Rıfat GÖKSUProjeler Koordinatörü

rifat.goksu@kayi.com.tr

KAYEN KAYI ENERJİ YATIRIMLARI A.Ş

YATIRIMCI GÖZÜYLE TÜRKİYE’DEKİ JEOTERMAL KAYNAKLAR, SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

•Arama Sürecinin Aktörleri

•MTA Genel Müdürlüğü•Sürecin tamamında etkin

•TPAO Genel Müdürlüğü•10 yıla yaklaşan sürecin sonunda projelerini sonlandırdı

•İller Bankası•Son zamanlarda Belediyelerin etüt ve sondajlarında etkin

•Özel Sektör•Yasanın çıkmasından sonra etkinliği çok arttı

Uygulanan Arama Yöntemleri•Büro çalışmaları

•Önceki çalışmaların irdelenmesi•Hava fotoğrafı, uydu görüntüleri analizi•Basılı-Sayısal harita ve rapor incelemesi

•Ön inceleme•Ayrıntılı jeoloji etüdü

•Kaynak başı analizleri•Kimyasal analizler•İzotop analizi•Alterasyon çalışması•Toprak gazı ölçümleri•Jeofizik etütler•Gravite-Manyetik•MT ölçümleri•DES ölçümleri•TEM ölçümleri•Sismik•Sondaj•Test•Fizibilite raporu hazırlanması

Kaynak Arama Çalışmalarında Güncel Durum

•30 o C üzerinde ısıya sahip 600 dolayında kaynak, 282 saha•Elektrik üretimine uygun alan sayısı 28,•Entegre kullanımla birlikte ısı üretimi yapılabilecek alan sayısı 136 •MTA’nın açtığı kuyu sayısı 532,•Diğer kuruluşların açtığı kuyularla birlikte toplam kuyu sayısı 800-850 arasında tahmin edilmektedir.

Sıcaklık Kuyu Sayısı Alan Sayısı Toplam Alan

Başarısız 38 26

<30 17 14

282

30-50 147 97

50-110 241 91

>110 89 28

Toplam 532 256

•Konut, sera, termal tesis ısıtmacılığına uygun 50-110 oC ısıya sahip alanlar % 38, •Termal turizm ve balneoloji gibi diğer uygulamalarda yararlanılabilir olanların oranı % 52

•Düşük ve orta ısılı alanların oranı % 90,

•Kuyu taban sıcaklıkları 110-287 °C arasında değişen sahaların oranı % 10,

38%

10%

52%

Kullanım Olanaklarına Göre Alan Dağılımı

Isı Üretimine Uygun Alanlar

Elektrik Üretimine Uygun Alanlar

Diğer Kullanımlara Uygun Alanlar

Elektrik Üretilebilecek Alanlar

Saha Adı Sıcaklığı (° C) Saha Adı Sıcaklığı(° C)

Denizli-Kızıldere 242 Aydın-Umurlu 155

Aydın-Germencik-Ömerbeyli 232 İzmir-Seferihisar 153

Manisa-Alaşehir-Köseali 287 Denizli-Bölmekaya 147

Manisa-Salihli-Caferbey 249 Aydın-Hıdırbeyli 146

Manisa-Alaşehir-Kurudere 214 İzmir-Dikili-Hanımınçiftliği 145

Aydın-Yılmazköy 192 Aydın-Sultanhisar 145

Aydın-Pamukören 188 Aydın-Bozyurt 140

Manisa-Alaşehir-Kavaklıdere 188 Denizli-Karataş 137

Manisa-Salihli-Göbekli 182 İzmir-Balçova 136

Kütahya-Şaphane 181 İzmir-Dikili-Kaynarca 130

Çanakkale-Tuzla 174 Aydın-Nazilli-Güzelköy 127

Aydın-Salavatlı 171 Aydın-Atça 124

Denizli-Tekkehamam 168 Manisa-Salihli-Kurşunlu 117

Kütahya-Simav 162 Denizli-Sarayköy-Gerali 114

Türkiye’nin Jeotermal Kaynak Potansiyeli

•Ülkemizdeki jeotermal sistemlerde;

•Doğal çıkışların potansiyeli 600 MWt• 532 adet kuyunun üretim değerlerine göre potansiyel 4241 MWt,•Doğal boşalımlarla birlikte Türkiye'nin kullanılabilir termal kapasitesi 4841 MWt, •Kayıt dışı kuyularla birlikte termal kapasite bu değerden yüksektir.•Jeotermal elektrik enerjisi potansiyeli MTA tarafından 600 MW olarak hesaplanmaktadır.

•Yüksek ısı yüklü alanlar, Batı Anadolu’daki jeotermal sistemlerde yer almaktadır.

•İç Anadolu, Marmara, Doğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu Bölgeleri’ndeki jeotermal alanlar orta ve düşük ısıya sahiptir.

Potansiyelin Bölgesel Dağılımı

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500 4241

3448

3402691323412 6

Potansiyelin Bölgesel DağılımıTOPLAM

EGE

MARMARA

ORTA ANADOLU

DOĞU ANADOLU

KARADENİZ

AKDENİZ

GÜNEYDOĞU ANADOLU0

100

200

300

400

500

600 532

273

111

6526 41

10 5

Bölgelere Göre Kuyu Dağılımı

TOPLAM

EGE

ORTA ANADOLU

MARMARA

DOĞU ANADOLU

KARADENİZ

AKDENİZ

GÜNEYDOĞU ANADOLU

Kaynağın Kullanımı

Türkiye’de Jeotermal kaynaklardan; konut, sera, termal tesis ısıtması, elektrik üretimi, termal turizm ve balneolojik uygulamalar, endüstriyel uygulamalarda yararlanılmaktadır.

• Elektrik üretimine uygun 28 sahadan 6, ısı üretimine uygun 136 adet sahadan 13 adedinde 200.000 civarında konut eşdeğeri ısıtma yapılmaktadır.

•1590 MWt konut+termal tesis+sera ısıtması, •410 MWt kaplıca kullanımı.•Buna göre doğrudan kullanım kapasitesi 2000 MWt’ dir.•Türkiye, doğrudan kullanımda Çin, Japonya, ABD ve İzlanda’nın ardından ilk 5içerisinde yer almaktadır.•Dünyada elektrik üretiminde ABD, Filipinler, Meksika, İtalya ve Japonya ilk beş sırada yer alırken Türkiye 14. sıradadır.

0

1000

2000

3000

4000

50004841

1590

41094,2

Toplam Potansiyel

Isıtma(Konut, Sera, Termal Tesis)

Balneoloji

Elektrik Üretimi(MWe)

Isıtma Uygulaması

Isıtma Uygulaması Yapılan Alanlar ve Fiilen Isıtılan/Eşdeğer Konut Sayısı

Alan AdıSıcaklık

(oC)Sayısı Alan Adı

Sıcaklık

(oC)Sayısı

Balıkesir-Gönen 80 2500/3400 Nevşehir-Kozaklı 92 1300

Kütahya-Simav 120 5000/7500 Ağrı-Diyadin 70 150/400

Ankara-

Kızılcahamam 80 2500 Manisa-Salihli 94 5000

İzmir-Balçova-

Narlıdere 98-125 ?/35000 Denizli-Sarayköy 140 1500

Afyon-Sandıklı 70 4500/5000 Balıkesir-Edremit 60 4100

Kırşehir-Terme 57 1180/1900 Balıkesir-Bigadiç 96 1500

Afyon-Ömer-Gecek 95 4600/5500 Yozgat-Sorgun 80 800/1500

Yozgat-Sarıkaya 50 600 Yozgat-Yerköy 62 500

Elektrik Üretimi

Alan AdıÜretim

(Mwe)Açıklama

Denizli-Kızıldere 15 Üretimde

Aydın-Salavatlı 7,95 Üretimde

Aydın-Germencik 47,4 Üretimde

Aydın-Sultanhisar-Köşk 9,5 Üretimde

Çanakkale-Tuzla 7,5 Üretimde

Denizli-Sarayköy 6,85 Üretimde

Aydın-Germencik-Hıdırbeyli 17,5 Üretim lisansı var.

Manisa-Alaşehir 30 Üretim lisansı var.

Toplam Üretim 94,2

Hedeflenen Üretim

Kalkınma Planı Kapasite(MWe) Elektrik Üretimi(GWh) Isı Üretimi(MWt)

2010 Yılı Hedefi 455 2250 3765

2013 Yılı Hedefi 550 2475 4000

2011 yılı 94,7 1590

Kaynak Kullanımında Güncel Durum

Elektrik Üretimi 94,2 MWe

Konut Isıtması 200.000 Konut Eşdeğeri

Sera Isıtması 2300 Dönüm

Kaplıca Kullanımı 325 Adet

Karbondioksit Üretimi 120.000 Ton

Saha Adı Ruhsat Saha Adı Ruhsat

Denizli-Kızıldere ZORLU ENERJİ İzmir-Seferihisar ÖZEL İDARE

Aydın-Ömerbeyli GÜRMAT Manisa-Salihli-Caferbey SANKO

Manisa-Alaşehir MTA Aydın-Sultanhisar ÇELİKLER

Manisa-Alaşehir-Köseali MTA Aydın-Yılmazköy MAREN

Aydın-Pamukören ÇELİKLER Denizli-Karataş MTA

Manisa-Salihli-Göbekli MTA İzmir-Balçova MTA

Kütahya-Şaphane ORYA Enerji İzmir-Dikili MTA

Çanakkale-Tuzla ENDA Aydın-Hıdırbeyli MAREN

Aydın-Salavatlı EGE ENERJİ Denizli-Sarayköy MTA

Kütahya-Simav ZORLU ENERJİ Aydın Nazilli-Bozyurt KİPER

Aydın-Umurlu KARKEY Aydın-Atça ALRES ENERJİ

Elektrik Üretilebilir Sahaların Güncel Durumu

Özetlenen Tablodan Çıkan Sonuç;

•Ülkemizde önemli bir jeotermal potansiyel bulunmaktadır.

•Açılan kuyu sayısı ortalaması çok düşük olup alanların potansiyelini ortaya koymaktan çok uzaktır.

•Kuyuların ilk üretim değerlerine göre 4241 MWt potansiyel kullanılabilecek durumdadır.

•Elektrik ve ısı üretimine uygun alanlarda geliştirme çalışmalarıyapılması halinde potansiyel değerlerinin önemli ölçüdeartacağı açıktır.

•Kaynağa olan ilgi giderek artmakta, kullanımı son yıllarda hızlıbir artış göstermektedir.

• Temiz, ucuz, yerli, ekonomik, sürdürülebilir, denetiminin ülke kontrolünde olması ve yapılan yatırımları kısa sürede amorti etmesi bu artışın ve ilginin önde gelen nedenleridir.

• Elektrik üretimine uygun 28 saha olmasına karşılık 6 sahadatoplam 94,2 MW elektrik üretimi yapılmaktadır.

• Isı üretimine uygun 136 saha bulunmasına karşılık 13 sahadaısıtma uygulaması yapılmaktadır.

• İşletilebilir potansiyel belirsizliğinden dolayı yatırımlarınetaplar halinde yapılması riski azaltacaktır.

Jeotermal Kaynaklara İlişkin Yasal Süreç

•Jeotermal kaynaklara ilişkin uygulamalar, 1926-1983 arasında 927, 6977 ve 3487 sayılı yasalar kapsamında yapıldı. •1983 yılında 6309 sayılı Maden Kanunu kapsamına alındı.•1985 yılında çıkarılan 3213 sayılı Maden Kanunu’nda Jeotermal kaynaklar yer almadı.•1985 -2007 arasında yine 927 sayılı yasaya göre işlem yapıldı.•2007 yılında 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu yürürlüğe girdi.•Kaynaklar, sürecin hemen hemen tamamında jeotermal enerjinin bilinmediği yıllarda yürürlüğe giren 927 sayılı yasayla yönetildi.

Yasal Zeminde Jeotermal Kaynakların Güncel Durumu

•Yatırımcıların kaynağa ilgisinin artmasındaki en önemli etken kaynağın yasal zemine kavuşmasıdır. Buna karşılık;

•Yasa, kaynağın uzun süre yasal boşluk nedeniyle çeşitlenmiş sorunlarını çözmekten uzak bir yapıdadır. •Yasanın dili bazı maddelerde net anlaşılır olmadığından İl Özel İdarelerinin inisiyatifine bırakılmış durumdadır. Bu nedenle bazı maddelere yönelik İl Özel İdareleri farklı uygulamalar yapmaktadır.•Rezervuar sınırları belirlenmeden yapılan ruhsatlandırmalar aynı rezervuarı kullanacak işletmede ciddi sorunlar yaratacaktır. Hatta kaynağın sürdürülebilirliği ciddi risk altında olacaktır.•Bu soruna çözüm olarak öngörülen bloke alan uygulamasının yürütmesi Danıştay tarafından durdurulmuştur.•Arama süresi dünya standartlarındaki yöntemlerin uygulanması için yeterli değildir.

Sorunlar

•Kuyu sayısının yetersizliği

•Rezervuar sınırlarının belirsizliği, ruhsat sayısı

•Üretilen bilgilerin dağınıklığı

•Aramalarda teşvik uygulamasının olmaması

•Devletin riski paylaşmaması

•Arama ruhsat süresi

•Arama metodolojisi

•Kaynağın sürdürülebilirliğinin sağlanması

•Mevcut yasanın yetersizliği

Öneriler

•Artan tüketimin yol açtığı enerji açığı nedeniyle Türkiye,

hızla yeni enerji kaynaklarına yönelmeli,

•Yerli enerji kaynaklarında kullanım çeşitlendirilmeli,

•Kaynaklar en ekonomik ve en fazla yararlanmayı

sağlayacak biçimde değerlendirmeli,

•Yenilenebilir enerji kaynakları, fosil enerji kaynaklarıyla

beraber kullanılmalı,

•Yatırım riskini azaltmak için yeterli sayıda kuyu açılmalı,

•Aramalarda dünya standartlarındaki metodoloji

uygulanmalı,

•Arama çalışmalarında da teşvik uygulanmalı,

•Devlet riski paylaşmalı

•Kaynağın özelliğinden dolayı çalışmalar, kullanılması

gereken mühendislik yöntemlerini iyi bilen meslek

disiplinleri tarafından yürütülmeli,

•Çalışmalarda zaman ve maliyet kaygısı olmamalı, dar

zamana sıkıştırılmamalı ,

•Kaynağın sürdürülebilirliği öncelikli hedef olmalı,

•Tüm faaliyetler; yetkin, yönlendirici, uzman kurum ve

disiplinlerle planlanıp yürütülmeli,

•Kaynakla ilgili üretilen bilgiler kurulacak Jeotermal Bilgi

Bankası’nda toplanmalı