----~------ ----··-- ---- - ---- ··---···--- ... _

YAKIN DOGlJ ÜNİVERSİTESİFEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ

YAl(Uf>il(ADRİ KARAOSMANÖGI-'U'nun"PANORAMA" ADLI ESERİNİN. .

iNCELENMESi

ÇALIŞMASI

1-IAZIRLA YAN950161

iLHAN

DANIŞMANIDoç. Dr. BÜLENT YORULMAZ

LEFKOŞA 1999

- 1 -

ÖNSÖZ

Mezuniyet çalışmamda Yaküp Kadri Karaosmanoğlu'nun "PANORAMA "adlıeserini titizlikle ve ayrıntılı bir şekilde inceledim.

Bu çalışmam sırasrndag~~teğinive yardıınmı esirgemeyen büyük hayranlık vesaygı duyduğum Fen Edebiy~tF'.akültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Doç.Dr. BÜLENT YORlJLMAZ'ateşekkürlerimi sunuyorum.

GÜLHAN İLHAN.

- 2 -

l. Giriş

2. Yazarın Hayatı

3. Panorama üzerine

4. Açıklama]

4. Yiyecek ve İçecek

5. indeks

6. Kaynakça

İÇİNDEKİLER

~- .) -

GİRİŞ

Çalışmamda Y.Kadri KARAOSMANOGLUNUN "PANORAMA" adlıeserinct.el{i.. maddi unsurlar ara~ııpa yol alan yiyecek ve içecek, süs eşyaları, eveşya lan, çalgı aletleri ve giyim eşyaları konularını inceledim.

Bu tez çalışması bize//d9ff )'ıl boyunca Türkoloji alanında öğrendiğimizbilgileri ve yöntemleri kup~nıyı<~ tan~ını ~ef?1i~tfr. Eseri incelerken teknik olarakkullanılan yöntem maddi lf~]tür unsurlarını toı3ladıktan sonra elde edilen verilerifişleme yöntemidir.

Bu çalışmayı zevkle ve titizlikle hazırladığımı vurgulamak isterim.

- 4 -

Y AKUP KADRİ KARAOSMANOGLU(1889 - 1974)

XVII . yiizyılınsonla.rmdan başlayarak Saruhan vilayeti denilenAydıH".tManisa bölgesinde l1;ij]i~ın.~.grmiiş !(~raosmanoğlu siilalesindendir.Mısır'daİlJrahim Paşa konağına ve .orar~İlsbalhanıml.a evlenen Kadri beyin oğludur.

27 Mart 1889'da Kahirede doğdu.İbrahim Paşa'nm ölümü üzerine altıyaşında iken ailesi ile birlikte. Manisa'ya geldi.İlk öğrenimine,Fevziye Mektebiİptidaisinde başladı.İki· yıl· sonra İzmir İdadisine gönderildi. (1903) SahabettinSüleyman' la arkadaşlığı buradan gelir. Ama öğrenimini tamamlayamaz.Babası dahao öğrenimine .. başlamadan ölmiiş, İkbal Hanım'ın satılacak miicevherlerikalmamıştır.Aile yeniden Mısır'a dönünce İskenderiye'deki Freres'ler FransızOkıılu'ııa girdI Burada da bir yıl okudu. İdadi özlemi onu İzmire çektiysede tatilinigeçirmek için' geldiği Mısırda (1906) Cöntiirklerle tanıştı. İzmir'e dönmektenvazgeçti. Sınavla yeniden girdiği Freresl'er Okulunda iki yıl sonra bakaloryasınıvererek orta ö~renimini tamamladı.

yön

yu14~.a döndüler. İstanbul' a yerleştiler. Yakup Kadri, Mektebil:)itireıneden iiçiincii sınıftan ayrıldı.Bu arada İpsen' den

d]ltekperdelik oyunu yayınlanmış arkadaşı Sahabettin,ttt'fopluluğuna kanlmıştır.Bir yandan Fecri Aticilere

me~te,bir yandan da Serveti Fiinunda küçük hikayelerderi'de bu ilk dönemin üriinleridir.

yararlanarak. Amaengelledi.

~lfl~i~~//akalandığını öğrenir. Ama ancak 1916'da tedavi içinfa'.iİ~~J~~uk yıl orada kalacaktır. Bektaşilikle ilgisi de bu yıllarda·nc~°"ii~\Ü sıralar Paristerı yeni dönmiiş olan Yahya Kemal'inde

at.i1rykaynaklarına dayalı yeni bir sanat anlayışını savunmayaoğu Mitolojisi ile de ilgileniyor,bir mistisizme yöneliyordu." Buteknesine itti.' Nur Baba' romanın yazdı gözlemlerinden

hem karşılaşacağı tepkiler hem İsviçreye gidişi yayınlanmasını

l913'de ilk hil{aye .kitabını çıkanr:'Bir Serencam' .Ama önce Balkanardind.çn da Birinci Dünt~/.Şavaşları,bu savaşlarla gelen yıkım, Yakup Kadri'de birdeğişinJ1 yol açacak, sanatı11. 'Şahsi ve Muhterem' olduğu düşüncesinden yavaş yavaşıızaklaşasaktır. Moııdoros 1\11tlaşmasından sonra onu İkdam yazarı olarak görüriiz.(1919).?Jincel olaylan izleyen, Kurtuluş Savaşını destekleyen bir gazetecidir artık.Hikayeleı·i.~fiI\1illi Miicadele ile ilgilidir. Daha sonra o günlerin' üriinü olanMakalelerini Ergeı1ekon' da toplayacaktır.

1921 'de Aııkara'nın çağrısı iizerine Anadolu'ya geçti.Görevli olarak Kütahya,Simav, Gediz, Eskişehfr, Sakarya Yörelerini dolaştı. Önce Mardin (1923-1931),SonraManisa Milletvekili oldu. (1931-1934).Evliliği de bu dönemlerdedir.Mutassarıf AsafBey'iıı kızı Burhan Asaf Belge'nin Kızkardeşi Leman Hanım'la evlenmiş (11 Ekiml 923); Yine bu dönemde Kiralık Konak, Nur Baba adlı romanlarını yayınlamış.Cumhuriyet ve Hakimiyeti Milliye Gazetelerinde makaleler yazmış (1923-1925),

- .5 -

Tedavi için ikinci kez gittiği (1926) İsviçre'den ' Alp Dağlarında' başlığı ileizlenimlerini kaleme almıştır. 1932 Yılı ise Yakup Kadri için ayrı bir önem taşır.Vedat Nedim Tör, Burhan AsaLBelge, İsmail Hüsrev Tökin ve Şevket SüreyyaAydemir'le birlikte 'Kadro' . ~~ı·gisini. çıkarlar.Büyük yankı uyandıran vetartışmalara yol açan romanı Yabanda aynı yıl yayımlanır.

Başlangıçta ilgi ile karşHanan 'Kadro'da savunulan düşünceler zararlıbulunarak derginin imtiyaz sa.hibiTakup Kadri, Tiran Elçiliğine atanınca (1934)Dergi de kapanır. Bunu Prag(l.9f.5}, La Haye (1939), Bern (1942), elçilikleri izler.Tahran Elçiliğinden sonrn\(1949-1951) emekli oluncaya kadar kalacağı Bernelçiliğine getirilecektir.'?,()1caJtilJiplomat' adlı anıları bu yılların ürünüdür,

l 955'de emeklii..?luhcfr yurda dönerek çeşitli dergi ve gazetelerde yazılarınısiirdürdii. 27\~1layı.~'~~n sonra Kurucu Meclis. üyeliğine seçildi.1961 'de ManisaMilletvekili olg,tı;!l2~I'~e de Ulus Gazetesi'nin baş yazarlığını yüklenmişti.1962'de

İlkeleı:ine~~I·~~Jişiildiiğiinii ileri sürerek CHP'den istifa etti.1965'den sonra·Hdi.Şon görevi Anadolu Ajansı Yönetim Kurulu Başkanlığıydı. 13

ı-h'da öldii.İstan bul' da,Beşiktaş' ta Yahya Efendi mezarlığınatmaktadır.

- (ı -

ESERLERİ

HİKAYELERİ:

* BİR SERENCAM (1913)

* RAHMET( l 923)

* MİLLİ SAVAŞIN

ROl\ıfANLARI:

* KİRALIK

* HEP OŞA

ANILARI:

*ZORAKİ DİPLOM

* ANA1\1JN KİTABI (1

KİTAPLAŞMAMIŞ OYUNLARI:

* NİRVANA (ResiınliKitap s.9,1909)

* VEDA ( R.Kit s.11)

'~ SAGANAK ( İstanbul Şehir Tiyatroları Kitaplığı)

- 7 -

* MAGARA (Varlık, s. 12-17,1934)

* VATAN YOLUNDA (1958)

i, POLİTİKADA 45 YIL (1968)

* GENÇLİK VE EDEBİYAT HATIRALARI (1966)

lVI ON OG RAFİ LERİ:

İ l\1AKALELERİ:

, F.Rıfkı M. Asım ile 1922)

ALBÜMÜNDEN (1942)

- 8 -

PANORAJ\1A ÜZERİNE:

Bir hesaplaşmanın romanıdır Panorama. Zoraki diplomat Yakup Kadri'ninCumhuriyet· 'inkılabını' gerçekleştiren kadrolarla hesaplaşmasının romanı. Buaçıdan tezli bir romandır Panorama. Siyasal ve toplumsal eleştiri romanının tezinibelirler.

Daha ilk Ramiz'in değerlendirmesiyle verilir butez: Halil Ramiz'e hiçbiri daha halledilmemiştir; BüyükMillet ileri inkılap kanunlarının hiçbiri henüz

çorak vatan topraklarına kök salmakverilip çevrilmeye mahkum birer labaratuar

Yine Halil Ramiz'e göre Kemalizmbüyüklüğü yadsınmaz.Ama bu eser ona.tepesi

an,devrilmek tehlikesi içinde bir ehram gibi

bir Pazar Günü' başlığını taşıyan ilk bölümünü bu,'Sn?~e Ardında Olup Bitenler' başlığını koyduğu 2.

'l'e?li~eyi' belirgin kılan toplumsal görünümünüit romanını seçtiği ada uygun olarak Cumhuriyet'in

~fa.nan bir zaman diliminde türk toplumunun

Bununroman' tekniğRomanı bir olkurarak, bir çsözciiğiiııiin sögörülebilen tümkahramanı deği, .kişilerin ve çevrelcr'in ranlatılır panorama'toplumun geçirdiği senıhayatı seyretmekte,buluparçalan yanyana getiıvermektedir.

,'ji9fe~i. • romanlarında görmeye alıştığımız klasik1ffafn~ ... ~eğişik bir teknik kullanır Panorama'da.

ana kahraman çevresinde değil de temalar çevresindesyônla bütünü vermeye çalışır.Anlatılan, 'Panorama'

yJa i'B~s n?~ta çevresinde 360 derece dönüldüğündeü'düs;l}ff:Yatın 'genel görünümü'dür.Bu nedenle roman

il{. kesimlerinden seçilmiş kişiler ve çevreler, bubir olay değil, hepsinin ayrı ayrı yaşadığı olaylar

ı, yaşanan zaman' dır; bir zaman dilimindenfüalarıdır.Sanki romancı bir tepeden toplumu veİ<.tadan başını sağa - sola çevirdiğinde gördüğü

tôplumun ve hayatın panoramik bir resmini

~Öylece Paııorama,nıtrher bölümünde başka kişi ve çevreleri, onların hayatınısergiler\~.1.{}IP Kadri. KişiJere. bağlı olarak yer de değişir.Ankara, İstanbul, Bir taşrav ilayeti,iil{.9)'.,•• f1atta Avı.·.MJ?ff . sun ulan genel görünümün parçalarını oluştururlar.Niyazi Akın'ın,;R~gora111n>ı incelerken belirttiği gibi, 'Aynı zamanda, aynı yerdeyaşayışlar, akra.b.a:11.•{tn.ı> meslek ve iş beraberlikleri, aynı tarzda düşünüşler eserinayrı temellerini biı·ır~ttı.·.~iğigibi, iki cilt arasındaki münasebetleri de kurar. Çeşitlitemeller, aralarında mevcut bu uzak veya yakın bağlarla bir mihver etrafındahareket ederek, bize, romanın asıl büyük temi olan 'Cumhuriyet Türkiyesi'nitanıtmaya ve bu ana tem hakkında toplu bir idrak vermeye çalışırlar.(Y.K.Karaosmanoğlu, s. 171,1960)

- 9 -

Yakup Kadri'nin romanlarının zamansal bir bütün oluşturduğu göz onunealınırsa Panorama'nın anlamlı bir biçimde Ankara'ya (1934) bağlandığı görülür.Ankara'nınüçüncü bôlüriıiiııde düşlediği Türkiye'yi betimleyen yakup Kadri.nasıl buroruarı'm 1964.'deki üçüncü basımında kurduğu düşün gerçeldeşmediğini belirten'Bir Nöt' koymakta kendini alamamışsa,Panorama'da da yaşadığı düş kırıklığınınnedenlerini araştırıyor gibidir.1933'1erden 1950 sonrasına Cumhuriyetinhedeflerinden adım adım uzaklaşmasını, siyasal yozlaşmayı Atatürk devrimlerinekarşı olanların ekonomik ve toplumsal açıdan güçlenişlerini anlatırken bu olumsuzgelişimin sorumlularını kendince sorgulamaktan çekinmez:'kabahat 'kimde ? Buhalkta mı? Hayır, bi1]<ere .hrtr; kabahat bir inkılabın plansız, teşkilatsız vetekniksiz yapılabilece~İiina)'~Jine kapılanlardadır. İki üç maddelik bir kanun, valiye,polise, jandarmaya .3.iJ·[r/e.ınir... Her şeyi olmuş bitmiş farzediyoruz;bu kanunlarınbıı emirlerin --karaı~:~triçi şöyle dursun - hatta dışını bile değiştirmediğini görmekistemiyoruz' ( l.Bas.,/syŞO)

Bu sugetirir:' eğerintellektiiel içbilen kafalar,halka, yaşamvermemişlerse,uyandırmamış!

Yakup Kadri'yi Yaban'daki tezine, aydının suçluluğunaiıakronik ve geri bir yığın halinde kalmışsa samimi bir

ınekten ziyade ağlamak lazım gelmezmiydi? Düşünen veürıan en modern yayım vasıtalarından istifade edip bu

büyük tarihi hadise hakkında hiç bir fikira.ınınenin ruhunda bu büyük tarihi hadisenin heyecanını~Ydi?(l.bas., c. 2, s. 110)

iirüngenç gazetecikonuşan Yakuromanına, YabAhmet Nazmi'si

ışl~rı, daha önce sözünü ettiğim hesaplaşma çabasınınFelsefe öğretmeni Ahmet Nazmi'nin mektuplarında,

ııı~Jtrıncta.., ıııiHetvekili Halil Ramiz' in eleştirilerindenkii.>Bu yanıyla Panorama, Yakup Kadri'nin bir başka

Bir bakıma Yaban'ın Ahmet Celal'I, Panorama'nın

Yakup Kadri'nin romanlarının veromancılığının içerir. Hepsinin özii, özeti,sonsözügibidir.Ama on ettiği yeri alamaz. Birinci baskıya bir önsözyazan Cevdet edebiyatında pek az kitaba, Panoramakadar, zaman olmuştur'gerçi, ama bu zamanındayayımlanmak ro de nedenidir. Demokrat Parti iktidarının enparlak yıllarında, olgusunu olumsuz bir gelişimin ürünü olarakgösteren bir roman doğaldır. Üstelik aynı yıllarda Türk öyküsü veromanı gerek dil ve gerekse içerik olarak başka bir çizgide akmayabaşlamıştır.

Birinci cildi Yeni İstanbul (1949), ikinci cildi ise Cumhuriyet Gazetelerindetefrika edilell (l 952) Pancıfama, yine iki cilt olarak yayımlanmıştır (1953 - 1954 ).Romaıım iki cilLbir arada ikinci basımı onyedi yıl sonra gerçekleşir (1971). Hemenbütün romaıılannınyeni basımında olduğu gibi, Panorama'nm ikinci basımında daromanın dilini gözdenrgeçirmek, yalınlaştırmak gereğini duymuştur Yakup Kadri.

Panorama'nın bu üçüncü basımında, Yakup Kadrr'nin gözden geçırıpyalınlaştırdığı ikinci basım temel alınmış, yalınlaştırılmasına karşın günümüz içineski sayılabilecek sözcüklerin karşılığı sayfa altlarında verilmiştir. Aynca birinci

- 1() -

baskı ile ikinci baskı arasındaki yalınlaştırmayı aşan kimi farklılıklar da yine sayfaaltlarında belirtilmiştir. Cevdet Peri'ninBirincivbaskıya yazdığı önsözile .Panorama'ya ilişkin değerlendirmeler ise kitabınsonuna eklenmiştir.

AŞ

BAKLA

BALIK

BİBER

BİFTEK

BİRA

BOZA

VE İÇECEK:

A

pancar, patates nişastasının şekeresonucu ortaya çıkan glikoz çözeltilerinin

damıtılmasıyla elde edilen, kokulu, uçucu,

ekmek ve bira yapımında kullanılanverilen, yurdumuzda çok yetiştirilen bitki.

B

yetiştirilen, ağaç. Bu

her yerinde yetiştirilen, taneleri badıç

suda yaşayan solungaçla nefes alan vehayvanların genel adı

yurdumuzda yetişen bir bitki.Tazeyken sebzeveya kurutulup baharat olarak kullanılan ürünü.

lzga tavada pişirilen dana eti dilimi.

Arpa ile şerbetçi otunu mayalandırarak yapılan bir içki.arpasuyu;

Arpa,dan,mısır,buğday gibi tahıllardan hamurun ekşitilmesi ileyapılan koyuca tatlı ve mayhoş içecek

- l l -

BRANDY

BÖREK

BUGDAY

BULGUR

BUZ

CİGER

CİGARA

EKMEK

ET

FIN

HAMUR

HAVYAR

Birtür alkollü içecek.

Açilfüfş/ha.füıırün veya yufkanın içerisine peynir, ıspanak, kıymagibiişeylerkônularak pişirilen hamur işi.

Buğdaygillef'iıi'örnek bitkisi.Bu bitkinin başaktan ayrılmış tanesi.

Kaynatılıp knrutulduktan ve kabuğu çıkarıldıktan sonra kırılanbuğday.

su.

C

Karaciğer' in ortak adı.

kıyılmış tütün sarılarak hazırlanan silindir biçimindeçekilen nesne.

ç

Bu ağacın kurumuş yapraklarınınkokulu ve sarımtırak kırmızı

veya birden çok bulunan çoğu sert

sıcak, sulu içecek.

yapılmış hamurun fırında, saçta veyayapılan yiyecek.

deri ile kemik· arasındaki kas ve yağdan

F

yetişen bir ağaççık ve bu ağaççığın sert vebulunan yağlı ve nişastalı ürünü.

H

Unun su veya başka sıvılarla yoğrulmuş durumu.

Tuzla hazırlanmış yarı ezme durumunda, genellikle mersin balığıyumurtası

- 12 -

HELVA

HIYAR

HİNDİ

İÇKİ

İNCİR

İSTAKOZ

K

Şeker, yağ, un veya irmikle yapılan tatlı.

Kabakgillerden uzun, ın meyveli, sürüngen, bir yıllık otsu birbitki.

TavukgiHerdeıı XV.yy evcilleştirilerek Amerika' dan bütünd ünyayay~yıl~nkümes hayvanlarının en büyüğü.

i

içecek.

yurdu Akdeniz kıyıları olan yaprakları genişağacın etli, tatlı yemişi.

yengecin daha büyük ve kabuklu kırmızı renkli

ilk ve en büyük mide bölümü.

K

olan bir bitki. Bu bitkinin türüne

KÖFTE

LEBLEBİ

LİMON

LİMONATA

LOKMA

gövdeli bir bitki. Bu bitkinin iri ve sulu

kendi yağıyla kızardıktan sonra dondurulup

50 cm kadar yükseklikte beyaz ve pembeve otsu bitki. Bu bitkinin tohumundan eldekullanılan toz.

etten, bazen de tavuk, balık ve patatestenpişirilen yemek.

L

Dış sonra fırında kavrulup yenen nohut.

3-5 m yükseklikte kışın yapraklarını dökmeyenbeyaz çiçekli bir ağaç. Bu ağacın sarı renkli, kabuğu kokulu, suyuekşjmeyvesi.

Su, şeker ve limon suyundan yapılan şerbet.

Mayalı hamuru lokmalar durumunda kızgın yağa döküpkızarttıktan sonra şerbete atılarak yapılan tatlı.

- 13 -

M

MANTAR İçinde zehirlileri de bulunan, emeçleri bir gövde ve bunun üstündeşapka biçiıninde gelişmiş ilkel bitkilerin genel adı.

NARGİLE

N

tütünün dumanının sudan geçirilerek

p

katılaştırılarak sütten yapılan ve birçok türü

yararlanılan, çok yıllık bir kış

buğdaydan yapılan bir yemek.

bol su içinde yetişen bir bitki.

POGAÇA

PORTAKAL yetişen bir ağaç. Bu ağacın kırmızıya

sSÜT dişi hayvanların yavrularını beslemek için

besin değeri yüksek beyaz sıvı.

şŞAMPANYA Açık tatlı köpüklü şarap.

ŞARAP Üzüm veya başka meyve sularını türlü yöntemlerleriüı)'a:landırarak elde edilen alkollü içki.

ŞEKER Şeker kamışı, şeker pancarı, patates, havuç, mısır, buğday gibibirçok bitkinin sap ve köklerinin öz suyundan ve nişastasındançıkarılan bileşiminden karbon, oksijen ve hidrojen bulunan beyaz

- 14 -

TABIN

TARHANA

TATLI

TAVUK

TEREYAGI

TUZ

VOTKA

YAG

YUMURTA

ZERDE

ZEYTİN

suda eriyen, mayalanabilen ve çoğu tatlı olan maddelerin geneladı.

T

ÖğütülnıiiŞsusamın koyu sıvı durumu.

biber, soğan, kokulu otlar, süt veya yoğurtveya mayalanmış ve kurutularak ufanmış

çorba malzemesi.

eti ve yumurtası için üretilen kümes hayvanı.

taze yağ.

veya sirkede bırakılarak özel kıvama getirilmiş sebze ve

suda eriyen yiyecekleri korumada ve tadlandırmadarsu madde.

bileşiminde nikotin bulunan otsu bir bitki.

Ü

kuru olarak yenilen ve salkım durumunda

V

elde edilen alkollü içki.

y

oleik, palmitik asitlerle gliserin bulunan vegöre kıvamları değişen bitkisel veya

Biraynı

oluşan yumurtlama ve döllenmeden sonracanlı oluşturan hücre.

z

Sfrffafüa renk ve koku verilen bir çeşit şekerli pirinç peltesi.

Zeytfttgillerden Akdeniz ülkelerinde yetişen 10-20 m yükseldiğindedallan dikensiz yapraklan karşılıklı, küçük ve gümüş rengindeuzıııı ömiirlü ağaç. Bu ağacın taze iken yeşil sonra kararan yüksek

- 15 -

besin değeri taşıyan yağlı meyvesi.

ZEYTİNY AGI Zeytin tanelerinden elde edilen bitkisel yağ.

ZEYTİNYAGLJ Zeytinyağindan yapılan bir tür enginar yemeği.ENGİNAR

AKİK TAŞI

DANTELA

GÜMÜŞ

KANAVİÇE

KOLONYA

KORDELA

KÜPE

KRİSTAL

EŞYALARI:

A

taşı. Mühiir gibi şeyler yapmakta kullanılan türlüyarı saydam, parlak ve değerli taş.

79, atom ağırlığı 196.9 olan, 1064° de eriyen kolaydeğerli paslanmaz element.

kalma eser veya tarihi değeri olan eski eşya.

B

yapılan heykel vazo gibi zarif, küçük süs

D

öriilen veya bir kumaşın kenarına işlenen türlüağ görünümünde örgü tentene.

G

ağırlığı 107.88 yoğunluğu 10.5 olan, 960° c'yegeçen parlak beyaz renkte kolay işlenir veelement.

K

El seyrek dokunmuş keten bezi.

Hafifokökulu tuvalet ispirtosu

Geııiş ipekli şerit.

Kadmların kulak memelerine taktıkları süs eşyası.

Billur.

- 16 -

MAKYAJ

MOZAİK

MÜCEVHER

PIRLANTA

ABAJUR

AHİZE

AMPÜL

ANAHTAR

ANTEN

ASANSÖR

M

Yiizü giizelleştirnıek için boyama, yiiz boyama, yüz bakımı.

Türlütoprakbezeme

kiiçük küp biçiminde mermer taş veya pişmişyan yana getirilmesiyle yapılan resim ve

eşyası.

p

olacak biçimde yontulmuş foyasız parlak elmas.

R

kıvırmak ve daha uzun göstermek içinyağlı sürme.maskara.

z

ve beryunı silikatı: canı parlaklığında, yeşilbir siis eşyası.

EV EŞYALARI:

A

doğrudan doğruya gözlere vurmasınılamba siperi.

alıp başka bir kuvvete çeviren alet, alıcı.

akımı ile akkor durumuna gelerek ışık verebilen,havası boşaltılmış canı şişe

Bir kapamak için kullanılan araç, açar, açıcı.

Boşlukta yayılan elektromanyeti dalgaları toplayarak buçla,lga,Iarın transmisyon hatları içerisinde yayılmasını saglayancihaz.

İnsanları veya yükleri bir yapının bir katından ötekine veyayüksek yerlere çıkarıp indiren, elektrikle işler araç.

- 17 -

AYNA

BALTA

BARDAK

BAVUL

BEŞİK

BIÇAK

CEZVE

CIMBIZ

CİHAZ

ÇAKI

ÇAKMAK

ÇALGI

ÇARŞAF

ÇATAL

Işığı yansıtan, varlıkların görüntüsünü veren, cilalı ve sırlı cam.

B

Kesmek, yarmak, yontmak gibi işlerde kullanılan ağaç saplı demiraraç.

içmek için kullanılan genellikle camdan

konan büyük çanta.

ve sallayarak uyutmaya yarayan tahtasallanır bir çeşit küçük karyola.

maddeleri soğuk olarak saklamaya yarayan

C

seylerin sergilendiği camlı bölme veya yer,

sapı silindire benzer küçük kap.

tutmak veya çekmek için kullanılan küçük

ç

veya birkaç ağızlı küçük cep bıçağı.

kıvılcım çıkarılan çelik parçası, çelik taş vemaddelerden yapılmış tutuşturma aleti.

M üzikaleti enstrüman.

Yatağın üzerine serilen veya yorgan kaplanan bez örtü.

İki veya daha çok kola ayrılan değnek.

Tutturulduğu yerden kurtulmaması için ucu özel yuvaya geçirileniğne.

- l 8 -

ÇEŞME

ÇIRA

çivi

ÇÖMLEK

DİVAN

DOLAP

D

Çoğunlukla herkesin yararlanması için yapılan, borularla gelensuypn bifpluk.yrrn veya musluktan aktığı yalaklı su haznesi veyayapısı.

yağlı veya çabuk yanmaya yarayan

FENER

FIRIN

FİNCAN

FİTİL

için çakılan, ucu sivri, başlı, metalçubuk.

tencere

D

yeri olmayan arkalıksız üstü minderli ve yastıklıiçin yapılmış kerevet, sedir:

yapılmış bölme veya çekmeceleri olan ve içinemobilya.

büyütmeye veya yaklaştırmayaadlı iki mercekten oluşan optik alet.

yapılmış veya böyle bir madde ilebulunan aydınlatma aracı..

ısı alarak ekmek, pasta ve buna benzertavanı tonoz biçiminde önünde tek

Çay,kap.

sıcak şeyler içmekte kullanılan küçük

mumda yağın, çakmakta benzinin yanmasını

veya dokunmuş pamuktan yapılan genellikle

G

GARD ROP Giysi konmak için yapılmış olan giysi yeri.

GAZ LAMBASI İçine konan gaz yağı bir fitil yardımı ile yakan, şişeli türlübiçimlerde lamba.

GERGEF Üzerine kumaş gerilerek nakış işlemeye yarayan, çoğu dikdörtgen

- l t) -

GÜVEZMOROKEN

HALI

HORTUM

İP

İSKEMLE

KALEM

KALORlFER

KANEPE

KAPI

KARYOLA

KASE

KAZAN

tekrarlanmasını sağlamak için,ı>ımı.um:: üzerine iz olarak geçiren alet.

gerilmek için çoğu yündennakışlı, kalınyaygı.

takılan genellikle plastikten yapılan vesağlayan uzun boru.

bir kaba aktarmak için kullanılan koni

J

ağaç dallarının aralıklı sıralanmasıyla yapılanköfte gibi yiyecekleri pişirmekte .kullanılan

ince ucu sivri, bir ucunda iplik .. geçecek

bükülmüş liflerinden yapılan bağ.

oturmaya yarayan küçük oturak, sandalye.

K

işlerde kullanılan çeşitli biçimlerdeki araç.

olan bir kazandan.çıkan .sıcak hava,dolaştırmak yoluyla bir yapının her

oturabileceği şekilde yapılmış koltuk.

çıkarken geçilen ve açılan kapanma düzeni olanaçıklığı. Bu açıklıkta açılıp kapanan kanat.

yatak yapılan yatılan tahta veya metal kerevet.

Cam, çini, toprak gibi şeylerden yapılmış derince çanak.

Çok miktarda yemek pişirmeye veya birşeyler kaynatmaya

- 20 -

KEPÇE

KESER

KİBRİT

KİLİM

KİLİT

LAMBA

LAVABO

MAHZEN

MANGAL

MAŞA

MENGENE

yarayanbüyükderin ve kulplu kap.

karıştırmaya, dağıtmaya yarayan uzun saplı,kaşık.

Tahtaöteki

yarayan kısa saplı bir yanı keskin ağızlıyarayan çelik araç.

sonucu yanabilecek bileşimde olan, küçük tahtakibrit çöpleri bulunduran küçük kutu.

serilen genellikle desenli havsız

takılıp çıkarılabilen bir parça yardımı ile

olan geniş ve rahat sandalye.

başına konulan, üstü masa biçimindeki küçük

şeyleri içine koyup taşımaya kuyudan sukulplu derince kap.

kapalı ve havasız yerlerde için içinçok uzun süre derin toprak katmanları altında

değişmelere uğramasından sonra oluşanı\.mm:: yüksek oranda karbon bulunan siyah renkli

L

bir madde ile yanarak veya elektrik akımı iledurumuna geçerek ışık veren alet.

soğuk musluklar bulunan, porselen, emaye veel, yüz, bulaşık yıkamaya yarar yer.

M

deposu.

saçtan, bakırdan veya pirinçten yapılan türlüüstü açık kap, korluk.

Ateşfveya kızgın birşey tutmaya.korları karıştırmaya yarayan ikikollu metal araç.

Onarma, işleme, düzeltme gibi işlemlerin uygulanacağı nesneyi

- 21 -

sıkıştırıp istenildiği gibi tutturmaya yarayan bir çeşit sıkıştırıcıalet.

MERDİVEN veya bir yerden inmeye yarayan basamaklar

MJZRAK silah.Uzun

MİNDER ile doldurularak dikilen, oturmaya,

MOBİLYA çalışılan, yatılan yerlerin döşenmesineverilen genel ad.

MUM bal mumu, iç yağı, stearik asit veya parafinsilindir biçiminde dondurulan ışık aracı.

M veya kabın içindeki akışkanıbir düzene yapılmış açılır, kapanır alet.

çizmek veya basmak için kullanılan türlü

pişirme, ısıtma, ısınma gibi amaçlarla

ODUN

OK sivri bir demir bulunan ince ve kısa çubuk.

OKLAVA silindir biçiminde uzunca deynek.

p

PARKE tahta parçalarının belirli bir düzene göreyapılan döşeme.

PENCERE ulaşım araçlarını, aydınlatmak, havalandırmakçerçeve, cam, pancur, perde gibi eklentilerle

bir duruma getirilen açıklık.

PERDE ışığı engellemek veya birşeyi gizlemek için bir açıklıkörtü.

PLAK Sesleri kaydetmek ve kaydedilen sesleri yeniden pkap veyagramafonda dinlemek amacıyla hazırlanan daire biçimindeki

- 22 -

yaprak.

PRANGA Ağirceza.Jılarm ayaklarına takılan zincir.

PUF yumuşak, ayakları gözükmeyen oturak.

sSAAT

dörtte birine eşit zaman parçası. Bu

SABUN temizlemekte kullanılan türlü yağlarlamadde.

SALLE.AMANGER masasının bulundugu ve yemek yenilen özel

SA yeri olmayan bir kişilik oturma eşyası.

yuvarlak, bakır veya pirinçten büyük

soiçine kömür, odun gaz yakılarak kullanılan

sucuna takılan küçük kılıç biçiminde delici

SÜPÜRGE

ŞAMDAN

ŞİLTEiçi yünle pamukla doldurulmuş döşek.

T

TAPUTgötürülürken içine konulduğu tahtadan

TAÇ Genellikle göz düzeyinden yüksek mobilyaların üslerindekikabartmalı oymalı süslü bölüm.

TAS Genellikle içine sulu şeyler konulan metal kap.

TASMA Bazı hayvaların boynuna takılan, bu hayvanları bir yerebağlamaya yarayan ve çekip götürmeye yarayan kemer biçiminde

- 23 -

TELEFON

TENCERE

TERAZİ

TIG

TIRMIK

YASTIK

YATAK

YORGAN

ZİL

bağ.

Belirli bir uzaklıktaki konuşmaları ileten ve yansıtan elektriktesisatının bütünü.

şeyleri taşımaya yarayan değişikkap.

asılı iki kefeden oluşan tartı.

kullanılan, ucu çengelli kısa şiş.

taşını, çöpünü ayıklamak için kullanılanbiçimindeki araç.

gibi ince şeylerden dokunmuş türlü boy veağzı büzülüp bağlanabilen çuval.

veya sentetik dokuma ve bu

buruşukluklarını gidermek için bunlarındemir araç.

veya sırtı dayamak için kullanılan içi yün,şeylerle doldurulmuş küçük minder.

gibi amaçlarla üzerine veya içine yatılan eşya.

içi pamuk ve yün gibi şeylerle

z

uyarmak, çağırmak için kullanılan ve bir çan ile bubir tokmaktan oluşan elle veya başka düzenlerle

araç.

- 24 -

DAVUL

TRAMPETA

ZİL

ÇALGI ALETLERİ:

D

kasnağın iki yanına deri geçirilerek yapılaneauexıe vurulan çalgı.

T

z

ses çıkarmak için parmaklar veya tefindeliklere takılan metal kurs.

çıkaran ve çoğu zaman davulla veya dümbeleklenefesli çalgı.

- 25 -

GİYİM EŞYALARI:

A

AYAKKABI Özellikle $()kakta ayağı korumak için giyilen ve altı kösele, lastikgibi da)'anıklı maddelerden yapılan ayak giyeceği.

B

BASMA ile yapılmış renkli biçimler bulunan pamuklu

BLUZ bölümüne giyilen genellikle ince kumaşlardasniplikten örülen kadın giyisisi.

boyunlarına soğuktan korunmak için veya giyisilerinetaktıklşarı çeşitli renklerdeki kumaş giyecek.

C

büyüklükte para veya kağıt koymaya yarayan küçük

ç

ÇA içine giyilen iç giyisi.

kumaş gigi hafif malzemelerden yapılıpgöre para, evrak, yiyecek koyup taşımaya yarayan

ÇARIK derisindenyapılan ve deliklerine geçirilenayak giyeceği.

ÇORAP örülen ayağı soğuktan koruması için giyilen

D

DON aşşağı kısmına giyilen uzun ve kısa iç giyisi.

DUVAK Gelin basını. bazen de yüzünü kapayan dantel veya tülbent örtü.

DÜGME (;Jye~ek, yorgan gibi şeylerin bazı yerlerine ilikleyici veya süsolarak dikilen kemik, metal, sedef gibi sert maddelerden yapılmışküçük tutturmalık.

- 26 -

ELBİSE

ENTARİ

ESVAP

ETEK

HIRKA

İSKARPİN

E

Kişinin giydiği kumaşdan yapılmış giyisi.

için ele giyilen kumaş, deri veya

ülkelerinde erkeklerin

elbise.

ôefüerı aşşağı kısınma giyilen değişik biçimlerde uzun,kadın giyisisi.

F

gibi şeylerin kenarına dikilen kırmalı veya büzgülü

P!<f}erine kullanılan kırmızı, kalın çuhadan yapılmış tepesindeüsküllü olan silindir biçimindeki başlık.

ayanların giydiği genellikle basmadan yapılmış uzun elbise.

çanta, çiçek ve başka süs eşyası yapmak için kullanılanve yumuşak keçe.

törenlerde giyilen uzun etekli, eteğin arkası beline kadarsiyah, resmi erkek ceketi ve takımı.

G

Yatakta giyilen giyisi, gömlek.

Vücudun üst kısmına giyilen, ince kollu ve yakalı giyisi.

Görme bozukluğu olan gözlerin daha iyi görmesini sağlayan birçerçeveye yerleştirilmiş çift camlardan oluşan ve yüze takılanaraç.

H

Önden açık, düğmeli, kollu yünden yapılmış üst giyisi.

Ökçeli, konçsuz ayakkabı.

- 27 -

KEFEN

KIYAFET

KUNDURA

KÜLAH

MANTO

PART

PAZEN

PEÇE

K

Gömülınede11 önce ölüye sanlan beyaz bez.

bir bölümü için yapılmış giyisi.

ayakkabı.

ucu sivri veya yüksek

M

Üzerlerine giydikleri kalın yünden yapılmış palto.

~ilikle denize ve havuza girerken .ten üzerine giyilen vücudunlf.likısımlarını örten tek veya iki parçalı giyisi.

urun ve ter silmekte bazen el yüz kurulamakta kullanılan küçük,re biçiminde dokuma.

yaşta başı dış darbelerden koruyan demir, çelik gibiaddelerderı yapılmış başlık.

uzun kollu erkek gömleği.

N

maddesi koli amik reçinesi olan, birçok giyim ve ev eşyasıyarayan sert, dayanıklı esnek madde. Bu maddeden

ayak giyisisi.

p

Ayağı örten ve ayağı korumak için giyilen giyecek.

Belden başlayan ve genellikle paçaları ayak bileklerine kadar inengiyecek.

Serin havalarda giyisilerin üzerine giyilen ince uzun üstlük.

Çok kullanmaktan yıpranmış eskimiş giysi.

Çoğu pamuktan dokunmuş sık ve düzgün bez.

Bôkuması kalın, sık ve yumuşak bir tür pamuklu bez.

Eskiden ülkemizde, bugün bazı ülkelerde kadınların sokaklardayüzlerini örttükleri ince siyah örtü.

- 28 -

PEŞTE MAL

PİJAMA

ROBA

RÖBIJEŞAMBR

SARIK

SM

TARAK

YELEK

Hamamda örtünmek ve kurulanmak için kullanılan ince dokuma.

Ceket ve pantolondan oluşan gece yatarken giyilen yatak giyisisi.

R

Bir

sabahlığı.

sbazı başlıkların üzerine sarılan tülbent abani veya

galalarda ve eğlence yerlerinde erkeklerinönü açık, ceketi daha çok atlas yakalı kalın giyisi

ş

''"ıun.ı.., ağı çok bol olan, bele bir uçkurla bağlanan geniş üst

hasır gibi maddelerden yapılan başa takılan başlık.

bazı sporları yaparken giyilen, paçaları dizlerinbaşlayan kısa pantolon.

T

kumaştan ve çoğunlukla yarım yuvar biçiminde başlık.

Tüylerinin karrşıklığmı gidermeye veya kadınların saçlarınıtutturmaya yarayan dişli saç.

Ceket ve etekten oluşan şık kadın giyisisi.

Genellikle ev içinde giyilen hafif ve türlü biçiminde ayakkabı.

Ü

Aynı işi yapanların giydikleri tüzükle belirtilmiş bir örnekgiyisi.Siklahlı kuvvetlerin resmi giyisisi.

y

Ceket altına giyilen kolsuz giyisi.

z

- 29 -

ZIBIN

ZİP

Bebeklere iç çamaşır olarak giydirilen, ince pamukludan kısa vekolsuz giyisi.

Pantolon, etek gibi giyisilerin düğmeye ek olarak önününkapatılmasrm sağlayan fermuar.Karşılıklı dişler ve bunlarınüzermde yürüyen kapatıcıdan oluşan mekanizma.

- 30 -

İNDEKS:

A

ABAJUR 288AHİZE 196ASKİK TAŞI 292ALKOLALTINAMPÜLANAHTARANTENARPA

B

BİBERBİBLOBİFTEKBİRABLUZBRANDYBOYABOYUN BAGIBOZABÖREK 83BlJGDAYBlJLGlJRBlJZBUZDOLABI

CAMEKANCEZVECİGARA

C

69;77,27433620,177,241

- 31 -

CİGERCİHAZCIMBIZCÜZDAN

100494446106

ç

ÇAMAŞIRÇANTAÇAKIÇAKMAKÇARIK

D

180,183,203,401,43011319,302161,334,513156,519191166,247,406,447,539323

E39,77,175,224,425,509102199184293,451,520

ET 446ETEK 25,55,l Ol, 186,433

F

FARVA 180,183,430FENER 98FES 44,46,371

- 32 -

FINDIKFIRIN

GARD ROPGAZ LAMBASIGECELİKGERGEFGÖMLEKGÖZLÜKGRAMOFOGÜMÜŞGÜ ..

iP

iSTAKOZİŞKEMBE

377,46939721,181,235,2372226853,l413

G

H

20,265373,374289

I

79

i

366,460,461,46654,89,141,200,283116153,154,242,434,560

- 33 -

KAZANKEFENKEPÇE·KESERKIYAFET

MAKYAJMANGALMANTARMANTO

89,44285,353460

134

24,63, 77,166,179288401157189124,23620382,168,318,453205259

197,288,361177307116,340205,24648,189,427

91,426286

K

L

M

- 34 -

MASA 26423691

96

17441439

N

23426,433

o

39,111,160,313194179153,289

p

164,251,463,53855,78,186, 199,244,318,506,517123,136,244,247,52432152293158

PERDE

PEYNİRPIRASAPIRLANTA 419

- 35 -

PİŞAMA 1PİLAV

TAÇTAHİNTAKKETARAKTARHANATAS

83189

R

s

,530,536

109,4133950,124,529232158,52750

ş

152,156312198,203,308,51219,44,55,61,105,166,359,438,424375,426353,316,326

T

371,375

- ]6 -

TASMA 156266510

TRAMPETTURŞUTUZTÜL

Ü

V

VOTKA

y

YAG

553,509

z113

ZURNAZÜMRÜT 426

- 37 -

432,542

Hazırlayan ATİstanbul; İletişim 1,

- 38 -