Prof. Dr. Ayhan AYDIN

4. Baskı

YaşamaSanatı

Prof. Dr. Ayhan AYDIN

YAŞAMA SANATI

ISBN 978-605-4282-78-4

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazara aittir.

© 2013, Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,

kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt

ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları

satın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Aralık 20092. Baskı: Aralık 20103. Baskı: Aralık 20114. Baskı: Ocak 2013

Türkçe Redaksiyon: Rabia Türktan

Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Ayrıntı Matbaası

(Ankara-0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749

Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.net

iii

PROF. DR. AYHAN AYDIN

Hacettepe ve Ankara Üniversiteleri mezunu olan Aydın, önce İngilizce bölümünde öğrenim görmüş, daha sonra eğitim bilimleri alanında eğitimini sürdürmüştür. Doktora eğitiminden sonra bir süre Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde, part-time öğretim üyesi olarak çalışmıştır. 1993 yılından beri Dünya Bankası Eğitim Projeleri’ne danışmanlık yapan Ayhan Aydın, halen Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nde öğretim üyesidir. Aynı üniversitede Eğitim Bilimleri Bölüm Başkanlığı görevini sürdüren Aydın’ın çeşitli ulusal ve uluslararası dergilerde yayımlanmış 60’tan fazla makalesi bulunmaktadır. Ayrıca Anadolu ve Gazi Üniversitelerinde misafir öğretim üyesi olarak dersler veren Aydın, bazı yayın kuruluşlarında editörlük, eğitim dergilerinde hakemlik ve bilim kurulu üyeliği yapmaktadır. Aralarında Düşünce Tarihi ve İnsan Doğası, Yaşadığımız Dünya, İnsanca Var Olma Sanatı, Yaşamın ve Sevginin Anlamı, Sınıf Yönetimi, Eğitim Psikolojisi, Hayat Neden Güzeldir gibi kitapların yer aldığı yayınlanmış 9 kitabı bulunmaktadır. Kendini kısaca yaşamsever olarak tanımlayan Ayhan Aydın, Felsefe ve Psikolojiye ilgi duymakta ve bu alanda ürün vermektedir.

v

ÖNSÖZ

Bu kitap insan düşüncesinin ufuklarına doğru yapılan gi-zemli bir yolculuğun öyküsüdür. En eski mitolojik anlatılar-dan günümüz sanat ürünlerine dek yaşamı ve insanı konu alan onlarca başyapıttan damıtılmış bir sevda öyküsü… Buna insa-nın var olma sevdası da denebilir. Zor, acılı, keyifli, alaycı, içtenlikli, onurlu, korkusuz ve şiirsel bir dille anlatılmış bir öykü ya da şöyle diyelim: İnsana, var olma sanatını insanca anlatan bir insanlık manifestosu.

Bu kitabı okurken Yunus’un yanık sevdalı sesini duyacak-sınız, Prometheus’un yaktığı insanlık ateşiyle aydınlanacak, Apollon ile aşkın umarsız yalnızlığını duyumsayacak ve Ni-etzsche ile uçurumlara yuvarlanacaksınız. Sonra Miller’ın “Satıcının Ölümü” adlı ürünüyle gerçekte ölenin hepimizin içinde yaşayan Pazar karakteri olduğunu hissedecek, Tols-toy’un, Spinoza’nın, Sokrates’in onurlu yaşamları ve sevgi dolu sesleriyle ürperecek, Kafka ile soğuk, ayrıksı duygularla sarsılacak, Dostoyevski ile içinizdeki insanın avazı çıktığı ka-dar bağırdığını duyacaksınız. Sakın susturmayın içinizde ko-nuşan o gerçek insanın sesini. O size yeraltından, yani insanlı-ğın unutulduğu ve insanın “yurtsuz” olarak yaşadığı gerçek dünyadan söz edecek. Kendini arayan insanın en çocuksu, en bilgece, en dokunaklı sesidir onun sesi... Chaplin ile gülerken, Fellini ile kanınızın donduğunu hissedeceksiniz. Balzac sizi acı acı düşündürürken, Buddha o bilge bakışlarıyla size sessizliğin diliyle seslenecek.

Bütün bunlara hazırsanız (ki bu sözün anlamı insan olma gerçeği ile yüzleşmek istiyorsanız demektir) okuyun bu kitabı. Yoksa size ağır gelir, kalkamazsınız altından. Çünkü zor iştir insanca yaşamak ve var olmak. Sevgiyi yitirmiş, yaşamın gayya kuyusuna düşmüş, tüketim toplumunun tükenmiş insanlarına göre değildir bu kitap.

Özetle baştan aşağı insan olma sevdasını anlatmayı amaç-layan bu kitap, sizi bütün zamanlarda ve kültürlerde yeni bir

vi

kimlikle yolculuk yapmaya çağırıyor. Bugünü daha iyi anla-mak ve insanca yaşamak için felsefe, psikoloji, kamu yönetimi, antropoloji, sosyoloji gibi disiplinlerin prizmasından roman, şiir, deneme, hikâye, film, mitoloji vb. sanat ürünlerini, üstelik onlarcasını bir arada yeniden yaşamak ister misiniz? Dağların doruklarından, denizlerin derinliklerine düşmek ister misiniz? Kanatlanıp uçmak, yaşadığınız dünyayı örneğin bir de O. Wil-de’in Mutlu Prens’i gözüyle görmek ister misiniz? O arada içinizde bir yer kanarsa sakın bastırmayın. Bırakın kanasın, o insanı var eden tek şeyin, yüreğin yarasıdır. Kahkahalarla güleceğiniz bölümleri okurken de gülmemezlik etmeyin lüt-fen. Çünkü gülmek, ağlamak kadar doğal ve insani bir tepki-dir.

Bütün bunlar her şeyden büyük olan tek şey adına, sev-giyle yeniden aydınlanarak insanca var olmak içindir. Sizce yaşamak buna değmez mi? Bunun için de insanı o unutulmuş topraklarda aramak ve onun sevgi dolu özünü yeniden keş-fetmek zorundayız. Başka türlü yaşayamayız. Üstelik içinde yaşadığımız teknoloji faşizmi bizi her gün daha çok kirletiyor ve bu insanlık arayışını içinden çıkılmaz bir labirente dönüştü-rüyor. Evet tam şimdi, yarın değil hemen şimdi. Lütfen ayağa kalkın ve gücünüzün yettiği kadar direnin, avazınız çıktığı kadar bağırın. Đçinizdeki insanı konuşturun artık. Göreceksi-niz dağ pınarları gibi çağlayacak, çoğalacak, ışıldayacaksınız ve en azından kendinizi kurtaracaksınız ki bu kendimiz ve insanlık adına yapabileceğimiz en büyük iştir. Đçinizdeki çocu-ğun “Kral Çıplak” diye bağırdığı an yüreğiniz başka yürekler-de atmaya başlayacak, sesiniz başka seslere karışacaktır ve dünyada sevgi adına yaşayan insanların da hâlâ var olduğunu göreceksiniz.

Bu kadarını esirgemeyelim birbirimizden olur mu?

Sevgilerimle.

Ayhan AYDIN

Ocak 2013

vii

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ ...................................................................................... v Gerekli Bir Açıklama ................................................................. 1 Çalınan Çocukluk ....................................................................... 4 Kafese Kapatılan Adam............................................................. 9 Kafka’nın Karmaşık Dünyası................................................... 13 Karayılan Efsanesi .................................................................... 19 Yabancı...................................................................................... 21 Satıcının Ölümü........................................................................ 22 Çığlık Çığlığa Yaşayan Bir Adam ........................................... 26 Yeraltından Notlar ................................................................... 27 Yüce Yargıç .............................................................................. 31 Balzac’ın Tutkulu Kahramanları ............................................. 35 Bir Sevgi Adamı........................................................................ 40 Bir Doğu Masalı ....................................................................... 45 Bunalım Çağının Yazarı........................................................... 51 Varoluşçuluk Hümanizmadır .................................................. 58 İnsan İyi mi, Kötü mü?............................................................. 62 Sefiller ....................................................................................... 64 Bu Dünya Hâlâ Neden Güzel?................................................ 66 Bir Futbol Maçı ........................................................................ 67 Mutlu Prens............................................................................... 69 İnsanın Öyküsü ......................................................................... 74 Narsisizmin Mitolojik Öyküsü................................................. 76 Narsisizm, Çağımızın Hastalığı................................................ 78 Prometheus Efsanesi ................................................................ 85 İlk Günah .................................................................................. 87 Sokrates’in Trajik Ölümü ........................................................ 90 Spinoza’nın Onurlu Yalnızlığı ................................................. 92

viii

Mağara Mitosu.......................................................................... 96 Makineleşen Yaşam İçinde Sayısallaşan İnsan.................... 100 Deliler Gemisi......................................................................... 102 Barbarlar ................................................................................. 106 İnsanlar Neden Çalışıyor? ..................................................... 107 Ay Neyin Reklâmı! ................................................................. 109 Uygarlık Alarm Veriyor ......................................................... 114 İdeolojilerin Çöküşü ve Kendini Arayan İnsan ................... 116 Aşk Metalaşıyor mu?.............................................................. 121 Pazar Ekonomisi Neyi Pazarlıyor ve Neyle Besleniyor? ..... 124 Esenlik Arayışı ........................................................................ 128 Jamaika Rüzgârı ..................................................................... 134 İnsancıl Bir Öğreti .................................................................. 136 Buddha’nın Yaşamı ................................................................ 137 Buddha’nın Öğretisi ............................................................... 140 Yaşayan Budizm ..................................................................... 143 Gerçeği Görme Erdemi ......................................................... 150 Metropolis ............................................................................... 155 Modern Zamanlar .................................................................. 157 Gazap Üzümleri ..................................................................... 160 Bisiklet Hırsızları .................................................................... 162 Oyuncu .................................................................................... 164 Asi Gençlik.............................................................................. 166 Şahane Hayat .......................................................................... 168 Hiroşima Sevgilim .................................................................. 172 İtalya’da Yolculuk .................................................................. 174 Tatlı Hayat .............................................................................. 176 Sanatın İşlevi........................................................................... 179 Yaşadığımız Dünya ................................................................ 184

ix

Kökten Sınırlanmış Karakterler ............................................ 189 Felsefenin İşlevi ...................................................................... 192 İnsan Doğasına Olumlu Bir Bakış......................................... 193 Teknoloji Faşizmine Direnen Adam .................................... 196 İnsanı Arayan Adam .............................................................. 203 İnsan Yaşamın Öznesidir....................................................... 211 Rogers’ın Özgerçekleştirme Kuramı .................................... 217 Kendini Gerçekleştiren Adamın Özellikleri ........................ 222 Uçurumları Seven Adam ....................................................... 226 Mutlu Olmanın Yolu.............................................................. 231 Apollon.................................................................................... 233 Dionysos .................................................................................. 235 Yaşamın İki Yarısı: Apollon ve Dionysos ............................ 236 Zerdüşt ve Zerdüştçülük........................................................ 250 Böyle Buyurdu Zerdüşt.......................................................... 251 Son Söz .................................................................................... 260 AD DİZİNİ............................................................................. 261 KONU DİZİNİ....................................................................... 262

Yaşama Sanatı 1

GEREKLİ BİR AÇIKLAMA

İnsan olmak soru sormayı öğrenmektir, demiş bir düşünür. Bir başkası, felsefe yapmak soru sormaktır ama sorduğu soruya yanıt vermemektir, demiş. Doğrusu çoğu kez ne soru sormak ne de yanıt vermek kolaydır. Yine de insan olmak, üstelik insanca var olmak ve yaşamak isteyen kişiler, yaşamın anlamını sorgulamak zorundadırlar. Çünkü onlar düşünce yoluyla hayatı kavramak ve geliştirmek için yaşarlar. Bir bakıma hayatın anlamı da budur. Yalnız, hayat salt düşünce yoluyla kavranamaz; onun gizemli, örtülü, çocuksu, keyifli, kederli ve bilge bir dili vardır. Ona yürek dili de denir ve ne yazık ki, birçok insan bu dili ya hiç öğrenemez ya da yeterince öğrenemediği için bir süre sonra tümüyle unutmayı seçer. Duygularını saklamayı, olgun insan olmanın bir göstergesi olarak algılayan bu tür kişilere göre her şeyin akılcı bir çözümü vardır. Oysa aklın ve akılcı çözümlerin açık ve anlaşılabilir bir tanımı yoktur. Ayrıca buna gerek de yoktur. Çünkü duygular ve düşünceler, bazılarının sandığı gibi birbirine karşıt iki ayrı eğilim değil, tek ve bölünmez bir bütünün iki ayrı yüzüdür. Tıpkı bir dağın iki ayrı yamacı gibi... İnsanı anlamak ise, dağın iki ayrı yamacını aynı anda görebilmek demektir.

Bunun için kişinin kendi iç evreninde uzun bir yolculuğa çıkması gerekir. Ne var ki, bazı yollar insanı hiçbir yere götürmez. Bu yollar çoğunluğun kullandığı o çok bilinen yollardır. Bu çok bilinen yollarda “yolculuklara” çıkanlar, bakarlar ama göremezler, duyarlar ama işitemezler. Çünkü yolcular da, onları sözüm ona yolculuklara çıkaran gezginler

Yaşama Sanatı 2

de, gerçeği algılama yeteneğini yitirmiş korkak ve zavallı insanlardır. Eflatun’un gölgeler dünyası dediği sahte bir dünyaları vardır onların. Sadece onurlu, yürekli ve duyarlı insanlar kendi iç evrenlerinde gerçek bir yolculuğa çıkarlar ve bu yolla hem kendilerini hem de yaşadıkları dünyayı sürekli olarak geliştirirler. İşte bu kitap böyle bir iç yolculuğa çıkmak isteyen insanlar için yazılmıştır. Bu yolculuğun her aşamasında insan kendini, yaşamı ve dünyanın düzenini cesaretle sorgularken, önünde yeni yolların açıldığına tanık olur. Bu yollarda yürürken, bir yandan da içinden geri dönmek ve kabuğuna çekilmek için dayanılmaz bir korku duyar. Bir yandan da insan olmanın sınırsız güzelliğini duyumsayarak özgürleşir. Bütün bunlara hazırsanız başlayalım!