyor.Aynızamandabire-sporcununenbüyükyardımcısıözelliklee-sporcuolmayolları üzerinde hırstan geçiyor. Hırssız bir sporcununatanherhangibirdamarıyokturvee-sporcudabudüzey-desınırlarıbilinenbirhırsasahipolmakdurumundadır.Aksidurumdaherhangibir şekildeyükselmeyidebekle-yemez.Hırs,hemhatalarıöğreticikılarhemdebaşarıyagidenyoldaunutulmazadımlaratmanızısağlar.

Spordalları,güngeçtikçebüyüyorveçeşitleniyor.Özelliklesondönemdebire-sporfuryasınınbulunduğunuvebufuryanındahızlabüyüdüğünürahatlıklagörebiliyo-ruz.Bunlarlabirliktehiçşüphesiz,destekleyiciyatırımlarıdagüngeçtikçedahadafazlalaşıyor.

Derleyen: Ferhat ÇELİKERVan M Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu

Öğretmeni

58

ŞUBAT / 2017

SİZDEN GELENLER

KAR Gecenin karanlığı, insanların kusurlarını örtemiyor ne yazık ki. Ruhum nasıl da çaresiz kalıyor gecenin karşısında. Ah kar, gecemin taneleri... Gecenin bu saatinde karın seyri, ne büyük sakinlik getiriyor sessizliğe. Kar taneleri uçuşarak konuyor eri-dikleri yere. Hele de geceye örtü olurken bambaşka bir ruh salgılıyor ta derinden.

Gece böylesi zamanlarda ıssızlığı çalar uğultuyla. Laf olsun diye değildir söyle-dikleri. Konuşturmaz tamam ama düşündürür seni derinden. Derinden derine salar seni senin ruhuna. Adım adım yol alırsın ruhunda. Ondan öğrendiğin gibi sessiz sa-kinsindir. Öylece gidersin de hiç yüzleşemezsin. Arsızlığa izin vermez. Onun için sa-kindir, onun için sessiz. Dokunulası değildir tazeliği. Derin derin çekersin kokusunu da hiç kesilmezsin nefesten. Hafiftir onun hafifliği, senin gözünü yüreğini rahatlatır. Bu rahatlık yorar sonra seni, onun yorulmayan hâliyle. Gökyüzünün elleri nasıl bu kadar hassas olup da öylece salar bütün taneleri. O yağar sen bakarsın. Ne almak is-tediğini bilmeden, sana neyi nasıl verdiğini görmeden öylece bakarsın. Zaten hâli de baktırasıdır. Hele de sokak lambasının beyaz değilde kırmızıysa ışığı ya da dolunay aydınlatıyorsa odanın bahçesini apaydınlık, işte bütün güzelliklerin o an için orada buluştuğunu sanırsın.

Karı izlerken dalarsın derinlere. Gökyüzünün ve denizin derinliği gibidir hâli. Gidersin, gidersin de bitmez. Tıpkı düşünce misalidir farkına varamadan aldığın yol. Sonra ayrılırsın birden bire. Tekrar uçuşan taneleri izlemeye başlarsın. Düşüyorlar mı dökülüyorlar mı anlamazsın. Hele bir de taneler yukarı doğru harekete geçmişse manzara bambaşka bir duygu oluşturur. Sanırsın kar bahçeden gökyüzüne doğru ya-ğıyor. Taneler hızlı hızlı çıkarlar bu sefer ve neyin ters neyin düz olduğu anlaşılmaz o an. Tıpkı dünya gibi. Sonra yine ahengine geri döner her şey. Yine aynı sakinlik ve ses-sizliktir senin de döndüğün. Olanca ıssızlığınla seni hiç terk etmeyen en vefalı dostun yalnızlıkla yeniden sarmaş dolaş olursun.

HükümlüMurat KARDAŞ

Burdur Açık Ceza İnfaz Kurumu

‘’Yakınlık, uzaklıktan daha sıkıntılıdır. Çünkü her yakınlıkta kaybetme korkusu, uzaklıkta ise kavuşma ümidi vardır.’’

Paulo Coelho