Yavuz Selim AVCIOĞLU-Türkiye'de Kurbağa Yetiştiriciliği
Transcript of Yavuz Selim AVCIOĞLU-Türkiye'de Kurbağa Yetiştiriciliği
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
1/60
I
TC.
KARADENZ TEKNK NVERSTES
FEN FAKLTES
BYOLOJ BLM
TRKYEDE KURBAA YETTRCL
YAVUZ SELM AVCIOLU
OCAK- 2013
TRABZON
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
2/60
II
NDEKLER
Sayfa
No
NSZ................................................................................................................................... I
EKLLER DZN ...................................................................................................... VI
TABLOLAR DZN .................................................................................................. VII
ZET .................................................................................................................................. VIII
1. GENEL BLGLER........................................................................................................... 1
1.1. GR ......................................................................................................................... 1
1.2. AMFBLER.............................................................................................................. 2
1.2.1. Balca zellikleri ........................................................................................... 2
1.2.2. Deri ve Bezler .................................................................................................. 2
1.2.3. skelet .............................................................................................................. 3
1.2.4. Sindirim organlar............................................................................................ 3
1.2.5. Solunum Sistemi.............................................................................................. 3
1.2.6. Dolam Sistemi............................................................................................... 3
1.2.7. Duyu Organlar ................................................................................................ 4
1.2.8. Amfibilerin Snflandrlmas .......................................................................... 4
1.3. Anura (Kuyruksuz Kurbaalar) .............................................................................. 5
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
3/60
III
1.3.1. Cins ve Trlerin Genel Biyolojisi ........................................................................ 5
1.3.2. Yaadklar Ortam ................................................................................................ 5
1.3.3. Ses Keseleri .......................................................................................................... 5
1.3.4. iftleme .............................................................................................................. 5
1.3.5. Yumurtalar ........................................................................................................... 6
1.3.6. Larvalar ................................................................................................................ 6
1.4. Ranidae Familyas................................................................................................... 7
1.4.1. Rana (Linnaeus, 1758).................................................................................... 7
2. EKONOMK AIDAN KULLANILAN KURBAA TRLER ................................ 7
2.1. Pelophylax ridibundus (Ova Kurbaas) (Pallas, 1771) ...................................... 11
2.1.1 Morfolojik Karakterler: ....................................................................................... 11
2.1.2. Ekolojik-Biyolojik zellikler ........................................................................ 11
2.1.3. Trkiyede Bulunduu Yerler....................................................................... 12
2.2. Pelophylax bedriagae(Levanten Kurbaas) (Camerano, 1882) ......................... 12
2.3. Rana dalmatina (evik Kurbaa) (Bonaparte, 1839).......................................... 13
2.3.1. Morfolojik Karakterler ....................................................................................... 13
2.3.2. Ekolojik-Biyolojik zellikler ........................................................................ 14
2.3.3. Trkiyede Bulunduu Yerler....................................................................... 15
2.4. Rana macrocnemis (Uluda Kurbaas) (Boulenger, 1885) ............................... 15
2.4.1. Morfolojik Karakterler ....................................................................................... 15
2.4.2. Ekolojik-Biyolojik zellikler ........................................................................ 16
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
4/60
IV
2.4.3. Trkiyede Bulunduu Yerler....................................................................... 16
2.5. Rana camerani (erit Kurbaa) (Boulenger, 1886)............................................. 16
2.5.1. Morfolojik Karakterler .................................................................................. 16
2.5.2. Trkiyede Bulunduu Yerler....................................................................... 17
2.6. Rana holtzi (Toros Kurbaa) (Werner, 1898)...................................................... 17
2.6.1. Morfolojik Karakterler ....................................................................................... 17
2.6.2. Trkiyede Bulunduu Yerler....................................................................... 18
3. KURBAA ETNN BLEM ................................................................................. 18
3.1. Kurbaa Etinin Yenilebilir Ksmlar ................................................................... 21
4. KURBAA YETTRCL .................................................................................. 22
4.1. Trkiyede Kurbaa Yetitiricilii........................................................................ 22
5. RETM YERNN HAZIRLANMASI...................................................................... 23
5.1. Kurbaa Yetitiricilii in Uygun klim artlar ................................................. 23
5.2. Havuzlarda Yetitiricilik....................................................................................... 23
5.3. Yetitirme Havuzlar ............................................................................................. 24
5.3.1. Yumurtlama Havuzlar .................................................................................. 25
5.3.2. Kuluka Havuzlar ......................................................................................... 26
5.3.3. Tadpol-Larva (riba) Havuzlar.................................................................... 28
5.3.4. Gen Yavru Havuzlar ................................................................................... 28
5.3.5. Yetikin Havuzlar ......................................................................................... 30
5.3.6. D Havuzlarda Bytme............................................................................... 31
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
5/60
V
5.7. Su Kalitesi ve Su Miktar ...................................................................................... 34
6. DAMIZLIK SEM VE YETTRME .................................................................... 35
6.1. Yem retimi ......................................................................................................... 36
7. HASAT......................................................................................................................... 39
8. EKONOMK DURUM ................................................................................................ 39
9. KURBAA YETTRCLNDE KARILAILABLECEK PROBLEMLER.. 40
10. DONDURULMU KURBAA BACAI RETM ............................................ 41
10.1. Kurbaa Baca hracat, Sat Koullar ve Tketilme ekilleri ..................... 42
11. KURBAALARIN BESLENME DIINDA KULLANILDII ALANLAR......... 46
12. KURBAA HRACATI .......................................................................................... 48
12.1. Kurbaa hracatnda Aranan Kriterler............................................................... 48
13. KAYNAKLAR......................................................................................................... 50
ZGEM......................................................................................................................... 52
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
6/60
VI
EKLLER DZN Sayfa No
ekil 1: Pelophylax ridibundus (Pallas, 1771) = Ova kurbaas, Yeil kurbaa . ................ 8
ekil 2: pelophylax ridibundus............................................................................................... 8
ekil 3:Rana dalmatina (Fitzinger in Bonaparte, 1838) = evik kurbaa. ......................... 9
ekil 4:Rana macrocnemis (Boulenger, 1885) = Krmz kurbaa, Uluda kurbaas . ..... 9
ekil 5:Rana camerani (Boulenger, 1886) = eritli kurbaa (zgr, 2005). ................... 10
ekil 6:Rana holtzi (Werner, 1898) = Toros kurbaas (zgr, 2005). ............................ 10
ekil 7: Kurbaann (1) Vcut Uzunluu, (2) Femur Uzunluu, (3) Tibia ......................... 21
ekil 8: Kurbaa yetitirilmesinin ematik gsterimi (Seymen, 2009). .............................. 24
ekil 9: Kurbaaetinin ilenmesi (zgr, 2005). ............................................................... 43
ekil 10: Kurbaa etinin ilenmesi (zgr, 2005). ............................................................. 43
ekil 11: Temizlenmi kurbaa bacaklar (Sasu, 2004) ..................................................... 45
ekil 12: Paketlenmi ve servise sunulan kurbaa bacaklar (zgr, 2005)....................... 45
ekil 13: Akvaryumlar iin yetitirilen kurbaalardan bazlar (Alpbaz, 2005). ................ 47
ekil 14: Ev hayvan olarak kullanlan albino kurbaalar (Alpbaz, 2005). ........................ 47
ekil 15: Kurbaa derinin aksesuar olarak kullanm (Alpbaz, 2005). ............................... 47
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
7/60
VII
TABLOLAR DZN Sayfa No
Tablo 1 : Kurbaa etinin dier etlere gre kalori asndan karlatrlmas..... 24
Tablo 2 : Kurbaa bacann baz besin eleri ile ilgili deerler 24
Tablo 3 : USDA(United States Department of Agriculture)ya gre taze kurbaa
bacann bileimi . 25
Tablo 4 : Kurbaa larvalar iin hazrlanm rnek yem formlasyonu ... 39
Tablo 5: D havuzlarda retimi yaplan kurbaalarda geliim ve yem tketim deerleri
.. . 40
Tablo 6 : Kurbaa yetitiriciliinde bulunmas gereken zorunlu makine ve ekipmanlar. 52
Tablo 7 : lenmikurbaa bacandaki kimyasal limitler 55
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
8/60
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
9/60
1
1. GENEL BLGLER
1.1. GR
Dnya nfusu gnmzde hzl bir ekilde artarak 6,5 milyara ulamtr. Bu
nfusun beslenme ihtiyalarnn karlanabilmesi mevcut gda kaynaklarn arttrlmasna ve
bu kaynaklarn, bugnn ve yakn gelecein teknolojik gelimelerine uygun ve ekonomik
olarak kullanlmasna baldr. Ayrca insanlarn kltr dzeylerinin gelimesi ile birlikte
dengeli ve salkl beslenmeye verdikleri nem de artmtr. Yeterli ve dengeli
beslenmenin salanabilmesi iin protein ihtiyacnn kanlmaz olduu ve gnlk alnmas
gerekli proteinin te birinin hayvansal kaynakl olmas gereklilii de bilinmektedir
(zgr, 2005).
Deniz ve i sulardan elde edilen eitli balk trleri ve kabuklular yksek oranda
protein ieren su rnlerini olutururlar. Su rnleri alternatif protein kaynaklar ile
kyaslandnda, daha ekonomik besin kayna olduu ve deiik yntemlerle ilenerek
depolandnda da zaman iinde protein deerini yitirmeden tketilme zelliine sahip
olduklar da bilinmektedir(zgr, 2005).
Su rnleri retiminde dnyada olduka iyi konumda olan lkemizde gerekdenizlerden, gerekse de yetitiricilikle elde edilen rnlerin hemen hemen tamam taze
olarak tketime sunulmakta, % 4 balk unu ve ya fabrikalarnda ilenirken, % 10u ise
insan tketimine sunulmak zere su rnleri ileme ve deerlendirme tesislerinde
kullanlmaktadr. Oysa ki dnyada elde edilen su rnlerinin byk bir ksm ilenerek
tketime sunulmakta, bylece rnlerin hem raf mr uzatlmakta, hem de piyasaya farkl
tat ve aromada rn salanarak rn eitlilii salanmaktadr. (zgr, 2005).
Beslenme, canllarn varlklarn srdrebilmeleri iin hayatn balangcndan
gnmze kadar nemini ilk srada korumutur. Eski alarda insan, alk drtsn
gidermek ve yaamak iin avclk yaparak beslenmitir. Fakat iklim koullarnn deimesi,
avn srekli olmay, insan olunu gday kurutma, dumanlama, soukta saklama gibi
besini muhafaza arayna yneltmitir. Gnmzde de dnyann pek ok yerinde su
rnlerinin byk bir blm kaynaa yakn iletmelerde eitli ekillerde ilenerek uzun
bir zaman diliminde tketilmektedir. Bylece avlanan su rnlerinin byk bir blm
kaynandan ok uzaktaki tketiciye ulaabilmektedir(zgr, 2005).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
10/60
2
Trkiyede gl, dere, ay, nehir gibi i sularda ve baz nemli ortamlarda yaayan
pek ok kurbaa tr bulunmaktadr. Kurbaalarn hemen hepsi reme zamanlarnda suya
baml olup, hayatlarnn dier zamanlarnda karada yaamaktadrlar(nan, 2004).
Kurbaalar, ilkbahar ve yaz aylarnda sulara yumurta brakr. Yumurtalarn
brakld baz su ortamlarnn yaz aylarnda kurumas sebebiyle kurbaa yumurta ve
larvalar olumsuz ekilde etkilenmekte ve hatta byk bir ksm lmektedir (nan, 2004).
Trkiye de bulunmakta olan kurbaalarn bazlar; Rana, Hyla, Bufo, Palodytes,
Pelabotes tir. Bu trler ierisinde de Rana nn 4 trnn, Pelophylaxn ise 2 trnn
ekonomik deeri bulunmaktadr. Bunlar; Rana dalmatina (evik K.),Rana macrocnemis
(Uluda K.), Rana camerani (erit K.), Rana holtzi (Toros K.), Pelophylax bedriage
(Levanten K.) ve Pelophylax ridibundus (Ova Kurbaas) dr.
Trkiye deki ihracat canl, donmu bacak, konserve ve taze bacak eklinde olup,
bu ihracatn % 80 ini de donmu bacak ve canl kurbaalar oluturmaktadr. Bu almada
ekonomik deere sahip kurbaalar hakknda genel bilgiler verilecektir (nan, 2004).
1.2. AMFBLER
Gnmzde iki yaamllar, (snf Amphibia) semenderler (takm Urodela,
kuyruklu olanlar), kurbaalar (takm Anura, kuyruksuz olanlar) ve yesiz iki
yaamllar (takm Apoda, bacaksz olanlar, bu iki yaamllar solucan benzeri vcut
yaplar ile tanmlanrlar) olmak zere, yaklak olarak toplam 6.022 tr ile temsil
edilmektedirler. Ayrcaiki yaayllar, amfibiler ya da amfibyumlar olarak da bilinirler.
Amphibia snf,omurgallarnsu dnda yaayan ilk grubunu oluturmaktadr. (zeti ve
Ylmaz, 1994).
1.2.1. Balca zellikleri1.2.2. Deri ve BezlerSudan kara yaamna geite Amfibilerde byk anatomik deiiklikler olmutur.
Bugn yaayan amfibilerin derileri plaktr. Pullu balk derisi yerine, amfibilerde yumuak
ve plak deri grlr. Dier omurgal snflarnda grlen pul, ty, kl gibi yaplar bu
snfta bulunmaz. Amfibi derisi de dier omurgallarda olduu gibi epidermis ve dermis
olmak zere iki tabakadan yaplmtr(zeti ve Ylmaz, 1994).
http://tr.wikipedia.org/wiki/Omurgal%C4%B1larhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Omurgal%C4%B1larhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Omurgal%C4%B1larhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Omurgal%C4%B1lar -
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
11/60
3
Epidermis, ok tabakaldr. En dta ki boynuzsu olup, l hcreler ierir; su
kaybnn nlenmesinde yardmcdr. Bu, kara hayvanlarnn tipik bir zellii olup, birok
semender trnde bulunmaz (zeti ve Ylmaz, 1994).
1.2.3. skeletAmfibiler tipik bir kara hayvan iskeletine sahiptirler. Zira ergin amfibilere
balklarda olduu gibi bir su destei yoktur. Bu yzden kemik iskelet zorunlu olumutur.
Larvalarnda ise kkrdak ounluktadr. Amfibi iskeleti; kafatas, omurga ve kaburgalar,
omuz ve kala kemeri ile bacaklar olmak zere ksmlara ayrlabilir. Kaburgalarbu gnk
amfibilerde ok zayftr(zeti ve Ylmaz, 1994).
1.2.4. Sindirim organlarAmfibi sindirim sistemi balnkinden az farkldr, fakat dil byk deiiklik
gsterir. Bu, kara hayatnda beslenme ihtiyacnn bir karakteristiidir. Dil, bol bezlidir.
Rana veBufolarda dil n tarafta bal olup dar frlatlabilir(zeti ve Ylmaz, 1994).
1.2.5. Solunum Sistemi
Amfibi larvalar erken evrelerde d solungalar ile solunum yaparlar, sonra isolungalar meydana gelir. Metamorfoz tamamlanp ergin hale geince yerini akcier alr
(zeti ve Ylmaz, 1994).
Amfibilerde kaburgalar zayf veya hi bulunmad ayn zamanda diyaframda
olmad iin bunlarda farkl bir solunum teknii gelimitir.
Akcierlere gelen hava yollarnn balangcnda yer alan larynx(grtlak) iinde ses
eritleri bulunur. Akcierler, dier yksek omurgallara nazaran olduka basit yapldr.
Oksijen gereksinimi byk lde deri solunumu ile salanr.(zeti ve Ylmaz, 1994).
1.2.6. Dolam SistemiAmfibiler soukkanl hayvanlardr, yani tamamen evrelerinin scaklna
baldrlar. odal (iki atrium ve bir ventriculus) kalp bulunur. Kalpte devaml kirli kan
bulunur. Temizlenmek zere solungalara giden kan oradan btn vcuda yaylr(zeti ve
Ylmaz, 1994).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
12/60
4
1.2.7. Duyu OrganlarGzler gelimi olup lacrimal (gzya) bezlere ve kapanabilir gz kapaklarna
sahiptirler. st gz kapa sabit, alt gz kapa ise hareketlidir. Ayrca tehlike annda gz
rten hafif bir nc gz kapana da sahiptirler. Gz kapaklar larvalarda bulunmaz
(zeti ve Ylmaz, 1994).
1.2.8. Amfibilerin Snflandrlmasube: Chordata
Alt ube: Vertebrata
Snf: Amphibia
1.Takm: Urodela (Kuyruklu Kurbaalar)
2.Takm: Apoda (Bacaksz Kurbaalar)
2.Takm: Anura (Kuyruksuz Kurbaalar)
1. Familya: DISCOGLOSSIDAE (Disk Dilliler)
2. Familya: PELOBATIDAE (amura Dalanlar)
3. Familya: PELODYTIDAE (Toprak Kurbaalar)
4. Familya: BUFONIDAE (Kara Kurbaalar)
5.Familya: HYLIDAE(Aa Kurbaalar, Yaprak Kurbaalar)
6. Familya: RANIDAE (Su Kurbaalar)
Pelophylax ridibundus (Pallas, 1771) (Ova Kurbaas)
Pelophylax bedriagae(Camerano 1882) (Levanten Kurbaas)
Rana dalmatina (Bonaparte, 1838) (evik Kurbaa)
Rana macrocnemis (Boulenger, 1885) (Uluda Kurbaas)
Rana camerani (Boulenger, 1886) (eritli Kurbaa)
Rana holtzi (Werner, 1898) (Toros Kurbaas) ([URL-1]; [URL-2]).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
13/60
5
1.3. Anura (Kuyruksuz Kurbaalar)Kuyruklu-kurbaalarn uzunca yapl (kertenkeleye benzer) olmalarna karn
Anurada vcut ksm daha toplu bir ekil arz eder (vcut genie yapldr). Ba ile gvdearasnda bir boyun ksm yoktur. Ban st tarafnda, u ksma yakn bir ift d burun
delii ve gzlerin arkasnda ekseriyetle bariz kulak zar grlr (Baz trlerde yoktur).
Biroklarnda vcudun yan taraflarnda gzlerin arka tarafndan arka bacaklar hizasna
kadar uzanan dorsa-lateral deri kvrntlar bulunur. Arka bacaklar, n bacaklardan daha
uzundur ve arka ayaklar genel olarak perdelidir (zeti ve Ylmaz, 1994).
1.3.1. Cins ve Trlerin Genel Biyolojisi
1.3.2. Yaadklar Ortam
Yurdumuzda bulunan Kuyruksuz-kurbaalarn hepsi reme zamannda suya gider
ve larva safhasn suda geirirler. reme zaman dnda ki hayat tarzlar, cinslere gre
deiir. rnein; suya bal olan Pelophylax ridibundus trnde bile, metamorfozdan
sonra gen bireyler bir mddet karasal hayat srer veya suyun iinden ziyade kenarlarnda
yaar. Cinsel ergenlie genellikle, erkekler ila drdnc yalarnda; diiler ise bir veya
iki yl daha sonra eriirler (zeti ve Ylmaz, 1994).
1.3.3. Ses Keseleri
Erkek kurbaalar hi olmazsa reme zamanlarnda ses karrlar. Diiler sessizdir
veya bunlarn sesleri ancak hrlt eklindedir. Ses, akcierde bulunan havann az
boluundan geerken grtlakta bulunan ses tellerinin titremesi ile meydana gelir. Birok
trlerde ses, ayrca ses keseleri ile iddetlendirilir. Genel olarak ses keseleri azn
tabannda tek veya ift olarak bulunurlar. Yalnz Pelophylax ridibundusda bunlar banyan taraflarnda (enelerin birletii yerin arkasnda) teekkl etmilerdir. Baz cins ve
trlerde (Pelobates, Bufo bufo, Rana dalmatinada) ses keseleri bulunmaz (zeti ve
Ylmaz, 1994).
1.3.4. iftleme
Bu olay, erkein n bacaklaryla diiyi koltuk veya kala blgesinden kavramas
eklinde olur. Erkek ile diinin bu ekilde birlemesi genellikle birka dakikadan birka
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
14/60
6
gne kadar veya daha fazla srer. Dii yumurtalarn karnca erkek kendi
spermatozoidlerini bunlar zerine brakr(zeti ve Ylmaz, 1994).
iftleme esnasnda vcudu kavrayan erkek olduu iin bunlarda n bacaklar dahakuvvetlidir ve reme zamannda fazla kasl olurlar. Bundan baka baz trlerin
erkeklerinde ba parman i tarafnda bir ikinlik meydana gelir; ayrca birok cinslerde
baz parmaklarn zellikle i taraflarnda, kollarda vesair vcut blgelerinde siyah veya
kahverengi kk kabarcklar hasl olur. Erkeklere mahsus olan bu yaplar reme mevsimi
getikten sonra genellikle kaybolur. (zeti ve Ylmaz, 1994).
1.3.5. Yumurtalar
Bunlar kresel ekildedirler. Her bir yumurtada ovumu saran jelatinimsi klf bir
veya daha fazla tabakaldr. Jelatin klflar, ovum ovidukttan (yumurta borusundan)
geerken etrafna sarlr, yumurtalar suya braklnca d klf ier. Ovumun bir taraf
pigmentlidir ve rengi genel olarak kahverengiden siyaha doru deiir. Baz trlerde d
klf ovumlar ayr ayr deil, btn yumurta kmesini sarar. Rana cinsinde larva klftan
daha gelimi bir halde kar ve serbest yzmeye balar (zeti ve Ylmaz, 1994).
1.3.6. Larvalar
Yumurtadan yeni kan larvalarda en bariz grlen organ tek veya ift kabarck
halinde bulunan yapma bezleridir. Bu organ gen larvann suda ki eitli objelere
tutulmasn salar. Yapma organ cinslere gre farkllklar gsterebilir. Larva gelitike
d solungalar krelmeye balar(zeti ve Ylmaz, 1994).
Larvann gelimesi ile yapma organndan eser kalmaz, fakat baka organlar
meydana gelir. Ba ksmnda balayan deri kvrnts (operkulum) arkaya doru ilerleyerekd solungalar rter ve gvde zerinde ift veya tek bir solunga delii brakr.
Larvalarda hakiki ene ve diler bulunmaz. Bunlarn yerine keratinden yaplm bir ift
gaga ile sralar halinde ayn maddedenmeydana gelen kk diler bulunur. Bu safhada
herbivor (bitkisel maddelerle geinen) olan kurbaa yavrularnda barsak ok uzun olup,
konsantrik daireler eklinde birbiri zerine kvrlmtr. Bacaklar olduka ge safhada kar
ve uzun zaman yalnz arka bacak grlr. n bacaklarn grnmemesine sebep, bunlarn
operkulum altnda teekkl etmeye balamalardr. Metamorfozun sonuna doru bunlar
ortaya karlar(zeti ve Ylmaz, 1994).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
15/60
7
Larvalarn ergin safhaya gemek iin gsterdikleri balca deiiklikler unlardr: 1.
Azn genilemesi, keratin gaga ve dilerin yerine hakiki ene ve dilerin meydana
gelmesi. 2. Solunga yarklarnn kapanarak, akcierlerin teekkl. 3. n bacaklarn
darya kmas. 4. Barsan ksalmas. 5. Kuyruk ksmnn kaybolmas (zeti ve
Ylmaz, 1994).
1.4. Ranidae FamilyasRanidae familyas cins bakmndan zengin olduu gibi, geni bir corafi yayl
gsterir. Esas itibariyle Eskidnya da yaylmtr. En ok Afrika ve Gney Asya da
bulunur. Trkiyede yaayan trlerin hepsi Rana cinsine mensuptur. Avrupa ve Amerika da
yalnz bu cinse dahil olan trler bulunur. Ayn cinsin tek bir tr Avustralyann kuzeytaraflarnda yaar(zeti ve Ylmaz, 1994).
1.4.1. Rana (Linnaeus, 1758)Gz bebei yatay; dil, arka tarafta serbest ve atalldr. Arka ayaklarda yzme zar
vardr (n ayak parmaklar serbesttir). Trkiyede bulunan trlerinde kulak zar daima
barizdir (zeti ve Ylmaz, 1994).
Rana tr bakmndan ok zengindir; yaklak 250 kadar tr ierir (Darlngton ,
1957). Corafi dal da hemen hemen familyann dal ile ayndr. En ok Hindistan
blgesinde bulunur. Trkiyede imdiki bilgimize gre be tr ile temsil edilir. Bunlarn
hepsi, ergin safhada az veya ok derecede suya baldr (sudan en fazla uzaklaabilen R.
Dalmatinadr)(zeti ve Ylmaz, 1994).
2. EKONOMK AIDAN KULLANILAN KURBAA TRLERKuyruksuz kurbaalarn Trkiyede tartmal olan Rana tavasensis ile birlikte 15
tr bulunmaktadr, bu trler ierisinde ekonomik deeri olan ve ihracat yaplan Rana
cinsinin lkemizde 4, Pelophylax cinsinin ise 2 tr yaamaktadr; Pelophylax ridibundus
(Ova Kurbaas), Pelophylax bedriagae, Rana dalmatina (evik Kurbaa), Rana
macrocnemis (Uluda Kurbaas), Rana camerani (erit Kurbaa), Rana holtzi (Toros
Kurbaa) (Anlr, 2006).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
16/60
8
D lkelerde ekonomik nemi olan trler ise yeil kurbaa (Rana clamitans),
leopar kurbaa (Rana pipiens) ve turna bal kurbaas (Rana palustris), dev kurbaa
(Rana catesbeiana)dr(Alpbaz, 2005).
ekil 1: Pelophylax ridibundus (Pallas, 1771) = Ova kurbaas, [URL-2].
ekil 2: Pelophylax bedriagae(Camerano 1882) (Levanten Kurbaas) [URL-2]
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
17/60
9
ekil 3:Rana dalmatina (Fitzinger in Bonaparte, 1838) = evik kurbaa [URL-2].
ekil 4:Rana macrocnemis (Boulenger, 1885) = Uluda kurbaas [URL-2].
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
18/60
10
ekil 5:Rana camerani (Boulenger, 1886) = eritli kurbaa [URL-2].
ekil 6:Rana holtzi (Werner, 1898) = Toros kurbaas [URL-2].
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
19/60
11
2.1. Pelophylax ridibundus (Ova Kurbaas) (Pallas, 1771)Bataklk Kurbaas da denir. Erkeklerinde azn hemen arkasnda ve timpanal
zarn hemen altnda, gri renkli d ses keseleri bulunur. Ban yan taraflarnda,yurdumuzdaki dierRana trlerinde bulunan temporal erit bulunmaz. Vcut boyu 15
cm.yeulaabilir. Genelde suyu terk etmezler; olduka suya bal bir trdr. Yurdumuzun
her yerinde, genellikle dzlk yerlerdeki tm i tatl sularda yaygndr. Kaydedilen en
yksek bulunu yeri 2250 m.dir. Gl, havuz ve akarsularda yaar. zellikle bol bitkili
sulak alanlar tercih eder. Sudan fazla ayrlmazlar ve yaklaldnda hemen suya atlarlar.
Bceklerle beslenirler. Suda rerler ve bir dii 5000-10000 yumurta brakabilir. Ticari
olarak toplanmaktadr. Eti yenir(Gmen ve Budak, 2008).
2.1.1 Morfolojik Karakterler:
Kulak zar daima barizdir. Temporal leke (erit) yoktur. Arka bacaklar fazla uzun
deildir (ne uzatldklarnda, tibio-tarsal eklem burun deliine ulamaz). Arka ayaklar tam
(hemen hemen tam) perdelidir. Deri ekseriyetle prtkldr.
Erkeklerinde d ses keseleri bulunur. Bunlarn diilerden dier bir fark, n
bacaklarnn daha kuvvetli olmas ve birinci parmaklarn kaide taraflarnda ikinlikbulunmasdr. reme zamannda bu ikinliin yzey ksmnda trtklar meydana gelir.
Renk ve desen ok deiiktir. Srt tarafn zemin rengi yeilimsi gri, ak veya koyu
kahverengi yahut bu renklere yakn tonlarda olabilir. Bunun zerinde daha koyu lekeler
bulunur. Bazen srt tarafn orta ksmnda ak renkli bir erit uzanr. Karn taraf, ounlukla
kirli beyaz veya sarmsdr, ekseriyetle daha kk lekeler bulunur (zellikle boaz ksm
ile arka bacaklarn alt taraflarnda)
Trkiyede yaayan kuyruksuz-kurbaalar iinde en byk cesamete ulaan bu
trdr. Ergin diilerin boyu 10 cm ve nadir olarak15 cm kadar olabilir. Erkekler diilere
nazaran biraz daha kktr (zeti ve Ylmaz, 1994).
2.1.2. Ekolojik-Biyolojik zelliklerGenel olarak suyu terk etmeyen bir trdr (su iinde, su kenarnda veya su
yzeyinde bulunan cisimler zerinde grlr). Tercih ettii sular ekseriyetle bol
vegetasyonlu olan havuz ve gllerdir. Akntl sularda da rastlanr. Ekseriyetle ovalk
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
20/60
12
yerlerde bulunur, dalk yerlerde nadir olarak grlr. Memleketimizde en yksek yerler
olarak 1800 m. (Werner, 1902) ve 2250m. (Baran, 1969) de tesadf edilmitir (zeti ve
Ylmaz, 1994).
Bodenhemera (1944) gre memleketimizde iftleme en ok Mays ve Haziran
aylarnda vuku bulur. Mart banda veya ubat sonlarnda (aydam, 1973) reme
zamannda bulunan rneklere rastlamak mmkndr. Genel olarak Amphibiada reme
mevsiminin tempratur ile sk ilgisi olduu teden beri bilinmektedir (Boulenger, 1897;
zeti ve Ylmaz, 1994).
iftleme halinde bulunan fertlerde erkek, n bacaklar ile diiyi koltuk altlarnda
tutar: n ayaklar diinin gs blgesinde birleir (erkek ok kk ise birlemez).
Bir dii yaklak 5000 10000 kadar yumurta brakabilir. Bunlar birka kitle
halinde sucul bitkiler arasna veya ak suya braklr. Jelatinimsi kapsl ksm ile beraber
yumurta ap takriben 7-8 mm. kadardr: esas yumurta 1.5 2 mm.dir. Yumurtann st
yarm kahverengi veya siyahms, alt taraf ise sarms veya beyazmsdr (zeti ve
Ylmaz, 1994).
Yal larvalarn total uzunluu ekseriyetle 40-50 mm. arasnda deiir, nadiren 100mm.yi aan larvalara rastlanlmtr. Vcut uzunluu kuyruk uzunluunun yars kadar
veya biraz daha fazladr. Larvalarn srt tarafnda zemin renk genellikle koyu veya siyaha
yakn gri olup, zerinde kahverengimsi lekeler vardr. Vcut yanlarnda parlak ve kk
lekeler bulunur. Alt taraf beyaz, sadece boaz ksm pembemsidir. Larva safhas genel
olarak 3-4 ay srer. Cinsel ergenlie yaklak 3yl sonunda eriilir. Subtropik blgelerde
hayvanlarn faaliyeti btn yl boyunca devam eder; k sert olan yerlerde, souk mevsimi
su altnda amur iinde geirir (Terentjey ve Chernov 1965) (zeti ve Ylmaz, 1994).
2.1.3. Trkiyede Bulunduu Yerlerlkemizde yalnz Trakya blgesinde yayl gstermektedir (Akn ve ark., 2010;
Blbl ve ark., 2011).
2.2. Pelophylax bedriagae(Levanten Kurbaas) (Camerano, 1882)Yaplan aratlarmalarda Pelophylax ridibundusdan morfolojik olarak belirgin bir
fark bulunamam yalnz DNA yapsyla bu trden ayrlmtr (Blbl ve ark., 2011).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
21/60
13
2.3. Rana dalmatina (evik Kurbaa) (Bonaparte, 1839)Temporal erit mevcuttur. Kulak zar byk ve barizdir. Arka bacaklar ok
uzundur; yal fertlerde ne doru uzatldnda tibio-tarsal eklem, ban u ksmn geer.Srt taraf ekseriyetle ikolata rengindedir. Bazen sarms, pembemsi veya kahverenginde
olabilir. Tipik biotoplar, yapran dken aalardan meydana gelen koru veya ormanlk
mahaller ile yksek boylu otlarla kapl slak ayrlklardr. ok kere, yere dm
yapraklar arasnda tesadf edilir ve rengi zemine uyduundan, ekseriyetle yaknndan
geerken rkp srad zaman fark edilir. Uzun bacaklar sayesinde dier kurbaalardan
daha uzun srar (takriben 2m. kadardr).Su iinde ancak reme zaman grlr. Genel
olarak bir ova kurbaasdr, bununla beraber dalk mahallerde de grlr (1500 m.ye
kadar) (Gmen ve Budak, 2008).
2.3.1. Morfolojik Karakterler
Kulak zar byk ve ok barizdir. Temporal erit daima mevcuttur. ok uzun olan
arka bacaklar ne doru uzatldnda tibio-tarsal ekle, ban u ksmn geer (gen
bireylerde ban u ksmna ular). Deri, genellikle ince ve dzdr veya ok hafif birka
kabart ierebilir. Dorsolateral kvrntlar bariz, fakat dardr. metatarsal tberkl oval ve
ok barizdir (zeti ve Ylmaz, 1994).
Erkeklerde ses kesesi yoktur; n bacaklarn birinci parmaklarnn i tarafndaki
ikinlii fazla bariz deildir.
Srtn st taraf sarms veya pembemsi renkten gri veya kahverengine kadar
deiir; ince siyah noktalar hari, fazla leke bulunmaz, fakat omuzlar arasnda A
eklinde bir koyu leke genellikle mevcuttur. Alt taraf, beyaz veya sarms olup lekesizdir;
veya kahverengi siyahms yahut krmzms kk lekeler bulunur (zellikle boaz
ksmnda ve yan taraflarda). Kask blgesi ve arka bacaklarn alt taraf ounlukla parlak
sardr(zeti ve Ylmaz, 1994).
Normal olarak boyu 5-6 cm. kadardr. Nadir hallerde diiler 9 cm. kadar olabilir
(Terentjev ve Chernov 1965a gre en byk boy 12 cm.dir). Erkekler daha kktr, en
byk boylu olanlar 7 cm.yi amaz (zeti ve Ylmaz, 1994).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
22/60
14
2.3.2. Ekolojik-Biyolojik zelliklerTrn tipik biotoplar, yapran dken aalardan meydana gelen koru veya
ormanlk mahaller ile yksek boylu otlarla kapl slak ayrlklardr. Buralarda bulunan
havuz, ufak dere v.s. eklindeki sulardan genellikle olduka uzak mesafelerde grlr. Su
iinde ancak reme zamannda bulunur. ok kere yere dm kuru yapraklar arasnda
tesadf edilir. Gizlenme yeri olarak da yaprak altlarn tercih eder(zeti ve Ylmaz, 1994).
D ve i ses kesesi bulunmad halde hafif fakat bariz bir ses karr. Bu ses,
birbirini takip eden ko, ko, ko veya kor, kor, kor eklindedir.
Trn iftleme ekli, erkein n bacaklar ile diiyi koltuk altlarndan tutmas
eklindedir. iftlemi olan bireyler gndz nadir olarak grlr, zira dii suya ekseriyetlegece ve yumurta brakmaya hazr olunca gider (bu bakmdan iftleme sresi ksadr).
Yumurtalar tek kme halinde ekseriyetle su basknlarndan meydana gelen havuzlarn
kenar ksmlarna braklr. Bir kmede genel olarak 670-1400 yumurta bulunur. Yuvarlak
olan kmenin ap takriben 10-12 cm. kadardr (Dottrens, 1963). Jelatin klf ile beraber
bir yumurtann ap 9-12 mm.dir; ovum 2-3 mm. olup st yarm siyahms, alt yarm ise
beyazmsdr(zeti ve Ylmaz, 1994).
Yal larvalarn boyu 60 mm. kadar olabilir (bu uzunluun 2/3 si kuyruk ksmna
aittir). Kuyruk yzgecinin dorsal ksm ok konveks ve u ksm da ok sivridir. Siyah olan
gagann alt ve yan taraflar iki sral olan papillalar ile evrilidir. Larvalarn st taraflar
sarms kirli kahve veya krmzms kahverengi olup, seyrek kk kahverengi lekeler
ierebilir. Yan taraflar parlak beneklidir. Boaz ksm ak krmzmsdr. Rana dalmatina
larvasn dierlerinde ayran en tipik zellii, kuyruk yzgecinin zellikle dorsal tarafnda
ok sk ve kk kahverengi lekeciklerin bulunuudur. Erkekler ok kere k uykusunu
suda ve amur iinde geirirler (zeti ve Ylmaz, 1994).
Trn Trkiyede yllk hayat devresi ve reme biyolojisi henz aratrlm
deildir. Ancak, Ylmaz (1984)n Trakya blgesinde ki gzlemlerine gre reme
mevsiminin balangc Mart ortas ve metamorfozun tamamlanmas Temmuz ortalardr.
Bu hususta dier lkeler iin verilen baz bilgiler unlardr: Fransada reme mevsimi
ubat ortasndan Nisan bana kadar devam eder (Boulenger, 1898). Daha kuzey
blgelerde reme, Mart sonuna vuku bulur. (Terentjev ve Chernov, 1965), svirede k
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
23/60
15
uykusu normal olarak Ekim ve Kasm sonunda balar (Dottrens, 1963)(zeti ve Ylmaz,
1994).
2.3.3.
Trkiyede Bulunduu YerlerYurdumuzun Kuzey Anadolu blgesi (sahilden olduka ieri kadar) ve Trakya
blgesinde yayl gsteren bu trn en Gney snr Gelibolu yarm adasnn gneyi
(Kilitbahir ile Abide aras) olarak kaydedilmitir (Ylmaz, 1984). Trn uzun sre en iyi
bilinen yeri olarak Belgrat Orman (stanbul), Balkl (Bursa civar), Arifiye ve
Sapancadan sz edilmitir (Bodenheimer 1944; Cyren 1941; Werner 1902; Venzmer
1922; Bird 1936). Daha sonra Gksu (stanbul) (Mertens, 1952), Abant (Baran, 1967) ve
neada (Krklareli) (Eselt1973) kaytlar da ilave edilmitir(zeti ve Ylmaz, 1994).
2.4. Rana macrocnemis (Uluda Kurbaas) (Boulenger, 1885)Temporal erit mevcuttur. Arka bacaklar uzundur; ne doru uzatldnda, tibio -
tarsal eklem ban u ksmna eriir (nadir olarak buru deliine kadar uzanr veya ban u
ksmn geer). Srt tarafn rengi genellikle pembemsi kahverengi veya tula krmzsdr,
nadir hallerde krmzmtrak gri veya ak griye doru deiebilir. Bu zemin renk zerinde
kahverengi veya siyahms kahverengi lekeler bulunur. Tipik ir da kurbaasdr; genelolarak 1000 m.den yukar yksekliklerde bulunur (en fazla ykseklik 2500 m. olarak tespit
edilmitir). Buralarda yaad biotoplar, plak arazide veya aal mahallerde akan
dereler veya bunlarn kenar ksmlardr. Trkiyede en iyi bilindii yer Uludadr (zeti
ve Ylmaz, 1994).
2.4.1. Morfolojik Karakterler
Arka bacaklar ne doru uzatldnda, tibio-tarsal eklem ban u ksmna eriir(nadir olarak buru deliine kadar uzanr veya ban u ksmn geer). Dorso -lateral
kvrntlar, az veya ok derecede barizdir (bazen belirsizdir). Deri genel olarak prtkl dr.
metatarsal tberkl oval ve yanlardan biraz basktr(zeti ve Ylmaz, 1994).
Erkeklerde i ses kesesi bulunur ve n bacaklarn birinci parmaklarndaki ikinlik
yekparedir.
Srt tarafn esas rengi, genellikle pembemsi kahverengi veya tula krmzsdr;
nadir hallerde, krmzmtrak gri veya ak gri veyahut bunlara yakn renklerdedir. Zemin
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
24/60
16
renk zerine, kesin snrl olmayan kahverengi veya siyahms kahverengi lekeler bulunur.
Vertebral erit nadir olarak grlr (Baz poplasyonlarda eritli olan bireylerin oran
olduka yksektir). Karn taraf pembemsi veya sarms pembe olup zerinde lekeler
bulunmaz (ba ve boaz ksmlarnn alt tarafnda dank ekilde kk lekeler mevcut
olabilir). Renk ve desen bakmndan erkek ve dii arasnda fark yoktur (zeti ve Ylmaz,
1994).
Boyu 80 mm. kadar olabilir (Terentjev ve Chernov, 1965). Trkiyede yaayanlarda
imdiye kadar en byk boy 72 mm. olarak tespit edilmitir (Baran, 1969; zeti ve
Ylmaz, 1994).
2.4.2. Ekolojik-Biyolojik zelliklerBu da kurbaasnn Trkiyede bulunduu ykseklikler 1100-2250 m. olarak
tespit edilmitir(Baran, 1969). Genel olarak yaad biotoplar, plak arazide veya aal
mahallerde akan kk dereler veya bunlarn kenar ksmlardr. Ayrca bu tre slak
zeminli ayrlklarda veya suya yakn baka yerlerde de rastlanabilir. Trn reme
biyolojisi Trkiyede aratrlm deildir(zeti ve Ylmaz, 1994).
2.4.3. Trkiyede Bulunduu YerlerEskiden beri en iyi bilindii yer tipik mahalli olan Uludadr. Ayrca Ulubey
(Eiselt, 1965), Gkeksk (Werner, 1903), Akehir (Werner, 1899) de eskiden beri bilinen
yerlerdir (zeti ve Ylmaz, 1994).
2.5. Rana camerani (erit Kurbaa) (Boulenger, 1886)Temporal erit mevcuttur. Arka bacaklar olduka uzundur (ne uzatldnda, tibio-
tarsal eklem burun deliini amaz). Srt tarafn zemin rengi farkl olmakla beraber
ounlukla tula krmzs veya gri kahverengi yahut yeilimsi kahverengidir. Bunun
zerinde daha koyu kahverengi lekeler bulunur. ounlukla srtn ortasnda ak renkli bir
erit uzanr. Tipik bir da kurbaasdr. Tipik biotopu, ak arazideki slak zeminli
ayrlklar ve su kenarlardr. Anadoluda eitli dalara ait kaytlar vardr (Gmen ve
Budak, 2008).
2.5.1. Morfolojik KarakterlerDorsolateral kvrntlar, genel olarak iyi gelimitir. Arka bacak ne uzatldnda,
tibio-tarsal eklem burun delii hizasn amaz. metatarsal tberkl yumuak ve ovaldir.
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
25/60
17
Temporal erit daima bulunur. Deri olduka dz olmakla beraber zerinde seyrek de olsa
kk kabartlar (siiller) mevcuttur(zeti ve Ylmaz, 1994).
Erkeklerinde, boaz ksmnda ki deri altnda i ses kesesi vardr; n ayaklarnbirinci parmandaki ikinlik tekpara ve btndr.
Srt tarafn zemin rengi deiik olmakla beraber, ounlukla ince noktal tula
krmzs veya gri kahverengi yahut yeilimsi kahverengidir. Ba ve gvde zerinde
kahverengiden koyu kahverengine veya koyu yeilimsi kahverengine kadar deien lekeler
bulunur. Ak renkli vertabral erit ekseriyetle mevcut vebarizdir. Karn taraf erkeklerde
beyaz veya sarmsdr, diilerde ise hafif pembe veya sar pembeye kadar deiir(zeti ve
Ylmaz, 1994).
En byk boylu bireyler 90 mm. kadar olabilir (Terentjev ve Chernov, 1965).
Trkiyede en iyi bilinen yer Erciyes dadr. Erciyeste yaad alanlar, ak arazideki
slak zeminli ayrlar veya su kenarlardr. Bu yerlere yakn bulunan sularn tempaturu, yaz
aylarnda 12-13C olarak tespit edilmitir(Baran, 1969).
Trn Trkiyede iftleme mevsimi ve reme biyolojisi hakknda ki bilgi henz
noksandr (zeti ve Ylmaz, 1994).
2.5.2. Trkiyede Bulunduu YerlerErciyes, Nemrut, Hakkari aras. Karsilinde Yalnzam dalar. Trabzon vilayetinde
Meryemana, Ordu ilinde Mesudiye yaknnda Yeilce(zeti ve Ylmaz, 1994).
2.6. Rana holtzi (Toros Kurbaa) (Werner, 1898)Temporal erit mevcuttur. Arka bacaklar uzundur (ne uzatldnda, tibio-tarsal
eklem burun deliklerini gemez). Deri yumuak ve dzdr (nadir olarak diilerde
siillidir). Srt tarafn rengi ekseriyetle sarms kirli yeil, sarms pembe veya gri yeildir.
Bunun zerinde koyu lekeler bulunur. Yalnz Anadoluya mahsus bir da kurbaasdr. Bu
gne kadar yegne bilindii mahal, Toroslarda Bolkar dadr(zeti ve Ylmaz, 1994).
2.6.1. Morfolojik Karakterler
Bu tr yalnz Anadoluya mahsus bir da kurbaasdr. Toroslarda Bolkar
dandaki iki mahalden bilinmektedir. Bunlardan biri 2500 m. ykseklikteki Karagl,dieri bu gln 2-3 km. gneybatsnda ve biraz daha yksekte (2800 m.) bulunan
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
26/60
18
inigldr. Trn burada ki biotopu hakknda Baran (1969) tarafndan verilen bilgiye
gre, Karagln etraf ksmen ayrlktr. Bu ayrlkta R.holtzi kalabalk srler halinde
yaar. Su kenarnda veya iinde pek az bireye rastlanr(zeti ve Ylmaz, 1994).
Trn reme biyolojisi ve senelik hayat devresi hakknda bilgi yok denecek kadar
azdr. Schmdtler-Eselt (1990), 25-26 Austosda Bolkar da Karaglden ileri evrede
(iki bacakl ve drt bacakl) olan larvalar ve henz metamorfozunu tamamlamam gen
bireyler toplamlar ve larvalarn total boylarnn ayn yataki baz Avrupa Rana trlerinin
larvalarndan dikkati ekecek kadarbyk olduunu belirtmilerdir (zeti ve Ylmaz,
1994).
2.6.2. Trkiyede Bulunduu YerlerBu tr imdilik yalnz yukarda kaydedilen yerlerden bi linmektedir (Toroslarda
Bolkar dandaki Karagl ve inigl) (zeti ve Ylmaz, 1994).
3. KURBAA ETNN BLEMSindirimi kolay olan kurbaa eti, beyaz renkte, gevrek ve lezzetlidir. Baz lkelerde i
organlarn karlmasndan sonra tm gvde ve bacaklar deerlendirilir. Orta ve byk
boyda olan kurbaalarn etleri, zellikle arka bacaklar, birok lkede deerli gda maddesi
olarak tketilir. Bunlarn gerek tad gerekse grnm genellikle pili etine benzemektedir
(altay, 2004). 100gr kurbaa etinin dier etlere gre kalori asndan karlatrlmas
Tablo1.1de verilmitir. Kurbaa eti, kabuklularn, yumuakalarn, salyangoz ve
kaplumbaalarn etine oranla daha dayankl, kasaplk hayvan etlerine gre ise daha az
dayankldr (Altu, 1999). Bu yzden kurbaa etini uygun yntemlerle ileyebilmek ve
uygun koullarda depolayabilmek iin kurbaa etinin kimyasal yapsn, ileme ve
depolama sresince oluabilecek kimyasal ve mikrobiyolojik deiimleri iyi bilinmesi
gerekmektedir (Grkan, 2002).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
27/60
19
Tablo 1: Kurbaaetinin dier etlere gre karlatrlmas (zgr, 2005).
Etin Kalori Protein (g) Ya (g)
Kurbaa
..
6
1
0
Tavuk 2
1
1
Krmz et 2
1
1
Domuz 2
1
2
Tavan 1
2
8
Kurbaa etinin ya miktar dk olup, protein ve mineral madde miktarlar
ynnden de zengin bir kaynaktr. Kurbaa bacann kimyasal bileimi ile ilgili baz
bilgiler Tablo 2 ve Tablo 3de verilmitir.
Tablo 2: Kurbaa bacann baz besin eleri ile ilgili deerler (zgr, 2005).
zellik Minimum deer Maksimum deer Ortalama deer
Kuru Madde (%) 21.99 25.47 23.73
Protein (%) 20.00 24.05 22.025
Ya (%) 0.27 1.74 1.005
Kl (%) 0.63 0.85 0.74
Kalsiyum (%) 10.48 20.87 15.675
Fosfor (mg/100 g) 71.32 158.19 114.755
Magnezyum(mg/100 g) 9.03 15.47 12.25
inko (mg/100 g) 0.40 0.99 0.695
pH 6.14 6.66 6.4
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
28/60
20
Tablo 3: USDA(United States Department of Agriculture) ya gre Taze kurbaa bacann bileimi
(Anon, 2005b).
Besin Bileimi Birimi 100 gr tketilebilir ksmdaki deerBesin eleri
Su g 81.90Enerji kcal 73Enerji Kj 305Protein g 16.40Toplam ya g 0.30Kl g 1.49Karbonhidrat g 0.00Ham lif g 0.0Toplam eker g 0.00
MinerallerKalsiyum, Ca mg 18Demir, Fe mg 1.50Magnezyum, Mg mg 20Fosfor, P mg 147Potasyum, K mg 285Sodyum, Na mg 58inko, Zn mg 1.00Bakr, Cu mg 0.250Selenyum, Se mg 14.1
VitaminlerVitamin C ( askorbik asit) mg 0.0Tiamin mg 0.140Riboflavin mg 0.250Niasin mg 1.200Vitamin B6 mg 0.120Folik asit mcg 0Vitamin B12 mcg 0.40Vitamin A IU 50Retinol mcg 15Vitamin E (alfa- tokoferol) mg 1.00Vitamin K (phylloquinone) mcg 0.1
LipidlerToplam doymu ya asitleri g 0.0764:0 g 0.0006:0 g 0.0008:0 g 0.00010:0 g 0.00012:0 g 0.00014:0 g 0.00116:0 g 0.05418:0 g 0.021
Toplam tekli doymam ya asitleri g 0.05316:1 g 0.00918:1 g 0.04420:1 g 0.00022:1 g 0.000Toplam oklu doymam ya asitleri g 0.10218:2 g 0.02018:3 g 0.01018:4 g 0.00020:4 g 0.03120:5 n-3 g 0.01422:5 n-3 g 0.00722:6 n-3 g 0.020
Kolesterol mg 50
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
29/60
21
3.1.Kurbaa Etinin Yenilebilir KsmlarKurbaalarn tketilen ksmlar ekil 1.6de grld zere femur ve tibia ad
verilen arka bacaklar olup, bunlarn yzde olarak Tketilen Ksm Oran (TKO) ve
Tketilen Ksma ait Deri Oranlar ( TKDO) ekil 1.6da gsterildii gibi hesaplanmaktadr
(Arman ve ark., 2000).
ekil 7: Kurbaann (1) Vcut Uzunluu, (2) Femur Uzunluu, (3) TibiaUzunluu (altay, 2004).
TKO (%) = Femur ve Tibia Arl (gr) X 100Vcut Arl (gr)
TKDO (%) = Femur ve Tibiay Saran Deri Arl (gr) X 100Toplam Femur ve Tibia Arl (gr)
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
30/60
22
4. KURBAA YETTRCLKurbaa yetitiricilii ile ilgili ilk teebbsler ABDde balamtr. Bu konuda ki
ilk yazl belge 1897de Chamberlain tarafndan sunulmaktadr. Daha sonralar Cobb
(1904), Meehan (1913), Herriman (1933), Anon (1938) ve Stearns (1939) gibi
aratrmaclarkurbaa kltr ile ilgili bilgiler yaynlamlardr(Arman ve ark., 2000).
Kurbaalar, gerek laboratuarlarda deney hayvan ve gerekse besin olarak
tketilmek iin, ok sk avlandklarndan poplasyonlar azalmtr. ABD ve dier
lkelerde, yemeklik kurbaa retiminde birka iftlik var iken, laboratuar hayvan ve farkl
amalar iin kurbaa yetitiricilii olduka yaygnlamtr. En fazla kurbaa ihracat
yapan lkeler (hem kltr, hem avlanmas); Brezilya, Endonezya, Hindistan, Banglade,
Japonya, Trkiye ve Eski Yugoslavyadr (Arman ve ark., 2000).
4.1.Trkiyede Kurbaa YetitiriciliiTrkiye de 11 tr bulunmakta olan kurbaalarn bazlar; Rana, Hyla, Bufo,
Palodytes, Pelabotestir. Bu trler ierisinde de Rana nn 5 trnn ekonomik deeri
bulunmaktadr. Bunlar; Pelophylax ridibundus(Ova K.),Ranadalmatina (evik K.),Rana
macrocnemis (Uluda K.), Rana camerani (erit K.) ve Rana holtzi (Toros K.) dr.
Trkiyedeki ihracat canl, donmu bacak, konserve ve taze bacak eklinde olup, bu
ihracatn %80ini de donmu bacak ve canl kurbaalar oluturmaktadr (Arman ve ark.,
2000).
Doada bulunan pek ok kurbaa tr yenilmesine ramen, yemeklik kurbaa iin
daha ok bullfrog(iri kurbaa) kltr yaplmaktadr. Bullfroglar oluturan Rana
catesbianalardr. Genelde Rana genusuna ait olan kurbaalarn birounun yetitiricilii
yaplr. Ancak bullfroglar daha ok rabet gren trlerdir. nk onlar scaklk
deiimlerine iyi adapte olurlar ve ayn zamanda dier kurbaalardan(0,9 kg kadar) daha
ardrlar (Arman ve ark., 2000).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
31/60
23
5. RETM YERNN HAZIRLANMASI5.1.
Kurbaa Yetitiricilii in Uygun klim artlar
Su rnleri yetitiriciliinde en nemli konularn banda iklim koullar gelir.
nk su ierisinde yaayan ve yetitiricilii yaplan canllarn tm soukkanl
hayvanlardr ve buna bal olarak bulunduklar ortam koullarnn direkt olarak etkisi
altndadrlar. Bu nedenle herhangi blgede baarl olan bir yetitiriciliin baka bir
blgede ayn baaryla uygulanabileceini sylemek zordur. Fakat benzer koullar
yakalandnda baarl sonular beklenmesi de doaldr. Buna bal olarak blgesel olan
baz farkllklar konusunda gerekli dzenlemelerin veya blgeye gre yetitirmeyntemlerinin uygulanmasnda baz eklemeler yaplmas da doaldr(Alpbaz, 2005)..
Scaklk retim asndan nemlidir. Dk scaklkta retim yaplabilir ancak sre
bakmndan uzama grlr. Bu nedenle bu tr iin Akdeniz blgesi ok uygundur.
Optimum scaklkta kurbaalarn erginlie ulamalar 11 ayda olurken scaklk dnde
bu evre 2 yla kadar kt gzlemlenmektedir (Anlr, 2006).
5.2. Havuzlarda YetitiricilikYavru kurbaalar iin hazrlanacak yetitirme havuzlarn bykl 10200 m2
kadar olabilir. Su derinliinin 3070 cm olmas yeterli olabilir. Kullanlacak sularn da ok
temiz olmas gerekir. Kurbaalarn doal gdalar ile beslenmesine olanak tanmak
asndan alg ve mikroorganizma bakmndan zengin temiz sularla alanmasnda fayda
vardr. Yalnz bu sularn gnden fazla bekletilmemi olmas nerilmektedir. nk d
ortamlarda planktonca zenginlemesi istenen sular fazla bekletilir ise yabanc bceklerin
yumurta brakmas sonucu zararl canllar remesi sz konusu olabilmektedir. Bu
konularda dikkatli olmakta yarar vardr. Yavru bytme tanklarndaki sular hibir zaman
gaz ya da benzeri bcek mcadele ilalar ile ilem grmemelidir. Bytme tanklarna
yerletirilme skl 100-200 ad/m zerinde olursa gelime olumsuz ynde etkilenir ve
metamorfoz dneminde lm oran artar(Alpbaz, 2005).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
32/60
24
5.3.Yetitirme HavuzlarDier su canllarnda (balklar, kabuklular v.s.) olduu gibi kurbaalarnda suni
retiminde son yllarda byk baar salanmtr.Kurbaa kltrnde kullanlan yetitirmehavuzlar ve zellikleri u ekildedir (Anlr, 2006).
Kurbaa yetitiriciliinde kullanlan havuzlarn her birinin alan deiik olabilecei
gibi 50-60 m2 olanlar tavsiye edilir. Bir kurbaa yetitirme iftliinin kurulmas iin
toplam 5-6 bin m2lik bir alan yeterlidir. Byle bir iftlikte 5 eit havuz yaplmas
gerekmektedir (Anlr, 2006).
Bu havuzlar;
Yumurtlama havuzlar
Kuluka havuzlar
Yavru ( iriba ) havuzlar
Gen yavru havuzlar
Yetikin havuzlar
ekil 8: Kurbaa yetitirilmesinin ematik gsterimi(Seymen, 2009).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
33/60
25
5.3.1. Yumurtlama HavuzlarTicari retimde ilk sray doal yumurtlama alr. kinci olarak, laboratuar
artlarnda ve kontrol altnda yumurta ve sperma retimi iin hormon kullanlmasdr.Modern kurbaa iftliklerinde, iftlik alan; tadpol(yavru kurbaa, iriba) havuzu,
yumurtlama ve kuluka alan ve kurbaa havuzu ieren blmlere (kurbaalarn
byklkleri gz nne alnarak) ayrlmtr. Doal yumurtlama havuzlar ok eitli
olmakla beraber, genelde bir ada etrafnda beton kanal seklindedir(Seymen, 2009).
Su kanal 15cm derinliinde olup, su devaml ak halindedir. inde ada
bulunduran havuz, canl yemler bakmndan olduka zenginletirilir. Devaml su ak
salanan havuz yaklak 3 em derinliindedir. Suyun etrafnda ve adada glge oluturulur.Fakat saha iyi gzlenebilecek kadar ak tutulur. Eer sinek larvalar gda olarak
kullanlacak ise, adann zerinde su bulundurulmaz (Seymen, 2009).
Kltrde, yumurtlama yeri ve glge iin rt olarak su bitkileri kullanlr. Su
bitkisi Hyacinth (Eichhomia crassipes) kullanlmasna ramen, bu bitkilerin hastalk
yapc bakterileri barndrd iin denetim zorlamaktadr. Bundan dolay bitkiler fazla
kullanlmaz. (Seymen, 2009).
Yumurtlama yeri 3m.'lik bir kanaldan ibarettir. Ya da yzeye yakn 3-4 tahta
ereveyle blmelere ayrlr. Erkek ve diilerin d1 vermelerini salamak iin, 3 hyacinth
su bitkisi ile yumurtlama yeri oluturulur. Suyun derinlii 15cm.den az olmamaldr.
Bullfroglar yumurtalarn baharda ve yazn scak aylarda yaparlar ve yumurtalarn
havuzlarda su bitkilerine veya dier sabit objelere yaptrarak brakrlar. Yumurtalar
bitkilere brakldktan sonra, bitkiler ortamdan uzaklatrlr ve yumurtalar buradan alnr.
Kuluka periyodunun uzunluu scakla baldr. Havuzlarn suyu devaml deitirilir ve
havuzlar gnlk ve aylk olarak klorlanr ve temizlenir(Seymen, 2009).
Genel olarak bu havuzlar 10-15 m2 arasnda deien byklklerde yaplmaktadr.
Bu havuzlar toprak olduu iin, etrafna aalar ve yksek bitkiler dikilmek suretiyle tabi
bir ortam ekli yaratlmaldr. Havuzlarn derinlii deiik olmakla birlikte her bir havuzda
1/3 lk ksmnn derinlii 10 cm olmaldr (Anlr, 2006).
Yumurtlama havuzlarna konacak ana seiminde salkl ve en hzl byyen
bireyler seilir ve bir erkee 3 ya da 4 dii gelecek ekilde yumurtlama havuzlarna
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
34/60
26
braklrlar ve bekletilirler. Bu srada havuzlarda bulunan analar rahatsz edilmemelidirler
(Anlr, 2006).
5.3.2.Kuluka Havuzlar
Ana havuzlarndan elde edilen yumurtalar geni bir kepe yardmyla toplanr ve
bu yumurtalarn % 10-15 inden iriba elde edilir. Yumurtalar havuzlara aktarlmasndan
sonra su hi kartrlmamaldr (Anlr, 2006).
Yumurtalarn almasnda su, s ve zaman nemli bir faktrdr. Yumurtalar 24-
27oC arasnda 72 saatte alrlar. Bu devrede havuzlara suyun giri- k salanmaldr
(Anlr, 2006).
Kuluka havuzlar 40 cm derinlikte olmaldr. Havuzlarda bu devrede su akm
nemlidir. Bu nedenle havuzlarn su giri ve k uygun ekilde yaplmaldr (Anlr,
2006).
Kulukalk ynetiminde baarl olmak dikkat gerektirir. Aadaki olaylar sklkla
olmaktadr ve uygun bir beceri, kulukalk retiminde tadpollerin ticari kalitede olmasn
devaml klacaktr(Seymen, 2009).
Kulukalk havuzlar klorlanmal, suyu boaltlmal ve kullanmadan en az 24 saat
nce kurutulmaya braklmaldr. Bu uygulamalar yaplmaz ise patojenik bakterilerin
gelimesi muhtemeldir(Seymen, 2009).
1. ok sayda geni havuz bulunmaldr, yumurtalar stoklanaca zaman, havuz
tekrar 22 gnlk sure ierisinde kullanlmayabilir. rnein her gn 4 yumurta grubu
toplanacaksa, ondan sonraki 21 gn ierisinde 84 tank kullanlabilecektir. Geliim oranlan
nceden tahmin edildii gibidir. Havuz saylar mevcut olanlardan %25 daha fazla
olmaldr.
2. Yumurtalarn gelimesi gzlenerek, kt yumurta gelimesi engellenebilir.
rnein hilal seklinde gelien embriyo, bakteri ve mantar grnmndedir. Bu ekilde
gelien embriyo da yumurtadan k derhal nlenmeli ve havuzlarda kullanlan yumurta
tepsisi, kepe, ykama fralar vb. klorlanmal ve temizlenmelidir.
3. Kulukalk alanlar havuzdan havuza geerken hastalk databilirler Byledurumlar tamamen kontrol etmek mmkn deildir. Fakat nlem olarak birka ey
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
35/60
27
yaplabilir. Havuzda kullanlan btn ekipmanlarher is bitiminde 10 mg/lt klorlu suyla
temizlenip yerine konulmaldr.Her kulukalk alan havuza bakmakla grevlendirilmeli
ve tanklar kullanlmadan nce temizlenip klorlanmaldr.
4. Havuzlarda len tadpoller gzlenmeli ve bunlar hemen havuzdan
uzaklatrlmaldr. Eer tadpoller kurbaalar iin besin olarak hasat, yksek lmlerin
grld havuzlardakiler asla kullanlmaldr.
5. Kulukalk personeli yemlemenin az ve ok olduu durumlar gzlemelidir.
Tadpollerin yumurta kesesi tkendikten hemen sonra, azar azar yemlenmeye
balanmaldr. Aksi takdirde yksek lmlerin artmasna sebep olunur.
6. Havuzlar denetlenmeli ve gnlk temizlenmelidir. Su kesilmeleri fazla olmamal
ve kullanlan su tekrar geri dnmelidir.
7. Fazla alg younluu oksijenin doymuluuna sebep olur ve tadpolleri
ldrebilir. Alg younluu denetlenmeli ve lmler engellenmelidir. Havuzlardaki su
boaltlrken algler havuz duvarlarna yapr. Bunlar bol su ile temizlenmelidir.
8. Salkl gelien tadpoller daima hareketlidirler. Poplsyondakilerin bazs ksa
aralklarla hareketsiz olabilir. Eer siz bir havuzda gzlem yaptnzda tadpollerin
birou 30 dakikalk periyotta hareketsiz ise bir eyler yanl gidiyor demektir.
9. Gen tadpoller olduka hassastr ve kolayca incinebilirler. Bu incinme olay,
tadpollerin kulukadan nakledildikleri zaman daha fazla olur. Eer tadpolleri yakalamada
alar kullanlyorsa, bu ilem ok yava yaplmaldr, ok kk alar ve sert muamele
tadpollerin incinmelerini arttrr. Yer deitirmeler yaplrken ilem abuk yaplmal ve a
ierisinde birbirine girmelerine engel olunmaldr.
10. Tadpoller baka bir yere nakledilirken, oradaki suya adaptasyonlar
salanmaldr. Eer scaklk iki su kayna arasnda 5C' den az ise, her iki su kayna 1:1
orannda kartrlmaldr.
11. Kayt tutmak zorunludur. Eer kulukalkta baarl olunmak isteniyorsa; stok
durumlar, damzlk kaynaklar, ar lm oranlar, yem kalitesi ve dk yumurtlama gibi
bilgiler ok gereklidir.
12. Herhangi bir durumda eer kulukalk alanlar belli programlan izlerlerse,
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
36/60
28
onlar daha baarl olacaklardr(Seymen, 2009).
5.3.3. Tadpol-Larva (riba) HavuzlarYumurtadan kan larvalar bir hafta boyunca besin kesesini kullanrlar, daha sonra
dardan besin almak zorundadrlar. Bu aamada yumurta sars ile beslenmeleri gerekir.
riba yavrular ilk ay ierisinde balk ve yer fst unu daha sonra tatl patates unu, pirin
kepei, mutfak artklar ve deersiz yiyeceklerle beslenirler. Yiyecekler su yzeyinde
yzecek ekilde altlar delik kaplarla verilmelidir. Gnde iki n yem verilmelidir (Anlr,
2006).
kan yumurtalardan yaklak % 10-15 inden iriba elde edilir. Yumurtalar geni
bir kepe ile su iinde alnarak kuluka havuzlarna konulurlar. Yumurtalar havuza
nakledildikten sonra havuzlar hi kartrlmamaldr (Anlr, 2006).
Yumurtalarn almasnda su ss ve zaman nemli bir faktrdr. Yumurtalar
24-27 0C arasnda 72 saatte alrlar. Bu devrede havuzlara suyun giri k salanmaldr.
Kuluka havuzlarnn; derinlii 30-40 cm arasnda ve zeminleri amur olmaldr. Bylece
havuzlarn su ssnn sabit tutulmas ile yavrularn byme gvenlii salanm olur.
Larva havuzlarn dikdrtgen eklinde olmas tavsiye edilir (Anlr, 2006).
Uygulamada 1 m2 ye 1.000 adet olacak ekilde kurbaa larvalar larva havuzlarna
konulur. Bu arada yavrular boylama eleklerinden geirerek snflandrma yaplr ve ayr
havuzlara koymak gerekir (Anlr, 2006).
5.3.4.Gen Yavru HavuzlarKurbaalarn dmanlar; timsahlar, ylanlar, balklar ve baz kulardr. Baz bcek
larvalar tadpollerle beslenir. Bu yrtclara kar tedbir alnmaldr. Kurbaa kltrnde
yaygn hastalklarn birounda bakteri enfeksiyonlar vardr. Bunlardan "Krmz Bacak"
hastal kurbaalarn ksa bir sure iinde lmlerine sebep olur. Tedavisinde tuz ve
antibiyotikler kullanlr. Btn havuzlar temizlenip 5 mg/lt.de klorlanr. Su
doldurulmadan nce gnete kurutulur. Bu prosedrlere uyularak hastalk yapc bakteriler
kontrol edilmi olur. Eer havuz yrtc sucul bceklerin saldrsna urarsa (hemipterans,
coleopterans ve odonates) tadpolleri retmeye balamadan 3 gn nce fazla olmamak
artyla havuz doldurulmal ve salk nlemleri alnmaldr, Nymph safhasnda olanlar,tadpollerden daha byk ve ciddi yrtclardr. Kulukalk devresinde hzla gelien
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
37/60
29
tadpoller 2-3 gndeNymph safhasna gelirler(Seymen, 2009).
Havuz doldurulup temizlendikten sonra, havuz duvarlarna mantar, alg ve bakteri
alamak iin havuz suyuna 4 litre/mfitoplankton katlr. Doal gdalarn abuk gelimesinemlidir. Bunlar havuz duvarlarna (3-5 gn) yerleince havuz boaltlr, temizlenir,
klandrlr ve yeniden suyla doldurulur. Bcek yrtclar da ortamdan uzaklatrlr. 3
gn sonra havuz ierisine tadpoller ilave edilir. Eer mikroflora 3 gn iinde yerleirse,
predatrleri boaltp uzaklatrmak gereksizdir. Havuzlar 10dan 200 m'ye kadar yzey
alanna sahiptir(Seymen, 2009).
Gen yavru havuzlarnn su derinlii 15-35 cm arasnda olmal ve her bir havuzun
1/4 kadarlk ksm sudan daha yksekte olmaldr. Yani yavrular gerektiinde
kabilmeleri iin havuzda susuz bir sahaya gereksinimlerivardr. Yavrular bu havuzlara
ancak nc aylarn doldurduktan sonra nakledilmelidirler (Anlr, 2006).
Gen havuzlarnn 1 m2 sine 100-120 arasnda yavru konulmaldr. Fakat yavrular
6-7 cm uzunluunda iseler bu say 60-80 arasnda olmaldr. Btn yavrulara ekil
deitirene kadar yem verilmez. ekil deitiren kurbaalar arasnda yine bir seleksiyon
uygulanr ve ayn byklkte olanlar seilerek ayn havuzlara braklrlar. Bu ilemyavrular byynceye kadar devam eder. ekil bozukluu gsterenler ve kuyruk
atamayanlar ortamdan uzaklatrlr. nk karnibalizm olay meydana gelir (Anlr,
2006).
Havuza braklan gen yavrulara toprak solucanlar, sinek larvalar, kk balklar,
kk karidesler ile dier canl hayvansal besinler verilmelidir. Sinek larvalarnn
havuzlarn iinde oalmalar iin balk artklar konmaldr. nk bu artklar sinekleri
cezp eder ve sinek yumurtalarnn oalmalar iin uygun ortam salanm olur. Buda ucuz
bir ekilde yavrularn ihtiyacnn karlanmas demektir (Anlr, 2006).
Hava scakl 20-26 0C olduu zaman daha fazla besin verilmelidir ve verilen
besin miktar yksek ve dk sda azaltlmaldr. Ortalama verilen besin miktar % 10
kadar olmaldr. Gnde iki defa beleme yaplmaldr. Besinin kurbaalara eit olarak
verilmesi gerekir bunun iinde yem toprak yzeyine datlmaldr. Daha sonra yem kk
tepsilere konulur, tepsinin yarsna toprak solucan, kurtuk dier yarsna da kk balk,
karides, v.s. konur. Tepsi ksmen suya batrlr. Bu ilemde ama kurbaalarn doadan
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
38/60
30
yem yeme alkanln gelitirebilmelerini salamaktr. Bu arada len kurbaalar
ortamdan uzaklatrlmaldr. Yavrular doal besinlerden alabilecekleri zamana kadar bu
ileme devam edilir (Anlr, 2006).
Havuz suyunun bulank olmas, fazla yem yenildiini ve ar organik madde
biriktiini gsterir. Ayn zamanda su akntsnn yetersiz olduunu da gsterir. Byle
durumlarda su temizlenene kadar bol su verilmeli ve yemleme durdurulmaldr. Periyodik
artan plankton patlamas suya yeil bir grnm verir. Eer suyun dibi ve tadpollerin
grnmesi imknsz ise, yem azaltlmal ve su ak arttrlmaldr(Seymen, 2009).
En iyi kltr sistemi, hastalk yapc bakterilerin grnmeden nce tadpolleri
retmektedir. Ticari iletmenin hastalk yapc bakterilerinin ou, havuzlar dzenli birekilde ynetildiinde 7 haftadan daha az bir zamanda ortadan kalkar. Bakteri bulunan
havuz 50 gn boyunca klorlanmal, gnete kurutulmal ve iyice temizlendikten sonra
tadpoller ilave edilmelidir (Seymen, 2009).
Havuz boaltlarak ergin hale gelmi gen kurbaalar toplamak stresli bir itir.
Ergin hale gelmi gen kurbaalar ortaya karken nce snak ararlar. Kurbaalar
havuzun bir kenarna toplamak iin cihazlar yerletirilir. rnein; zellikle havuzdaki
boluklara tula, kiremit veya bir sra halinde boru batrlarak havuz boyunca 1m olacak
ekilde yerletirilince sonu mkemmeldir. Bunlar her 3-4 saate bir kontrol edilir ve hasat
edilen kurbaalar esas kurbaa yetitirme kltr alanna nakledilirler (Arman ve ark.,
2000).
5.3.5.Yetikin HavuzlarABDde baz iletmelerin kurbaa yetitiricilii ynnde baarl olduu
kaydedilmekte ise de bu kurulularn daha ok damzlk kurbaa satan iletmeler
tarafndan yapld kaydedilmitir. Bunun yannda yar kontroll ortamlarda kurbaa
retimi yapan iletmelerin karl sonular elde ettikleri de kaydedilmektedir(Alpbaz, 2005).
Kurbaa kltr alanlarnn planlanmas farkldr. Fakat genellikle gnlk
temizlenip klorlanabilen sert yzeyleri ierir. Ne yazk ki pahal olmayan ve her zaman
bulunabilen iyi bir zemin materyali yoktur. Eer beton zemin kullanlrsa kurbaalarn
ayak perdeleri zamanla anp, hastalk yapc etkenlerin girmesine sebep olur. Vinyl
salam plastik kullanlr. Fakat bu da kaygan olduundan kurbaalarn hareket etmesini
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
39/60
31
zorlatrr. Biraz yumuak, geirgen olmayan, sert yzey daha ok arzu edilir, ama
yaplmas pahaldr(Arman ve ark., 2000).
Daha nce de bahsedildii gibi havuzlara glgelendirme yaplr. Fakat kurbaalargrlmelidir. Kanal ve havuzlara muntazam su gelmelidir. Alann yaklak %25'ne
glgelendirme yaplnca, burann bir ksm kuru kalr. Su derinlii su miktarna bal
olarak 1 cm.den 15 cm.ye kadar deiir. Su scakl 30C varmamal ve eer mmknse
20-25C arasnda muhafaza edilmelidir. Eer su gne alyorsa, su ssa su
scakln korumak iin su ak artrlmaldr. Kltr havuzlar metamorfozdan sonra her
mde 50 kurbaa olacak ekilde 10-100 malanda yaplr. Gelimeye gre younluk her
mde 20 kurbaa olarak azaltlr. Kullanlan yerlerde younluk mde 80 byk kurbaaolacak ekilde ayarlanr(Arman ve ark., 2000).
Gelime havuzlar en az 1,5 m ykseklikte a (1-3 mm) it kafesle evrilir ve bu
itler 15 cm derinlie gmlr. Birok ifti kltr alann yrtclardan korumak iin
havuzlarn zerini ala rter. Bu a, almalar engellemeyecek ekilde yerletirilmelidir
(Arman ve ark., 2000).
5.3.6.D Havuzlarda Bytme
Kurbaalarn d havuzlarda bytlmesi amacyla pek ok materyalden havuzlar
ina edilmitir. Ancak hepsinden de baarl sonular alnamad pek ok retici tarafndan
belirtilmektedir. rnein; beton havuzlar dev kurbaalarn (Rana catesbeiana) derileri
zerinde anmaya ve sonrasnda da bakteriyel enfeksiyon gibi problemlere yol amtr.
Vinilex ve plastik gibi malzemeler ise ok kaygan olduklarndan kurbaalarn
aktarlmasnda zorluklara neden olmaktadr. Havuz yapm iin retilmi polietilen
malzemeler pahal olmasna ramen tavsiye edilebilecek en iyi malzemedir. Boy ve biimbakmndan ok geni yelpaze olmakla birlikte genelolarak ada biiminde etrafnda suyun
akt retim alanlar tercih edilmelidir(Alpbaz, 2005)..
Su scaklnn 2028 C arasnda olmasnn yetitiricilik iin uygun olduu
bildirilmektedir. Gne nn % 75 inden korunmak amacyla kltr alannn % 25 i
glgelendirilmelidir. Yemleme havuzlar 24 m2 ve 2-4 cm derinlikte planlanmaldr. Canl
yemlerden yoz Lepistes yavrular ya da Gambusia ile yava ve zayf gelien kurbaa
yavrularnn kullanlabildii kaydedilmektedir(Alpbaz, 2005).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
40/60
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
41/60
33
Kurbaa retim alanlarnda en nemli konu kurbaalar yiyebilecek balk, ylan,
kaplumbaa, kedi, kular ve dier avc canllara kar emniyetli ekilde retim alanlarnn
korunmu olmasdr. Bu nedenle retim alanlar 1 m kadar ykseklikten a ile rtlr ve
kylardan bu zararl hayvanlarn girmemesi iin nlemler alnr. Fakat her ne nlem
alnrsa kurbaalar predatrlere kar korumada bir miktar zayiat verilmesinin beklenmesi
gerektii belirtilmitir(Alpbaz, 2005).
Tablo 4: Kurbaa larvalar iin hazrlanm rnek yem formlasyonu(Alpbaz, 2005).
Besin maddesi %
Karides eti 16-5
Balk eti 22.0
Soya proteini 5-5
Pirin kepei 21.0
Whey 5.0
Balk ya 2.0
Balkerii(zeltisi) 5.0
Vitamin premix 2.0
Linolenic acid 0.5
Balayc madde 4.0
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
42/60
34
Tablo 5: D havuzlarda retimi yaplan kurbaalarda geliim ve yem tketim
deerleri(scaklk 25-30 C) (Alpbaz, 2005)..
Ya (Ay) Ortalama arlk (gr) Gnlk yem tketimi (gr)
0 5 -
1 10 0.50
2 22 1.09
3 35 1.22
4 50 1.72
5 75 2.63
6 105 3.67
7 140 4.90
8 175 6.12
5.7. Su Kalitesi ve Su MiktarKurbaa yetitiriciliinde gelime periyodunda bol miktarda temiz suya gereksinim
vardr. yi bir geliim iin su scaklnn 20-26 C olmas nerilmektedir. Su kalitesinin
biraz asit olmas istenir. Oksijen durumunun yeterli olmas gerekir. nk yavru
kurbaalar balklar gibi su ierisindeki oksijeni solungalar ile alarak yaarlar. Su
ierisinde herhangi kimyasal atk bulunmamaldr. Kimyasal maddeler yavru veya gelikin
kurbaalarn lmlerine neden olabilecei gibi, bu tr alanlarda bytlen kurbaalarndainsan sal asndan satlmalar sakncal ve birok lkede bu konuda sk kontroller
uygulanr. Bu konularn yetitiricilik iin seilen alanlar da bu gibi konularn nceden iyice
incelenmesi gerekmektedir (Alpbaz, 2005).
Kurbaa yetitiriciliinde baarya ulamak iin, salk koullarna dikkat
edilmelidir. Suyun miktarna ve havuzun hacmine gre, her gn 5 mg/lt klorin havuz
suyuna katlr, % 5-10 olarak hazrlanan klorin zeltisi havuz suyuna kartrlarak
datlr. Havuzun her yeri klorinle muamele edilmelidir. Eer bu bir i gnnde
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
43/60
35
yaplacaksa kurbaalar strese sokmaktan kanlmaldr. Bundan dolaydr ki gnn bir
blmnde bir defada yaplr. Yumurtlama havuzlar ise gnlk deil, aylk 5 mg/lt
orannda k1orlanr(Arman ve ark., 2000).
6. DAMIZLIK SEM VE YETTRMEBullfrog yetistiriciligine balamak iin, yumurtalar doadan toplanr. Fakat
iftiler toplanan tre ait yumurtalardan emin olmaldr, Hatta doadan toplanan
yumurtalarda patojenik bakterilerin bulunma riski fazladr. Kurbaa yetistiriciligine
balamak iin, bir baka yol ise; temiz yumurtalar veya damzlk satn almaktr. Damzlk
olarak hzl geliim gsteren kurbaalar seilir. Seilecek olanlar 3 aylk bakalama
geirmi ve 125g arlnda olmaldr(Arman ve ark., 2000).
Bu kurbaalarn arl en fazla 140g en az da 37g olmaldr. Seim yaplrken
kurbaann verecei yumurta says da nemlidir ve bunlar zenle gen kltr
kurbaalarndan seilir. Yal olan analar pazara sevk edilir. Gen olanlar bir yere
toplanp bekletilir. Bylece yumurtlamak iin; gen, salkl ve aktif olanlar alnr.
Yumurtlama poplasyonundaki cinsiyet oran, her be dii iin 1 erkektir (Arman ve
ark., 2000).
100mlik bir alana 300-400 kadar kurbaa konulmas tavsiye edilir. Yumurtlama
alanndaki kurbaa younluu gnlk temizleme islerinin yaplmasn, kurbaalarn
kolayca gzlenmesini salayacak ekilde olmaldr. Fazla younlukta mmkn olabilir.
Fakat byle durumlarda kontrollerin yaplmas zorlar(Arman ve ark., 2000).
Besleme, dengeli bir ekilde ve gnlk yaplmaldr. Besleme iin, sinek larvalar
salk artlarnda kltre alnr. Birok kolaylk asndan, bu larvalara yem olarak
rm et kullanlmas pratik olsa da ne yazk ki, hastalk oluturmaktadr. Balk olarak,
zellikle Poeciliidae familyasnn gelimi trleri tadpol kurbaalarnn canl yemini
oluturur. Bunlarn kullanlmas durumunda, tadpol kurbaalarnda reme olduka yksek
olur. Yine yer solucan, Annelidler, Roachiler, crcr bcei gibi bceklerde yem olarak
retilebilir. Fakat byle bir retim pahaldr ve ok ilgi gerektirir(Arman ve ark., 2000).
Damzlklar her gn vcut arlnn %10-15 orannda beslenirler. Bu oran
yumurtalarn hzl gelimesi iin yeterlidir. Tropik iklimlerde bir dii ylda 2 veya 3 kez
yumurtlayabilir (Arman ve ark., 2000).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
44/60
36
6.1. Yem retimiKurbaalarda karnibarizm grlmektedir. Laboratuar artlar altnda yaplan
deneylerde bol yem verilerek poplsyonda yaklak %3 orannda karnibarizm olduugrlmtr. Geni olarak ticari sistemlerde fazla yem mevcut olduu zaman karnibarizm
ilk 60 gnde %10'dan %3'e dmtr. Karnibarizmi azaltmak ve kurbaalar birbirinden
uzaklatrmak zordur. Gen kurbaalar abuk geliirler. Geliemeyip zayf kalanlar, byk
kurbaalarn saldrsna urarlar. Geri ama, zayf kurbaalar ortamdan uzaklatrmak ve
dier gelimi kurbaalar pazarlama arlna ulatrmaktr. stelik zayf kurbaalarn
gelimesi ekstra bir zaman alacaktr(Arman ve ark., 2000).
Kurbaalarn 190g (bacak sat iin) arla 12 ayda gelmesinde, her yl 10.000kurbaa retimi yapan iftliklere; bir ylda 61.700g yem gerekir. Bu yemin bir ksm
tketilmez, yani yaklak gnlk 170g tketilir. Yem retimi iftlik sistemlerinin en
nemli parasdr. Kurbaa geliimi iin yem retimi kendi bana bir sistemdir. En iyi
gdalar; tadpoller, balklar ve crawfishtir. Bullfrog iin bein olarak tadpol retimi, geni
yumurtlama poplsyonlar gerektirir. Btn bunlar baarl olmaz ise dier yemlerin
retilmesi gerekir (Arman ve ark., 2000).
Toplam iftlik poplsyonlarnn yaklak %5inde tadpoller yem olarak
kullanlmaktadr ve bu durumda diiler abuk yumurtlar. rnein; eer bir iftlikte 1 ayda
10.000 kurbaa retilirse, pazarlama arlna varmas iin 5 ay gerekir. Daha sonra
iftlikteki kurbaa miktar 50.000e karlr. Bu gelien kurbaalarda yem olarak tadpol
tedarik etmek iin poplsyona 2.500 ergin dii katlmas gerekir. Bir dier 400-500 dii
iin kendileri ve yumurtlayan 2.500 olgun diinin beslenmesinde yeteri kadar tadpol
tedarik edilmelidir (Arman ve ark., 2000).
300g arlndaki her bir dii, her gn 15g yem tketir. Diiler iin tadpollerin
retilmesi esastr. Tadpollerin %50 lm oran hesaba katlrsa yllk 5.000 tadpol
yetitiricilii yaplyor demektir(Arman ve ark., 2000).
Gen kurbaalar 0,3-0,5g arlndaki kk tadpollerle beslenir. Kurbaann
gelimesine gre sonraki aamalarda tadpol bykl 5g varr. Gen tadpoller
kulukalktan (ortalama 0,3 g arlnda) gelime havuzlarna nakledilince 5ga gelinceye
kadar retimleri 2-3 haftay alr(Arman ve ark., 2000).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
45/60
37
Bullfroglar yeteri kadar bein bulunmazlar ise, sadece yava gelimez, ayr
zamanda ok hassas olduklarndan, hasta olurlar. Byle durumlarda karnibarizm problem
olmaktadr. Ergin kurbaalar beslenmek iin, kendilerini ekecek yemin hareketli ve canl
olmasn isterler. Avlarn seslerinden alglarlar. Kurbaalarn beslenme problemini
zmek iin, birka zm nerilmitir. Birincisi kurbaalar iin yemeklik balk
kltrdr. Poeciliidae ailesindeki balklar bullfroglar iin retilir. Baldwin (1977),
Shang ve Baldwin (1980) Poecilia vittata ve Pimexicana kltr sistemlerini kefedip
gelitirdiler. Aile iinde birok tr bu sistemde kullanld, Yllk Poecilia her yl 8.000
kg/ha a varan (15.000 kg zeri gsterilen), her yl 120.000 kurbaa iin yeterli besin
olarak retilir. Culley (1981)e gre balk kltr iin 3 ha.lk havuzlar gereklidir.
Kurbaa retimindeki bu seviye hektar bana 8.000kg baln kurbaalar tarafndantketildii tahmin edilir. Bu 3 balk tr havuzlarda kurbaalar iin retilir. Japonya'da,
bir tepsi zerine; gve, pupa, l ipek bcei ve dier besinler kurbaalarn dikkatini
ekmek iin, yava hareketle sallanan bir motorize zerine yerletirilir. Japonlar, bu eit
hareketli av ile karlalan kurbaalara sunulan, ipek bcei, pupa iin, kurbaalar
retici metodular gelitirmilerdir. Bunun sonunda kurt: gaflarpupae almaya hemen
alrlar. Kurbaalar iin kltr yaplan bir dier besin de sinek larvalardr. Salk
artlar altnda sinek larva kltr, ziyaret edilen bir iftlikte bullfrog yemi olarakkullanlmt (Whiting, 1958). Bu sineklerin l organizmalarla balantlar vardr.
Kltrde sinekler yumurtalarn geni kafes blmelerine brakr. Yumurtalar tepsilere
alnr ve kulukalktaki larvalara yem olarak verilir. Bu arada kt koku uzaklatrlr.
Yumurtlayan sinekler iin; su, dehidre edilmi st, taze meyve ve balk yemi ile yaplan
kark buday kepei ieren yem hazrlanr. Yumurtalar buday (%50) kepei ve balk
yemi tepsisine tortu brakr. Metamorfoz geiren kurbaalara son zamanlarda ipin ucuna
aslm, canl yem hareketini taklit eden yem kullanlmtr. Kurbaalar iplerdeki besinleritanyp rendikten sonra, etraflarna denlerden yem almaya balamlardr. Yenmeyen
yemler tekrar toplanr ve kullanlr. Kurbaalar tel kafeslere srarlar ve yemlerini kolayca
alrlar. Kurbaalar ipten ekip alnan yemden ziyade den yemleri almay rendikleri
zaman,bu durum byk baar olacaktr(Arman ve ark., 2000).
Larva, balk yemi ve buday kepei (%50 kat ve %30 kuru protein) yemi ile
beslenir. Yem derin olmayan bir tepsiye (0,6 m x 1,6 m x 4 cm) yerletirilir ve yumurtalar
yzey zerine yaylr. Olgunlaan larvalar tepsinin deliklerinden zemine derler. Delikli
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
46/60
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
47/60
39
desteklenmek suretiyle bu canlnn retilmesi yarar salayacaktr.
Kurbaalar iin, kimyasal pelet retmedeki etki baarszdr. yi bir pelet, gelime,
hareket, yap ve aka lezzet ierir, kurbaalar pelet tketmezler. Baz aratrmalardalarvalarn pelet tketmesi bir baardr. Peletin tketilmesi aslnda kurbaalarn gelimesi
iin bir frsattr. nk pelette kurbaalarn ihtiyac olan antibiyotikler de yer almaktadr.
7. HASATEer kurbaalar "bacak" talebiyle pazara sevk etmek iin retilirse, 175g arlna
varnca hasat edilirler. Eer derileri kullanlacaksa (deri retimi iin) kurbaalar 250g
veya daha fazla arlkta hasat edilirler(Arman ve ark., 2000).
Kurbaalar hasat etmek iin, havuzdan su boaltlr ve glge rts uzaklatrlr,
kurbaalar elle toplanr, uvallara konur ve ilem yaplacak yere nakledilir (Arman ve
ark., 2000).
8. EKONOMK DURUMlkemiz yaklak 50 yldr Avrupaya salyangoz ve kurbaa baca ithal
etmektedir. Trk firmalar Fransadaki kurbaa baca pazarnn neredeyse tamamnellerinde tutmaktadr. lkemizin 2005 yl kurbaa baca ihracat 507 ton (2.5 milyon
dolar) dur ve bu rakamla dnyada inden sonra ikinci srada yer almaktadr. lkemizde
halen doal ortamlardan toplanan kurbaalar, be bine yakn avc tarafndan
avlanmaktadr. Doal ortamlarndan avlanan kurbaalarn 10 tanesi yaklak bir kilo
gelmektedir ve bu kurbaalarn sat fiyat ortalama 5 ytl/kgdr. lkemizde gerek iklim
artlar gerekse doal su kaynaklar bakmndan kurbaa yetitiricilii baaryla
uygulanabilir (Arman ve ark., 2000).
Gelimi lkelerde, zellikle ii fiyatlan ve arazileri olan, Amerika ve Avrupada,
Asyadan ihra edilen dk fiyatl kurbaa baca yznden, bacak tketimi iin bullfrog
retimi ekonomik deildir, Bununla beraber, gelimi lkelerde kark kurbaa retim
aamalarnn ekonomik olduu aikrdr. Fakat bizim geerli hkm verebileceimiz
mevcut giriimler yoktur ve pazar istekleri de bilinmemektedir. Fazla arazisi olmayan ve
ii fiyatlar olan nc dnya lkelerinde tketim ekonomisi iin kurbaa retilir.
ilerden yararlanlan pazarlar ilgi ekicidir. iftlik ekonomisinde en nemli engel canlyem, kltr fiyat ve ihtiyacdr. Bullfroglarn yem retimleri iin ciddi abalar olmasna
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
48/60
40
ramen, baar ok azdr. Eer pelet yemin kurbaalar tarafndan iyi bir ekilde
alnmasnda geliim olursa, retim fiyatlarnn nemli bir ksm azalacaktr (Arman ve
ark., 2000).
9. KURBAA YETTRCLNDE KARILAILABLECEK PROBLEMLERAratrmaclar, kurbaa yavrularn doadan toplayarak adaptasyon havuzlarnda
beslemeye almak suretiyle kontrol altnda retmeyi hedeflemiler, fakat retimdeki
baarlarna beslenme yetersizlii, yrtclar, karnibarizm ve hastalklar nemli lde
engel olmutur. Daha sonradan salk artlar dzeltilerek, uygun evresel kontroller
salanarak, kurbaa yetitirme yerleri olarak dairesel beton tanklar ina etmilerdir.
Havuzlara beton ve tuladan set ve it yaparak doal ortam taklit edilmi veglgelendirmede iin ise su bitkilerini kullanmlardr.
Doal (Kontrolsz) olarak yaplan yetitiricilikte karlalan belli bal problemler
unlardr;
1. Predatrler (Kk sucul sinekler, srngenler, kular ve memeliler)
2. Karnibarizm
3. Hastalklar
4. Yetersiz beslenme
5. Yetersiz su miktar
6. Dk yumurta retimi
7. Scaklk dalgalanmalar
8. Uygun olmayan salk koullar
9. Yetersiz yem miktar (canl yem gereksinimi, her zaman uygun yemin
bulunamamas).
Yar entansif yetitiricilikte bu problemler bir miktar daha azalmaktadr. Ancak
salk problemleri burada da devam etmektedir. Ayrca hasta kurbaalarn ayklanp,
tedaviye alnmasndaglklerle karlalmaktadr(Arman ve ark., 2000).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
49/60
41
Gnmzde iftliklerde kontroll (entansif) kurbaa yetitiricilii yaplmaktadr.
Bu sistemde btn problemler byk lde halledilmitir. Ancak trlerin isteklerinin
farkl olmas problemlere yol amaktadr.
10. DONDURULMU KURBAA BACAI RETMlkemizde su rnleri genellikle taze olarak tketilmektedir. Su rnlerinin
ilenmi olarak tketime sunulmas eitli yararlar salamaktadr:
1. Fileto firesi nedeniyle tamada gereksiz arlktan kurtulunmaktadr.
2. organlar ve iskeletten farkl amalarla yararlanlmaktadr.
3. rnn markette srekli bulunmas ve av stokunun gereksiz, bilinsiz tketilmesi
nlenmektedir.
4. Tketici mutfakta zamandan tasarruf salamaktadr.
5. retici rn en az kalite kayb ile pazara sunabilmektedir.
6. Deiik eitlerde stok yapabilme ve rekabet olanaklar ile ekonomik yararlar
salamaktadr (Berik ve Varlk, 1999).
lkemizde byk ve kk lekli 100n zerinde Avrupa Birlii ve dnya
standartlarnda rn ileme tesisi bulunmaktadr. Bu tesislerin byk ounluu
dondurulmu su rnleri zerine almaktadr. Son yllarda d pazara ynelik ift kabuklu
yumuakalar, kurbaa ve kara salyangozu ileyen tesis saysnda nemli artlar olmutur
(nan, 2004).
Gnmzde hzla gelien su rnleri ileme teknikleri insanlara uzun raf mrne
sahip, deiik tat ve aromal rnlerin sunulmasna izin vermektedir. Bu tekniklerden
zellikle dumanlama, marinasyon ve kzartma kullanm alan yaygn olan ileme
teknikleridir. Dier hayvansal kaynakl gdalarda olduu gibi su rnlerinde raf mr,
birinci dereceden rnn mikrobiyolojik yapsnn deiimi ile belirlenmektedir. nk
mikrobiyal yap, zellikle bakterilerin metabolik faaliyetleri sonucu rnn kimyasal
yapsna etki etmektedir. Kullanlan ileme tekniklerinin etki mekanizmalar, rnn
mikroflorasn kendine has bir biimde deitirmekte, dolaysyla de farkl ilenmi her
rnn bozulma tablosu ve sresi farkl olmaktadr (olakolu, 2004).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
50/60
42
Trkiyede bir gda maddesi olarak mutfaklarda kullanlmayan kurbaa eti Avrupa
lkelerinde byk ilgi grmektedir. Edirne, Antalya, skenderun ve psala gibi
blgelerden toplanan kurbaalar ilenerek bata Fransa olmak zere, talya, Lbnan,
Belika, svire gibi lkelere ihra edilmektedir (Bayhan, 1970). Trkiyenin ihracatnn
% 80ini canl ve donmu bacak eklinde ilenmi kurbaalar tekil etmektedir. Konserve
eklindeki ihracat toplamda ok az bir ksm oluturmaktadr (nan, 2004).
10.1.Kurbaa Baca hracat, Sat Koullar ve Tketilme ekillerilkemizden yurt dna balca 1300 tonu kurbaa baca olmak zere, canl
kurbaa ile birlikte ylda yaklak 4 bin ton kurbaa baca gnderilmektedir. Kurbaa
ihra edilen lkelerin banda Fransa, talya, Belika, Lksemburg, Kuzey Amerika,Japonya gelmektedir. Trkiye hem sunduu rnn standartlar ve boyutlar, hem de
lezzetiyle en byk kurbaa baca ihracatlar arasnda yer almaktadr. Avrupa
lkelerinin tercihleri ise yeil su kurbaalardr(Anon, 2005a).
lkemizde kurbaalar genellikle Edirne, Antalya, skenderun, psala ve Mustafa
Kemal Paa evresinden temin edilmektedir. Yetitiricilik artlarnda canl kurbaalarn
normal pazarlama arl 150-200gr arasnda deimektedir. Fakat lkemizde doal
ortamdan toplanan kurbaalarn standart bir arl bulunmamaktadr. Toplanan
kurbaalar canl, donmu bacak, taze bacak eklinde ihra edilmektedir. ekil 9 ve
ekil10da kurbaa etinin ilenmesi grlmektedir.(nan, 2004).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
51/60
43
ekil 9: Kurbaa etinin ilenmesi(zgr, 2005).
ekil 10: Kurbaa etinin ilenmesi(zgr, 2005).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
52/60
44
lkemizde balca 5 firma canl kurbaa ve ilenmi kurbaa baca ihracat
yapmaktadr. Bunlar Kocaman Balklk (Bandrma/Balkesir), Sasu A (Adana),
Sagun A (Kemal Balklk) (Edirne), Pakyrek (Adana) ve Manta A (Yalova)dir.
Bunlardan Pakyrek ve Manta kurbaalarn bol olduu bahar dnemlerinde canl olarak
ihracat yapmaktadr. Bu firmalar kurbaalarn reme zamanlar olan mays ve haziran
aylarnda, avclarna kurbaa toplattrmayp ellerindeki donmu haldeki kurbaalar
ileyerek sata sunmaktadrlar. Kurbaa baca ihracatnda Trkiyenin en byk
rakipleri in ve Tayvan gibi uzakdou lkeleri olmakla beraber, Avrupa lkeleri arasnda
en ok kabul gren ise Trkiyeden giden kurbaalar olmaktadr. Bunun nedeni Avrupa
lkeleri tarafndan istenen kriterler ve hijyen artlarnn yerine getirilmesinden
kaynaklanmaktadr. Canl kurbaada ise en byk rakiplerimiz Msr, Arnavutluk,
Bulgaristan ve Romanya'dr. Kurbaa bacaklar lkemizde balca talyan ve Fransz
restoranlarnda ve gney sahillerindeki tatil kylerinde tketilmektedir (Anon, 2005a)..
On adet kurbaa yaklak bir kilogram gelebilmektedir. D pazarda temizlenmi
taze kurbaa bacann kilosu yaklak 12 Euroya, donmu olanlarn ise 5 Euroya kadar
alc bulabilmektedir. ekil 1.10da temizlenmi kurbaa bacaklar grlmektedir. Avrupa
lkelerindeki restaurantlarda ise bu rakam iki kurbaa baca bulunan bir servis iin 5-20
Euro arasnda deiebilmektedir. Fiyatn bu kadar yksek olmasnn sebeplerinden birisi,
kurbaa bacann tketildii her lke iin ciddi bir gurme yemei olarak
tanmlanmasndan kaynakland belirtilmektedir. Avrupa lkeleri arasnda en ok
tketimi yaplan yerlerin banda Fransann Lyon Blgesi ve talyann kuzey blgesi
gelmektedir. (zgr, 2005).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
53/60
45
ekil 11: Temizlenmi kurbaa bacaklar (Sasu, 2004)
ekil 1.11de paketlenmi kurbaa bacaklar grlmektedir. ekil 1.12de ise
servise sunulan kzartlm kurbaa bacaklar grlmektedir.
ekil 12: Paketlenmi ve servise sunulan kurbaa bacaklar (zgr, 2005).
lenmemi su rnlerinin raf mr depolama artlarnn yan sra temel zellikler
olan tr, ya, byklk, ya ierii, beslenme durumu ve fizyolojik durumu, yaad ve
yakaland evrenin kalitatif ve kantitatif mikro flora zelliklerine, yakalanma
mevsimine, yakalanma yntemine ve rnn ilenme artlar v.b zelliklere baldr
(Cotrona ve ark., 1999).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
54/60
46
Tablo 6: Kurbaa yetitiriciliinde bulunmas gereken zorunlu makine ve ekipmanlar.
(zgr, 2005).
11. KURBAALARIN BESLENME DIINDA KULLANILDII ALANLARhra rn olmalar bakmndan ekonomik nemleri vardr. hracat Trkiyede
zellikle Trakyada (Meri ve Ergene), Marmara Blgesi gllerinde, Yeilrmak ve
Kzlrmak Deltalarnda, ukurovadaki Akehir, Beyehir, Eber ve Eirdir Gllerindentoplanmaktadr(Baran, 2005).
Laboratuarda denek hayvan olarak kullanlrlar. Amfibilerden tpta da
yararlanlmaktadr. Dnya zerinde bulunan birok kurbaa tr akvaryumlar iin
pazarlanr. Baz gz alc renklere sahip zehirli kurbaalarn bir ksm da akvaryumlar iin
zel olarak yetitirilir(Kuru, 2004).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
55/60
47
ekil 13: Akvaryumlar iin yetitirilen kurbaalardan bazlar (Alpbaz, 2005).
Ranajax firmas dev kurbaa retmi olduu albino hattn ev hayvan olarak
pazarladn bildirmektedir(Alpbaz, 2005).
ekil 14: Ev hayvan olarak kullanlan albino kurbaalar(Alpbaz, 2005).
Derisinden eitli aksesuarlar retilmekte, ya kozmetikte kullanlmaktadr. Ya
ieriinin kaplumbaa yana yakn olduu bildirilmektedir(Alpbaz, 2005).
ekil 15: Kurbaa derinin aksesuar olarak kullanm (Alpbaz, 2005).
-
7/23/2019 Yavuz Selim AVCIOLU-Trkiye'de Kurbaa Yetitiricilii
56/60
48
in de baz kara kurbaas trleri uzun yllar ila olarak kullanlmtr. Ayrca ok
eski kavimlerde kurbaalar sihirbazlk ilerind