Yaşar Kemal _ Al Gözüm Seyreyle Salih

8/14/2019 Yaar Kemal _ Al Gzm Seyreyle Salih

1/207

Yaar Kemal _ Al Gzm Seyreyle Salih

MerhabalarBuraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinadenGrme zrller in HazrlanmtrEkran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz

Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek DeildirBu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini TutmayacandanKitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda FikirSahibi OlduundaAada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan TeminEdebilirlerBu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide DnmemBu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal KullanlamazBilgi Paylatka oalrYaar MutluNot: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EKMADDE 11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilimve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir

ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya ncbir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu,vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braillalfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanundangrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekildesatlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz vekullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerinbulundurulmasve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesindedeneme yaynna geilmitir.T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi BakanlAnkaraBu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarakLtfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar SilmeyinTarayan Yaar MutluYaar Kemal _ Al Gzm Seyreyle Salih

Yaar KemalAL GOZUM SEYREYLE SALHAL GZM SEYREYLE SALHDN ALINAN KTPHANE MATERYALNN GER GETRLECE TARH

Ov t2or/

loo/l3ci c ,

I


2/207

3^

= ?ti'nde gaz kontrol ^^^^ Jf^olrlk, daha sonra ar-sonra istanbul a gitti, 1 i da 1952,de ilk oykufkra ve rportaj Y^^f^f b k bir n kazandran ilk kitab San Sa^, 1955 tekends ne o y paf_roman nce Memed' yaymlad. ^ff^ yrtme kurulu tisi'nde genel ynetim ^^'^^ekinlikleri dola-yelii grevlerinde bulundu. Yazlan ve siyayLyfa birok kez ^S?^ 1973'te Trkiye YaL-dergi Ant'm kurucular arasnda ^yeald ^ nda .^lar Sendikas'nm kumlusuna katld^ ve 9/ ^^nelbakanhm stlendi 1988 de kumlanbir

mahkmkav.yakndileCinopayesi O^.^^'J^SSanal Catalunya (1996), SSTS^SiSul Kitap -n Bar Odl'nun(1997) de bulunduu 19 dle deer goruldu.YAAR KEMAL AL GOZUM SEYREYLE SALHROMANSTANBUL ORHAN KEMAL ti HALK KTPHANES ivt


3/207

Rhtma gelip de kayasnn kovuuna girip seyretmeye baladnda ilk balkmotoru denize alyordu. Bu ilk motor, uzun boyunlu, krmz yzl, yz biryrtc kuun yzne benzeyen Kara Osman Reisindi. u Kara Osman Reis var ya,Reise kurban olsun, hibir eye benzemiyordu. Yannda da hibir tayfaybarndrmyordu. Her tayfa onunla ancak bir kere denize kyor, sonra cannkaraya zor atyordu. ou kez denize ancak iki, ok ok tayfayla

kabiliyordu. nsanlara deli gibi kzyordu. Hep kendisi haklyd. Ne yapsa, neetse hep kendisi doruydu. Yeryzndeki tekmil yaratklar ona ktlk yapmakiin var olmulard...Bu limana k, bahar aylarnda Karadenizden, Marmara-dan, anakkaleden okbalk teknesi geliyordu. Trl trl tekneler, insanlar rhtm boyunca kyydolduruyorlard.Kara Osman Reisin arkasndan "Ekmek Paras" motoru ayrld limandan. Onunarkasndan da, ok yeil "Derya Gl" ald. Sonra srasyla birer ikier,dumanlarn salvererek, pat-pat, denize yrdler tekiler de.Temel Reis de gitti. Salih sayd, dokuzuncu motor onun bindii motordu. TemelReisin boynunda her zaman krmz bir mendil dolal olurdu.nce motorlarn sesi gittike uzaklat, patpatlar duyulmaz oldu. Sonra tekmilmotorlar birer ikier denizin ucundan teye dverdiler. Deniz bombo kald.

Martlar D adann stnden bir havalanyor, sonra bir byk araf gibi apakdalgalanarak gerisin geri adann stne inip, kararm aday apak rtyorlard.Salih bir sre gzlerini bombo kalm, dmdz denizden ayramad. Sonrayoruldu, martlara bakmaya balad. Ondan da bkt, can skld, ii birbolukta byd, kalkt, ky boyunca, sularn ucuna basa basa Kumtepeye doruyrd. Kumlar dalga dalga, damar damar, ok budakl bir tahta gibiilenmitiler. Midye kabuklar kumlara saplanmlar di di, rpermi tylergibi kumlardan kmlard. ieler, am kabuklar, tahtalar, naylon toplar, sukaplar, bakralar, srahiler... Ky zifte bulanmt. D ada da ziftebulanmt yarsna kadar, deniz zift kokuyordu.Salih bir kck karabatak ls grd. Gvdesi kumlukta, ba deniziniindeydi, kck gzel ba incecik rpntlar bir o yana bir bu yanasallayp duruyorlard. Salih bu l, hznl karabataa dald kald. Gzlerinibu l kutan uzun bir sre ayramad. lm neydi, lm neredeydi? Nasl bireydi? u denizde durmadan oynayan, batp kan ku, nasl byle lmt? lmneydi, nereden geliyordu, var olan bir ey miydi?l kuu yerden ald, kayaln tepesine, dizleri acyarak kt. Sol eli dekanad. l karabata var gcyle kayaln sivrisinden denize frlatt.Karabatak bir iri dalgann ortasna dt. Batt kt, batt kt, sonradenizin dzne serildi kald.Salih kayalktan abuk abuk indi. Kulana ta uzaktaki kasabadan eki seslerigeliyordu. Kayaln dibini yalyordu deniz, tutuna tutuna karya geti. Birdendurdu, denize uzanm kayann ukurundaki suyun iinde bir mart yavrusugrmt, ku rpnyordu. Yrei hop etti, oraya kotu. Mart yavrusu sarkarams gagasn am, kanatlarn geliigzel sa-vurmu, tyleri domurdomur... Salih vard, yavrunun banda durdu, sonra eildi kuu eline ald.Kuun bir kanad krkt, tyleri de yer yer yolunmu gibiydi, kanadn bir ksmplakt.Salih yen, titreyen mart yavrusunu gmleinin eteine sard. Martyavrusunun gzleri gzeldi. Uzun bir sre de onun gzlerine dald. Sonra birdenkendisine geldi, o yle durmu seyrederken nerdeyse fkara yavru lecekti.Martlar ne yer, mart yavrusu ne yer, balk deil mi? Salih bu buluuna oksevindi. Krk kanad ne yapmal, martlar da insanlar gibi, deil mi? Belki dedeil... Bykanas bir belayd, ok mendeburdu, ona da, herkese de, btndnyaya da dmand. Kurda kua, brt bcee de dmand. O, dnyadaki her eyikrp dkmek, ldrmek isterdi ya, ok da gzel merhem yapard. Onun merhemikurun yaralarn bile gnde iyi etmiti, bir kck kuun mu kanadn iyiedemeyecekti? Onun merhemleri her derde dermand. Bunu bu kasabada da,kylerinde de, bu kylarda da bilmeyen yoktu. O kaaklar bile, denizdekitfekli korsanlar bile onun merheminin ly dirilttiini bilirlerdi. Ammavelakin, bu kanad krk kuu Salih ona nasl alr da gtrrd? Bu kuubulduuna sevinmiti. Belki de biraz sonra byle bir kuu var diye sevincinden


4/207


5/207

"Nah da yapamazmm!""Ulan sende o erkeklik olsa sen o evde bir gn kalmazsn."Bir de aralarnda dehet bir kavga balad, o ona yumruk sallyor, o ona. Nededikleri de anlalmyor. Denizin kysnda iki ocuun biribirlerine svengrltleri.Karagzle Hacivat, diye kendi kendine gld Salih, tpk. ki ocuun sesleri de

ayr ayryd. Salih her eyi anlamt da, bu iki ocuun dvrken seslerinasl ayr ayr olmutu?"Sus ulan, yeter," dedi Salih."Sen sus, korkak," dedi tekisi. "Bykanandan, herkesten dn kopuyor.""Hehe," dedi Salih. "Denizden hi korkuyor muyum ben, geceleri fenerin altnada, maatla da gidiyorum, aalarn bana da kyorum, kara giyitli denizkorsanlarn da..."Farknda deildi Salih, artk kendinin de sesi kmyordu, teki ocuun da,sessiz szsz konuuyorlar, yle fkelenip, yle seviniyorlard."Korkundan altna syorsun da, kendini, kapatmak iin... Maatlk... Bu kulecek. Bykana lecek. Bakar m? Bakmaz. lsn. Belki glnce, elini pnce...Yapamazsn. Elini pmek deil, kn bile psen, bir gece boacak. Mengene gibiparmaklar. Ku ld lecek. lmez o. imdi diriydi dipdiri... Ne

11dipdirisi be, scack, ku. nsan gibi bakyor. Bahri... Sinekler. Ka kuuldrdler? Eti yenmezmi. Kan iinde. Orada da dn koptu. Kan iinde. Herkeskandan korkar. Sen korkudan lyorsun. Her ocuk korkudan lr. Halim Reiskorkudan lmezdi. Onu da babas dve dve ldrd. Babas delirmi mi? Tuzlaymda kokma. Delirir mi o hi."Salih kendi kendine:"Ulan be deliriyorum," dedi. "nsan hi burada durup da kendi kendisiyle konuurkavga eder mi?"Byle konua konua geldi, evin kapsnda durdu. Martnn ba sa kolununstne dm sarkmt. Birden srad, kendine geldi, lm m? Scaklnduydu teninde. Ban kaldrd, lmemiti.imdi bu belay, bu bykanay...Avlu kapsna be kere elini dokundurdu ekti, dokundurdu ekti, bir trlkapy ap ieriye giremiyordu.teki ocuk gene ortaya kt:"Korkak," dedi, "korkak. Deli korkak. Senin gibi dnyada hi korkak var m? Birkocakardan korkup kendi evine giremiyorsun bile.""Laf, giremiyormuum. Bak imdi nasl gireceim, bak...""Giremiyorsun.""Girerim.""Git yalvar bykanamza. Ne gzel ku.""Ne gzel... Bir de kanad saalrsa..." "Heeeeeyt."Bu heyti sesli syledi, Salih. Sesli syleyince ayld, avlu kapsn at.

12Kasaba tepeden trnaa deniz koktu. Mis gibi. Martlar lk la krmzkiremitlerin stnden kme kme, ak bulutlar gibi geiyorlar, arkadaki dandoruuna kadar yk-seliyorlard.Kasabann ak, pembe, yemyeil, biimsiz evleri, apartmanlar bir minareyksekliindeki yarn stne, bir ipe dizilmiler gibi sralanmlard.Glgeleri baz baz da, bu ok az olurdu, kl ok mavi denize vuruyordu.Burann denizi bir tuhaf bir denizdi, kasaballar byle diyorlard, gnn herannda baka baka renge giriyordu. Bir tten bakr moru, sars, yeili,turuncusu, apak st mavisi, kl rengi, duman, bulut rengi de oluyordu. Hepsiduman iinde, alkanan, usul usul sallanan.Demirci dkkan da kasabaya giren anayolun solunda, yani deniz geesindeydi.Kresinden, bacasndan top top kvlcmlar fkryordu geceye gndze, elikmavisi sakrdayarak.smail Usta dkkannn iinde dolap duruyordu. kide birde ocaa giriyor,kre aslp kreden kvlcmlar kartyordu. Dkkannn ii doluydu. Demirtekerlekler, ilemeli, azlar prl prl baltalar, zincirler, daha da neler


6/207

neler doluydu. Ortada kocaman rs, prl prl, yresinde ekiler, balyozlar,sonra kzarm, kpkrmz demirler, smail Usta kocaman balyozunu savurdukapatlayan dklen, savrulan kzler, kvlcmlar, yalm paralar...smail Usta heybetliydi. Hi de yle eskisi gibi azgn yzl deildi bugn.Belki yetmi, belki seksen, belki de doksan yandayd. Ama bugn kck birocuk gibi sevinliydi. Kaln ak kalarnn altndaki imeni yeil gzleri birer

damla kt. Devinimleri ard, llyd ya, ayaklar, elleri zil takmlargibi, sevinten oynuyorlard. Makas grmemi kvrck ak salar, gene makasgrmemi kvrck apak sakalna karmt. Kavlam, eskiyip mitillemi deribir nlk takyordu, nl13de gzeldi bugn. Demirciler hep deri nlk takarlar, srayan yalmlar yakamasmdiye. Uzun parmakl elleri de ok gzeldi smail Ustann, kr kr ensesi higzkmyordu, boynu da... ok gzel bir trk mrldanyordu Usta... Bugntrks daha daha gzeldi, bylyordu.Salih ka yldr bu demirci dkkann gzlerini krpmadan seyreylemiti. Budemirci dkkanna ne olmutu! Salih ka yldr, ite u kocaman narn altndaoynuyordu. Dallar anayolu geip Ustann dkkannn stn rtm... Dallardakiyuvalarnda sevinten delirmi kular hep bir azdan tyorlard. Salih ka

kez smail Ustann eki seslerini duymutu bu narn altndan... Bu ekisesleri hi bylesine gzel miydi?Deniz uzaklara uzaklara gidiyor, durmadan, yunmu arnm. Ocakl ada hemenimdi denizden frlayp km gibiydi. stndeki drt ke yap durmadanuzuyordu, bir aa gibi. Drt penceresinden klar sakrdayarak denizeboalyordu.O azgn suratl balklarn hepsinin yz glyordu. Krmz, yeil, mor, ak,sar, kiremit rengi alarn denizin kys boyunca sermiler, aalaraasmlard. Alarda binlerce gm balk rpmyordu, evaleler takalardan dolupdolup boa-lyorlard. Srtlarnda balk dolu sepetlerin altnda iki bklmtayfalar, canl, oynar balklarn alann ortasna, beklerine boaltyorlard.Sesleri sevinten nlyordu: "Hay maallah, hay bereket!"Bu balklar hi konumazlard. Bugn konuuyorlard bile. Bugn her eyktand. Salih sevinten ne yapacan bilemiyordu. Yaa, smail Usta trk desylyordu. Szleri anlalmayan, mrlt gibi. Duyduu yerde insankprdamadan durduran byl bir trk... Trk ta ulu narn dibine kadargeliyordu.Salih kyya, rhtma indi. Balklarn muambalar hep turuncuydu. Kaln,geni krkl, kolay kvrlmayan giyitlerdi bunlar. Balklar ilerinde zordevinebiliyorlard. Alarn alana boylu boyunca sermilerdi. Alarn en oukiremit rengiydi. Sar da, mavi de, turuncu da vard. Laz takalar kyyayanamlard, bir dizi, burun buruna k ka. Kydaki kaim, geni14demir halkalara balamlard turuncu naylon halatlarla tekneleri. Deniz okbykt, ok dzd. Salih, Temel Reisi arad. Sakal krld Temel Reisin, ksakesilmiti. Sa da yoktu. Dazlak kafas parlyordu. Temel Reisin tane takasvard. de mavi boyalyd. Ak mavi, mavi, koyu mavi. nn de ad TemelReisti. Temel Reis bir, iki, , diye. de yeil kuaklyd. Her nn desa burnunda uan bir balk resmi vard, uzun kanatl. ok mor. Balklarn babiraz insan ban, yani kocaman gzl bir kz ban andryordu. Uzundirekleri vard.Temel Reisi fenerin gnden yznde buldu. Kasketinin siperliini gzlerineindirmi, omuzlarn duvara dayam, dizlerini dikmi uzanmt. Salih onugrnce daha da sevindi. Onu burada bulacan biliyordu ya... Temel Reisinboynu krmt. Ellerinin stnde pul pul mavi lekeler vard. Salih, smailUstann ellerini, yzn, her bir hallerini, dkkann, dkkannda ne var, neyok hepsini nasl biliyorsa, Temel Reisi de yle biliyordu. Salih, kendini bildibileli, sabahlardan akamlara kadar smail Ustann dkkannn nndekihanmelinin kk yannda ne kadar durmu, ne kadar gzn Ustann kvlcmsalan ocandan ayramamsa, ylesine de burada, limanda, u gemilerinbaland yerde, rhtmda durmu, gzlerini a batm denizden, ekilen


7/207

alardan, srayan balklardan, yorgun, yzleri tuzlu tayfalardan, Temel Reistenayramamt.Salih, smail Ustann huyunu suyunu nasl biliyorsa, sevincini fkesini, TemelReisi de yle biliyordu.Salihin artk canna tak demiti. Anas da, babas da artk onun buaylaklndan bkmlard. Mahalleli de ona dman gibi bakyordu. Hi kimse onu

istemiyordu. Ne anas, ne babas, ne kardeleri, ne de mahalleli. Onda kt birhastalk varm da, sanki dnya aleme bulatracakm gibi. Mahalleye girdi mibtn gzler onu ldreceklermi gibi stne dikiliyordu, kt kt. te buyzden Salih... Belki Salih bugnlerde byle olsun, mahalleli ona byle baksnistiyordu. Kendisiyle konuurken, kendi kendine bunu da apak sylyordu. Btnmahalle gn geliyor onu seviyor, o mahalleye girince enlik admanlk ediyor,btn mahalle ondan... Dili varmyordu, onu hi sevmiyor, o mahalleye girinceherkesin kalar atlyor, kimsenin azn baklar amyordu, azlarn...15Btn mahallede sabahlardan akamlara, akamlardan sabahlara kadar bezlerdokunuyordu, her evde akur ukur. Bez dokumasn herkes biliyordu, kckkzlar bile, yal erkekler bile dokuyorlard. O bez dokumuyordu da, ite ondanSali-he kzyorlard. Kahveler adamla doluydu, onlara kzmyorlard da, btn

kasaba bir olmu, bir tek Salihe kzyorlard. nne gelen, her frsatta onuaalyordu. Byle dnmek de, gene Salihin houna gidiyordu. Byle de ocukolur muymu? Boyu devrilsin de byle isiz gsz bir ocuun, yerin dibinegesin bylesi ocuk da. Ona yemek yerine a vermeli a. Btn ocuklar da onauyacak ona... Onun yolundan giderlerse yand mahalle, batt kasaba. Herkes akalacak a!Elinde bir ku sapan da ta dolaan o. Vay fkara, zavall kular vuran,tekmil yuvalar bozan o... Balklarn balklarn, alarn, her bir eylerinitalan eden o. Gzden srmeyi eken hrsz o...Salih on birine basyordu.nce eneli, kocaman mavi gzlyd. Gzleri hep, hi krplmam gibi yle akak duruyordu. nce, uzun, zayft. Parmaklar uzundu. Dizlerine kadar yrtlpsalkm saak olmu solgun bir mor pantolon giyiyordu, blucin dediklerinden.Ayana yepyeni bir kauuk ayakkab geirmiti. Taban kalnd. Bu ayakkabnnmahallede ok dedikodusu olmutu. Ayakkaby Salih bir turistten, turistuyurken, alasym. Salih mrnde hrszlk yapmamt. u giydii blucine,yeil, stnde sakall bir bereli adamn resmi olan gmlee, belindeki kemerebir kuru bile vermemiti ama Salih hrszlk yapmazd. Gmleinin stndekibereli sakall adam azck hznlyd ya, ok gzel, insanca bakyordu.Beresinin tam alnn stne gelen yerinde de bir yldz vard, krmz. Salih bugmlei o gzel gen turist kzdan aldktan ok sonradr ki, gmlein stndekiresmin kimin resmi olduunu merak etmiti. Etmiti ya oktan i iten gemi,turist kz kasabadan ayrlmt. Bundan sonra kime sorduysa Salih hi kimsedendoru drst bir karlk alamamt bu resim iin. Kimi yle, kimi byle, kimiudur, kimi budur, diyordu. Salihi de gittike merak saryordu. Baz gnlerOcakl adaya kyor, srtndan gmlei karyor, bir zeytin16aacnn gvdesine gmlei kollaryla balyor, durmadan, bu hznl, gzelgzl adam seyreyliyordu. Kim olabilirdi acaba bu kii, neden resmini bugmlein stne yapmlard? Belki de, belki de o turist kzn bir eyi, bireysi...Gmlei hzla zeytinin gvdesinden ekip alr, plak bedenine geirir, aaya,balklarn alarn kuruttuklar rhtma inerdi.Temel Reis k gneinde gerinip kanyordu. tede tayfalar rhtmn dzimentosuna kmler, alarn onaryorlard. Yumulmu turuncu karaltlareilip eilip kalkyorlard serilmi mavilerin, krmzlarn, yeillerin,aklarn, sarlarn stne. Alarn bir ksm da bulutlar gibi uuuyorlardaalarda, denizin stnde.Bugn her ey ktand. Takalar, alar, balklar, ulu nar aac, bulutlar,deniz. Temel Reis, tayfalar, smail Usta, demirler, rs, ekiler, krk...Kasaba deniz, tuz kokuyordu.Salih ikircik iindeydi.


8/207

Uzun bir sre karsna oturup uyuklayan, kanan Temel Reisi seyretti. Bufkeli, bela, azn anca yeryzndeki her eye sven adam bir ocuk gibiuyuyordu. Temel Reis imdi uyanverecek, Salihi grecek, grnce sevincindenlgna dnecek, "Gel be, gel be Salih," diyecek, "gel be, gel be, kaalmburadan seninlen, gidelim taaa o koya, var m bilyen, yannda m sapann, kualarn nerede, oynayalm." Temel Reis bu, der mi der.

Utaki turuncu tayfa ayaa kalkt, salland, turuncu glgesi denize vurdu, denizturunculand, bu yana kotu telala, bararak. Temel Reis uyand, gerinerek.Ar/durgun:"Ne var, ne olmu?" dedi uykulu sesiyle.Turuncu tayfa kekeliyordu. Temel Reis ayaa kalkt, pantolonunu ekitirdi,yanma yresine bir gz att, Salihi grd, glmser gibi bir ey yapt, bir eysylemedi, arkasn dnd gitti. Alarn serili olduu yerden bartlar geldi.Salih bozulmu, ayaklarn srkleyerek yava yava oraya yaklayordu. TemelReis:"Olur olur," diyordu. "Olur btn bunlar. Alar toplayn." Salihi grd:"Geldin mi tayfam," dedi.17"Geldim," dedi Salih gnlsz, yere bakarak.

"Haydi bala ie yleyse."Tayfalar alar toplamaya balamlard. Salih de bir utan toplamaya balad.kindiye doru alar toplayp takalara tadlar. Takalarn livarlarnda canlbalklar st ste yzyorlard. evaleler, sepetler azna kadar krmz, ll barbunyalar, tekirlerle doluydu. Oraya, takalarn burnuna da st stekanatl krlang-balklar atlmt. Bym, prtlek, aydnlk gzl.Temel Reis ok sevinli olduu zamanlarda iki kocaman baln kulanaparmaklarn sokar, btn bedeni sevince keserek:"Al Salih al," derdi, "yakala Salih!"Salih kocaman bal havada yakalard. st ba balk kokusuna, pulunabulanrd."Al Salih bir daha!"Her seferinde Salih bala doru uar, bal havada yakalard. Hi, bir balyere drd olmamt.Byle balk gnlerinde Salihin keyfine diyecek yoktu. Balklarn iplere takar,sa eline almsa balklar, btn bedeni, biraz da yalancktan sola yatard.Soluna almsa saa. Mahalleli Salihin balklarn grmeye sokaa urarlard.Kskanlkla, hasetle gzlerini bu hayrsz Salihe dikerlerdi.Kim, kim, Salih mi o hayrsz olan, Salihe mi hayrsz diyor bu lanet mahalleli.Lanet mi lanet, mendebur mu mendebur kasabal... Karlar, ocuklar karanlk evkelerinde yl on iki ay karanlk, slak tezgahlarn banda rrler,erkekleri de kahvelerde yan gelip yatarlar. Veremden, hastalktan, alktandokuma tezgahlarnn banda... Yaaa...Temel Reis, soluyarak, sverek bir sre orada dolat durdu. Gsnn uzun,krmz, krllam kllar inip inip kalkyordu. Dolayor, ayaklarn patpatrhtmn imentosuna vuruyor, dolatka fkesi artyor, saa sola baryordu.Boyun damarlar imiti.Durmu onu seyreden Salihi grd, fkesini unuttu hemencecik, Salihe glmsedi,ardndan da bir gz krpt, tekneye atlad, baa yrd, yerdeki bykkrlangc ald, alr almaz18da Salihe frlatt. Salih tetikteydi, krmz, kendine doru yalm gibi snenbal havada yakalad, drt parman baln gal-samasna geirdi. Temel Reisarkasndan bir daha, bir daha frlatt. Salih hepsini havada kapt. Mavikayktan kendine doru krmz, kanatl balk yalmlar ard ardna sunuyordu.Oraya, rhtmn imentosuna byk krmz bir balk yn yapt. Balklarngzleri cam gibi, krmz ayna gibiydi. Srtlarnn krmzsnda elik mavisiine ular gibi imekleyip snyordu.Kediler geldiler, halka oldular krmz balk kmesinin yresine, kuyruklarnomuzlarna atp hi kprdamadan orada bekletiler. Gn dodu batt, dalgalarminare boyu geldiler gittiler, martlar binlerce, gkten yere salrcasnakendilerini balk kmesinin stne braktlar, kediler gene yerlerinden


9/207

kprdamadlar. Bir kerecik, hep birden kuyruklarn keyifle oynattlar. Sonragene orada yzlerce, renk renk, yanp snen gzlerle kprdanmadan kaldlar.Krmz balk ynna havadan szlerek kanatl krmz krlangbalklargelip dyorlard. Balklarn arkasnda da Temel Reisin keyifli yz. Onunarkasnda da bykanann hep ask, mikrop surat. Kediler, martlar, bykana...Bykanann merhemleri ne kadar gzel kokar, hele ocaktayken, kaynarken. Ama o

herkese dman. Salihi mi, eline geirse bir kak suda boar. Keski Salih ona oii yapmasayd.Temel Reis uyuyordu gnete, pos byklarn hoplata hoplata. Kasketiyle yznnalna gelen yerini rtmt. Boynu kr krt...D adaya martlar apak bir araf gibi rzgarda dalgalanarak bir iniyor, adaykpk gibi rtyor, sonra da kalkyorlard, dalgalanarak.Temel Reis sandan soluna dnyor, dudaklar snerek, "pof, pof" ediyordu."Haydi be Salih Reis, var m bilyelerin, tyelim seninle.""Tyelim.""Nereye?""O ssz, kimseciklerin ayak basmadklar, korktuklar yere."Kim bilir orada... Grlmemi martlar, kanatl atlar, at gibi krmzkarncalar, deniz canavarlar, konuan balklar, eftali

19aac... Yl on iki ay iek aan, ieksiz duramayan aalar, k, bora,frtna, kar dnyay sallarken aalar plk iekte..."Tyelim Temel Reis.""Tyelim be Salih.""Temel Reis, Temel Reis... Uyan hele Temel Reis. Bak, bak sana ne getirdim, baksana ne diyeceim."Temel Reis uyanmaz. Gnei bulmu, dalgalarn sesi, eftali iek am onundnde. iei ayor, aar amaz da dkyor, mor, sar, krmz, yeil,turuncu, ak, pembe, mavi. iekler eftali aacnn altna renk renk, tabakatabaka birikiyor. Salih dizlerine kadar iee batm. Krmz kanatl, kocamandili, uzun bykl balklar, krlangbalklar uuuyor havada."Temel Reis, Temel Reis, ben Salih, uyansana be, sana geldim. Seni dedim degeldim. Beni kimse, bana kimse... Senden baka kimim var bu dnyada? Yazk deilmi? Uyan be nolur-sun Temel Reis. Uyannca da kzma."Temel Reis dirseklerinin stne yekindi, bir yerlere, uzaklara bakt, gzlerikan anana dnmt."Uyan, uyan, uyan Temel Reis."Temel Reis yresine bakt bakt, sa kolunu yastk yapt, stne ban koydu,pohlamaya balad. By tan stne serilmiti."Temel Reis, baksana ne diyeceim, geldim ki sana..."Aada kediler, krmz krlangbalklarn talan etmiler, her kedininaznda bir krlang, srkleyerek, kaya aralarnda, maaralarda, kovuklarda,kumlukta, tyleri diken diken kalkm, srtlar yumrulmu, mrldanarak,kouturuyor, agzl yiyorlard."Temel Reis, Temel Reis kalk, uyan bak... Bak sana... Sen..."20Salih kayann stne oturmu, D adann stne inip konan martlara bakyordu.D aday ok iyi tanrd. Ba sknca hep D adaya gitmek isterdi. Buyzden inciini cncn bilirdi D adann. Martlarn da bir bir tanrd.Kim tanr bu dnyada onun kadar martlar, bulutlar, bir de boncuklu arlar...Bir de Temel Reisi, smail Ustay, bir de... Bir de kim tanr rmcekdeliklerini, kuu gllerini bu dnyada Salih kadar, kim?Ali Reis hi ban kaldrmyordu, mavi alarn stne yumulmu elleri mekikgibi iliyor, yrtk a yenilerek ilerde bycek, ok mavi bir yn oluyordu.lerde, Rstem Reisin yannda da onun kadar byk bir kiremit rengi a ynby-yordu.Aslan Reisin rd asa ok yeil bir ad. O, an yacana uzunlamasnarhtmn imentosuna seriyordu. Rhtmn imentosunun st bir alar sergeniydi.nsanlar hep karga burunlu, kk avurtluydular. Soba borusu pantolonlar ikiyebklmt. Genleri bile yrrken ne doru eilerek yryorlard.


10/207

Salih de a rmesini biliyordu. abuk da ryordu. Buradaki herkes a rmeustalna ayordu. Nasl olmutu, gerekten bunu Salih de bilmiyordu. Belkialt belki yedi yandayd. Bir gn, belki de bir gn rken, deniz apak olur ozamanlar, martlar uykudadr, Salih ite bu oturduu kayalktan, rhtmlabirletirilmi Zeytin adas kayalndan balklarn yanna inivermi. TemelReisin yanna sokulmu, ondan bir ine istemi, delikli ineyi ilk olarak eline

alm, alr almaz da Temel Reis kadar dzgn, iyi, kusursuz, an yrtklarnrmeye balamt. Oradaki btn balklar buna ok armlar, akamstSalihe, iki, kasa dolusu tekir, barbunya bal vermi-21lerdi. Salih ne yapmt balklar, ne yapacakt, bir kasasn hemen kendievlerine brakm, tekilerini de arya gtrm, balk Hikmete okutmutu.Taze, krmz, l l, capcanl, oynar oynar... Hikmetten ok para almt. Oparay ne yapmt, ne yapacak, kendine en beendii bir ayakkab almt.Konlarnn az sar bir balk izmesi. Balk izmesini ne yapmt? teonu lse de kimseciklere sylemez Salih. Yalnz, gn iz-mesiyle birlikteuyumutu.Salih, sabah erkenden uyanr uyanmaz, doru Zeytin adasnn kayalna vuruyor,geliyor, k olsun, yaz olsun, ite bu krl kayann kuytusuna giriyor

oturuyordu. Karda yar yarya kararm D ada. Sonra lklarla gelen biryn ak bulut, aday rtveren martlar. Durmadan inip inip kalkan, adannstnde kocaman ak bir bayrak, kocaman ak bir bulut gibi dalgalanan...Salih her gn uurluyordu daha gn domadan balk motorlarn denizinaklna. Balk takalar renk renk, en gzel mavide, krmzda, sarda,yeilde, ak mavide denizin aklna karp, renkleri onlar uzaklatkaazalarak, denizin akna, mavisine bulaarak, eriyerek, tatl bir erimede yokolarak, tkenerek, hep birden denizin dzlne kararak...Salih korkuyordu. Ne olmulard onlar imdi, nasl yitip gitmilerdi? te denizorada durup duruyordu. Salih binip gitmek istiyordu takalara... Kocaman, kvrkburunlu, i karnl, uzun direkli, yksek kamaral takalara... stesebalklar onu gtrrlerdi. Temel Reis onun arkada, ahbab deil miydi?Kovuundan hep onun ellerini, ukura batm canl, scak, sevgi akan gzleriniseyretmemi miydi? Alar rerken, elleri inanlmaz bir yumuaklk, birsevgiyle, tahta ineyi, souk naylon iplikleri canlymana yrekten scackokayarak...Salih kendini bildi bileli seyrediyordu. Al gzm seyreyle dnyay demi, yolakmt. Bu sz de Temel Reisten duymutu. Temel Reis ona bakm bakm, yeniahbap olduu sralar, belki alar rd gnden bir ay sonra, o gnlerdeolacak, ilk olaraktan o okamay ok seven elini uzatm, ellerinin parmaklan nekadar da uzun, kam gibi, Salihin salarm okam:22"Senin adn, Al Gzm Seyreyle Salih olsun," demiti. "Sen hep seyreyliyorsundnyay."Salih, gzleri kocaman kocaman alm, ta kendini bildiinden bu yana dnyadane grmse arm, onun karsnda, yannda, uzanda durmu, iinegirercene, cann verirce-ne, cann koymu, btn gcn, insanln gzlerinetoplam, bakt eyle, aasa aala btnlemi, bir olmu, kusa ku,bulutsa bulut, balksa balk, iekse iek, karncaysa karnca olmu, insansa,sevdii insansa insan...u demirci smail Ustann dkkannn stn rten nar var ya, u narngndousu yanndaki uzun, grkemli ardlar var ya, Salih gnlerce, tedekitmsee km, gzlerini krpmadan nar, ardlar seyretmiti. narndallan ku yuvalaryla doluydu. Boyunlar uzun, balar kel pembe, azlarkocaman sar ku yavrular akamstleri boyunlar kopacak-m gibi balarnyuvalarndan yukar uzatyorlar, ortal bir ho, lgn, ne ku sesine benzer,ne bir sese benzer seslere bouyorlard. Ka gn, ka hafta seyretti Salih bunar, yavrular, uzam gitmi kara ardlar, ka gn ka ay seyretti, kendide hi bilmiyor, bakalar ne bilsinler. Salih o kadar kck ki kimseciklergrmyor bile onu, ha varm ha yokmu gibi u dnyada.


11/207

Salih u Zeytin adasndaki kayann kovuunda balklar durmadan bir yl m,iki yl m ne seyretti de ancak sonunda, o da zar zor Temel Reis onu grebildi.O da Salih Temel Reis onu grebilsin diye neler neler yapmad.Ya smail Usta, ka gn, ka ay, ka yl ona yokmu gibi bakt. Salih orada,demirci dkkannn kaps eiinde, gzlerini ocaa, smail Ustann ellerine,demirlerine dikmi ne kadar, ne kadar bekledi. Ayazda soukta, kta, yazda

gzde ka ay, ka yl Salih, daha Usta dkkan amadan gelip karda durdu dadkkannn almasn bekledi. Ka kere dkkann kepengi dibinde uyumu Salih,Usta gmbrtyle kepengi yukar kaldrrken uykudan frlayp d koparakuyanmad. Ka kere, ka kere...Ya marangoz Dursun... Onun ii bandan akn... Daha daha, daha hi farknavarmad Salihin. Halbuki u dnyada Salih23herkesten ok bu Dursun Ustay sever. Usta eski usul konsollar, sandalyalar,koltuklar, stleri gl ilemeli masalar yapar. Her iine kocaman katmerli birgl koyar Dursun Usta. Deli bir adamdr, hi de kimi kimsesi yoktur. Buraldeildir, nereli olduunu da kimsecikler bilmez. Sorsalar da sylemez."Te be, ite uradan, u denizin iinden geldim, daha var m bunun tesi," der.Arkasndan da uzun uzun gler.

Salih bkncaya, usanncaya kadar marangoz Dursunun ellerini seyretti. Atlye,Dursun Usta dkkanna atlye diyordu, boya, aa, sakz kokuyordu. Heletomruklar testereyle biilirken yeri g, her bir yan bir am kokusu alyordu.Bu sralar tepeden trnaa am kokusuna kesiyordu dnya. Toprak, aalar,duvarlar, yollar, talar, insanlar hep am kokuyordu. Salih de tepeden trnaaama kesiyordu. Salih kimi zaman kendisini uzun, dall yaprakl bir am knsayyordu. Kocaman bir am orman sayacak deildi ya.Ustalarn ellerini seyrederken Al Gzm Seyreyle Salih, denizi, martlar, Laztakalarn, alar, bulutlar, kelebekleri, bir de uzun bacakl kr bir atgrmt, ite onu, btn bunlar seyrederken kendinden geer, yemek yemeyi, suimeyi unuturdu. Baz gece yarlar anas onu ya Zeytin adasndaki kayakovuunda, ya demirci dkkannn nndeki narn altnda, ya da marangozdkkannn eiinde uyumu bulur, alr eve gtrrd. Salih deli ediyordu btnevi, anasn, babasn, kardelerini. Byk ablasn ok severdi Salih... Ablasonun derdini anlyordu. Daha dorusu dilinden anlyordu onun. Kk ablas m, okazn birisiydi. Salih ne yaparsa ona olduu gibi yknyordu. Kz deil, birAllann smkl maymunu. Tpk bykanasma benziyor.Demircilii rendi Salih, demircilik yapacakt. Al Gzm Seyreyle Salih,seyrede ede en ince yerine kadar demircilii ezber etmiti. Eline ald ankaynak yapabilir, tek bana bir balta, nacak, bak, saban demiri dvebilirdi.Marangozluu da, balkl da rendi Al Gzm Seyreyle Salih seyrede ede...Bir at grmt, ilerde Alayan kayann oralarda, kumsalda, denizin kysnda,bir tanyeri rken... Uyanm bir bakm,uzun bacakl kr at gnee, a batm, bacaklarn karnn germi, yleduruyor, hi kmldamyor. Gn dounca ban kaldrd, burnunu geni geniaarak, dudaklarn da germi, dileri apak yle gkyzn kokluyordu. Gkyzgittike maviliyordu. Salih dalm gitmi, her eyi unutmutu, kendini bile.Bilmiyordu ki Salih, belki de o at olmutu... Bakt ki, ne grsn, at szlmgitmi, yerinde duman bile yok.Sonra hep o kumluk koya geldi gitti gnlerce Al Gzm Seyreyle Salih. Bir dahada at uzun bir sre gremedi.Salih karar verdi, Temel Reis gibi olacak. imdi bir iyice biliyordu. Temel Reisnasl Temel Reis olmutu, nasl tane mor takaya sahip olmutu, Al GzmSeyreyle Salih hepsini biliyordu. Mor deil, mavi. Hem de Temel Reisin kendiazndan dinlemiti. Temel Reis, gel, demiti, gel iki gzm Salih Reis, AlGzm Seyreyle Salih Reis, sana diyeceklerim var. Temel Reis oturur kayannstne, gn doumundan gn batmna kadar anlatr. Yaaa... Salih, Temel Reisgibi olacak ama, aaah! Kim bilir Salih gibi a rmesini kim? Kim bilir kim SalihReis gibi. Temel Reis ona ne diye seslenir, Al Gzm Seyreyle Salih Reis, Reisdiye, yaaa...Ama denizler uzak, souk, sonsuz, korkulu. Her gn tanyeri rken deniz,ortalk daha apakken, deniz, Temel Reisi, br balklar tekneleriyle


12/207

birlikte, huuup diye yutmuyor mu, deniz? Sonra denizin karnndan naslkyorlar da geriye dnyorlar, deniz. Bir seferinde de hi kamazlarsa ya,deniz onlar alp ta dibine, derinine ekip gtrrse, gtrp de bir dahasalvermezse, deniz. Ne de olsa denizden korkuyordu Salih Reis... d kopuyordudenizden ve balklara ite bu yzden gpta ediyordu. Balklar hikimseciklere benzemezler, teki insanlara, alveri eden karn byk

ikolara... Demirciler de iyi. Ya marangozlar... Marangozlarn iyerlerininyanndan geemezsin, mis gibi kokar. Ulu bir orman gibi kokar her marangozilii. Al Gzm Seyreyle Salih de tepeden trnaa, bir koca ormann tekmilkokusunu yutmu gibi kokar. Balklar da hep balk kokarlar, gne tuzkokarlar. Demirciler de yalm, kvlcm, yanm su, yanm demir kokarlar. Birde hanmeli, nar kokarlar. Denizin kysnda kocaman taka iskeletleri kuran,2425koskocaman takalar yapan Hasan Usta da hem deniz, hem aa, hem orman, hemdemir, hem yalboya, hem de kvlcm kokar. Hasan Ustann gmleinin gsndeher zaman bir iek asl durur. Ne iei olursa olsun. Bahardakatrtrnadr.Salih Reis dnyadaki her eyi durmadan seyretti de, Hasan Usta stnde o kadar

duramad. Nedendir acep?"Uyuma be Temel, Temel Reis. nsan gece uyuyamaz gndz bu kadar ok uyursa. Biriimiz dt sana be Reis. Korkma, a rdrecek deiliz senin o yal, boumboum, atlam parmaklarna. Bezirganba, bezirganba, arkamdaki deve seninolsun, a kapy bezirganba. Uyan Temel Reis uyan. Uyan be, uykudan leceksin.Bak ne iin geldim sana. Derdime derman, yarama merhem ol diye geldim."Alar uar denizlerin stnde. Alar ar ar, ulu kanatlar gibi inerlerdenizin stne. karlarken balkla dopdoludurlar. Binlerce balk rpnrlaralarda. Gn vurunca imekler aktrarak binlerce... Sular, balklar damlaralardan. Martlardan gkyz gzkmez olur alar denizden ekildiinde. Gkte,bir kula yukarda martlar, kanat kanada, kanat aprtlar, sesler biri-birinekarm, bir hercmer, kendilerini denize kapp koyve-ren, hep birden ap diyedenize arpan... Martlar delirmiler. Teknelerin yresinde g kapatarakoradan oraya savrulan."Uyan be nolursun Temel Reis. Sen ki Temel Reissin. Yetmi iki milletin, yetmiiki bin mahlukatn, yetmi iki milyon brt bcein dilinden bilirsin, sanageldim ki... Avurtlarn ne iirerek yle uyuyorsun be, uyansana pis adam, deliadam, insan bu kadar ok uyur mu?"te o at geldi, kr at, orada denizin kysnda, ala afan ortasnda.eftaliler iek at.Doktor Yasefin kz, bykananm Halili, Metin abinin korsanlar... Denizdenmercan boynuzlu, zmrt gzl canavarlar kacak."Uyan uyan, burada uyumaktan korkmuyor musun? Canavarlar, kocaman zmrt gzl."Zmrt yeili gzleri tutumu gelir. Denizi sallayarak, zmrt yeilini denizinstnde yeil, ktan bir ustura gibi sryerek.26"Uyan, uyan, bak uyan, sana geldim Reis, kalk. im dtsana.Dalgalar topra, adalar, g sallyor. Ak kpkler alttan vurup Zeytinadasnn kayasnn ortasndan fkryorlar. "Uyansana Reis."27Salih arad tarad bycek bir sepet buldu, yass, uzun, kamtan rlm,kulplu. Sepetin iini ipek gibi, kokulu otlarla dedi. stne yeil kadifedenbir aput serdi, marty ald sepetin iine koydu. Martnn tyleri kurumutuya, gene de kar-makart. Ku ban tutamyordu. Gzleri de kaymt, yaryarya ak bir zarla kapalyd.Salih tela iindeydi, ya lrse... Gittike de mart souyor, ba bir l bagibi canszlayordu.Salih dnd, nce bunu yedirmeli. Belki susamtr, bir su ise..."Bir su ise," dedi bykanasna, dalkavuka."ir bakalm," diye sylendi bykanas.


13/207

Salih bir tas suyu getirdi, martnn ban ald, gagasn suya soktu. Martoral bile olmad, ne gagasn at, ne de bir devinimde bulundu.Bykanas:"u pamuu al da suya batr," dedi. "Kuun azn a, iine suyu damlat."Salih yle yapt. Az suyla dolan mart yavrusu, gagasn birka kez at atkapatt. Gzleri de azck ald. Salih buna ok sevindi ya, gene ikircikliydi.

Mart yavrusunun kanad iyice krlmt, sarkyordu."Senin merhemin var bykana," dedi. Nasl diyebildi, buna kendisi de at,korktu."Var ya," dedi bykana, "var ya, insanlar iin.""Kular iin de olmaz m?""Olmaz," dedi bykana krm burnunu kvrarak. Sk skya ak bir bartbalamt. Kr kr, bir rmcek a gibi olmu yzndeki tekmil izgilerkeskindi. "Benim merhemlerim insanlar iin..."28Salih biliyordu, o yalnz merhemleriyle vnyordu. Merhemleri kurun yarasniyi ediyordu. Ona ok para veriyorlard merhemleri iin...Salih kurnazlad:"Bilirim bykana," dedi. "Ben bilmezsem kim bilir, senin merhemlerinin stne

yok. Sen u merhemlerinin gizini bir versen doktorlara, bize ne vermezler ki...Bir gnde zengin oluruz.""O gavurlara vermem," diye dikeldi bykana."Verme," dedi Salih. "Yerden ge hakkn var.""Vermem," diye yineledi bykana. "Veremem. Benim merhemlerim benimle birliktelecek.""lmesin, yazk," dedi Salih. "Ne kadar can kurtard. u benim martm dakurtarsa...""Kurtaramam, "diye bard bykana. "Benim merhemlerim kular, hayvanlar iindeil... Benim gcm insanlar bile iyiletirmeye yetmiyor ki, bir de kularamerhem yapaym."Salih en yumuak, en yalvarc tavrn taknd. Yala dolu gzlerini kocamankocaman, sevgi dolu, bykanasna dikti."Kolu yar yarya kopmutu," dedi, "Fethinin kolu. Sen bir baktn. Yudunarttn, merhemini srdn, baladn. On be gn sonra Fethi geldi ki, negrelim, kolu iyilemi, dmdz olmu, aklnda m bykana?"Bykana sevindi:"Benim merhemlerim," dedi, "benim merhemlerim, u aalarn, u ieklerin, udadaki tekmil otlarn kokularndan, zlerinden szlmtr."Birden evdeki bez tezgahnn de znk diye durdu, mekikler asl kaldlar.Salihin anas uzun aka paka bir kadnd:"Vay bama," diye bard. "imdi de mart," dedi. "Evi pisletecek. Yaptettii yetmiyormu gibi, imdi de mart. Elin ocuklar denize kar, balkolur, elin ocuklar demircilere, marangozlara rak olur, elin ocuklar geerde tezgahlarn bana bez dokur, elin ocuklar ofrlere yardmc olur, elinocuklar..." Anas yein fkelenmiti... "Bu boyu devrilesi de, az ak ayranbudalas da ite byle mart yavrular, karncalar,29kurbaalar, ylanlar yanlarla urar. Az ak, az ak, az ak ayranbudalas..."Sepete doru kotu, Salih biliyordu ki sepeti alp martyla birlikte daryaatacakt, anas yetimeden sepeti kapt gibi darya frlad.Vay be, az daha kandrmt ki bykanasm... Vay be. imdi ne olacak? Bu martdirilecek gibi... Su iti, bak, suyu iince gzlerindeki perde ekildi. Gzleril l... Bir de, bir de yemek yerse... Martlar balklara baylrlar...erde tezgahlar yeniden balamt. Bykanas iki bklm darya kmsyleniyordu:"Benim merhemlerim insanlar iin, insanlar... Kular iin deil, pis martlariin hi deil. Duydun mu Salih, duydun mu?""Duydum," diye bard Salih. "Duydum bykana... Sen de bat, senin merhemlerinde..."Anas darya kt o anda:


14/207

"Hayrsz kpek," dedi. "O ne biim sz yle, insan by-kanasma hi... Elimebir geirirsem. Sen bu eve bir daha hi gelmeyecek misin?""Gelmeyeceim," diye bard Salih."Git," diye bard anas. "Arkann stne git de bir daha gelme."Salih yokutan aa denizin kysna kotu. Alayan kaya koyunu doland,kucandaki sepeti kayann dibindeki yara yerletirdikten sonra bacaklarn

emredi, suya girdi. imdi balk avlamalyd, ilknce yle kck birgmbal. Marts bir yiyecek, bir yiyecekti ki bal, bir iyice gzleriniaacak, dirilecekti. u dnyada azck talihi varsa marts dirilecekti. Varsnkanad da krk kalsn... O cimri, o bela bykanas da varsn merhem yapmasnmartsna... nadna, inadna yapmyor. Yoksa, dardan, yabancdan bir smklolan gelse de, bykana, bykana dese, benim bir yaral martm var, banamerhem verir misin dese, hemen verir, vermez mi?Bu evin hepsi, babas da, anas da, kardeleri de, hepsi de dman Salihe...Dman deilseler bile adam saymyorlar. Salih yanlmt, bykanasmm onubaladn sanmt. Unut-. 30mu gitmitir imdiye kadar, diyordu bir de. Hi kimse, hi kimse sevmiyorduSalihi, hi kimse... Temel Reis, kim bilir! smail Usta, Hasan Usta, kim bilir?

u dnyada kim sever de sayar Salihi, hi kimse! arda dolanan deli Ali bile,herkesi sever de, btn ocuklar okar da, bir kere olsun Salihi okamamtr.O ustalar var ya, ne kadar da onlarn ellerine, ilerine baylr, onlar bile birkere olsun Salihe dnp de yle candan, sevgiyle, Salihe bir kerebakmamlardr, Salihe.u mart bykanann olsayd Salih ona merhem yapmaz myd, lr de bir umarnbulurdu. Ya smail Usta, ya Hasan Usta, ya Temel Reisin olsayd Salih cann,cann verir de o kuu iyiletirecek bir umar bulurdu.Su souktu, az ilerde kk balklar sryle dolayorlard. En kk birdevinmede de, birden inanlmaz, gz grmeyecek bir hzda krlp derine doruavyorlard. Salih orada denizin slnda bir sre dald kald, balklarntoplanp gelilerini, sonra da en kk bir kprtda birden, imek gibidallarn gryordu. Kck balklarn glgeleri nokta nokta denizindibine, kl akltalarnn, kumlarn stne dyordu.Salih alt alt, bir tek balk bile tutamad. Tepeden trnaa da su iindekald. Kendisine byk gelen giyitleri slak slak bedenine yapt. Uzakta Dadada martlar tyorlar, sepette de mart yavrusu lmcl uykusunda yleduruyordu.Salih ikide birde de denizden kyor, lm m, diye mart yavrusuna bakyordu.Mart yavrusu, boynu ylece dm, sepetin iinde yatyordu. Gagas kanadnnaltna girmiti. Gagasn bir kanadnn altndan karsn yavru, ite o zamandeme sevincine Salihin. Aaah, ah! Bir karsa gagasn.Dnyordu denize, aah ah, bir tane kck balk yakala-yabilse... Byle elleolmayacakt. Kk bir a paras bulsa... Kk bir uval paras. Naylon birtorba. Denizden koarak kt, kasabaya yneldi, bir yz adm gittikten sonradurdu, arkaya bakt, geriye dnd. d kopmutu. Yrei arpyordu. Deli mi ne,burada bu yavruyu gelir de bir kedi kaparsa, stelik de kanad krk. Kasabaya,ya da balklara kucanda kanad krk bir mart yavrusuyla gitmek... Salamolsa neysem ne. Kayann yarndan ald sepeti gerisin geri yerine koydu,kendi31de oraya, sepetin st bandaki kaya kntsna tnedi, ban elleri arasnaald, gzlerini sepetin iindeki kvrlm kalm martya dikti. Derindncelere dald. Kafasnda rmcek a yzyle bykanas, sonra baytarSakall Haydar Bey, eczac Fazl Bey, sonra Doktor Yasef Efendi... Yasef Efendide byka-nasmdan daha yalyd. Yasef Efendiye gitse. yi, yumuak huylubirisiydi ya, doktorluk yapmayal ok oluyormu. Onun doktorluk yaptn kimgrd imdiye kadar, kim grd? Belki de martlarn hastalklarn bilir. Hergn ta tanyerleri r -maz denizin kysna giden o deil mi? Denizegzlerini dikip de durmadan, kprdamadan bakan o deil mi? D adannmartlarna bakmaz m, bakmaz olur mu, bakar ya... yleyse martlarnhastalklarn bilmez mi, bilmez olur mu? yleyse! Ya Sakall Haydar, tekmil


15/207

arlarn, kularn, kargalarn dilinden anlayan odur, martlarnhastalklarndan anlamaz m? Nasl anlamaz? Bir gn Salih onu bir kargaylakonuurken grmt. Neden ona gitmemeli? Gitmeli mi? Yasefe mi, ona m? uYasef de bastonuyla ocuklar dvyor. ocuklar da bir bela, fkara adama durdurak vermiyorlar ki. Her gn gidip de deniz kysnda oturduu yeredenizkestanesi koyuyorlar, o da her seferinde varp doruuu denizkestanesinin

stne oturuyor, oturur oturmaz da lk la frlyor, k yanyormu gibirhtmda koarak kendi yresinde dnyordu. Dnyor, dnyor, bararak, sonrada kendini yere atyordu. Sonra da ocuklar o yrrken ardna dp trlaklabanlklar eyliyorlard. Bazan bykler ocuklar korkutuyorlar, DoktorYasefe dokunmalarn yasaklyorlard. Bir gn, iki gn, gn... Doktor Yasefgzlerini drt ap yresine bakmyor, ocuklar bekliyordu. ocuklar hemen onunkendilerini aradn akyorlar, el deer etek demez, Doktorun imdadnayetiiyorlard. Gene lklar, dvmeler, kfrler, baston sallamalar... Sonragene yasaklar. Doktor Yasef gene l gibi, kan ekilmi, cansz, bombo, udnyada yapayalnz, kimsiz kimsesiz kalm gibi... ocuklar bekliyordu.Gelsinler, gelsinler de, yeter bir gelsinler de, isterlerse kerpetenle etlerinikoparsnlar, isterlerse... Bunu da btn ocuklar biliyor, yasaklara, dayaklarakarn Doktor Yasefin yardmna kouyorlard. imdi ite, imdi u anda Doktor

Yasef32kayaln burnundadr, kaba etlerine batan denizkestanesi dikenleriniayklyordun Belki de onun kna hibir ey batrtyordun ocuklar kimi zamanonun oturduu yere denizkestanesi koymuyorlar, Doktor Yasef gene orayadenizkestanesi koymular gibi kendi yresinde, kn tutarak dnyor, hopoturup, hop kalkyordu. Salih biliyordu, baz gnlerde am kozala koyuyorlardoturduu yere. Doktor Yasef gene vaveylay basyordu. ocuklar bir gnyumuack, kuty bir minder koydular onun oturduu yere. Doktor yutmad.Sevgiyle glp ocuklara el sallad. Mart yavrusuna bakmaz m?Birden aklna bir ey dp ayaa frlad. ocuklar bazan Doktor Yasefin,parmaklarnn ucuna basa basa arkasndan usulcack varp gzlklerinikapyorlard. te o zaman ok kt oluyordu, Doktor Yasef bir adm bileatamayp olduu yerde, kendi yresinde, kollarn am, yordamlayarak, yorulupbitinceye kadar dnyor, sonra olduu yere salyor, azn kocaman kocamanap derinden, uzun krk boynu snerek soluk alyordu, lecekmi gibi. Sonrada ocuklara tatl, yumuak yalvarmaya balyordu. nce tatl, candan konuuyor,konuuyor, ocuklar gzln vermeyince de, horoz sesi duymam kfrlerlesvyordu. Sonra ar szlerinden pimanlk duyuyor, gene yumuuyor, sonraardndan da birden parlyordu.ocuklar vaktin eritiini anlayp:"Syle baba Yasef," diyorlard. "O hikayeyi syle..."Doktor Yasef kere bastonunu yere vurup:"Gelin kpekler," diye yumuak yumuak grmeden bakarak, "gelin de urayabastonumun altna oturun ki..."ocuklar getirip gzln ona veriyor, yresine halkala-np oturuyorlar, o dakaln gzel sesiyle bu denizlerin eski zaman hikayelerini anlatyordu.Salih dnd, neden acaba Doktor Yasefin hikayelerinden hibirisi aklndakalmyordu. Ama en kk bir sz bile ansmyordu onlardan Salih... Ya TemelReisin anlattklar, kafasnn iine, szck szck olduu gibi ileniyordu.teki ocuklarn da Doktorun anlattklar akllarnda kalmyordu. Uzak, eski,anlamsz, hznl, yalnz bir trky dinler gibi dinliyorlard Doktor Yasef i.33Salih ayaa frlaynca srtndaki gmleini kard, kollarn balad, denizekotu. O, denize girer girmez bir byk bir sr yavru balk ondan rkpdald. Salih gmleini denize sokup a gibi gerdi. imdi kk balklargelecekler, gmlein stnden geecekler, tam geerlerken Salih gmlei yukarekecek... Ka balk, ka tane gelecek, belki yz, yz elli. Salihe on taneyeter...Sakall Haydar, somurtuk, yz kpkrmz. Sabahtan akama sarho. Rakkokusundan yanma yaklalmaz. Bakar m mart yavrusuna? Delinin biri... ldrr


16/207

o, ldrr mart yavrusunu. Kebap eder de yer mart yavrusunu. Mart yenir mi, one geirirse eline yer... Bir keresinde... Zkkmn kkn yesin, zkkmn.Eczac altn gzlk takar... ok pahal ilalar. Almayan onun ilalarnhastalktan, alanlarsa acndan lrler. Her gn baka bir biimde altn gzlktakar. Kz gibi yumuak, lopur lopur bir yz vardr. Hi de kadnlarabakmazm... Salih gmlei birden ekti, sevinle gzleri byd, denizden

kyya kt, gmlei kuma serdi. Gmlein stnde bir sr irili ufakl balkyavrusu srayordu. Sevinten elleri ayaklar titriyordu. Balklar gnetekvlcmlanyorlard. Salih balklar teker teker avucuna toplad, balklarnhepsi iki avu kadard, ellerinde daha kml kml ediyorlard. Gtrd, yarcanl balklar kayann dzne serdi. Hemencecik de gmleini kumlarn stndenalp suya yrd. Cokudan, kendinden gemiti. Souktan bacaklar pespembeolmutu.Sryle balklar, denizin dibinde kk glgeleri kayarak, st ste kyya,kayalara dokunurcasma sokuluyorlar, birden, yldrm arpm gibi rkp deniziniine doru darmadan kayorlar, az sonra bir kocaman sr, binlerce kckbalk gene yaklayorlard kyya ve gene darmadank oluyor, kaynaarakkayorlard.Balklar, durgun denizin incecik dalgalar, gne kyya, denizin dibine,

kayalara binlerce ipilti ryorlard. Iklar denizde, kyda, balklarda,kumsalda, denizin altndaki akl-talarnda kvl kvl kaynayordu.Salih durmadan gmleini kck balklarla dolduruyor, sudan kyor, srayankvl kvl kl, kaynaan balklar ka-34yann stne seriyordu. Dalp gitmiti. Kocaman alm gzleri a batmdenizde bir top prlt gibi snen, klarla kvl, kaynaan balklarda,dalgalarda, glgelerde, imeklenen deniz kabuklarnda... yle durmu, kendindengemi, tuttuu balklarn, u iine girdii denizin bir paras olmu, baka nebir ey dnyor, ne duyuyor. Kendisini dehet, delicene, her eyi unutarak birbalk oyununa kaptrm. Balklar geliyorlar, gidiyorlar, uuyorlar, bir eylerikokluyorlar, koklar koklamaz da avp darmadan... Her baln, her balksrsnn stnde kvlcmlanan bir ebemkua... Ebemkuandan da daha renkli,daha parlak renkler, uuan... Gne geldike denizin iinde akp snen.Tam ayann dibinde bir yenge grd Salih. Birden srad. Derin dncedenuyanm, by bozulmutu. Az sonra kendine geldi, eildi yengeci tuttu, kyyakumsala frlatt. Yenge orada yampiri yampiri dolamaya balad. Buna da Salihok ok sevindi.Gzne bycek uzun bir sr iliti. Sr oraya buraya vurarak, yalpalayarak,kaln bir ip gibi kvrlarak ilerdeki tan oradan snerek geliyordu. Birdentekmil balklar, hep birden suyun yzne frladlar. Suyun yz bir an renk renkkvlcma kesti snd. Balk srs durmadan, hep birden, suyun yznde yzlerceipildeyerek snyor, ipildeyip snyordu. Salih balk yakalamay da imdi artkunutmu, suyun yzne atlayan, uan balklara dalm gitmiti. Hibir eydnmyordu. Beyni, duyulan, grme, dalma, yok olma duyusundan baka btnduyulan yok olmutu.Birden gelen byk bir dalga onu tepeden trnaa iine ald, sallad, pslaketti, sendeletip kyya doru bir iki adm gtrd. lerden, aktan byk biryolcu gemisi geiyordu.Salih birden anmsad, delicesine kayala kotu, sepetine soluk solua vard,mart yavrusu orada sepetin iinde, kadife aputun stnde hi kprdamadanylece yatyordu. Gagas da kanadnn altnda. Salih artk lp kayalarayapm balklardan birisini ald, martnn ban tuttu, bal uzatt:"Al," dedi, "al! Bak, ne taze, a azn yutuver. A, a, a azn..."35Bal kuun gagasnn ucunda burun deliklerinde dolatryor, mart oral bileolmuyordu."Bak, bak, ne gzel balk... Bak, yemezsen leceksin, bak... Yut unu."Sonra da:"Pis mendebur," diye bard. "Pis. lecek ne var yani. unu bir yutarsaniyileeceksin."Mart bana msn demiyordu.


17/207

Salih ok urat, koklatt, baln ban, kuyruunu burun deliine srd,bal denizde slatp gene koklatt, olmad."Bu bal beenmiyorsun deil mi?" dedi. "Beenmiyorsan sana canlsn tutupgetireyim."Tamam, iyi bir kurnazlk dnmt, martlar canl balklar tutup yerlerdideil mi, tamam, iyi bir kurnazlk. Hi martlarn l balk yedikleri grlm

myd, deil mi? Kayann stnden hemen gmleini ald, denize girmesiylekmas bir oldu. Gmlein stnde bir sr srayan balk lyordu. Gmleikayaya kor komaz, bir tanesini canl canl kapt, martnn azna gtrd,koklatt, mart gene bana msn demedi. Ty bile kprdamad. Salihin balkelinden yere kayverdi. Kollar yanna dt, uzaktan denizi kprterek gidengemiye dald. Eek adasnn stne yzlerce, lk la mart inipkalkyordu. mart da ta ykseklerde, denizin stnde kanatlarn sonuna kadaramlar germiler szlyorlard, sevin dolu."O kadar, o kadar ok mart var ki u dnyada... O kadar, o kadar... Yalnzbenim martm lyor.."Mart yavrusuna dnd bir gz att istemeyerek, ac dolu, o orada sepetin iindeylecene, mahzun, hznl duruyordu."Vay. be," dedi. "Benim, benim yzmden lyor. Onunla ben karlamam

olsaydm, belki dirilirdi."Kendini sulad, uzun bir sre. Sonra anasn, babasn. B-ykanas, ah lanetbykanas, boacak myd onu? Martsna bir iyice dman kesilmiti, ona da...u anasna da ne oluyordu, o yumuack insana? Herkes Salihi grnce bircelalleniyor, bir. Allah bile dman olmutu da onlara, ite marts buhaldeydi.36Birden dnd, gmlein stnde artk can ekien kpr kpr balklardanbirisini ald, martnn azn eliyle at, bal grtlana kadar soktu:"Yut," dedi. "Vay be..."Mart yavrusu azn kere at kapad. Salih gerekleen bu byyeinanamyordu. Gerekten yutmu muydu acaba? Eliyle grtlan yoklad. Balkmartnn boaznda yle duruyordu. Deli gibi kzd:"Seni, seni sersem ku, geber, geber ite. Bana ne! Sanki u yeryznde ilkgeberen ku musun? Ben de... Ben de..."Gmleini yerden ald, balklar kayalklarn stne serpildiler, kayanndzndeki teki balklarn stnde de bir sr ar oul verir gibi dolapvzldyorlard. Bu fke kzgnlk arasnda bile arlar Salihin gzne arpt."Vay be! nat ediyor... l ulan, bana ne? Babamn olu musun? l, l, ben sanaacdm da, lmesin dedim de... l ite. Seni orada brakyorum, kayann stnde.Az sonra, hemen imdi bir koskocaman yabankedisi gelecek, koskocaman... Yaaa,gelecek, seni para para... Bir gzeeeel, afiyetlen yiyecek..."Yiyecek derken, kck martnn paralanan ls geldi gzlerinin nne.Tyleri havada savruluyor, yabanl, sivri, yrtc ak diler tr trkemiklerini kryordu. Epey uzaklamt kayalklardan, koarak geriye dnd.i acyor, yrei arpyordu. Az daha martya ulaamazsa... Orackta bekleyenyabankedisi dilerini martnn grtlana geirmi, kann emiyor, az sonra datyler savrulacak.ok kr sepet de, mart da orada yerinde duruyordu. ok sevindi. Yreiyeynidi. Oooh, dnya vard. imdi her ey daha gzeldi, imdi artk gene her eyktand. Anas da, babas da, kardeleri de dnya gzeliydiler, dnyaiyisiydiler. Adam ldren Azgn Duran bile iyiydi. Azgn Duran, Azgn Duran, iigtrmedi. Her ey, herkes iyiydi de adam ldren Azgn Duran iyi deildi. ocukdmanyd. Nerede bir ocuk grse, isterse olu olsun, gzlerini iki misliap, enesini arptp, azndan salyalar salvererek ocuklarn stneyryordu. ocuklar aslan yrekli bile olsalar onun bu grntsnedayanamyorlard. Dayanamayp bararak alp yatryorlar-37di. Bazlar da yerlerinden kprdayamayp olduklar yere dp ylekalveriyorlard. Salih onunla hi karlamamt. Hi karlamayacakt da.Salih ardan geerken, kasabann iinde dolarken gzlerini drt ayordu.Azgn Durana benzer birisini grnce de alp yamyordu. Azgn Duran var ya...


18/207

Azgn Duran u nar kadar kocaman bir adam, u narn dallar kadar da kocamankollar var. Ondan herkes de, bykler de korkuyorlar. Kasabann ba belas,birisi unu ldrse de kurtulsak, diyorlar.Eildi martnn grtlan iki eliyle yoklad, balk olduu yerde duruyordu.Salih kzd, unu ta u denizin ortasna fir-latmal, dedi. Frlatmal. Martysepetten ald, gsne bastrd, kuun yrei abuk abuk atyordu, scackt

da... Gerildi, atacakken durdu, kuu usulca sepete koydu, belki balklaryiyecekti.tedeki, stnde arlarn dolat balklardan tanesini ald geldi, sepetinnne diz kt, serte martnn azn at, biribiri ardndan balklarmartnn grtlana soktu. Elindeki mart sonuncu balkta bir rpnd, krkkanad bile kalkt, balklarn n de yuttu.Artk Salihin sevincine diyecek yoktu. Oraya kayalklarn stne oturdu,gzlerini martsna dikti. Martnn sar gagasna, ayaklarna, kanatlarnnucundaki kck karalara... Bir iyi olsun, bir uard ki, ta gn tesinevarrd. Ta tesine. Bir iki balk daha denese... Korktu denemeye. Belki deyemezdi de, gene... Bir de yorulmutu ki Salih... Yorulmutu ya, srtndan daar bir yk kalkmt.Mart yavrusu yle yatyordu ya, olsun, tane, tane taze balk girmiti ya

kursana. Artk dirilirdi. Deli deildi ya... Dirilecekti. Dirilmezse de, kendibilirdi, hi."Vay be, dirilecek."u balklar toplamal da, yarma yedirmeli. Yarma kadar kokmaz m? Belki dekokmu balklar daha ok severler martlar. Kim bilir, belki. Hi kimsebilmiyor ki bu martlarn huyundan suyundan.Arlar balklarn stnde vzldayarak uuyorlar, kanatlarnda ince, aydnlktitremeler. Salih bakt, azck irkildi... Ba-38lklarm stnde dnen arlarn bei eekarsyd. u kara, dnyay vzltyaboarak imek gibi gelip giden tostoparlak, yeillenen arnn adn bilmiyordu.Gerekten bu arnn ad neydi, hi sormamt. Sonra boncuklu arlar,balarlar, sarca-arlar. Arlar karpuz kabuklarna okuur gibi balklarnstne de okuuyorlar."Yaaa, acayip. Acayip efendim, acayip."Bu arlar derseniz, yaa, arlarn lleri de dirileri de ok ezel kokarlar.ok ok gzel, mis gibi kokarlar. Martlar deniz gibi kokar, tpk. Yumurtalarda... Mart yumurtas yenir. Sahanda mart yumurtas, bir denizi yutmu gibiolur dalgaya dersin, dalgalar stnde, deniz olursun, denizin dibindey-miesine yrrsn sahanda mart yumurtas yersen. Deniz sarholuunatutulursun. Bir balansn da, eekarsn, boncuklu ary da, o yeillenen karaary da, sarcaarlar da koklarsan, bir ho dalgaya dersin, tekmilieklerin, arlarn kokusu gelir burnuna. Uarsn da...Balklarn hepsini teker teker toplad, avu avu sepete tad, martnnyanna, kadifenin stne koydu. Belki balk kokusu onu kendine getirir de...Sarholua, iek, deniz, koku dalgasna der de...Burnunda ar, deniz, tuz kokusu, inanlmaz bir sevinte, oynayarak, ayaklaruarak kasabaya dnyordu ki... Znk diye durdu. Nereye gidecekti, eve mi? Evdebu gece mart yavrusunu ne yapar yapar ldrrlerdi. Eee, ne yapmal? Geneayaklar sevinten kanat takp utu... Ablas, Hanife ablas vard. Ne gneduruyordu ablas. Ablasnn bir kocas vard, oltac, bu denizin en gzel,pahal, kl, oynar oynar balklarn o tutar, nah, yle bir adam ki...Martya dnd:"Sen uyu, uyu," dedi, "sen uyu daha, hasta martck. Seni bir eve gtryorumki, heheey hey t... Btn herkesi iyi eder. Bir merhemi var ki bykanannmerheminden de daha iyi, deil mi?"Yrd. Aada deniz serilmi yatyordu dmdz, bulut gibi... Trolclerin kocakarnl tekneleri balktan dnyorlard.39Salih Reis gnete terliyordu. "Uyan Temel Reis uyan."Elini denize doru sallad, bir oalan mutlulukta, bir umutta gld."stersen de uyanma."


19/207

40Ablas onu avluda karlad. Salihi grdne sevinmiti. Kucaklad, kvrcksar salarn okad. Sonra da:"Ne bu Salih?" dedi. "Ne bu?"Salih:"Enitem evde mi?" diye sordu.

"Evde, ierde," dedi ablas."Sepetin iindeki bir mart yavrusu," dedi Salih. "Denizin kysnda buldum."Boynunu bkt. "Kanad krlm. Ne yiyor, ne de iiyor. Onun yle durduunabakma, l deil. tane de balk yuttu ki, nah byle byle de..."Ablas biliyordu ki Salih yle buraya, elinde sepeti, doru drst gelmezdi."Evde ne var ne yok Salih, anam nasl, kz, bykanam nasllar?""yiler," dedi Salih. Somurttu, dokunsan alayacak."Bir ey mi yaptlar gene biricik kardeime?"Salih:"Yazk deil mi?" diye konutu. "Ne yazk abla, ite u kanad krk marty evealmadlar. Tuttular sepetle birlikte dar frlattlar. Bykana dnya alememerhem yapar, bak kanad krlm, u kck kua bir damla merhem vermedi.Onlarn hepsi bana dman. O mahallenin de hepsi bana dman. Deil mi abla,

dman olmasalar bana u kck hasta, neredeyse lecek kutan ne isterler,deil mi? Enitem ierde mi?""erde," dedi ablas, "ierde.""O, balk," diye gzleri parlad Salihin, "belki martlarn hastalklarndananlar da, martm iyi eder."Ablasnn gzlerinin iine yalvarrcasna bakyordu."Mustafa," diye seslendi ablas, "bak kim gelmi."41Kck avlu ieklerle doluydu. Gller, kadife iekleri, ebboylar... itinkylarnda uzun, katmerli nergisler amt, top top. iti tepeden trnaahanmelleri rtmt, tomurcukta.Mustafa uzun boyu, geni omuzlar, balk muambas, lastik izmeleriyledarya kt. Salihi grnce yz gld."Oooo Salih," dedi, "ho geldin." basamakl merdiveni inip yanna geldi,elini uzatt, el sktlar.Mustafa:"Naslsn iyi misin Salih?" dedi."Hi sorma," dedi Salih, bir umar bekleyerek gzlerinin iine bakt. Umarsz biradamn ylgmlndayd. "te gryorsun, lyor, Mustafa enite." Sesialamaklyd. "Ben bunu var ya, kyda buldum da, bak ne de iyi bir ku, kudeil enite, daha kck bir yavru, ben bunu buldum da, iyi olur diye aldm.Bak enite, kanad da krk, bykanam merhem verir de kanadn iyi ederimsandm, onlar da bu kck kuu getirdim diye beni evden kovdular. Hayrszadam, dedi anam, ne olacak, ne olacak yani, getirdii de bir hayrsz ku olur,bir hayrszn da, dedi. u sepeti ald da ta avluya frlatt. yi ki kulmedi.""lmedi," dedi Mustafa enite.Elini uzatt, martnn dm ban tuttu, kanadna bakt, dnd, Salihgzlerini onun yzne dikmi en kk bir deimeyi izliyor, gzdenkarmyordu. Enite evirdi evirdi, dndrd, yz gittike aslyordu.Salih umarszlkla:"Enite," dedi.Mustafa ellerini at:"Yazk, bu gitmi," dedi.ocuk bunu duyar duymaz, kucanda sepeti yere oturuverdi, gzlerini de kuunadikti. Enite de onun yanna meldi.Salih ylgn, bitkin:"Hi mi, hi mi Mustafa enite," diye onun gzlerinin iine bakt,yalvarrcasna. "Hi mi enite, hi mi?"Mustafa:"Belki," dedi. "Allahtan umut kesilmez. Belki de imdiye kadar lmediine grehi lmeyebilir de..."


20/207

42Bir lmesin, diye dnd Salih, aaah, bir lmesin, yarn onu Doktor Yasefegtrrm, bir daha da, eer martm iyi yaparsa, o Yasefe hi taklmam. Vallahide billahi de ona hi taklmam. Bana ne, o benim martm iyi etsin de..."Onu scak bir yere koymal," dedi Mustafa. "Bir de kedi-siz bir yere.""Doru," diye canland Salih, "kediler var ya, bu ku yavrularnn can bir

dmandrlar."Ayaa kalktlar. Mustafa:"Hele bir ieriye girelim, girelim de u senin kua bir ila dnelim. Belki dekurtarrz.""Kurtarrz," diye atld Salih. "lseydi imdiye kadar oktan lmez miydienite?"Mustafa kalarn att: . "Doru," diye dnd. "lrd. Bu ku ka gndrbyle?""Bir haftadr," diye att Salih."Ben yanl syledim," dedi Mustafa. "Bu yleyse, bir haftadr byle yayorsa,hi lmeyecek."" tane de koskocaman balk yuttu," dedi Salih, "nah byle byle.""lmeyecek," dedi Mustafa. "lmemesinin bir yolunu bulacaz. Bu kck mart

bu kadar direnmise, biz de ona bir yardm yapabiliriz. lmeyecek.""lmeyecek," dedi, umutla, inanla ocuk. Gzleri ltl yanarak.Mustafa:"lrse de bo ver, ben yarn bala kyorum. Orada adalarda bunlarn o kadarok yavrular var ki... Sana byle hastasn, kanad krn deil dedipdirisini tutar getiririm. imdi adalar byle mart yavrularyla dopdolu.""stemem!" diye bard Salih elinde olmayarak, barmasndan utand sonra da.eriye girdiler. Salih gtrd keye, balk alarnn stne koydu sepeti."Buras iyi," dedi. "u eski alardan da burnuna deniz kokusu da gelir. Bunlarille de deniz kokusu almallar.""lle de," dedi Mustafa. Dnd, byn svazlad: "Dur imdi Salih, u seninkua bir derman dnelim, olur mu?"43"Ah Mustafa enite/' dedi Salih.Ablas:"Sen hibir ey yedin mi?" diye onu yle bir tepeden trnaa szd. "Ipslaksnda batan aa.""Martya balk tuttum," diye zr diledi Salih."r lrsn," dedi abla. "Zaten ne kadarck da cann var ki, vay kardeim,marts da batsn, kuu da. Soyun, soyun, sana Mustafanm gmleini vereyim degiy---"Bir yandan da korkuyla Salihi soymaya balad. Soydu, Mustafann gmleini onagiydirdi. Gmlein iinde yiten Salih glmeye balad."u Mustafa enite de," dedi, "sandmdan da kocaman-m."Ablas telala:"Hasta, hasta olacaksn," diye mutfaa kotu, ocaktaki orba tenceresinin altnyakt.Salih ylesine bir alk duydu ki, hibir eye benzemez, midesi kaznyordu.Ablas:"Vah kardeim vah," diyor, gidiyor geliyor syleniyordu. "Kuu da batsn,marts da, bal da..."Mustafa:"Hele bir yemeimizi yiyelim de aklmz bamza gelsin de, senin kuun daderdine bir bakalm. Yok yok, yok dirilecek canm." Kedeki sepete gitti bakt:"Dayanyor Salih, dirilecek senin yavru."Salih aln unutup onun yanna kotu:"Dirilecek enite," diye utkuyla sylendi. "Dirilecek. Hi dirilmez olur mu? Ongndr dayanyor. Kim bilir belki de kanad krlal on be gn olmutur, yledeil mi enite?""yle," dedi Mustafa.Mustafa da kendisini Salihin cokusuna, kuu kurtarma tutkusuna kaptrmt.Boyuna dnyordu, u yar lm kua ne yaplabilirdi? Kularn dilinden,


21/207


22/207

zorluyor, bir trl o unuttuu eyi aklna getiremiyordu. Ne ola ki, ne ola ki,diye kendi kendine sylenir gibi etti. Kk bahede am, uzun boyunlu sarnergislerin, kapdaki ardan stn, yanlarn rtm ha-nmellerinin, avlukapsnda sikirdim gibi st ste am pembe kck kokular biribirlerinekarm, pencereden dalga dalga gelen lk yelle ieriye doluyordu.Glgeler ardan altn pul pul gnelemiti.

46Salih birden yayna baslm ok gibi yatandan frlad, y-rei kt ktatyordu, iki admda keye vard, mart akamki gibi tpk, ba kanadnnstnde yle uyuyordu. Usulcack kua dokundu, ku yayordu, gzndeki ak perdede usuldan araland.Abla:"Baktm," dedi, "sen uyurken, korkma," dedi. "Seninki kefeni yrtt. lmeyecek.Ona daha gn domadan tane de balk verdim.""Yuttu mu?" dedi cokuyla, ablasnn yanna gitti. "Gerekten yuttu mu?"Abla:"Yuttu," dedi, "Salihim, sana yalan m syleyeceim, hapr hupur bir yuttu ki,mart yavrusu deil de manda yavrusu sanrsn. Gel orban i."Masadaki tasta orba uzun uzun ttyordu. Salih hemen masaya geti oturdu, tahta

ka orbaya sallad. orbay itike sevinci yerine geliyordu."Sahiden yuttu mu?" Az dolu dolu, ikide bir soruyor, ablas ona alakgnll,glerek karlk veriyordu.Demek artk iyilemiti, kim bilir nasl, nasl arkada olacaklard u martyavrusuyla. Balklar burada bu kua, yani martya ne diyorlard, akakudiyorlard. Akaku iyi has ya, mart ne demek? Mart da ne demek olacak,dpedz bir ku ad. Akaku mu, mart m?"Ben de kuum byrse adn akaku koyarm. Hem mart, hem de akaku. Benakaku diye arrm, herkes mart anlar. Oldu mu?""Allahakna Salih, orbay ierken kendi kendine ne syleyip duruyorsun?"Salih ban kaldrd, l l gzlerinin ii glyordu."Baksana abla," dedi, "bu kuun adn ne koydum biliyor musun?""Yoook...""Akaku! Byynce bir uacak, bir uacak, bir...""Onun kanadna doru drst bir ila bulmal, ku hastalklarndan anlayan, kusever birisine gstermelisin akakuunu."47"Kime gstereyim?" diye boynunu bkt Salih. "Hi kimse bu fkara martlarsevmiyor ki. Herkes onlar ldryor. Kime gtreyim abla?""Bilmiyorum ki Salih... Bak Salih, sana bir diyeceim var.""Syle abla.""Sen uyurken...""Anam m geldi?" ."yi bildin Salih.""Bu olandan usandk bktk, dedi deil mi? Sizde mi gene o boyu devrilesi dedi,deil mi?""Bak Salih, baban gene kzm kprm, evi biribirine katm."Salihin gzleri yala doldu:"Bu adam benden ne istiyor abla?" diye umarsz sylendi. "Ben ne yapaym, nereyegideyim, ardm kaldm abla. Belki de u martmla birlikte, zaten lyorfkara, lmezse de, ne olacak, kanad krk bir ku, uamayan bir ku yaam kine olacak, ha lm ha yaam ne olacak, martmla birlikte kendimi denize atsamdaha iyi olacak.""O ne biim sz byle senin azndan kan!" diye bard abla. "O ne biim o!Anam yle bir ey demedi ki zaten. Merak etmiler seni. Keski akam gitseydim dehaber verseydim onlara. Anan seni bugn eve istiyor."Salihin yz sapsar kesildi, dudaklar titreyip az burnu bzld, grtlanabir ey gelip tkand. Konusa boanacakt, dudan srd, ban nne edi.Neden sonra ban kaldrd, yalvarrcasna ona bakt, gzleri ya iindeydi."Enitem ok iyi bir adam deil mi abla?""ok iyi bir adam Salih, melek gibi.""O beni evinde ister deil mi?"


23/207

"ster Salih, seni de herkeslerden ok sever. Sen uyudun ya, eniten geceyarsna kadar senin martnla urat durdu, martn kurtarp da senisevindirmek iin. Scak sular m iirmedi, stp stp scak bezler mi sarmadona... Eniten gibi var m?""Yok," dedi Salih. "stelik de denizci. Bu kylarn en iyi balks benimenitem."

"Senin eniten," dedi ablas. "Aaah, nideyim ki babam, babam bela..." Derinderin birka kere iini ekti. "Sen bizim evde48kalrsan, babamz ne yapar biliyor musun? Ne demi anama biliyor musun,gndersin Salihi eve yoksa varrsam yanna, onun dnyasn artrm, o yabannevini bana ykarm. O balk parasna kzm verdiim yetmiyormu gibi, birde olumu...""Enitem onu eziverir, o sarhou, o kumarcy," diye sylendi Salih. "O...""Suuus," diye onun azn eliyle kapatt ablas.Salih:"Enitem o kadar gl ki bir tutuverse onu ensesinden, u kayalklardan taaaadenize frlatverir. Enitem onu bir tutarsa, o moruk zaten...""Moruk deme babana."

"Derim, derim, derim ite! Derim de teye bilem geerim. Moruk deil mi o?Enitem onu bir tutsun... Bir eline geirsin... Enitem onu baba diye sayyor.Yoksaaam.""Sen onu biliyorsun Salih, bir gece ier ier de gelir evimizi yakar...""Gidemem o eve abla," diye bard Salih. "Bu fkara, kanad krk kuu var ya,hemencecik ldrrler, beni dayaktan gebertirler. Enitem istiyorsa abla, ablanolursun sizde kalaym. alrm da... Enitemin teknesinde tayfa da olurum.Ben balklktan da anlarm, yaaa... O Temel Reis var ya abla? te ben ondanrendim balkl... Ne olursun abla...""Olmaz Salih, olmaz... Eniten zaten kzyor babama. Bir de gelir ona senin iinileri geri konuursa... Kan kar Salih. Mustafa ok ok fkeleniyor babama.Elinden bir kan kacak.""ksn," diye parlad Salih. "ldrsn onu.""te o zaman olmaz," dedi ablas. "Ben ne yaparm Musta-fasz? Bana kim bakar,belki de eniteni asarlar."Salih fkeden tir tir titriyordu."ldrsn onu, ldrsn de binsin teknesine taaa denizin arkasna gitsin," dedi."Baaak abla, ben biliyorum...""Neyi biliyorsun?""Hani gemiler gidip de denizin arkasnda yitiyorlar ya...""Yitiyorlar...""Temel Reis syledi bana... O yittikleri yer denizin alt deilmi. O denizinarkasnda bir deniz daha varm. Onun da arkasnda bir deniz daha... teMustafa enitem..."49"Olmaz," dedi ablas. "Aaah olmaz Salih. Hi olmaz. Mus-tafann teknesi kk, odenizin ardna varamaz Salih, batar."Salih boynunu bkt:"Ne yapaym ablam," dedi. "Ben ne yapaym, ben de bamn bir aresine bakarmablam. Varsn Mustafanm teknesi batmasn, yazk."Ablasnn boynuna sarld, onu pt, sonra vard mart sepetini ald, kulpundantuttu, darya kt. Ablas orada, kapnn aznda yle, kan ekilmi,kurumu kalmt.Salih avlu kapsn at, usulca pembe gllerin altndan geip kapy kapatt,yrd, ii gtrmeyip geriye dnd:"Salcakla kal abla," dedi. "Mustafa eniteme de ok selam syle. Kuumabaktndan dolay sa olsun. Onun bu iyiliini de hi unutmayacam. Babama dahi uymasn, uyup da o gzel teknesini batrmasn."Ablas, birden sert:"Doru eve git Salih," diye bard. "Doru eve... Anam seni bekliyor."Arkasndan kapy arparak kapatt, kapnn hzndan camlar zangrdad.


24/207

"Gitmem ite," diyordu Salih. "O eve gideyim de beni aalasnlar, yle mi?"Hem gidiyor yoku aa, hem de syleniyordu. "lrm de o eve gitmem bir daha,ne de senin, senin evine gelirim abla, ablam da benim ablam... Yaaa, benim neevim var bundan sonra, ne de ablam var. Hi kimsem yok. Bir enitem Mustafa var,o da ite byle... Teknesini batracaklar onun da. Kurunlayacak onu da babam.Gideyim de o eve, ak-akuumu ldrsnler yle mi? Gideyim de o eve, kemiklerimi

krsnlar. Gideyim de o eve babamn evi krp geiriini greyim yle mi? Elbetu dnyada u lmcl kuuma da, bana da bir yer bulunur. u bol dnyay darettiler bana, aaah! Gideyim de o eve... Varrm giderim de u maarada kalrm.Varr giderim de Temel Reise tayfa yazlrm. Varr giderim smail Ustaya,Dursun Ustaya, Hasan Ustaya rak olurum. karm u daa da oban olurum. Daakarsam kuum ne yer, o balktan baka bir ey yemez ki... ldrseler de, benikyk kyk kysalar da, derimi yzseler de ben de o eve gitmem. Ablamn daevinegitmem. Nasl olsa, nasl nasl olsa kuumun da benim de ba-m sokacak bir yerbulurum. Karn doyurmak m, o kolay. Ku iin de, benim iin de..."Yrdke fkeleniyor, fkelendike hzlanyor, syleniyordu.5051

Yksek, derin yarlarn stne sram sram kurulmu kasaba evlerinden, denizingeni, ince kumluuna dimdik, ba dndrc yollar iniyordu. Bu yollardan inmeside kmas da gt. Salih ardakalt yolundan kyya indi, ne yapacanbilemiyordu. te ablas da kovmutu onu. Bir de kucanda bir sepet, sepetiniinde kimsiz kimsesiz bir ku. Kendisine bir yer, bir yer bulmalyd ki, babasonu bulamasn, evinden kovan ablas da...Ya u fkara, ban bir trl kanadnn stnden kaldramayan akaku yavrusune olacakt? lsn m, u denizin kysna brakaym da lsn m? Kzgnlkla,lsn m szcn durmadan yineliyordu. Gn scak, deniz yumuack, dmdzd.ok da maviydi bugn, ylesine kadife, derinine bir maviydi ki deniz, bu, babelada Salihin bile gznden kamad."Amma da ok mavi," dedi yksek sesle.Sonra elindeki sepeti kyya koyup yumuak denizin stnde ta kaydrmayabalad. Bu ta kaydrma ilemi tam leye kadar srd. Tam leyin Salih birdenrperdi. Bir de trk tutturmutu mrlt gibi. smail Ustann trks olacak.Salih hemen sepete kotu. Vard gzlerini akakua dikti, bakt bakt. Al GzmSeyreyle Salih ite byle bakard. kindist bakmaktan yorulmu, ayaa kalkt.tede Zeytin adasnn, D adann stnde lk la martlar...Yorgunlukla:"u fkaray, balk tutmal da doyurmak," dedi, sepeti kumlarn stnden alprhtma doru yrd. Bir kepe bulmalyd. Kepe, bycek bir demir halkayabalanm uzun, adan bir torbayd. Halka da uzun bir sra balanmt. Kkbalklar avlamak iindi. Mustafa enitede byle bir kepe52vard, vard ya ablas onu evden kovmutu, nasl isterdi? Bir de simdi Mustafaonu arasa, burada bulsa, onu hanmeli kokan tertemiz evine gtrse... Hikimsenin evi byle hanmeli kok-mazd bu kasabada Mustafanm, balk Mustafanmevinden baka. Salih, Mustafanm evinde yaasa, onunla balklk yapsa, ondansklnca da varsa smail Ustaya demirci ra dursa, oradan da marangoz DursunUstaya gitse, orada da alsa, ondan da Temel Reise... Temel Reislen dedenizlere alp ta orada denizin kuyusuna inse... Denizin kuyusundan dkopuyor, oraya, denizin ucuna, izgi gibi olan yerine baktka rperiyor,kendisini denizin dibinde, karanln iinde, kpekbalklarnn azndagryordu. Sonra da her seferinde kendisine kzyordu. Temel Reis insan deilmi, Temel Reisin can yok mu, o nasl her gn, her gn minare boyu dalgalarniine dalp ta telere, denizleri ap gidiyordu, nasl nasl, o denizinuurumundan, kuyusundan kurtuluyordu? Al Gzm Seyreyle Salih korkuyordu.Dnyada en kolay ey seyreylemek, Salih gzleri drt alm, doduu gnden buyana seyreyliyordu.Salihe ok sylemiler, deli demiler, byl demiler, alk demiler, Salihide byl, alk olduuna inandrmlard. Delilie gelince, Salih bir iyicebiliyordu, deli olmasna deli deildi. Yalnz, grmedii bir ey grse, bir ar


25/207

kovan, oul veren bir ar srs, bir kuytuda boynu bkk bir top meneke,krmz bir kaya, bir karnca kresi, ne bileyim ben, u dnyada kimsenin dnpbakmad bile bir ey grse, Salih oraya aklp kalyor, gzleri kocamankocaman alm, o eye dalp gidiyor, onunla btnleiyordu. Bazlarna dabakmaya doyam-yordu, smail Ustann ocana, rsne, teki aralarna,krne, denizin altna, marangozun gllerine, kzlarn iledii i-lebezi

ilemelerine... Uzun bir sre de kydaki tekne yapm yerinde uzun sakall HasanUstay seyreylemiti. Bir koskocaman Laz teknesinin yapln bir tek izgiyibile karmadan sonuna kadar, tekne boyanp da denize indirilene kadarseyreylemiti. Bundan sonra da bir daha oraya, tekne yapm yerine hiuramamt. Byle tutulup da ayrld yerlere bir daha hi ura-myordu. Orasona bombo, boluktan m n ter geliyor, korkutuyordu. Salih, o gn bugndrbir daha tekne yapm yerine53deil, yaknna bile uramamt. Baz da byle yerleri birden birzleyiveriyor, sonra o zlemi hemencecik geiyordu.Salih bylyd, dnyaya alnmt. Neyi, nerede grse arveriyordu bu bykarsnda. Bir daha da ldr Allah, onu baka baka eskitinceye kadar oradanayrlamyordu. imdiye kadar ok ok ey eskitmiti. Deniz, balklar

eskimiyordu. iekler, yamurdan sonra kokan toprak, lk, scak, doanebemkua, gkyz uuan binbir renkle kaynayordu, yldzlar sikirdim gibi,denize de vuruyorlard baz geceler, hi hi eskimiyorlard. Daha ok, ok eyeskimiyordu, smail Ustann kocaman rs, dkkan da, Temel Reisin tekneleri,teknelerin balktan dnleri, marangoz Dursun Ustann aalarnn kokusu, karaglleri, bunlar da, bunlar da eskimiyorlard.Bir kepe... Biliyordu yerini.Salih seyreylemek iin seyreylemiyordu ki... inden bir ey oraya onubalayveriyor, Salih de oradan bir trl kopamyor, gzlerini ayramadanbaktka bakyordu.Kepe, kimde vard bir kepe, kimden alabilirdi? u dnyada amma da yalnzkalmt, vay be!Salihin ii birden hop etti, biliyordu biliyordu, aklna gelmiti, kahveciHalimin itinde bir kepe aslyd, istese verir miydi, vermezdi. Neden vermezdibu eski, a yer yer yrtlm kepeyi, hiii vermezdi ite. Salih mrnn ilkhrszln yapmaya karar verdi. Verdi ya, d de kopuyordu, ya yakalanrsa?Eeee, kepeyi almazsa marts da lecekti. lsn m alktan yani mart, lsnm?Sepeti elinde doru kahveye gitti, itin yannda durdu, kahvede birka kiioturmular nargile iiyorlard, kahveci hzl hzl gidip geliyordu. ok gnevard. Salih itteki kepeyi aaca trmanp ald, sepetini koluna takp kyyayolland. Kahveci de, kahvedekiler de Salihin kepeyi aldn grmler, oralbile olmamlard. Herkes kepenin sahibinin Salih olduunu sanm olacak. Salihkyya kadar, hi admlarn bozmadan, yrei aznda, arkasna dnp baka bakayrd. Kyya gelince can havliyle denize yukar, kayalklara doru komayabalad. Kayalklara gelince sepeti yere koydu, demiri paslanm kepeyiyoklad, a iki yerinden delinmi, ipleri sarkmt,54balad- Aada, kk koyda ufack balklar kaynayordu, ndi, kepeyi ilkdaldrta bir sr balk yakalad, koarak sepete geldi, martnn azn apbir bal sokuturdu. Bu sefer mart yutkundu, bir daha, bir daha yutkundu,Salih kuun grtlana bakt, balk kursaa inmiti. "Kendine geliyor," diyesylendi. "Vay be! Gelsin," dedi sonra da. "te bu iyi. ldrmeyeceim onu.Onun yznden evimden barkmdan oldum. lrse ayp eder akaku." Bir balk dahaverdi, gene yutkundu ku. st ste birka balk daha... Grtla bir dolsun...Biraz sonra kuun grtlanda kabarcklar belirmeye balamt.Salih, "Yaknda iyice dolacak," dedi. "Kursa dolunca da, ban dik tutacak,dik tutunca da tamam... Tamam m?"Sonra ne kalyor, sonra da krk kanadn kuun iyi etmek kalyor. Ku birkendine gelsin, ite o zaman gtrmeli kuu, kanadn iyi etmeli. imdi bylealp gtrse, dese ki, behey arkada u benim kuun kanad krk iyi etseneunu. Adam bakar bakar da, bu l kuun hangi kanadndaki yaray iyi edeyim


26/207

demez mi, der, eeee, ite o zaman karn doysun da ban dik tutsun hele. Helebir teki martlar gibi hapur hupur bir yutsun, bir yutsun. Hele hele, biryutsun, bir yutsun... Hele hele bir yutsun...Kuun kursa bir iyice itikten sonra Salih ayaa kalkt, tede, uzakta,denizin stnde, kl, ok ak bulutlarn altnda bir vapur dumann savurarak,denizi yarp kprdeterek gn-douya gidiyordu, Salih hi vapurun bu kadar

apan, byn grmemiti. Kim bilir bu vapur nereye gidiyordu, kim biliriinde kimler vard?.. Salih vapura dald gitti, sonra da oraya, kayann stnekverdi. Gzlerini bu grlmedik vapurdan bir trl alamyordu.Vapur gidiyor, uzaklayordu. Vapur gitti gitti, kck bir boz duman iindeleke gibi kald denizin ucunda. Sonra da birden yitiverdi. Vapur yiter yitmez deSalih olduu yerden yayna baslm gibi frlayverdi. Kocaman kocaman almgzleri yrede unuttuu bir eyleri aryordu. Sepeti grd, grr grmez degzleri orada, sepetin iindeki kuta dondu kald. Gzleri aknlkla gittikedaha byyordu. aknl geince, tekmil bedeni sevinle rpermeye, titremeyebalad. Sonra da55gld kendi kendine. Eildi sepete bakt, gerekti grd. Mart bankaldrm, gzlerini am, yreye, Salihe bak ha bak ediyordu. Bak ha bak! Vay

be! Salih daha iin zne varamam, ylecene aknca, ne yapacan bilemeden,gzlerini martya dikip kalmt. Yrei kt kt atyordu. imdiye kadar hiduymad bir ho, esrik bir duygu iindeydi. Mart, br kanadn datoparlamt. Krk kanad oraya kadifenin stne yaylmt. Salihin aklnahemen kepedeki balklar geldi, kepeden bir balk ald martya uzatt, martdaha o bal getirirken gagasn uzatt, parmaklarnn arasndan kapt,yutuverdi. Salih kepeden sol avucuna doldurduu balklar alp alp martyaveriyor, mart balklan daha yaklar yaklamaz kapyor, yutuyordu. Kepede nekadar balk varsa bir anda bitirdi.Salih ancak bundan sonradr ki iin zne vard, ayaa kalkt, mutlulukla denizedoru bard: "Alloooooo yaasn. Vay be!" Sama soluna bakt, kimseyigremedi. Sevinten uuyordu. Sepeti yerden ald, kayalklar nasl indi,kynn kumlarn nasl geti, yksek yarn dimdik yokuunu nasl kp aryageldi bilemedi. arda karsna eli bastonlu, beli bklm yal bir adamgeldi, Salih, adama yle bir bakt, hemencecik eline sarlp pt:"Baaak amca, bak," dedi. "Kuum dirildi. Ne gzel deil mi?"Adamcaz hibir ey anlamamt, orada, caddenin ortasnda kalakald. "yi,gzel, iyi ki dirildi," diyordu. "yi, gzel, ho... Ne kuu acaba?"Salih nne kim geldiyse elini pp: "Kuum kuum," diyordu, "dirildi bak,dirildi. Bir kepe de balk yedi. Bak nasl bakyor." Zaten cokudan ne dediianlalmyordu.Az sonra tekmil ar bir sevin, mutluluk, coku frtnasna tutulmu ocuaaknlkla bakyordu. Vah, ne olmu ola bu ocua?Kendisini smail Ustann dkkanna kapt koyverdi. smail Usta rste kpkrmzbir demiri dvyordu. Kocaman balyozunu kzarm demire indirdike demirden iriyalm paralar dklyordu.eriye paldr kldr giren Salihi grd, yle kalakald.56"Usta, Usta," dedi Salih, "bak dirildi, grdn m?"Usta, grdm demeye kalmadan teki frlad kt. Bu hi konumayan ocua neolmutu, dirilen de neydi acaba? Aldrmad, elindeki demiri ocaa sokup krekti.Salih narn altnda, ardlarn oralarda bir sre ne yapacan bilemedendoland durdu. ylesine bir coku iindeydi, mutluluu ylesine gittikebyyordu ki, ne yapp edeceini bilemiyordu. Bir kuytuya oturdu, belini ardaacna verdi, gzlerini, imdi ban saa sola eviren canl, capcanl kuunadikti. Gagas, ayaklar da ne gzel, ne gzel kara turuncuydu. Daha fazlaoturamad, oturamazd da... inden bir ey onu itiyordu. Btn kasaba,yallar, ocuklar, kadnlar, erkekler, btn kasaba sevincine katlmalyd. Data, kurtlar kular, u dalgal denizin stnde uuan martlar, en ok damartlar sevincine katlmalyd. Kim, kim, kim candan yrekten katlrdsevincine, nce Temel Reis geldi aklna. Rhtma bakt, Temel Reisin tekneleri


27/207

ortada yoktu, daha denizden dnmemilerdi. Birden Mustafa enite dt aklna.imdi evdedir, dedi, eve yukar komaya balad. Yar yolda znk diye durdu,olur muydu, hani bir daha ablasna gitmeyecekti? Bir daha onu evinden kovanablasnn yzne bakmayacakt, ne oldu?Geriye dnmek istiyordu ya, oraya ivilenmi gibiydi. Bir trl yerindenkprdayamyordu, ne ileri, ne geri... Gzlerini de sepetin iindeki dipdiri

kuuna dikmiti. Kuuna baktka sevinten yrei kabaryordu. Ku ylesalkl, yle canlyd ki nerdeyse hemen imdi, sepetin iinde kanatlarnarpp uup gidecekti. Kendinde olmadan, yryp yrmediini bilmeden, ayaklarald onu ablasnn evine gtrd. Ablasn karsnda grnce nce ok ard,geriye dnp kamak istedi, nasl etmi de gelmiti, kendi yresinde iki kerednd, ab-lasyla gz gze geldiler. Ablasnn ya iindeki mavi gzleri sevgidoluydu.Kendine gelen Salih birden:"Bak abla," dedi, "dirildi, ne gzel, ne gzel, ne gzel deil mi?"Ablasnn evresinde dnmeye balad.57Ablas eilip eilip kua bakyor, "Ne gzel, ne gzel, diril-mi Salih, gznaydn," diyor, o da bir sevin kasrgasna tutulmu, Salihin mutluluuna

kaplm gidiyordu.Salihin aklna enitesi geldi:"Mustafa enitem nerede?" diye sordu."Kusuruma bakma, benim tatl, gzel, yakkl, altn yrekli kardeim Salih,"dedi ablas. Onu kucaklad, lck pt. Salihin iindeki frtna durdu, ar,dipten, youn, lk lk belli belirsiz bir sevgiye dnt. Trnaklarnn ucunakadar sevgiyle dolup rperdi. lk olaraktan bylesine bir sevgiyle doluyor,tepeden trnaa bir elektrik akmna tutulmu gibi rperiyordu. Eli aya dazlmt. Kendinden gemi, gzlerinin nnde boynunu dimdik tutan kuu ll gzleriyle, ablasnn sevgi taan yz, elleri, sesiyle, bir sevgi dndeyzyordu.Az nce sorduu enitesini, kuunu, iine girdii cokunluu, sevinfrtnasn, onu saran mutluluk dn unutup gitmiti. imdi aklnda, yreindescak bir d iinde ablasnn sevgi dolu gzleri, lkl, onu kucaklayan,kendini sevgisine olanca deliliiyle vermi kadn kokusu..."Mustafa da seni aramaya kacakt. Seni gcendirdim diye Mustafa banayapmadn brakmad."Salih gzlerini krptryordu. Bir uykudan, bir ho, tatl, tadna doyamadbir dten uyanr gibi kendine usul usul geliyordu. Mustafa, Mustafa szcneydi acaba? Neydi derken, ak, "Mustafa, Mustafa enitem," diye yere baylpdecekti. Gene sevin kasrgasna tutuldu, kua bakt, ku da sevin iindeydi,nerdeyse yle kanatlarm yukar doru aacak, ap uacak, u evin stndebirka kere dndkten sonra gelecek Salihin omuzlarna konacakt.Mustafa eikte, merdivenin banda belirdi:"Salih," dedi, "Salih..." Merdivenleri inmeye balad. "Ben de seni hemen imdiaramaya kacaktm. Ho geldin Salih."Salih de ona doru yrd, merdivenin yannda bulutular, Mustafa eildi Salihikucaklad.Salih:58"Bak Mustafa enite, bak," dedi. Daha gerekleen bir b-vnn etkisialtndayd, gzleri lt iinde koskocaman, aknlkla almt.Oraya merdivenin ucuna oturdular, mart yavrusunu karlarna koydular,karlkl seyreylemeye baladlar. Martya bakyorlar bakyorlar, sonra dadnp biribirlerine gz krpryor, glyorlard. Salih biliyordu, bilmez mihi, o adam sarrafyd adam, Mustafanm u dnyada bu ie, kendisinden sonra enok sevinecek kimse olduunu biliyordu. te bildii de kmt. Kimsevinebilir Mustafa enite kadar bir mart yavrusunun dirilmesine kim, kimsevinten dolup taarak Mustafa enite gibi az dolusu glebilir, kim?Mustafa:"yi, bu kadar oldu ya, bundan sonra kolay," dedi, ellerini aarak, koskocaman,derin krklarla dolmu, ok nasrl avu ii gzkerek.


28/207

Salih:"Kolay," dedi, "bundan sonras."Mustafa:"Kolay, o yara nasl olsa iyi olacak, kaynayacak. Kaynar m acaba?""Kaynayacak," diye yineledi Salih."Umasa da olur," dedi Mustafa.

"lmedi ya," dedi Salih, "lp de beni u dnyada yapayalnz brakmad, varsnuamasn."Mustafa gzlerini Salihin dupduru, aydnlk mavi gzlerinin iine dikti:"Belki de uar, belki de... Yaras iyi kaynarsa uar. Bir iyi, bu iten iyianlayan birisini bulmal...""Bulmal," dedi Salih, dncelere dald. Mustafa konuuyor, kuun nasl iyiolacandan, kimin onu iyi edebileceinden sz ediyor, teki dalm gitmi,duymuyor etmiyor.Mustafa vard, sepetten kuu ald, elinde evirdi evirdi, yarasn at bakt:"imdi yeniden bir iyice sararz," dedi. "Hi kymeti yok. Sararz. Belki dekularn derdinden anlayan iyi bir balk buluruz. Balklarla martlar okdost olurlar. Pehlivann bir mar-59

ts vard, Pehlivan denize ktnda o mart onun kayn izler izler,Pehlivan varp da denizin ortasna demiri atnca, gelir Pehlivann stndeterek drt be tur atar, sonra da tam kayn stnde kanatlarn gerip yleceszlp kalrd, ta ki Pehlivan ilk bal denizden ekene kadar. Pehlivan ilkektii bal, ne kadar kocaman olursa olsun, oltadan alr almaz, havayayapm gibi orada duran martya atar, mart birden yukardan aa, atlanbala doru boanr, balk daha denize dmeden yakalar yutard. Yakalaypyuttuktan sonra gelir, kayn ucuna, oltalar denize indirmi Pehlivannburnunun dibine konar, a kalm insan gibi yutkunur dururdu. Pehlivan dadenizden ald her on balktan birisini ona verirdi. Pehlivan on balktan aabalk tutmusa o gn, be, alt, yedi balk tutmusa, balklarn hepsi onundu."Baz Pehlivan bala kmazd, insandr bu, ii olurdu, hastalanrd. Martbaka hibir kaya yaklamaz, birisi yanndan geerken bir balk atsa ona dnpde bakmazd bile. Pehlivann yolunu, akamlara kadar, ynn onun her gnkgeldii yere dnm, havaya ivilenmi gibi, orada szlerek beklerdi. Beklerbekler, akam olup da Pehlivan gelmeyince, boynunu bker, ban alp uzaklarauar gider gzden yiterdi."Pehlivan ge kalmsa, mart onu ta uzaktan grr, nce kanatlar titremeyebalard. Titrer titrer, kendisinden geer, gkten Pehlivana doru da inanlmazbir hzla uar, bu sefer onun stnde tur atmaz, kanat rpmaz, kendisinikayn burnuna kapp koyverirdi. Pehlivan glerek, sesi sevgiden dolarak, 'Neacelen, ne acelen/ derdi. 'Gelmeyecek mi sandn?' Bu szleri duyar duymaz martburundan kalkar, ta tepede kanatlarn germi uarak kay izlerdi. Yaa,byleydi ite Pehlivanla mart kuunun muhabbetlii, yaaa..."Marty sepete koydu, dnerken Salihin bartsn duydu. Salih:"Varsn usun, varsn beni braksn da gitsin, iyi olsun da..."Mustafay hi dinlememiti.Mustafa:"Varsn iyi olsun da," dedi, sonra da ona dnd: "Salih?""Buyur Mustafa enite."60"Salih, sen bugn hi yemek yedin mi?"Salih gld, aln unutmu gitmiti.Ablas ieriye kotu, onun ou zaman yemekleri hazrd, masaya koydu:"Gelin masaya," diye bard. Salih, Mustafa arkasndan ieriye kotular.Mustafa:"Amma da ackmm," dedi, azn silerken.Salih:"Ben de," dedi. "Ben de amma ackmm."Masadan kalktlar.Salih yerinde duramyordu. i kpr kprd. Onu drten, iinde bydkealan mutluluunu koyacak yer bulamyordu.


29/207

Ablas yanlarna geldi, korkarak, rkerek:"Eniten," dedi, "sen gittikten sonra geldi, zntsnden, fkesinden yemekyemedi. Sen gelmeseydin seni aramaya kacakt. Anam bugn sen gittikten sonradurmadan geldi geldi gitti, seni sordu. Babam merak etmi, bykana durmadanalyor, Salih kendini denize atacak, denize atacak, diyor da baka, baka szsylemiyor, alyormu. Senin martna bakmadna da, merhem vermediine de ok

zlyormu. Babam da yumuam. Bizde kal, bizde kal ya, anam bizde kalman iinbabamla konuacak, bizde kal ya, eve de bir ura olur mu?"Bu szleri karsndan duyduka Mustafa zlyor, uzaktan, belirsiz Salihe gzatp, gzlerini karyordu."Uramazsan, seni Mustafa batan kard diye, babam... Babam biliyorsun."Korka rke, dudaklar titreyerek sylyordu bunu ablas. Gene Salihin kzpkaacan sanyordu. Oysa Salih oral bile deildi, yeni bir dalgaya dmt,imdi yine sepetteki kuunu seyrediyor, deniz kysmca da aalara, stanbula,kumlardan, sazlklardan geerek gidiyor, marts kanatlarn sonuna kadar apgermi, stnde uuyordu. Salih gidiyor gidiyor, stanbula varyor, kprnnayaklarndan stne klr, Boaz kprsnn, kprnn ayann iindekiasansre biniyor, mart da Salih binince asansre binmek istiyor, sonra birdenkaps kapanyor

61asansrn, mart darda kalyor, oralarda, kprnn yresinde dnyor, yabanc,korkuyla, birka kere hzla, korkusundan terek, teki kyya, Ortakye gidipgeliyor, kprnn stnden, altndan uup Salihi aryor, bulamyor, kocaman asmakprnn glgesi Boazn sularna dm, kprnn altndan kr kr kladonanm, telli pullu, telli pullu gemiler geiyor. Denize k demiler,kylara evlerin klar vurmu, kprnn, vapurlarn, yldzlarn, gelip geenotomobillerin klar, karmakan, Boazn sular bir ktan alkalanyor.Mart vapurlarn arasna, klarn iine giriyor kyor, gkyz ok telerdekoyu, derin, karanlk, kadife, yaldzl... Mart Salihi aryor, taaa uzakta,gkyznn stnde yitip gidiyor. Mart lklar dolduruyor kprnn stn...Salih kprnn stnde yryor. Mart gryor Salihi, sevinle ta gkten deligibi, bir top olup salyor aa, bana bir kula kala, bann stndenkanatlarn ap duruyor orada, kanatlarn germi. Kanatlarnn ucu sevintentir tir titriyor. Mart stte, Salih kprnn stnde yryor, altta, kiinde alkanan deniz. Tekmil yldzlar, klar denizin dibine inmi. Denizindibinden k kaynyor, yldz kaynyor.Asansre binmesi gerek gene Salihin, bu sefer kua tarif ediyor, naslbineceini, nasl, nerede ineceini, asansre binip iniyor ki, ne grsn, martkapda bekliyor, imdi yryerek s-tanbulu gezecekler... Mart bann stndeuuyor, elini uzatsa tutacak, ya da elini uzatsa kanatlarn okayacak ouarken, Salih stanbulu iyi biliyor, ky ky az m geldi stanbula balksandallaryla, az m balk avladlar Boazda... Mart derken ykseliyorykseliyor minare boyunca, Salih martyla konuuyor, "Dur," diyor, "duryaramazlk etme, dur o kadar uma," diyor.Mustafa bu szleri duydu:"Ne diyorsun Salih?" dedi.Salih aykt, gld, toparland."Gidelim abla," dedi, "haydi gidelim eve... Haydi abuk."Sepetini ald:"Mustafa, Mustafa enite," dedi. "Sen hele bir dn mart yarasndan kim anlar.Yeter ki martmn kanadn iyiletirsin. Ne isterse veririm ona.""Olur," dedi Mustafa.62Salih eve doru kotu. Avlu kapsna gelince orada durdu. erden dokunanbezlerin akldaklarnn sesi geliyordu. Durmadan, gece gndz evde tezgahtadur durak bilmeden bez dokunuyor, nak ileniyordu. Bykanasnm, anasnn,kk ablasnn belleri iki bklm olmutu. O orada durmu beklerken, ablasarkadan yetiti de... Yoksa, daha fazla burada beklemeyecek, alp yatracakt."Gel Salih," dedi ablas. "Bak, seni grnce evde, nasl na-sl sevinecekler."Salih hep glyordu. Glseler de alasalar da farknda olmayacakt.eri girdiler, ablas:


30/207

"Bak ana, Salih geldi," dedi, "stelik de kuu iyilemi. Mustafa dedi kiSalihin kuu lmeyecek.""lmeyecek," dedi Salih yz sevinten l l.Ev mutluluk iindeydi, gzeldi her ey... Anasnn yznn krklar alm,beli dorulmutu. Kk ablasnn gzleri sevgi doluydu. Elini uzatp neredeyseonu okayacakt, byka-naya gelince, ona bakmamt bile, ocaa komutu

hemen... Merhem kaynatacakt yaral kuun kanadna, alimallah merhemkaynatacakt. Derken baba girdi ieriye, imdi ne yapacakt, ne yapacak, Salihikucaklayacak, ta bann stne kaldracak, o-ook eskiden yapt gibi, onuhavaya atp atp tutacakt. Atamazd ki, Salih artk kocaman, kocamaaan biradamd. Marts da iyilemi. Babas glyordu, uzun, kapkara boyanm angalbyklar da glyordu. Elindeki sar kehribar tespihini aklatyor, dimdik,ylece kapnn eiinde duruyordu.Salih onu grnce korktu ya, sevincinden bir dme de olmad. Babas konutu,Salih onun ne dediini duymad. Uzun boylu, geni omuzlu, izmeli, lacivertgiysisi tl, tok tok konuan, altn dilerini, azn her ata parlatan birkork

Yaşar Kemal _ Al Gözüm Seyreyle Salih

Documents

Transcript of Yaşar Kemal _ Al Gözüm Seyreyle Salih