Yardimci Devre Elemanlari Montaji

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VEİKLİMLENDİRME

YARDIMCI DEVRE ELEMANLARININMONTAJI

ANKARA 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarakyaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarındaamaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretimmateryalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek vegeliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındauygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılmasıönerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığındasatılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGİRİŞ .......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .....................................................................................................31. YAĞ AYIRICILAR .............................................................................................................3

1.1. Yağ Ayırıcının Tanımı ve Yapısı.................................................................................. 31.2. Yağ Ayırıcının Sistemdeki Yeri.................................................................................... 41.3. Yağ Ayırıcının Çalışma Prensibi .................................................................................. 51.4. Yağ Ayırıcının Bakım ve Montajı ................................................................................6UYGULAMA FAALİYETİ ................................................................................................ 7ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ...................................................................................... 8

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...................................................................................................102. SIVI (RECEİVER)TANKI.................................................................................................10

2.1. Sıvı Tankının Tanımı ve Yapısı .................................................................................. 102.2. Sıvı Tankının Sistemdeki Yeri ve Önemi ...................................................................112.3. Sisteme Uygun Sıvı Tankı Seçimi ..............................................................................132.4. Sıvı Tankının Bakım ve Montajı................................................................................. 14UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 15ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 16

ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ...................................................................................................183. (DRAYERLER) FİLTRELER ........................................................................................... 18

3.1. Filtre Kurutucunun Tanımı ve Görevi.........................................................................183.2. Filtre Kurutucu Çeşitleri ............................................................................................. 193.3. Filtre Kurutucu Özelliklerini Etkileyen Faktörler....................................................... 21

3.3.1. Sıvı Hattı Filtre Kurutucular................................................................................223.4. Sisteme Uygun Filtre Kurutucu Seçimi ......................................................................23

3.4.1. Sıvı Hattı Filtre Kurutucusu................................................................................. 243.4.2. Emme Hattı Filtre Kurutucuları...........................................................................24

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 25ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 26

ÖĞRENME FAALİYETİ-4 ...................................................................................................284. AKÜMÜLATÖRLER........................................................................................................28

4.1. Akümülatörün Yapısı, Çalışması ve Görevi ............................................................... 284.2. Sisteme Uygun Akümülatör Seçimi............................................................................294.3. Akümülatöre Isıtıcı Takılması .................................................................................... 31UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 32ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 33

ÖĞRENME FAALİYETİ-5 ...................................................................................................355. SERVİS VALFLERİ ..........................................................................................................35

5.1. Servis Vanalarının Yapısı ........................................................................................... 355.2. Servis Valflerinin Çalışma Prensibi ............................................................................365.3. Servis Valflerinin Kullanım Alanları ..........................................................................37

5.3.1. Servis Valfi Çeşitleri............................................................................................ 375.4. Servis Valflerinin Bakım ve Onarımı .........................................................................39UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 40ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 41

İÇİNDEKİLER

ii

ÖĞRENME FAALİYETİ-6 ...................................................................................................436. BY-PASS VALFLERİ .......................................................................................................43

6.1. Sıcak Gaz By-Pass Valflerinin Tanımı ve Yapısı ....................................................... 436.1.1. By-Pass Valfleri ve Basınç Düşürücü Valflerin Sınıflandırılması ...................... 43

6.2. By-Pass Valflerinin Ayarını Yapma ...........................................................................436.3. By-Pass Valflerinin Bakım ve Montajını Yapma ....................................................... 44

6.3.1. Evaporatör Sabit Basınç Valfi .............................................................................446.3.2. Karter Basınç Regülatörü .................................................................................... 446.3.3. Su Akış Kontrol Valfi.......................................................................................... 446.3.4. Açma Kapama Valfleri ........................................................................................ 47

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 48ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 49

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 51CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................53KAYNAKÇA......................................................................................................................... 55

iii

AÇIKLAMALARKOD

522EE0175

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme

DAL/MESLEK Alan Ortak

MODÜLÜN ADI Yardımcı Devre Elemanlarının Montajı

MODÜLÜN TANIMIBu modül, öğrenciye; yardımcı devre elemanlarını tanıtacak,çeşitleri hakkında bilgi verecek, bakım ve montajı ile ilgilibilgi ve beceri kazandıracak bir öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/24

ÖN KOŞUL Yoktur.

YETERLİK Yardımcı devre elemanlarının montajını yapmak.

MODÜLÜNAMAÇLARI

Genel AmaçBu modül ile yardımcı devre elemanlarının çeşitlerini,kullanıldıkları yerleri öğrenecek ve farklı devreler üzerinemontajını yaparak bakımlarını yapabileceksiniz.

Amaçlar1. Gerekli donanımı kullanarak yardımcı devre

elemanlarını soğutma devresi üzerine kurabileceksiniz.2. Yardımcı devre elemanlarının çeşitlerini ve kullanıldığı

yerleri öğreneceksiniz.3. Soğutma devresinin büyüklüğüne göre yardımcı devre

elemanının seçimini yapabileceksiniz.4. Yardımcı devre elemanlarının bakımını

yapabileceksiniz.5. Farklı soğutma devrelerine yardımcı devre

elemanlarının montajını yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Sınıf, atölye, laboratuvar, kütüphane, bilgisayar, internetortamı, ev vb. çalışma alanları, çeşitli firmalara ait katalog veteknik dokümanlar.

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan her faaliyetlin sonundakazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizideğerlendireceksiniz.

Öğretmen, modülün sonunda size bütün uygulamafaaliyetlerini içeren bir performans testi yaparakkazandığınız bilgi ve becerileri ölçerekdeğerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞSevgili Öğrenci,

Her geçen gün gelişen teknolojiye ayak uydurmak durumundayız. Özellikle teknik biralanda çalışacak bireyin bu konuda daha hassas olması gerekmektedir. Sizler de çağımızın engelişmeye açık ve insan hayatında önemli yeri olan bir mesleğe adım atmış bulunuyorsunuz.

Tesisat ve İklimlendirme bölümümüzde bilgi ve beceriye dayalı uygulamalarda bumodülle, yardımcı devre elemanlarının tanımı, çeşitleri, bakımı ve montajı ile ilgilikonularda temel bilgi sahibi olacaksınız. Buradaki konular, mesleki gelişiminizin temelininsağlam atılmasını sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Ancak unutulmamalıdır ki mesleğinizdeilerlemek, tüm teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek kavrayabilmek,uygulamalarınızla yeni ufuklar açmak vede temeli sağlam atılmış birikimlerle olacaktır.

Bu modülde yer alan faaliyetler sizlere; özellikle piyasa şartlarında uygulama yaparaköğrenmeyi ve kullanılabilir bilginin sahibi olmanızı sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Bunoktadan hareketle modülde yer alan faaliyet konu ve uygulamaları sindirerek öğrenmenizgerekmektedir. Öğrenme konusunda göstereceğiniz özen aynı zamanda uygulamaların dahazevkli hale gelmesini de sağlayacaktır.

En detaylı iklimlendirme sistemi ile en basit soğutma cihazının, soğutma (çevrimiüzerine kurulu temel) prensipleri aynıdır.Bu tespitle; modülde yer alan faaliyetlerindikkatlice, sindirilerek ve neden sonuç ilişkisine dayalı bir muhakeme yürütülereköğrenilmesi; kullanılacak bilginin kalıcı ve kullanılabilir olması açısından çok önemlidir.

Sizleri kendi seçiminiz olan mesleğinizde başarılı olmanız dileğiyle

GİRİŞ

3

AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ-1


Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, yağ ayırıcının çalışma prensibini,çeşitlerini öğrenerek, bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun olarakyapabileceksiniz.

Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan yağ ayırıcının montaj vebakımının nasıl yapıldığı ve çalışma prensipleri hakkında bilgi toplayınız.

Yağ ayırıcının görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız. Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre yağ ayırıcının

seçimini inceleyiniz. Topladığınız bilgileri rapor haline getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız.

1. YAĞ AYIRICILAR

,Resim 1.1: Yağ ayırıcı Şekil 1.2: Yağ ayırıcı detayı

1.1. Yağ Ayırıcının Tanımı ve Yapısı

Bütün soğutma sistemlerinde, sistemde dolaşan bir miktar yağ bulunur. Bu durumakışkanın sürüklenmesi ve sızdırmazlık açısından yararlı sayılabilir. Bazı durumlarda,dolaşımdaki yağın miktarının artması kompresörün yağsız kalmasına ve evaporatör ısıiletimi özelliklerinin azalmasına sebep olabilir. Soğutma sistemlerinde kullanılan yağayırıcılarının görevi, soğutucu gaz ile sürüklenen fazla yağın kompresöre geri alınmasınısağlamaktır. Bu şekilde sistemde dolaşmakta olan yağ miktarı azaltılarak verimarttırılmaktır.

ARAŞTIRMA

4

Yağ ayırıcıların kapasiteye uygun seçilmesi gerekir. Hatalı boyutlandırılmış ve yağkapanlarının bulunduğu sistemlerde sık sık yağın kompresöre geri dönmediği, bunun sonucukompresörde yağlama problemlerinin ortaya çıktığı görülür.

Yağ ayırıcıların kullanma sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:

Düşük sıcaklıkta çalışan soğutma uygulamalarında, yağlama yağınınviskozitesinin artmasıyla akışının yavaşlaması ve kalın yağ filmlerioluşturmasını önlemek üzere

Kompresör karterindeki yağın, soğutucu akışkanı emme imkanı bulduğu vebunun önlenemediği hallerde

Sıvı taşmalı kompresörlerin kullanıldığı soğutma uygulamalerında, yağınkompresöre döndürülmesi evaporatörden bir miktar soğutucu akışkanınsızdırılmasıyla sağlanır. Bilhassa soğutma yüklerinin aşırı şekilde değiştiğihaller ile evaporasyon sıcaklıklarının çok düşük olduğu hallerde,evaporatörlerden daha fazla soğutucu akışkan sızdırmak gerekecektir.Kompresöre dönecek yağ miktarı, yağ ayırıcı kullanılmak suretiyle azaltılarakevaporatörden sızdırılacak soğutucu akışkan miktarıda azaltılmış olacaktır.

Yağla karışmayan soğutucu akışkan uygulamalarında kullanılırlar.

1.2. Yağ Ayırıcının Sistemdeki Yeri

Buhar sıkıştırmalı mekanik soğutma uygulamalarında yağlama kompresörün dönelaksamlarıda, piston ve silindir arasındaki boşluğu doldurup kompresyon işleminde,sürtünmeden dolayı oluşan ısının alınması maksadıyla kompresör içerisinde kullanılır. Yağınkompresör dışında sistemin başka bir bölümüne geçmesine izin verilmesede pek mümkünolmamaktadır. Çünkü yağın soğutucu akışkanla iyi karışım yapması istenmektedir.

Kompresör çıkışında yağın soğutucu akışkandan ayrılmaması sonucu sistemdeki yağseviyesinin azalmasına yağın kondensere ve özellikle evaporatörde mumlaşarak akış geçişinedirenç oluşturmasına sebep olur. Isı transfer yüzeyinin olumsuz etkilenmesi (evaporatörçıkışında soğutucu akışkanın tamamının buharlaşamaması) soğutma sistemi yardımcıelemanlarından yağ tutucuyu kullanmayı zorunlu hale gelmiştir.

Kompresör çıkışı ile kondenser arasına takılan yağ tutucu kompresör çıkışındakikızgın buhar halindeki soğutucu akışkandan yağı ayırırlar. Yağ tutucular soğutucu akışkanınhızının düşürülmesi, akış yününün değiştirilmesi prensiplerine göre çalışmaktadır. Şekil1.3’te yağ tutucunun sistemdeki yeri gösterilmektedir.

5

Şekil 1.3: Yağ ayırıcının sistemdeki yeri

Şekil 1.3’te kompresör çıkışında bulunan yağ ayırıcısına soğutucu akışkan+yağkarışımı gelir, karışım içerisindeki yağ dibe çökerek soğutucu akışkan kondensere taşınır.Yağ tutucuda yağ seviyesi yükselince, çekvalf kesiti yukarı doğru hareket ederek yağıntekrar kompresör karterine dönmesini sağlar.

Şekil 1.4’te de çalışma prensibi yukarıdaki yağ tutucuyla aynı olan helisel tip yağayırıcı görülmektedir.

Şekil 1.4: Helisel tip yağ ayırıcı

Yağ ayırıcı susturucu görevini de üstlendiğinden ayrıca yüksek taraf susturucusukullanılmasına gerek yoktur.

1.3. Yağ Ayırıcının Çalışma Prensibi

Soğutma kompresöründen çıkan sıcak gazdaki yağı ayıran ve kompresör karterine gerigöndermede kullanılan yağ ayırıcıların genel çalışma prensibi şöyledir:

6

Soğutucu akışkan akış hızının düşürülmesi, Akış yönünün değiştirilmesi, Perde, tel süzgeç gibi engellere çarptırılması esasına dayanır.

Kompresörden gelen sıcak gaz yağ karışımı, delikli borudan geçerek aşağıya borunundışına akar. Sonra, yağın çoğunlukla gazdan ayrıldığı filtreye çarpar. Yağ filtreden aşağıinerek ayırıcının dibindeki hazneye boşalır.Gaz ise filtreden geçer ve sağ üst kısımdanayırıcıyı terk eder.Haznedeki yağ seviyesi yükseldiğinde, şamandıra topuda yükselir ve yağbir aralıktan geçerek kartere geri gönderilir.

Boşaltma hattı kompresöre uygun bir yakınlıkta yerleştirilmelidir. Yağ dönüş hattıdoğrudan kartere bağlıdır. Yağ ayırıcının iç yapısı, cihazdan cihaza çeşitlilik gösterir. Bunarağmen yağ ayırıcının dış görünüşü ve sistemdeki yerleşimi kolayca tanınmasını sağlar. Biryağ ayırıcı kullanıldığında belli ön tedbirler alınmalıdır. Soğuk bir ayırıcı, soğutucu gazıyoğuşturacaktır, eğer bunun kompresör karterine dönmesine izin verilecek olursakompresörde hasara yol açabilir. Şamandıra aralığını temiz tutmaya dikkat edilmelidir,çünkü bu aralık, kompresör çıkışından gelebilecek yağ tortularına maruz kalmaktadır.Şamandıra sıkı sıkıya kapalı ise kompresöre hiç yağ dönemez.

Yağ ayırıcının alt kısmında bırakılan ek hacim; pislik, tortu ve çapaklar ilekarbonlaşan yağın birikimine yardım eder. Gövdenin dış kısmına genellikle kimyasal birmadde emdirilmiş kâğıttan, ısı yalıtkan sarılır. Bilhassa soğuk hacimlerde çalışan yağayırıcılarda soğutkanın, yoğuşup yağla birlikte kompresör karterine gitmesi bu şekildeönlenmeye çalışılır. Yağ ayırıcının bir soğuk hava ceryanının içinde bulunması veya aşırısoğukta bulunması soğutucu akışkanın kısmende olsa yoğuşmasına yol açabilir. Bu nedenleyağ ayırıcıların kondenser fanı, hava akışı dışında bir yere yerleş tirilmesi gerekir. Soğuk birhacimde çalışma zorunluluğu var ise izolasyonun alt kısmına küçük kapasiteli elektrikliısıtıcı rezistans takılabilir.

1.4. Yağ Ayırıcının Bakım ve Montajı

Yağ ayırıcının seçiminde soğutucu akışkan cinsine, çalışma şartlarındaki soğutmasistemi kapasitesine veya kompresör basma debisine göre imalatçı firma seçim tablolarındanyararlanılır. Elde hiçbir done yoksa, kompresörün sıcak gaz boru bağlantı çapına uygunçapta bir yağ ayırıcı seçilmelidir. Yağ ayırıcıdaki basınç düşümünün bu elemanın seçimindehiçbir etkisi yoktur; çünkü basınç kaybı çok azdır. Yağ ayırıcı kompresör çıkışına,kompresöre yakın bir yere; kompresörden daha düşük bir seviyede bağlanmalıdır. Böyleceyağ ayırıcıda toplanan yağın kompresör karterine döndürülmesi daha rahat sağlanacaktır.Yağ ayırıcının rakorları kompresör basma ağzına, kondenser giriş ağzına ve kompresörkarterine geri dönüş ağzına bağlanır. Rakorları sıkıştırılır. Devre vakumlanarak akışkan şarjıyapılır.Yağ ayırıcının şamandırasının bulunduğu hazne temiz tutulmalıdır.Şamandıra arızayapabilir, bu durumda şamandıranın değişimi yapılabilir.Ayrıca yağ ayırıcının izolasyonudış etkilerden hasar görebilir, izolasyon yenilenir.Yağ ayırıcıda elektrikli ısıtıcı kullanılıyorsaısıtıcı bozulabilir, yenisi ile değiştirilir.

7

UYGULAMA FAALİYETİYağ Ayırıcının Montajı

İşlem Basamakları Öneriler

Devredeki soğutucu akışkanı boşaltınız. Soğutucu akışkanı geri toplama

ünitesinde toplamalısınız.

Devreye uygun yağ ayırıcı seçiminiyapınız.

Devrenin kapasitesine göre imalatçıfirmaların tablolarından yağ ayırıcıseçimini yapmalısınız.

Kompresör çıkışına yağ ayırıcıyıbağlayınız.

Kompresör çıkışına kompresörden dahadüşük seviyede yağ ayırıcıyısabitlemelisiniz.

Kompresör çıkış ağzı, kondensere gidişağzı ve kompresör karterine yağ dönüşağızlarının rakorlarını tutturmalısınız.

Yağ ayırıcının bağlantı rakorlarınısıkınız.

Kompresör çıkış ağzı rakorunusıkıştırmalısınız.

Kondensere gidiş rakorunusıkıştırmalısınız.

Kompresör karterine yağ dönüşborusunun rakorunu sıkıştırmalısınız.

Devreyi vakumlayınız.

Vakum pompasını devreyebağlamalısınız.

Vakum pompasını çalıştırarak devreyivakumlayarak içini temizleyipboşaltmalısınız.

Devreye soğutucu akışkan şarjı yaparakçalıştırınız.

Geri toplama ünitesindeki soğutucuakışkanı kullanmalı eksik olursa ilaveetmelisiniz.

UYGULAMA FAALİYETİ

8

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Yağ ayırıcının devredeki yeri aşağıdakilerden hangisidir?

A)Kondenser çıkışıB) Kompresör girişiC) Kompresör çıkışıD) Evaporatör girişiE) Evaporatör çıkışı

2. Aşağıdakilerden hangisi yağ ayırıcının kullanıldığı soğutma devrelerindendeğildir?

A)Ev tipi buzdolaplarıB)Büyük ticari soğutucularC) Isı pompalarıD)Klima santralleriE)Soğuk odalar

3. Aşağıdakilerden hangisi yağ ayırıcının çalışma prensiplerindendir?

A)Soğutucu akışkan akış hızının değiştirilmesiB)Akış yönünün değiştirilmesiC)Perdeye çarptırmaD)Tel süzgece çarptırmaE)Hepsi

4. Aşağıdakilerden hangisi yağ ayırıcının kullanıldığı soğutma devrelerindenbiridir?

A) Düşük sıcaklıkta çalışan soğutma uygulamalarındaB) Kompresör karterindeki yağın akışkanı emme imkanı bulduğu uygulamalardaC) Sıvı taşmalı tip evaporatörlerin kullanıldığı uygulamalardaD) Yağla karışmayan tür soğutucu akışkan uygulamalarındaE) Hepsi

5. Yağ ayırıcılarda soğutucu akışkanın yoğuşarak kompresöre geri gitmesiniönlemek için alınacak önlemler nelerdir?

A)Yağ ayırıcı izolasyonunun içine küçük elektrikli ısıtıcı yerleştirmekB)Yağ ayırıcıya izolasyon yapılmasıC)Yağ ayırıcıyı kondenser fanının hava akışı dışına yerleştirmekD)Yağ ayırıcıyı çok soğuk ortamlara yerleştirmemekE) Hiçbiri


9

PERFORMANS DEĞERLENDİRME

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Devredeki soğutucu akışkanı geri toplama ünitesine toplayabildinizmi?

2. Devreye uygun yağ ayırıcının seçimini yapabildiniz mi?3. Devreye yağ ayırıcının bağlantısını yapabildiniz mi?4. Devreyi vakumlayabildiniz mi?5. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak çalıştırabildiniz mi?

Kontrol listesindeki her “Hayır” cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmenizanlamına gelir.

10


AMAÇ


Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, sıvı tankının(receiver) çalışmaprensibini, çeşitlerini öğrenerek bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun olarakyapabileceksiniz.

Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan sıvı (receiver)tankınınçalışma prensipleri hakkında bilgi toplayınız.

Sıvı tankının(receiver) görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız. Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre sıvı (receiver)

tankıseçimini inceleyiniz. Topladığınız bilgileri rapor haline getirerek, arkadaşlarınızla paylaşınız.

2. SIVI (RECEİVER)TANKI2.1. Sıvı Tankının Tanımı ve Yapısı

Soğutucu akışkanın sıvı olarak depolandığı tanktır. Başlıca şu amaçlar için kullanılır:

Servis gerektiğinde, soğutucu akışkanın sistemden toplanıp depolanmasında, Sistemde ani değişen soğutma yükü dalgalanmalarını karşılamada, Bazı soğutma sistemlerinde sıvı depolama gereksiminin karşılanmasında, Sistemde yüksek basınç tarafında, sıvı ile sıcak gaz arasında yastık (tampon)

vazifesi görmede, Evaporatöre sıcak gazın girişini önlemek maksadıyla kullanılır.

ARAŞTIRMA

11

Receiver (sıvı deposu) soğutma devresinin yüksek basınç tarafına (sıvı basma hattına)kondenser çıkışına, kondenserden daha düşük bir seviyede monte edilir. Bazen sıvı tankının,kondenser çıkışına, kondenserle aynı düzeyde monte edilmesi zorunluluğu ortaya çıkar.

Bu durumda kondenser çıkış borusunun, sıvı tankının üst kısmına bağlanması gerekir.(receiver) Sıvı deposunun hacmi, soğutma devresindeki toplam soğutucu akışkanın sıvı hâldeiken kapladığı hacimden %20 daha büyük olmalıdır.

Receiver, kullanma şekline göre dik veya yatık tip olarak yapılıp, bağlantı ayaklarıveya tespit parçaları ile bağlanır. Pek çok (receiver) sıvı deposu üstünde bir servis valfibulunur. Bu valf sayesinde sisteme soğutucu şarjı veya ilâvesi yapılabilir.

Kılcal borunun genleşme elemanı olarak kullanıldığı küçük soğutma sistemlerinde,sıvı, boruda toplandığı için sıvı deposuna (receiver) ihtiyaç duyulmaz.

2.2. Sıvı Tankının Sistemdeki Yeri ve Önemi

Şekil 2.1: Sıvı tankı

12

Şekil 2.3.’e sıvı deposunun (receiver) devre üzerindeki bağlantı durumugörülmektedir. Sıvı deposu üzerindeki ara vanaların yardımıyla sistem içerisindeki soğutucuakışkanın büyük bölümü depo içersinde toplanabilir. Bu sayede devre üzerinde gerekligörülen bakım ve onarım gibi servis işlemleri gerçekleştirilir. Depo üzerindeki servis valfi,sisteme gaz şarjında veya soğutucu akışkanın boşaltılmasında kullanılır.

13

Kondenserde ısı bırakarak basınç altında yoğunlaşmış (sıvı) soğutucu akışkanreceiverda toplanır. Bazen çeşitli nedenlerle kondenser çıkışında yoğunlaşmayan soğutucuakışkan da receiverda toplanır. Bu durumda buhar hâlindeki soğutucu akışkanın sıvı hattınagirmesini önlemek üzere, sıvı hattı receiverın tabanına dik uzatılır. Böylece sıvı (receiver)deposunun üst tarafında toplanan buhar hâlindeki soğutucu akışkanın sıvı hattına girmesiönlenmiş olur. Eğer ıslak buhar hâlindeki soğutucu akışkan genleşme valfine kadarsürüklenirse, evaporatörün yükleme derecesi ve buna bağlı olarak soğutma kapasitesi önemliölçüde düşer.

Günümüzde birçok uygulamada ısı eşanjörü ile receiverın aynı sistem içinde yer aldığıcihazlar kullanılmaktadır. Bu uygulamanın sağladığı faydalar şunlardır:

Böyle bir uygulamada, kondenserde yoğuşma basıncı düşer ki bu daha verimlibir çalışma demektir.

Emme hattından kompresöre sıvı soğutucu akışkan taşması önlenmiş olur.Böylece muhtemel kompresör arızası önlenmiş olur.

2.3. Sisteme Uygun Sıvı Tankı Seçimi

Sıvı tankı, soğutucu akışkanın sıvı olarak depolandığı tanktır. Başlıca şu amaçlar içinkullanılır.

Servis gerektiğinde, soğutucu akışkanın sistemden toplanıp depolanmasında Sistemde ani değişen soğutma yükü dalgalamalarını karşılanmasında Bazı sistmlerde sıvı depolama gereksiniminin karşılanmasında Sistemde yüksek basınç tarafında, sıvı ile sıcak gaz arasında tampon vazifesi

görmede Evaparatör sıcak gazın girişini önlemek maksadı ile kullanılır

Soğutma sistemlerinde evaporatörde buharlaşan soğutucu akışkan miktarı sürekli aynıolmadığından, sistemde dolaştırılması gereken akışkan miktarıda maksimum soğutmayüküne göre belirlenir. Sistemdeki akışın kararlı halde olabilmesi için, genellikle kondenserçıkışına takılan sıvı tanklarında, sıvı çıkış ağzına konulan kapama valfleri servis sırasındaönemli kolaylıklar sağlamaktadır.

Kılcal borulu sistemlerinde kondenserin bir kısmı sıvı tankı olarak kullanıldığı içinayrıca sıvı tankına gerek yoktur.

Resim 2.3: Değişik tipte sıvı tankları

14

Sıvı tankları, kondenser ve genleşme elmanı arasında kullanılır. Genleşme elemanınayalnızca sıvı gönderir. Ayrıca fazla gazı depolamak için de kullanılır. Sistemde dolaşan gazmiktarı aşağıdaki faktörlere bağlı olarak değişir:

İç ve dış ünite arasındaki boru boyu, Çalışma sıcaklıkları,Genleşme elemanı olarak kılcal boru kullanılan sistemlerde sıvı tankı kullanılmaz.

2.4. Sıvı Tankının Bakım ve Montajı

Sıvı tankı kondenser çıkışına konan ve servis maksadıyla soğutucu akışkanın toplanıpdepolanması, sistemde meydana gelen dalgalanmaların karşılanması ve sistemin yüksekbasınç tarafında sıvı ile sıcak gaz arasında bir yastık / tampon vazifesi görmek, evaporatöresıcak gazın gitmesini önlemek amacıyla kullanılmaktadır. Çelik sactan sistemin büyüklüğünegöre yatık veya dik olarak imal edilip montajları yapılabilir. Ancak sisteme göre sıvı tankıseçilirken sistemdeki soğutucu akışkanın sıvı olarak kapladığı ağırlığının %20 fazlasınıalabilecek kapasitede seçilmelidir.

Kondenser çıkışına ve kondenserden daha düşük seviye de montaj edilmelidir. Sıvıtankının giriş ve çıkışında soğutucu akışkanı depolayabilmek için servis valfleri mevcuttur.Sıvı tankı çelik saçtan imal edildiği için arızasız çalışır sadece servis valfleri bozulabilir, budurumda da valfler değiştirilebilir. Sıvı tankı kondenser çıkışına kondenserden düşükseviyede rakorlu veya kaynaklı şekilde bağlanabilir.

Şekil 2.4: Soğutma devresi üzerinde sıvı tankının montaj yeri

15


Sistemdeki soğutucu akışkanın sıvı tankına toplanması


Aşağıda listesi verilen malzemeleri iş,okul veya piyasadan temin ediniz.

Malzemeler -Oksi-gaz kaynak takımı -Kaynak teli -Pense -Tornavida takımı -Açık ağızlı anahtar takımı -Sabunlu su ve ıslak bez -Kurbağcık -Cırcırlı lokma anahtar takımı

Sıvı tankı çıkışındaki servis valfinikapatınız.

Sıvı tankı çıkışındaki servis valfineuygun cırcırlı anahtarı seçmelisiniz.

Servis valfini cırcır anahtar ilekapatmalısınız.

Sistemin kompresörünü çalıştırınız. Akışkanı sıvı tankına toplayabilmek için

sistemin kompresörünü çalıştırmalısınız.

Soğutucu akışkanı sıvı tankınadoldurunuz.

Akışkanı sıvı tankına doldurmalısınız. Akışkanın tamamı sıvı tankına

dolduğunu kompresörün çalışmasındakises değişiminden anlamalısınız.

Akışkanın tamamının sıvı tankınadolduğundan emin olmalısınız.

Sıvı tankı girişindeki servis valfinikapatınız.

Sıvı tankı çıkışındaki servis valfinikapatmalısınız.


16


1. Sıvı tankının sistemdeki yeri aşağıdakilerden hangisidir?

A)Kondenser girişiB)Kondenser çıkışıC)Evaporatör çıkışıD)Kompresör girişiE)Kompresör çıkışı

2. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankı seçilirken dikkat edilmesi gereken hususlardanbiridir?

A)Sistemdeki akışkanın tamamını alabilmeliB)Sistemdeki akışkanın bir kısmını alabilmeliC)Sistemdeki akışkanın %50 fazlasını alabilmeliD)Sistemdeki akışkanın sıvı ağırlığının %20 fazlasını alabilmeliE)Hiçbiri

3. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankının kullanıldığı soğutma devrelerinden birideğildir?

A)Ev tipi buzdolaplarıB)Klima santralleriC)Soğuk odalarD)Büyük ticari soğutucularE)Kat klimaları

4. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankının görevlerindendir?

A)Servis gerektiğinde, soğutucu akışkanın sistemden toplanıp depolanmasıB)Sistemde anî değişen soğutma yükü dalgalanmalarını karşılanmasıC)Sistemde yüksek basınç tarafında, sıvı ile sıcak gaz arasında yastık (tampon)

vazifesi görmekD)Evaporatöre sıcak gazın girişini önlemekE)Hepsi

5. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankının avantajlarındandır?

A)Sistemdeki akışkanın toplanmasıB)Sisteme akışkan şarjının yapılmasıC) Sistemin yüksek basınç tarafında tampon vazifesi görmekD)Sistemin vakumlanmasıE) Hepsi


17

DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ


1. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?2. Sıvı tankı çıkışındaki servis valfini kapatabildiniz mi?3. Sistemin kompresörünü çalıştırabildiniz mi?4. Akışkanı sıvı tankına toplayabildiniz mi?5. Sıvı tankı girişindeki servis valfini kapatabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME


18

AMAÇ



Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, drayerin çalışma prensibini,çeşitlerini öğrenerek, bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun yapabileceksiniz.

Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan filtre kurutucuların çalışmaprensipleri hakkında bilgi alınız.

Filtrelerin görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız. Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre filtrelerin seçimini

inceleyiniz. Topladığınız bilgileri rapor haline getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız.

3. (DRAYERLER) FİLTRELER

3.1. Filtre Kurutucunun Tanımı ve Görevi

Soğutma sistemi arızalarının %80’i direkt veya dolaylı şekilde sistemde nem, sumevcudiyetine bağlanabilir. Denilebilir ki soğutma sistemine nem, su kesinliklegirmemelidir, girerse de süratle sistemden atılmalıdır. Özetlenecek olursa;

Genişleme elamanlarında(TGV, kılcal boru, vb.) suyun donarak akışıengellemesi

Metal korozyonu Bakır kaplama olayı Kimyasal zincirleme reaksiyonları başlatıp devam ettirmesidir.

Bu sebeple önce nemin soğutma sistemine girmesi önlenmeli, girmişse süratlesistemden atılmalı (vakum pompası ile sistemi derin vakuma almak suretiyle), sistemdekalan veya çalışma esnasında sonradan giren nem de derhal tutulmalıdır. Bunun sağlanmasıda filtre-kurutucu adıyla tanımlanan elemanlarla yapılmaktadır. Bir flitre kurutucudanbeklenen görevler şunlardır:

Su ve nemi tutmak Asidi tutmak Talaş, kaynak çapağı, tortu vb. pislikleri tutmaktır.

ARAŞTIRMA

19

3.2. Filtre Kurutucu Çeşitleri

Resim 3.1:Soğutma devrelerinde kullanılan çeşitli tip filtre kurutucular (drayerler)

Soğutma sistemlerinde nemin yarattığı tehlikeleri belirtmiştik. Özellikle halokarbontürevi soğutucuların kullanıldığı sistemlerde, nem bulunmamalıdır. Sisteme nem girersemutlaka uzaklaştırılmalıdır. Nem uzaklaştırmanın bir yöntemi de soğutma devresinde, resim3.1’de çeşitli tipleri görülen pislik ve nem tutucu (kurutucu, drayer) kullanılmasıdır.

Drayer (filtre-kurutucu) sistemdeki su ve nemi etkin şekilde tutmaya, zararlı asitlerekarşı devreyi korumaya yarayan bir dış muhafaza ile dolgu maddelerinden oluşan sıvı hattıelemanıdır. Aynı zamanda, devre üzerinde hareketli parçaların aşıntılarını, talaş, kaynakçapağı, tortu vb. pislikleri de tutar. Filtrasyon (süzme) sırasında yabancı tanecikleri ve yağıayrıştırarak istenmeyen maddeleri de bünyesinde toplar.

Drayer devrede sıvı hattına işaret edilen ok yönünde bağlanmalıdır. Küçük kapasitelisoğutma sistemlerinde kullanılan drayerler, kullanılıp atılır tipte; büyük kapasite ve boyutlariçin nem ve pislik tutucu dolgusu değiştirilebilir tipte yapılır. Küçük kapasiteli soğutucularda(buzdolapları, ticarî soğutucular, ev tipi klimalar) kullanılan drayerler kaynaklı, büyüksistemlerde kullanılan drayerler rakorlu birleştirme ile sisteme takılır.

Resim 3.2: Değiştirilebilen kaynaklı tip drayer

Drayerlerde, nem ve asidi tutmak üzere kullanılan dolgu maddesi değişik türdenkimyasal maddelerdir. Bunlar iki yolla, fiziksel ve kimyasal olmak üzere su, nem ve asiditutarlar.

20

Genelde soğutucu ve iklimlendirme tesislerinde çok kullanılan drayer tipi, katı özsilikajel (nem taşı), moleküler elekler ve aktifleştirilmiş alüminyumoksit karışımındanoluşur. Katı öz, benzer boyuttaki küçük silikajel taneciklerden oluşmuştur.

Drayer sıvı hattına monte edildiği için, yüksek basınca dayanıklı, basınç düşümü en azolacak şekilde ve soğutma kapasitesine uygun olarak seçilmelidir. Pratikte kompresör gücüdikkate alınarak;

1/8 hp ve aşağısı için 32 cm3 1/6 hp ila 1/4 arası için 48 cm3 1/4 hp ila 1/2 arası için 96 cm3 1/2 hp ila 3/4 arası için 144 cm3

drayer ölçüsü belirlenebilir.

Resim 3.3: Ev tipi soğutucu drayeri

Filtre- kurutucuların ideal yerleştirme yeri, rutubeti soğuk tarafa geçmeden sistemdenuzaklaştırmayı [tutma] mümkün kılacak bir yer olmalıdır. Böylelikle filtre kurutucularsistemde normal olarak sıvı hattına, genleşme valflerinden ve kılcal borulardan öncebağlanır.

Sıvı hattı filtre kurutucuları soğutma sistemine çoğunlukla daimi olarak tesis edilir vedoyduklarında ve fonksiyonları bittiğinde değiştirilir.

Kompresöre parçacıkların girmesini önlemek için emiş hattına da filtre kurutucu tesisedebilirsiniz. Emme hattı fitre kurutucuları sıvı hattındakilerden daha büyük boyutlu olmakzorundadır. Emiş hattındaki akışkan hızı sıvı hattından altı kat fazladır, böylelikle büyük birfiltre kurutucu aşırı basınç düşmesini önler.

Emme hattı filtre-kurutucuları çoğunlukla bir hermetik kompresör yanığından sonrayeni kompresörü korumak amacıyla tesis edilirler. Bu filtre kurutucular sisteme daimi veyageçici olarak bağlanabilirler. Geçici olanları çoğu kez sisteme haftada birkaç saat süre iletakılır sonra sökülür. Çünkü kirler üniteyi süratle tıkayıp akış kapasitesini sıklıkladeğiştirebilir. Bazı üreticiler geçici filtrelerin katı pislikleri tutan daimi bir filtre iledeğiştirilmesini tavsiye eder.

Sistemin filtre kurutucudaki basınç düşmesine uygun olup olmadığına dikkatedilmelidir. Emiş hattı servis valfine bir şarj manifoldu bağlanarak fitrenin basınç düşümünüölçebilirsiniz.

Filtre- kurutucular nadir olarak basma hattına da bağlanabilir. [hermetik motoryanıklarında] bu filtre kurutucuları aynı sıvı hattındakilerin ölçüsünde olurlar. Fakat basmahattı sıcaklığı yüksek olduğundan nem tutma kapasiteleri sıvı filtre-kurutucularından azdır.

21

3.3. Filtre Kurutucu Özelliklerini Etkileyen Faktörler

Sıvı filtreleri bir miktar soğutucu akışkanı alıkoyar. Bu durum büyük sistemlerde pekönemli değildir ancak küçük sistemlerde göz önüne alınmalıdır.

Daima üretici firmaların tavsiye ettiği boyut ve tiplerde filtre kullanın. Yeni tesisdurumlarında, filtre-kurutucu üreticilerin boyut ve tip olarak yayınladıkları tavsiyeler takipedilmelidir.

Belirli bir sistem için filtre kurutucu özelliklerini etkileyen faktörler şunlardır;

Nem (rutubet) tutma kapasitesi Soğutucu akışkanın akış seviyesi Süzme (filitrasyon) kapasitesi Asit tutma kapasitesi Güvenlik Mumlaşma absorbe kabiliyeti Fiyatı

Soğutma sistemi arızalarının büyük çoğunluğu sistem işletmeye alınmadan öncesistemdeki havanın tam olarak vakumlanmamasına bağlıdır. Atmosfer havasının sistemiçerisinde kalmasıyla, kaynak işlemi yapılırken boru içerisinde kalan pasta artıkları ve havşatalaşları tedbir alınmazsa sisteme önemli ölçüde zarar verebilmektedir.

Atmosfer havası oksijen ve azot gazı soğutma sistemlerinin çalışma şartlarındasıvılaşmadığı için bu maddeler yoğuşmayan gazlardır. Soğutma sistemlerinde havaiçerisindeki oksijen ve su buharı, soğutucu akışkan yağlama yağına etki ederek; korozyon,bakır kaplaması, asit oluşması, pelteleşmesi gibi zararlı kimyasal reaksiyon oluşmasınasebep olur.

Kaynak pastası, rayba talaşlarıda sistemdeki artık yabancı maddeler özellikle pistonlukompresörlere çok ciddi zararlar vermektedirler. Filtre kurutucularla havanın ve yabancımaddelerin olumsuz etkisi en aza indirilebilmektedir.

Filtre kurutucularda nemi ve asiti tutmak üzere kullanılan dolgu maddesi değişiktürden kimyasal bileşiklerdir. Adsorbisyon yoluyla nemi ve asiti tutan maddelerden filtre-drayerlerin en çok kullanılanları;

Aktif Alumunia (Alüminyum oksit) moleküler süzgeç, Aktif Karbon moleküler süzgeç, Silikajel moleküler süzgeçtir.

İmalatı biten tüm soğutma sistemi elemanları atmosfer havasının olumsuz etkilerine vebağlantı uçlarının dış etkilerden zarar görmemesi için giriş ve çıkışları plastik toplarla veyasızdırmaz rakorlarla kapatılır.

22

Kompresör ve filtre kurutucularda ise imalat sırasında elemanların içerisine sızmışolan hava vakumlandıktan sonra toplanması gerekmektedir. Akış kapasitesine göre, imalatçıfirma kataloglarından filtre seçimi yapılabilir.

3.3.1. Sıvı Hattı Filtre Kurutucular

Sıvı hattında kullanılan filtre –drayerler, küçük kapasiteler için kullanılıp atılan tipfiltre, büyük kapasite ve boyutlar için ise nem ve pislik tutucu dolgusu değiştirilebilir olarakyapılır.

Nem tutan dolgu silikajel, aktif alumunia granüle olarak veya şekillendirilmiş olarakkartuşun içerisine konur. Granüle dolgu küçük kapasiteli soğutma sistemlerinde kullanılır.Giriş tarafına konulan ince moleküler gözenekli, tel veya cam elyafı örgülü tamponpislilerini iyi filtrelenmesini ve granüle nem alıcı maddenin filtre-kurutucu hücresindendışarı çıkmasını sağlar.

Büyük kapasiteli soğutma sistemlerinde değiştirilebilir kartuşlu filtre kurutucularkullanılmaktadır. Nemi alan kurutucu elaman bağlayıcı bir madde ile karıştırılıp pişirilerekkartuş haline getirilmektedir. Bu kartuşun hem nem alıcı maddeyi içinde bulundurması hemde çok ince gözenekli mikron filtre özelliğini taşıması iyi bir nem, asit ve pislik tutucu görevisağlar.

23

3.4. Sisteme Uygun Filtre Kurutucu Seçimi

Filtre-kurutucuların rutubet emme kapasiteleri, kurutucu iç hacmi ile değişir. Soğutmacihazlarının montajında kullanılan filtre-kurutucular motor güçlerine göre Tablo3.1’deverilmiştir.

Filtre-kurutucuların sisteme bağlanıncaya kadar uçları açılmamalıdır. Şayet kurutucuyeni olup ta, uçları uzun süre açık kalmışsa, 12 saat 120°’lik vantilasyonlu fırınlardakurutulur. Fırından çıkarıldıktan sonra, iki ucu da kapatılarak soğumaya terk edilir.Soğuduktan sonra, giriş tarafından bir miktar freon geçirilerek, iç kısmında kalmış olan havadışarı atılır ve her iki tarafın kör tapaları iyice sıkılarak saklanır.

24

3.4.1. Sıvı Hattı Filtre Kurutucusu

Nem tutma kapasitesi Soğutucu gazın akış miktarı Filtreleme yüzeyi Bağlantı hattı tipi Bağlantı hattı ölçüsü

(Not: Özel iki yönde akışlı filtre kurutucular ısı pompalarında kullanılmalıdır.)

3.4.2. Emme Hattı Filtre Kurutucuları

Sistemdeki soğutucu gazın cinsi Kompresör beygir gücü Emme hattının ölçüsü

25


Sistemdeki filtre kurutucuyu değiştirmek


Aşağıda listesi verilen malzemeleriiş, okul veya piyasadan temin ediniz.

Malzemeler Oksi-gaz kaynak takımı Kaynak teli Pense Tornavida takımı Açık ağızlı anahtar takımı Sabunlu su ve ıslak bez Kurbağçık

Devredeki soğutucu akışkanıboşaltınız.

Soğutucu akışkanı geri toplama ünitesindetoplamalısınız.

Filtre-kurutucuyu sökerek dışarıalınız.

Kesinlikle eski filtre-kurutucuyu tekrarkullanmamalısınız.

Kaynaklı filtre kurutucuyu sökerkenmutlaka filtre-kurutucuyu yan keski ileyardıktan sonra kaynak alevini tutmalısınız.

Kaynaklı veya rakorlu filtre-kurutucuyuuygun araç-gereç kullanarak sökmelisiniz.

Devreye uygun filtre kurutucuseçimini yapınız.

Devrenin büyüklüğüne göre ev tipi veyaticari tipi filtre-kurutucu seçiminiyapmalısınız.

Ticari tipi soğutucularda kartuşu değişenfiltre kullanılmış ise kartuşunudeğiştirmelisiniz.

Yeni filtre-kurutucuyu devreyebağlayınız.

Kaynaklı filtre-kurutucu kullanılıyor iseönce kılcal borunun sonra kondenserinbağlantı kaynaklarını dikkatliceyapmalısınız.

Rakorlu filtre-kurutucu kullanılıyor iserakor bağlantılarını sıkıştırınız.

Devreyi vakumlayarak yeteri kadarsoğutucu akışkan şarjını yapınız.

Devreyi vakumlayarak içini temizleyipboşaltmalısınız.



26


1. Aşağıdakilerden hangisi filtre-kurutucunun görevidir?

A)Nemi tutmak B)Asidi tutmak C)Talaş, kaynak çapağını tutmakD)Pislikleri tutmak E) Hepsi

2. Aşağıdakilerden hangisi sıvı hattı filtre-kurutucunun seçilmesinde dikkatedilecek hususlardandır?

A)Nem tutma kapasitesiB)Filtreleme yüzeyiC)Bağlantı hattı tipiD)Soğutucu gazın akış miktarıE) Hepsi

3. Aşağıdakilerden hangisi Emme hattı filtre-kurutucunun seçilmesinde dikkatedilecek hususlardan biri değildir?

A)Sistemdeki soğutucu gazın cinsiB)Bağlantı hattı ölçüsüC)Kompresör beygir gücüD)Emme hattının ölçüsüE)Sistemin kapasitesi

4. Ağzı açık kalmış bir filtre-kurutucu hangi işlemlerden geçirilir?

A)12 saat120° lik fırınlarda kurutulur.B)İki ucu kapatılarak soğutulur.C)Soğuduktan sonra iç kısmına freon verilerek iç kısmındaki hava temizlenir.D)Her iki tarafın tapaları iyice sıkılır.E)Hepsi

5. Soğutma sistemi içinde bulunan oksijen ve su buharı, yağlama yağındaaşağıdakilerden hangi etkiyi yaratır?

A)Yağın pelteleşmesiB)KorozyonC)Bakır kaplamasıD)Asit oluşmasıE) Hiçbiri

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınızsorularla ilgili konuları, faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.


27



1. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?2. Filtre- kurutucuyu sökebildiniz mi?3. Devreye uygun filtre-kurutucu seçimini yapabildiniz mi?4. Devreye yeni seçtiğiniz filtre-kurutucunun bağlantısını

yapabildiniz mi?5. Devreyi vakumlayabildiniz mi?6. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak çalıştırabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME


28

AMAÇ



Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, akümülatörün çalışma prensibini,çeşitlerini öğrenerek bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun yapabileceksiniz.

Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan akümülatörlerin çalışmaprensipleri hakkında bilgi alınız.

Akümülatörlerin görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız. Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre akümülatör


4. AKÜMÜLATÖRLER

4.1. Akümülatörün Yapısı, Çalışması ve Görevi

Bazı evaporatörlere soğutucu giriş ayarı,soğutma yükünün değişimlerine göre aynı ayardatutacak kadar hızlı olmayabilir. Yani genleşmeelemanı üzerinden bir miktar daha fazla sıvınınevaporatöre girerek taşması mümkün olabilir.Aynı şekilde, genleşme elemanı olarak kılcalborunun, hafif evaporatör yükleri altında kapanmagibi bir durumu yoktur ve bir şekilde sıvıtaşmasına neden olabilir. Her iki durumda da birmiktar sıvı, emme hattına kaçacaktır. Bu,kompresöre zarar verebilir.

İşte akümülatör, bu soğutucu sıvıyıkompresöre ulaşmadan yakalayan basit bir kapangörevi yapan cihazdır. Akümülatörde toplanansıvı, buharlaştırılır ve kompresöre buhar haldegönderilir.

ARAŞTIRMA

29

Evaporatör ve kompresör arasında kullanılır ve kompresörün (likit) sıvı emmesiniönler. Sıvı akışkanı tutar ve kompresöre yalnızca buhar halinde soğutucu akışkan gönderir.Akümülatörde biriken yağ dönüş borusuki delikten emilerek gazla birlikte kompresöre geridöner.

Şekil 4.1: Emme hattı akümülatörü

Şekil 4.2: Soğutma devresinde akümülatörün yeri

Buhar sıkıştırmalı mekanik soğutma uygulamalarında soğutucu akışkanın yağlabirlikte emme hattına, sıvı zerrecikleri veya sıvı halde akışı, kompresör supaplarına, valfe,pleyte ve hatta silindir blokuna zarar verebilir.

4.2. Sisteme Uygun Akümülatör Seçimi

Sistemin alçak basınç tarafından kompresöre aşırı miktarda sıvı halde akışkan veyayağ gelerek kompresör valflerine ve kompresör aksamına zarar verebilir.Bunu önlemek içinkompresör emiş hattına akümülatörler konulur.Sıvı taşmalı evaporatör kullanılanuygulamalarda, bu elemanlara mutlaka gerek vardır.Akümülatörler genel prensip olarak emişhattına ani şekilde sıvı ve yağın gelmesi söz konusu olan klima ve frigorifik soğutmauygulamalarında kullanılmaktadır.Bunlardan en çok karşılaşılanlar; ısı pompasıuygulamaları, düşük sıcaklıkta çalışan yiyecek muhafaza kabinleri, soğuk taşıma araçlarınıncihazları, sıvı soğutucuları ve dar bir kızgınlık değeri ile çalışan diğer soğutma sistemleridir.

30

Akümülatörler kompresöre yakın bir mesafeye konulmalıdır.Susturucu etkisi deyapması, emiş hattındaki sesin alınmasına yardım eder ve ayrıca emiş hattı susturucusukoyulmasına gerek kalmaz.

Şekil 4.3: Emme hattı akümülatörü

Şekil4.3’te emme hattından gelen soğutucu akışkan A noktasında akümülatöregirmekte, eğer soğutucu akışkan içerisinde sıvı zerrecikleri varsa D noktasında toplanmakta,B noktasında ise kuyu boyunun uç kısmında emilen buhar halindeki soğutucu akışkankompresör emişine gönderilmektedir. Soğutucu akışkanla ile birlikte akümülatöre taşınanyağın birikmemesi için C noktasına bir emiş memesi takılır. Emme hattı basıncının aşrıyüklenmesinden kompresörün zarar görmesini önlemek için A ile B uçları arasına basınçtapası takılarak sistemin emniyetini sağlar.

Şekil 4.4’te görülen emme hattı akümülatörüne, sıvı hattı serpantini yerleştirilmiştir.Sıvı hattından gelen soğutucu akışkan hem süratle soğutucu akışkanı buharlaştırılır. Hemdeakümülatör çıkışında aşırı soğutulmuş soğutucu akışkan haline gelir.

Şekil 4.4: Isı değiştiricili emme hattı akümülatörü

31

4.3. Akümülatöre Isıtıcı Takılması

Evaporasyon sıcaklığının çok düşük olduğu uygulamalarda (-10°C’nin altındakisıcaklıklarda) gerek sıvı akışkanın buharlaşmasını kolaylaştırmak, gerekse yağınviskozitesini düşürüp rahatça akışını sağlamak üzere dış gövdeye bir elektrikli ısıtıcısarılabilir veya dış zarfa bir elektrikli ısıtıcı daldırılabilir. Akümülatör ısıtıcıları daldırma tip,halka tipi, bant tipi olarak kısımlara ayrılırlar ve aynı zamanda yağ ayırıcıların dışgövdelerinin ısıtılması, kompresörlerin karter ısıtıcısı olarakta kullanılabilirler.

Akümülatörler uygulama amacına göre değişik boyut ve tiplerde yapılmaktadır. Emişhattında sıvı akışkan ve yağın akışını düzenlemek amacıyla kullanıldığında en az üç göreviyapması beklenir.

Yeterli soğutucu akışkan tutma kapasitesine sahip olmalı(en az sistemdekiakışkanın%50’si)

Akümülatörde basınç kaybı aşırı seviyede olmamalı, mümkün mertebe azolmalı.

Akümülatör yük altındaki akış debilerinde, emniyetli seviyelerde yağ vesoğutucu akışkanı kompresöre bırakmalı, fazlasını bırakmamalıdır.

NOT: Akümülatör seçimi imalatçı tablolarından, değerler göz önünde bulundurularakseçilmeli, kesinlikle sadece emiş borusu çapı esas alınarak seçim yapılmamalıdır.

32


Sistemdeki akümülatörün bakımını yapmak.



Malzemeler Pense Tornavida takımı Açık ağızlı anahtar takımı Kurbağcık



Akümülatörü sökerek dışarı alınız.

Akümülatörün rakorlarını sökmelisiniz. Akümülatör içinde ısıtıcı var ise

bağlantılarını sökerek çıkartmalısınız. Akümülatörü sistemin dışına

almalısınız.

Akümülatörün bakımını yapınız.

Akümülatör ısıtıcısını ölçerek sağlamolup olmadığını belirlemelisiniz.

Akümülatörün iç kısmını, varsa yağ,tortu ve pisliklerden temizlemelisiniz.

Akümülatörü yerine bağlayarak,bağlantı rakorlarını sıkıştırınız.

Akümülatörün ısıtıcısını bağlamalısınız. Akümülatörü sisteme bağlayarak

rakorlarını sıkmalısınız.

Devreyi vakumlayarak yeteri kadarsoğutucu akışkan şarzını yapınız.




33


1. Aşağıdakilerden hangisi akümülatörün görevi değildir?

A)Kompresöre sıvı akışkan gitmesini önlemekB)Kompresöre gaz akışkan gitmesini önlemekC)Emiş hattıdaki ses ve gürültüyü almakD)Kompresörün zarar görmesini önlemek

2. Aşağıdakilerden hangisi akümülatör ısıtıcısı tipi değildir?

A)Daire tipiB)Daldırma tipiC)Halka tipiD)Bantlı tip

3. Akümülatörler aşağıdakilerden hanği soğutma uygulamalarında kullanılır?

A)Frigorifik soğutmaB)Isı pompasıC)Düşük sıcaklıkta çalışan soğutma kabinleriD)Hepsi

4. Akümülatörün sistemdeki yeri aşağıdakilerden hangisidir?

A)Evaporatör girişiB)Kondenser girişiC)Kompresör çıkışıD)Kompresör girişi

5. Akümülatör devre üzerinde hangi hat üzerinde bulunur?

A)Yüksek basınçta sıvı hattıB)Alçak basınçta gaz hattıC)Yüksek basınçta gaz hattıD)Alçak basınçta sıvı hattı


34



1. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?2. Akümülatörü düzgün sökebildiniz mi?3. Akümülatörün ısıtıcısını sökerek sağlamlığını ölçebildiniz mi?4. Akümülatörü temizleyerek sisteme bağlayabildiniz mi?5. Devreyi vakumlayabildiniz mi?6. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak çalıştırabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME


35


AMAÇ


Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, servis valflerinin çalışmaprensibini, çeşitlerini öğrenerek bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygunyapabileceksiniz.

Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan servis valflerinin çalışmaprensipleri hakkında bilgi alınız.

Servis valflerinin görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız. Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre servis valfi


5. SERVİS VALFLERİ

5.1. Servis Vanalarının Yapısı

Bu tip valflerle sistemdeki soğutucu akışkanı atmosfere veya silindire tahliye etmedensisteme şarj manifoltu bağlanarak sıvı veya buhar halde akışkan deşarjı yapılabilir. Sıvıdeposu çıkışındaki servis valfi, ileri konuma getirilerek akışkan kondenserde toplanabilir,tamir sistemin servis veya tamir yapılacak bölümünü diğer bölümlerden ayırmakmümkündür.

Şekil 5.1: Servis valfleri

ARAŞTIRMA

36

Bir üniteyi kontrol etmek veya tamir, bakım yapabilmek için servis valfleri ve servisdeliklerinin olması gerekmektedir. Bu valflerin bir veya iki yatakları olup akan soğutucununistendiği şekilde durdurulmasını sağlamaktadır. Valfin arkaya oturma pozisyonunda (saatyönünün tersine çevrildiğinde) kapak çıkarılabilir ve gösterge bağlantısı takılabilir. Sistemdesoğutucu akışkanın normal akışı etkilenmemektedir.

Valfi saat yönünde ve bir turdan daha az çevirmekle, hortuma giden çıkış açılmış olurve yine sistemin normal çalışması devam eder. İki veya üç tur çevrilmesi ise deliği tamamenaçmış olur ve servis deliğine daha fazla akış sağlanır. Valfi saat yönüne tamamen çevirmekise hatta olan açılmayı kapatır. Delik kompresör tarafına tamamen açıktır.

Emme servis ve basma (çıkış) servis valfleri, göstergelere ve şarj borularınabağlanabilecek şekilde bağlantı parçalarıyla (fittings) sağlanmıştır. Valfler, zamanlakompresör ünitesinin değişmesi gerektiğinde sistemde kompresörün ayrılmasında yardımeder.

Şekil 5.2: Servis valfi kesiti

5.2. Servis Valflerinin Çalışma Prensibi

Servis valflerinin üç konumu vardır;

Geri konum (sağır set) Ara konum İleri konum

Şekil 5.3: Servis valflerinin çalışma konumları

37

Servis valfleriyle sistemdeki soğutucu akışkanı atmosfere veya silindire tahliyeetmeden sisteme şarj manifoldu bağlanarak sıvı veya buhar halde akışkandeşarjı yapılabilir,

Sıvı deposu çıkışındaki servis valfi ileri konuma getirilerek akışkankondenserde toplanabilir,

Sistemin servis veya tamir yapılacak bölümünü, diğer bölümlerden ayırmakmümkündür.

5.3. Servis Valflerinin Kullanım Alanları

Gösterge manifoldunun sisteme bağlanması için kullanılan deliktir. Sistemin basıncını kontrol etmek için kullanılır. Sistemi basınçlandırmak için kullanılır. Sistemi vakumlarken kullanılır. Sistem şarj edilirken kullanılır. Sistem aşağı pompalama yapılırken kullanılır. Sistemin bir kısmı diğer kısmından izole edilirken kullanılır.

5.3.1. Servis Valfi Çeşitleri

Milli servis valfi (Şekil5.4)

İğneli tip rakor bağlantı valfler(Resim5.1)

Rakor bağlantılı hat delme valfi (Şekil5.5)

Şekil 5.4: Milli servis valfleri (klima tipi ve soğutma kompresör tipi)

38

Resim 5.1: İğneli tip rakor bağlantı valfi Şekil 5.5: Rakor bağlantılı hat delme valfi

5.3.1.1. Milli Tip Servis Valfi

Sistemin daimi bir parçasıdır,

Üç pozisyonu mevcuttur. Normal çalışma için geri (sağır) set Servis ve basınç kontrolü için aralıklı hali Kapama ve aşağı pompalama için ileri set

(Dikkat: Basma hattı servis valfi, kompresör çalışırken asla ileri konumagetirilmemelidir).

5.3.1.2. İğneli Tip Valf

Kapatma için valf mili yoktur.

Hem geçici hem de daimi olarak bağlanabilirler. Fabrikada takılanlar daimi olurlar Tesis esnasında bağlananlar hem geçici hem de daimi olabilir.

Her zaman iğnesine basıldığında basınç mevcuttur.

(Dikkat: Gösterge hortumunu sökerken soğutucu gaz yanıklarını önleyecekhavlu veya güvenlik camları kulanılmalıdır.)

Şarj veya vakumlama esnasında iğneyi sökerken özel aletler kullanılmalıdır.

Valf sızdırmazlığı için kapağı takılmalıdır.

39

5.3.1.3. Rakorlu Bağlantı Hat Delme Valfi

Yalnızca geçici tesisat işlerinde kullanılır. Kolayca sökmek için üzerine servis ucu takılmalıdır. Göstergeyi sökmeden önce valfi kapatmak için bir valf mili kullanılabilir.

5.4. Servis Valflerinin Bakım ve Onarımı

Bazı servis valfleri geçici olarak tamir edilebilirler. Eğer valf mili etrafında sızıntıolursa, salmastra somununu sökerek, ilâve salmastra malzemesi yerleştirin. Bu tamirgeçicidir ve kısa bir süre sonra, normal olarak sızıntı yeniden başlar. Yataklar, tamiredilemez ve eğer sızıntı görülürse valfin değiştirilmesi gerekmektedir.

40


Servis valfini değiştirmek



Malzemeler -Pense -Tornavida takımı -Açık ağızlı anahtar takımı -Kurbağacık



Servis valfini sökerek dışarı alınız.

Servis valfinin bağlantı rakorlarınıuygun anahtar kullanarak sökmelisiniz.

Servis valfini devreden dışarıçıkartmalısınız.

Devreye uygun servis valfi seçiminiyapınız.

Devrenin büyüklüğüne göre servis valfiseçimini yapmalısınız.

Yeni servis valfini devreye bağlayınız. Servis valfini devreye bağlamalısınız. Servis valfinin rakorlarını uygun anahtar

kullanarak sıkmalısınız.

Devreyi vakumlayarak yeteri kadarsoğutucu akışkan şarzını yapınız.




41


1. Aşağıdakilerden hangisi servis valfinin görevi değildir?

A)Akışkan şarj etmekB)Vakum yapmakC)Akışkanı geri toplamakD)Akışkanı buharlaştırmak

2. Aşağıdakilerden hangisi servis valfi çeşitlerinden değildir?

A)Milli tip servis valfiB)İğneli tip servis valfiC)Konik tip servis valfiD)Rakorlu tip servis valfi

3. Aşağıdakilerden hangisi servis valfinin çalışma konumlarından değildir?

A)İtme konumuB)Geri konumuC)Orta konumuD)İleri konumu

4. Aşağıdakilerden hangisi iğneli servis valflerinin özelliklerindendir?

A)Kapatma için valf mili yoktur.B)Her zaman iğnesine basıldığında basınç mevcuttur.C)Hem geçici hem de daimi olarak tesis edilebilir.D)Hepsi.

5. Aşağıdakilerden hangisi rakorlu servis valflerinin özelliklerindendir?

A)Göstergeyi sökmeden önce valfi kapatmak için bir valf mili kullanılabilir.B)Yalnızca geçici tesisat işlerinde kullanılır.C)Kolayca sökmek için üzerine servis ucu takılır.D)Hepsi


42



1. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?2. Servis valfini sökebildiniz mi?3. Devreye uygun servis valfinin seçimini yapabildiniz mi?4. Devreye yeni seçtiğiniz servis valfinin bağlantısını

yapabildiniz mi?5. Devreyi vakumlayabildiniz mi?6. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak çalıştırabildiniz mi?

43

AMAÇ



Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, by-pass valflerinin çalışmaprensibini, çeşitlerini öğrenerek, bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun olarakyapabileceksiniz.

Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan by-pass valflerinin çalışmaprensipleri hakkında bilgi alınız

By-pass valflerinin görevlerini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız Topladığınız bilgileri rapor haline getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız

6. BY-PASS VALFLERİ

6.1. Sıcak Gaz By-Pass Valflerinin Tanımı ve Yapısı

Soğutma ve klima tesislerinde herhangi bir arıza olasılığına karşı düşünülen vegenellikle elle kumanda edilen bir kapama valfi türüdür. Yan geçit vanası olarak da ifadeedilebilir.

6.1.1. By-Pass Valfleri ve Basınç Düşürücü Valflerin Sınıflandırılması

Çıkış (sıcak gaz) by-pass valfleri. Karter basıncı (emiş basıncı) düzenleyiciler (regülâtörler). Çıkış basıncı kontrol valfleri. Evaporatör basınç düzenleyiciler. Su regülâtör valfleri.

6.2. By-Pass Valflerinin Ayarını Yapma

Kondenserin giriş ve çıkışı arasına by-pass bağlantısı yapılır. By-pass devresi çıkışına,kompresör ile sıvı tankı arasına CPC tipi basınç regülâtörü, kondenser girişine CPR tipibasınç regülâtörü konur.

Eğer kondenser basıncı düşecek olursa CPR regülâtörü kapanır, CPC regülâtörü açılırve by-pass hattından sıcak soğutucu madde sıvı tankına geçerek tankın basıncını yükseltir.Devredeki NRV çekvalfi, CPC valfi açıldığında, sıcak soğutucu maddenin, kondenseregeçmesini önler.

ARAŞTIRMA

44

Kış aylarında daha çok CPR kısmen kapalı, CPC açık durumdadır. Yaz aylarındaortam sıcaklığı yüksek olacağından, kondenser basıncı da yüksek olacaktır. Bu koşullaraltında, CPC kapalı ve CPR tam açık durumda olacaktır.

Hava soğutmalı kondenserler, binanın dışında ve kompresör ile sıvı tankından dahayüksek bir yerde bulunuyorsa kompresörün durma periyodunda ve kondenser ile sıvı tankıarasında meydana gelebilecek basınç farklarında, sıvı tankından kondensere sıvı geçmemesiiçin devreye NRV çekvalfi takılması gerekir.

6.3. By-Pass Valflerinin Bakım ve Montajını Yapma

6.3.1. Evaporatör Sabit Basınç Valfi

Bu valf, kompresör emme basıncına bağlı olmaksızın evaporatör içinde sabit birbasınç ve sıcaklık sağlamak üzere tasarlanmıştır. Valfin çalışma basıncı, üzerindeki yaybasıncının değiştirilmesiyle ayarlanmaktadır.

Bu valfler evaporatör çıkışına koyulur ve sıcaklık ve nem kontrolünün önemli olduğuyerlerde yararlanılır. Su soğutucularda suyun donmasını önler. Evaporatör serpantinininkarlanmasını önler ve sıcaklık- nem değerinin sabit olması istenen yerlerde kullanılnır.

6.3.2. Karter Basınç Regülatörü

Bu valf emme hattında kompresörden once yer alır. Sistemin uzun süreli durmaperiyotlarından sonraki çalışma başlangıcında veya defrost periyotlarından sonra, evaporatöriçinde oluşabilecek yüksek basınçtan ve yükten kompresörü korur. Hassas ve ayarlanabilenbasınç regülasyonu ile geniş kapasite ve çalışma aralığı sağlayan valf, basınçdalgalanmalarını da önler.

6.3.3. Su Akış Kontrol Valfi

45

Resim 6.1: Basınç regülatörleri

Valf, su akışının kontrol edildiği bölümle, su akışının gerçekleştirildiği ve aralarındao-ring veya conta ile sızdırmazlığın sağlandığı iki ana bölümden oluşur. Valfler genelliklekorozif şartlara uygun gözeneksiz dökme bronz, dökme pirinç, pik veya ham çelikten yapılır.Su debisi, valf üzerindeki akış ayar vidasının ayarlanması suretiyle istenen değerlerdesağlanabilir. Valf gövdesinde su akış yönünü gösteren ok veya giriş-çıkış ibareleri bulunur.Valf su akış kontrolünü elektriki, termostatik veya kondenser gaz basıncından yararlanakbasınç kontrolünü gerçekleştirir

Şekil 6.1: Regülatör kesitleri

46

Şekil 6.2: Basınç emniyet valfleri

Su regülasyon vanaları;

Bir soğutma sisteminde soğutucu akışkan kontrol elemanları, aşağıdaki özellikleresahip olması gerekmektedir.

Normal çalışma şartlarında soğutucu akışkanı açıp, kapatma Sistemin bir kısmını diğer kısmından ayırıp, kalan kısmınıda servis, tamir ve

bakım için uygun konuma getirme Büyük kapasiteli soğutma sistemlerinde kompresörlerin ilk kalkma anında

yüksüz kaldırma işlemini gerçekleştirme Sistemin emniyetini sağlama.

Şekil 6.3: Su regülatör valfi

47

6.3.4. Açma Kapama Valfleri

Valfin takılmış olduğu hattaki soğutucu akışkan geçmişini durduran veya açan ellekumandalı akış kontrol elemanıdır.

Şekil 6.4: Açma kapama valfleri

Gövde, genellikle gözeneksiz, sulu dökme bronz, dökme pirinç, pik veya ham çelikçubuktan işlenir. Soğutma sisteminin bir bölümünü, servis (bakım – onarım veya test) içindiğer bölümden sızdırmaz bir şekilde ayırmak üzere tasarlanmış, genellikle el ile kumandaeden (açılıp – kapatılabilen) valflerdir. Soğutma, dondurma ve iklimlendirme tesislerininsıvı, emme ve sıcak buhar hatlarında kullanılır.

Valf gövdesinde akış yönünü gösteren ok veya giriş ve çıkışı ibaresi koyulur. Havşalıve lehim bağlantılı tipleri mevcuttur. Resim 6.2’de rakor bağlantılı kullanılan ara kapamavanası görülmektedir.

48


By-pass valfinin ayarını yapmak

İşlem Basamakları Öneriler Aşağıda listesi verilen malzemeleri ev,

iş, okul ve piyasadan temin ediniz.Malzemeler -Cırcırlı lokma anahtar takımı -Allen anahtar takımı -Tornavida takımı -Kurbağacık By-pass valfinin ayar vidasının

bulunduğu kapağı açınız. Ayar vidasına ulaşmak için valfin

üstündeki koruyucu tapayı sökmelisiniz.

By-pass valfinin ayar vidasına uygunanahtarı seçiniz.

Ayar vidasına uygun cır-cır anahtar,tornavida veya allen anahtar takımınıseçmelisiniz.

Seçtiğiniz anahtarı ayar vidasınatakmalısınız.

By-pass valfinin ayarını sisteminihtiyacına göre ayarlayınız.

Sistemin ihtiyacına göre by-pass valfiniayarlamalısınız.

Ayarı saat yönünde veya saatin tersyönünde ayar vidasını çevirerekayarlamalısınız.

Sistemi çalıştırarak ayarın istediğinizşartlarda olup olmadığını kontrol ediniz.

Sistemi çalıştırmalısınız. Çalışma şartlarını kontrol etmelisiniz. Şartlar uygun ise işlem tamamdır, şartlar

uygun değil ise ayarı tekraryapmalısınız.


49


1. Aşağıdakilerden hangisi by-pass valfi çeşitlerindendir?

A)Evaporatör basınç düzenleyiciB)Su regülatör valfiC)Çıkış basıncı kontrol valfiD)Hepsi

2. Aşağıdakilerden hangisi by-pass valflerinin özelliklerindendir?

A)Normal çalışma şartlarında soğutucu akışkanı açıp, kapatmaB)Sistemin bir kısmını diğer kısmından ayırıp diğer kısmınıda servis, tamir ve bakım

için uygun konuma getirmeC)Sistemin emniyetini sağlamaD)Hepsi

3. Aşağıdakilerden hangisi by-pass valfinin kullanıldığı soğutma devrelerinden birideğildir?

A)Ev tipi buzdolaplarıB)Klima santralleriC)Soğuk odalarD)Büyük ticari soğutucular

4. Aşağıdakilerden hangisi su akış kontrol valfinin özelliklerinden değildir?

A)Elektriki kontrol ile çalışmasıB)Termostatik kontrol ile çalışmasıC)Evaporatör gaz basıncına göre çalışmasıD)Kondenser gaz basıncına göre çalışması

5. Aşağıdakilerden hangisi evaporatör basınç regülatörünün görevlerindendeğildir?

A)Serpantinin terlemesini sağlamakB)Su ve meşrubatın donmasını önlemekC)Nem ve sıcaklığı sabit tutmakD)Serpantinin karlanmasını önlemek


50



1. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?2. By-pass valfinin ayar vidası tapasını açabildiniz mi?3. By-pass valfinin ayarını yapabildiniz mi?4. Sistemi çalıştırarak çalışma şartlarını deneyebildiniz mi?5. Ayar vidasının tapasını kapatabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME


51

MODÜL DEĞERLENDİRMEDeğerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

Yağ ayırıcının montajı

1. Devredeki soğutucu akışkanı geri toplama ünitesine toplayabildinizmi?

2. Devreye uygun yağ ayırıcının seçimini yapabildiniz mi?

3. Devreye yağ ayırıcının bağlantısını yapabildiniz mi?

4. Devreyi vakumlayabildiniz mi?

5. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak, devreyi çalıştırabildiniz mi?

Soğutucu akışkanın sıvı tankına toplanması

6. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?

7. Sıvı tankı çıkışındaki servis valfini kapatabildiniz mi?

8. Sistemin kompresörünü çalıştırabildiniz mi?

9. Akışkanı sıvı tankına toplayabildiniz mi?

10. Sıvı tankı girişindeki servis valfini kapatabildiniz mi?

Filtre-kurutucuyu değiştirmek


12. Filtre- kurutucuyu sökebildiniz mi?

13. Devreye uygun filtre-kurutucu seçimini yapabildiniz mi?

14. Devreye yeni seçtiğiniz filtre-kurutucunun bağlantısını yapabildinizmi?


16. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak devreyi çalıştırabildiniz mi?

Akümülatörün bakımını yapmak


18. Akümülatörü sökebildiniz mi?

19. Akümülatörün ısıtıcısını sökerek sağlamlığını ölçebildiniz mi?

20. Akümülatörü temizleyerek sisteme bağlayabildiniz mi?


22. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak, çalıştırabildiniz mi?

Servis valfini değiştirmek


24. Servis valfini sökebildiniz mi?

25. Devreye uygun servis valfinin seçimini yapabildiniz mi?

26. Devreye yeni seçtiğiniz servis valfinin bağlantısını yapabildiniz mi?


28. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak çalıştırabildiniz mi?

MODÜL DEĞERLENDİRME

52

By-pass valfinin ayarını yapmak


30. By-pass valfinin ayar vidası tapasını açabildiniz mi?

31. By-pass valfinin ayarını yapabildiniz mi?

32. Sistemi çalıştırarak çalışma şartlarını deneyebildiniz mi?

33. Ayar vidasının tapasını kapatabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerinitekrarlayınız. Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “Hayır” yanıtlarınız varise hayır yanıtlarınızla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı “Evet” ise modülübaşarı ile tamamlamış bulunuyorsunuz.

53

CEVAP ANAHTARLARIÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI

1 C

2 A

3 E

4 E

5 A

ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D

3 A

4 E

5 E

ÖĞRENME FAALİYETİ-3’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 E

2 E

3 B

4 E

5 E

ÖĞRENME FAALİYETİ-4’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 A

3 D

4 D

5 B

CEVAP ANAHTARLARI

54

ÖĞRENME FAALİYETİ-5’İN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 C

3 A

4 D

5 D

ÖĞRENME FAALİYETİ-6’NIN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 D

3 A

4 C

5 A

55

KAYNAKÇA

ALTINKURT K., Soğuk Depolama Tekniği

Arçelik Yayınları

Ariston/Philco Yayınları

Ashrae Handbook,Refrigeration 1994.

BULGURCU Hüseyin, İ.K.S.2

Danfoss A/S Egitim Semineri Notları

DENİZ SAYAR Engin, Soğutma ve İklimlendirme Meslek Bilgisi Temel DersKitabı 1-2. M.E.B. İstanbul, 2004,

Endüstriyel ve Ticari Soğutma Sistemlerinin Bakımı, MEB. Yayınları, Ankara,1994.

Kemal DAĞSÖZ A., Soğutma Tekniği ve Klima

ÖZKOL Nuri., Uygulamalı Soğutma Tekniği TMMOB Yayınları.

ÖZKOL N, KOSGEB yayınları

Soğutma ve İklimlendirme Cilt 1, MEB Yayınları, Ankara, 1994.

Thermo King Yayınları

Yazar N., SEGEM

İnternet Kaynakları:

www.soğutma rehberi.com.tr

KAYNAKÇA

Yardimci Devre Elemanlari Montaji

Documents

Transcript of Yardimci Devre Elemanlari Montaji