YAŞAM SÜRESİNCE

GELİŞİM

Yaşam boyunca gelişim konusu ve olası sorunlar Erikson’un psikososyal kuramı temelinde ele alınacaktır.

Krize müdahale alanında çalışanların gelişimsel yaşam krizlerini bilmesi önemlidir.

Yaşam dönemlerinde olabilecek olası krizleri bilmek, müdahale stratejilerini belirlemek için soracağımız soruları, hipotezlerimizi oluşturma ve test etmemizde yardımcı olacaktır.

EVRE

(Yaş Dönemi)

RUHSAL-TOLUMSAL

EVRE

(Olumlu & olumsuz benlik öğesi)

GÖREV

(MENTAL UĞRAŞ)

OLASI KRİZLER

Bebeklik

Süt Çocukluğ

u

0-1 yaş

Temel güven

X

Güvensizlik

Beslenme Düzensiz beslenme

Motor beceri &

Duyu ayırımı

Fiziksel hastalık

Duygusal dengenin

sağlanması

Bakıcının reddi

Bebeklik

1-2 yaş

Özerklik

X

Kuşku/Utanç

Yürüme, koşma

Fiziksel travma

Bağımsızlık duyumunun gelişimi

Bakıcının girişimciliği engelleme

si

Sosyalizasyon

taleplerine uyum

Tuvalet terbiyesi

konusunda çatışma

Erken çocukl

uk

2-6 yaş

Girişimcilik

X

Suçluluk

Kas kontrolü ve

Öğrenme becerileri

Fiziksel travma

Beden kavramının gelişimi ve cinsiyet farklılığının öğrenilmesi

Öğretmen ve ebeveynle çatışma

Kültürel değerlerin öğrenilmesi

“doğru” ve “yanlış” kavramı

Öğretmen ve akranla çatışma

Sosyal ve fiziksel kavramlarının gelişmesi

Okula başlama/ okulöncesi/yuva

Kişilerarası becerilerin gelişimi/aile/akran

Taşınma, göçle arkadaş kaybı

Geç çocukluk

5-12 yaş

Çalışkanlık

X

Yetmezlik duygusu

Okul konularına egemen

olma

Okulda öğrenme güçlüğü

Problem çözme ve öğrenme

becerilerinin gelişimi

Akranlarla çatışma

Akran grubu, öğretmen,

yetişkinlerle ilişki

Öğretmenlerle

çatışma

Ergenlik

12-18

yaş

Kimlik

X

Rol Karmaşıklı

ğı

Bedenin değişimine ve yeni duygulara uyum

Menarş, cinsel ilişki deneyimi, hamile kalma

Ebeveynden ayrılma

Bağımsızlığın aşamalı kazanımı

Liseden mezun olma üniversiteye giriş

Değerlerin sorgulanması, yaşam felsefesi oluşturma

Ana-baba ile yaşam tarzı arasında çatışma

Yakın kişisel ilişkileri keşfetme

karşı cinsle ilişki kopması, nişanlanma, ayrılma

Meslek seçme Meslekte kararsızlık

İlk işinde güçlük

başarı/başarısızlık akademik alan,spor

Genç Yetişkinl

ik

18-34 yaş

Yakınlık

X

İzolasyon

Eş seçimi, birlikte yaşamayı öğrenme

Eş tarafından ret.

Evlilik dışı ilişki, ayrılma,boşanma

Bir aile oluşturma

İstenmeyen gebelik, çocuk doğumu, çocuklarla yaşamaya tahammülsüzlük

Ebeveyn tutumu geliştirme

Çocuklarla disiplin sorunları, çocuğun hastalığı. Ebeveyn rolüne uyumsuzluk

Askerlik Askere gitmek istememe, kaçınma

İşe başlama

Başarısızlık, doyumsuzluk

Kiş. Yaşamı sosyal bağlamda geliştirme

Maddi güçlük,kariyer ile aile amaçlarına ilişkin çatışma

Orta yetişkinl

ik

35-50

yaş

Üretkenlik

X

durağanlık

Orta yaşın fizyolojik değişimi

Uyum

Fiziksel gücün azalması

Kronik hastalıklar (kendisinde ya da ailesinde)

Menapoz

Çocuklarda değişime uyum

Ergen çocuğun isyankarlığı ve reddi

Çocuğun evliliğinin bozulması

Yeni sorumluluk yaşlı ana-babaya ilgi-bakımı

Ana-baba bakımı kararı alma

Ebeveyn ölümü ya da uzamış hastalığı

Orta yetişkinl

ik

35-50

yaş

Üretkenlik

X

durağanlık

Artan üretkenlik SED geliştirme

İşte çatışma, maddi ilgiler

Kariyer için yer değişikliği

İşsizlik

Önceki seçimlerin gözden geçirilmesi Kimlik-yakınlık konularının halledilmesi

Yaşam hedefi ile ulaşılanlar arasındaki farklılık

Daha önce verilen kararlarla ilgili pişmanlık

Ulaşılan amaçlardan doyumsuzluk

Orta yetişkinl

ik

35-50

yaş

Üretkenlik

X

durağanlık

Aile ve işte sorumluluklar yaşamın yapısında değişiklik

Yükselme ya da yükseltilme

Güvenilen kişi ile çatışma

Evlilik sorunları, evlilik dışı ilişkiler

İş yaşamına geri dönüş (kadınlarda)

Olgunluk

50-65 yaş

Üretkenlik

X

Durağanlık

Fizyolojik yaşlanmaya uyum

Arkadaş ölümü

Sağlık sorunları

Sağlıkta değişim

Azalan güç

Emeklilik

Hazırlanma

Karar verme

Yeni iş yaşamı

Yaşam yeri değişiklik

Yetişkin çocuklarla doyumlu ilişki

Çocuklarla yaşanan çatışma

Olgunluk

50-65 yaş

Üretkenlik

X

Durağanlık

Eşle ilişki sağlamlaşması ya da kaybına uyum

Son çocuğun evden ayrılması

Eşin ölümü ya da boşanma

Yaşlı ebeveyne yardım

Çatışma

Boş zamanı üretici kullanma

Emekliliğe direnç

Ayrılma ya da iş rolü sorumluluğunu sürdürme

Zaman öldürme

Yaşlılık

65 yaş

Ölüm

Ego bütünlüğü

X

Umutsuzluk

Ek çalışma alanları arama ve ya da hobilere ilgi

Maddi güçlükler

Yaşam deneyimlerini paylaşma

Çocuklarla, kişilerarası çatışma

Akranlarıyla çatışma

Geçmişi değerlendirme Yaşamdan doyum alma

Arkadaş ölümü

Yalnızlığın farkında olma

Çevresini zenginleştirmek amacıyla yeterli hareketin sağlanması

Emekliliğe uyum yapamama

Çocukluk döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, ebeveyn ve akranlarla ilişkiler, okul başarısı ve sosyalizasyon süreciyle ilgilidir.

Ergenlik döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, meslek seçimi, değerler sisteminin ve yaşam felsefesinin oluşturulması ve yakın ilişki kurma konusunda yaşanır. Bu değerlere karşı çıkılır, hatta reddedilir.

Gençlik döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, ana-babayla yaşanan çatışmalar, okulda yaşanan başarısızlıklar, akranlarla yaşanan sorunlardır.

Orta yetişkinlik evresi yaşamın en uzun evresidir.

Peck adlı araştırıcı, Erikson’un kuramını temel almış; fakat son iki dönemi üzerinde durmuş ve bir model önermiştir

Orta yaş ve yaşlılık dönemine özgül 7 gelişimsel görev belirlemiştir:

1. Akıl ya da bilgeliğe karşın fiziksel güç

2. Sosyalleşmeye karşın seksüalite

3. Duygusal esnekliğe karşın duygusal yoksunluk

4. Zihinsel esnekliğe karşın zihinsel katılık(orta yaş)

5. Ego ayrışmasına karşın iş rolüne ilişkin mental uğraşlar

6. Yaşanan bedenin aşılmasına karşın bedenle aşırı uğraş

7. Egonun aşılmasına karşın egoya aşırı ilgi (yaşlılık)

Orta yetişkinlik döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, iş alanında yaşanan çatışma, meslekte arzu edilen düzeye ulaşamama, aile büyüklerinin ve arkadaşların kaybı, eş ile sorunlar, evlilik dışı ilişkiler vb. yaşantılardır.

Kendilik ve yaşam yapısı arasında bir uyuşmazlık olduğunda krizler oluşur.

Levinson da bireylerin yaşam yapılarını sorgulamaları sonucunda orta yaş krizinin görülebileceğini ileri sürmüştür.

Kendilik Yaşam Yapısı Dış Dünya

İçsel yönü dışsal yönü

Yaşamın yapısı, kişi ile dış dünya arasında köprü kurulmasını sağlar.

İçsel yön; hedefler, amaçlar, umut ve beklentiler

Dışsal yön; roller, sorumluluklar, aile ilişkileri, arkadaşlıklar, iş hayatındaki seçimler, boş zamanların nasıl değerlendirildiği

Krize yol açan belli bir olayın kişi için ne anlama geldiğini anlamak için içsel yönün araştırılması gerekir.

Bir olayı nasıl değerlendirdiğini anlamak için ise dışsal yönün araştırılması gerekir.

Yaşlılık döneminin kriz potansiyeli taşıyan olayları, bedensel rahatsızlıklar ve hastalıklarla baş etme, ölüme hazırlanma, fiziksel ve zihinsel düşüşe kendini fazla kaptırma gibi.

Kuramların genel, aynı zamanda ideal oldukları unutulmamalı!!!

Bütün koşullarda bütün insanları kapsadığı düşünülmemelidir!!!