Wyspa spokojnych rodziców jak wspierać swoje dziecko w ... · Kryzys a relacja rodzic dziecko:...
Transcript of Wyspa spokojnych rodziców jak wspierać swoje dziecko w ... · Kryzys a relacja rodzic dziecko:...
"Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Agata Milik
Warszawa, 24-10-2016
Wyspa Spokojnych Rodziców
Wyspa Spokojnych Rodziców - "Wyspa spokojnych rodziców" -jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Wyspa Spokojnych Rodziców - "Wyspa spokojnych rodziców" -jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Projekt „Wyspa Spokojnych Rodziców”:
• Pilotażowy projekt Polpharmy przy współpracy z Fundacją DajemyDzieciom Siłę;
• Okres: 01.11.2016 – 30.11.2017;
• Dwa szpitale – Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie i Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Szpitala Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego;
• Dyżury psychologa i wolontariuszy na oddziałach klinicznych;
• Wsparcie dzieci i rodziców dzieci przewlekle chorych, przebywającychna oddziałach klinicznych oraz personelu medycznego;
Wyspa Spokojnych Rodziców - "Wyspa spokojnych rodziców" -jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Przewlekłe choroby i hospitalizacja dzieci:
• Mają wpływ na całościowe funkcjonowanie rodziny;
• Wywołują stres, frustracje potrzeb, zmieniają obowiązki, reorganizują zadania i funkcjonowanie rodziny. Mogą zmieniać ustaloną strukturę rodziny i wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi członkami;
• Adaptacja rodziny do trudnej czy kryzysowej sytuacji zależy też od funkcjonowania rodziny w okresie przedchorobowym;
• Rodziny dobrze zintegrowane i zorganizowane, z silną więzią, szybciej potrafią dostosować się do nowych, niekorzystnych sytuacji (Kędziora, 2007).
Wyspa Spokojnych Rodziców - "Wyspa spokojnych rodziców" -jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Kryzys z perspektywy dziecka:
• Reakcja dziecka na sytuację kryzysową zależy od jego wieku i stopniaświadomości;
• Młodsze dzieci częściej odczuwają bezradność i osamotnienie, lęk,oczekiwanie wsparcie i zaangażowania ze strony rodzica;
• Starsze dzieci odczuwają niepokój, poczucie zagubienia, potrzebępomocy i włączenia się w rozwiązanie sytuacji kryzysowej w rodzinie;
• Zróżnicowana reakcja na traumę u dzieci wynika z ich indywidualnegosposobu rozumienia traumy, odnoszenia jej do siebie, wsparcia członkówrodziny i innych osób, radzenia sobie z objawami stresu i integrowaniuich z szerszym obrazem Ja;
• Młodsze dzieci wydają się bardziej zależne od reakcji rodziców natraumatyczne zdarzenia niż starsze dzieci (Cohen, Mannarino, Deblinger,2001);
• Jeśli rodzice dobrze sobie radzą u większości młodszych dzieci nierozwijają się poważne czy długotrwałe objawy pourazowe (Laor, Wolmer,Cohen, 2011);
Wyspa Spokojnych Rodziców - "Wyspa spokojnych rodziców" -jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Kryzys a relacja rodzic dziecko:
• Zagrożenie rozmycia granic, który w skrajnej postaci może prowadzić doodwrócenia ról – dorosły czyni z dziecka swojego powiernika przeżywania;Parentyfikacja, dziecko nie otrzymuje wsparcia i ukojenia własnychniepokojów i jest obciążane bezradnością rodzica;
• Może wystąpić ambiwalentna postawa wobec dzieci – miłość do dziecimoże być źródłem radości i satysfakcji, ale konieczność wykonywania funkcjirodzicielskich często odczuwana jest, w obliczu kryzysu, jako nadmiernieobciążające;
• Dziecko może widzieć rodzica jako nieosiągalnego, w momencie kiedypowstają problemy w komunikacji, co powoduje u dziecka zachowanaobronne, lęk, złość;
• Może zanikać umiejętność rodzica podążania za potrzebami dzieckawyrażanymi wprost i pośrednio;
• Na ile rodzic jest w stanie przyjąć, że dziecko może go odbierać inaczej niżjemu samemu się wydaje? (Józefik i Iniewicz, 2008).
Teoria Przywiązania
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" -jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Definicje:
• Twórca John Bowlby, brytyjski lekarz i psychoanalityk, twórca koncepcjiprzywiązania w latach 30tych ubiegłego stulecia;
• Przywiązanie to system reakcji wrodzonych, który ma podstawoweznaczenie dla rozwoju dziecka. Zapewnia ustalenie więzi, odgrywapodstawową w utrzymaniu równowagi emocjonalnej;
• Przywiązanie odpowiada za tworzenie się specyficznej więziuczuciowej jednego osobnika z drugim, oparta na dwustronnejaktywności;
• Dziecko pozbawionej bliskiej emocjonalnej więzi z matką możeprzejawiać zaburzenia funkcjonowania w sferze emocjonalnej,poznawczej, społecznej;
• Przywiązanie bezpieczne, ambiwalentno-lękowe, unikająco-lękowe,zdezorganizowane (Józefik i Iniewicz, 2008).
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Więzi a mózg:
• Jakość przywiązania wiąże się z rozwojem i sprawnością połączeńmózgowych – doświadczanie adekwatnej opieki i stymulacjirozwojowej powoduje rozwój mózgu we wczesnym dzieciństwie;
• Jakość i wzory przywiązania powtarzają się w kolejnych pokoleniach(międzypokoleniowy przekaz adaptacyjnych i dezadaptacyjnych stylówrodzicielstwa), (Józefik i Iniewicz, 2008);
• Badania na pograniczu neuronauk i psychologii – badania Sullivan izespołu – Obecność szczurzej matki neutralizuje efekt negatywnego,traumatycznego warunkowania młodych szczurów (Moriceau iSullivan, 2006);
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Związek stylów przywiązania z rozwojem psychopatologii:
• Badania wskazują związek nieprzystosowawczych wzorcówrodzicielstwa i zaburzeń przywiązania z rozwojem zaburzeń u dzieci;
• W każdym wieku możliwa jest modyfikacja rodzaju przywiązania dziękiaktualnej jakości opieki;
• Szersze aspekty kontekstu, w którym żyje dziecko (np. stres lub relacjepozarodzinne itd.) mają możliwość modyfikacji stylów przywiązania;
• Ryzyko psychopatologii rośnie wraz z długością trwania i kumulacjąniekorzystnych czynników;
• Bardzo ważnym aspektem jest wsparcie w przeżywanej traumatycznejsytuacji (Józefik i Iniewicz, 2008).
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Odzwierciedlanie:
• Opiekun i dziecko – aktywni uczestnicy wzajemnej komunikacji odnajmłodszych lat;
• Matka przez swoje swoje reakcje na zachowanie dziecka jest w staniemodulować jego stany emocjonalne i sprawiać aby były one bardziejznośne, zrozumiałe i łatwiejsze do przeżycia;
• Matka często naśladuje mimikę dziecka, opisuje lub też mimiczno-wokalniewyraża emocje, które dziecko według niej przeżywa – odzwierciedla jegoemocje;
• Żeby dochodziło do odzwierciedlenia, matka musi posiadać umiejętnościmentalizacji (refleksyjnego rozumienia) i być gotowa na współuczestniczeniew tym procesie;
• Dziecko uczy się, że to, co przeżywa, jego wszelkie procesy wewnętrzne sąmożliwe do opisania, zrozumienia i przeżycia, buduje wewnętrznereprezentacje, dzięki którym będzie rozumiał przeżycia i zachowania swoje iinnych (Fonagy, 2001).
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Mentalizacja:
• Zwracanie uwagi na stany umysłu własne i innych w połączeniu zdomniemaną lub jawną świadomością, że są one reprezentacjamirzeczywistości, konstruowanymi z jednego z wielu możliwych punktówwidzenia;
• Zwracanie uwagi na stany psychiczne – utrzymywanie obrazu umysłuw umyśle;
• Jest nieodłącznym aspektem świadomości siebie, odgrywa zasadnicząrolę w procesie samoregulacji np. w radzeniu sobie z silnymiemocjami;
• Pomaga budować zdrowe relacje z innymi – klucz do tworzenia iutrzymywania ufnych relacji przywiązania;
• Przykłady błędnej mentalizacji – niezwracanie uwagi na stany innychludzi lub mentalizowanie zniekształcone np. przez własne projekcje -historia ze stetoskopem (Allen, Fonagy i Bateman, 2014).
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Mentalizacja a trauma:
• Niementalizowanie w relacji z dzieckiem, buduje styl przywiązania,który nie daje poczucia bezpieczeństwa, bezpiecznej bazy dziecku iupośledza zdolność mentalizowania samego dziecka;
• Trauma rodzi przykre emocje i równocześnie utrudnia wypracowaniekompetencji potrzebnych do regulacji afektu;
• Ucieczka ze świata umysłu w akcie samoobrony osłabia zdolność dorefleksji np. świadomość umysłu sprawcy przemocy dla dziecka;
• Matki, które potrafią poddać otwartej refleksji swój afekt w trudnychsytuacjach, są lepiej przygotowane do radzenia sobie z wrażliwościądziecka;
• Podczas doświadczania pobudzenia emocjonalnego lub stresu,zdolność mentalizacji obniża się (Allen, Fonagy i Bateman, 2014).
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Jak wspierać mentalizowanie?
• Postawa ciekawości, niewiedzy, dociekliwości;
• Zapewnienie klientowi poczucia „bezpiecznej bazy”;
• Stosowny poziom zaangażowania emocjonalnego psychologa;
• Angażowanie się w proces odzwierciedlenia;
• Formułowanie prostych interwencji;
• Utrzymywanie równowagi między angażowaniem klienta w badanie stanówumysłu innych ludzi i badanie jego własnych stanów;
• Zachęcanie klienta by spoglądał na własne interakcje z różnych perspektyw;
• Uznawanie wartości przeżyć klienta i proponowanie odmiennych punktówwidzenia;
• Podważanie trafności nieuzasadnionych założeń klienta co do naszychpostaw, uczuć i przekonań;
• Ujawniać swoje myśli aby klient mógł korygować nasz zniekształcony ogląd(Allen, Fonagy i Bateman, 2014).
Bezpieczna BazaBezpieczna Przystań
Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Krąg ufności (Cooper, Hoffman, Marvin, Powell):
Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Krąg ufności:
• Regularne zmiany u dzieci pomiędzy potrzebą bezpiecznej bazy ibezpiecznej przystani;
• Rodzic ma prezentować cechy bycia większym, silniejszym,mądrzejszym i dobrym;
• Dewiza Kręgu Ufności: „Ilekroć to możliwe, to podążaj za potrzebądziecka. Ilekroć to konieczne, przejmuj kontrolę”;
• Funkcjonowanie refleksyjne = mentalizacja;
• Odzwierciedlanie, dostrojenie zamiast niedostrojenia i muzyki grozy(shark music);
• Kręgi ograniczonej ufności – ograniczone części kręgu wpływają nafunkcjonowania całość kręgu (Powell, Cooper, Hoffman, Marvin, 2015).
Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Przywiązanie Unikające:
Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Przywiązanie Ambiwalentne:
Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Przywiązanie Zdezorganizowane:
Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Strach w Kręgach Ufności:
• Dzieci w relacji bezpiecznej boją się niebezpieczeństwa;
• Dzieci w relacji unikającej boją się bliskości;
• Dzieci w relacji ambiwalentnej boją się separacji;
• Dzieci w relacji zdezorganizowanej boją się opiekuna (Powell, Cooper,Hoffman, Marvin, 2015).
Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Jak wspierać i pomagać?
• Akceptacja i uszanowaniedobrych intencji rodziców i ich zasobów;
• Psychoedukacja,zapewnienie mapy działania;
• Zwiększanie umiejętności obserwacji i wyciągania wniosków;
• Zaangażowanie wrefleksyjny dialog (Powell, Cooper, Hoffman, Marvin, 2015).
Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Wystarczająco dobry rodzic:
Wystarczająco dobra matka – matka, która na początku życia dziecka
dostosowuje się do jego potrzeb, przejmuje na siebie jego silne emocje i
koi dziecko, a w toku rozwoju pozwala na poszerzanie autonomii,
adekwatnie do wieku dziecka;
W poszerzaniu autonomii podstawową rolę odgrywa tzw. potencjalna
przestrzeń jaka istnieje pomiędzy dzieckiem a matką. W przestrzeni tej obie
strony prowadzą dialog i kształtują doświadczenia za pomocą zabaw. Są to
zwykle proste, codzienne czynności;
Termin wystarczająco dobra odnosi się do tego, że matka nie musi być
„idealnym rodzicem” (gdyż idealni rodzice nie istnieją), lecz jedynie w
sposób wystarczająco dobry spełniać swą matczyną funkcję (Winnicott,
2010).
Literatura
Literatura - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Literatura - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach
Bibliografia:
• Allen J. G., Fonagy P., Bateman A. W. (2014). Mentalizowanie w praktyce klinicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Cohen J. A., Mannarino A. P., Deblinger E. (2011). Terapia traumy i traumatycznej żałoby u dzieci i młodzieży. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Fonagy P. (2001). Attachment theory and psychoanalysis. New York: Other Press.
• Goldenberg H., Goldenberg I. (2006). Terapia Rodzin. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Józefik B., Iniewicz G. (red.). (2008). Koncepcja przywiązania. Od teorii do praktyki klinicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kędziora S. (2007). Wpływ przewlekłej choroby dziecka na funkcjonowanie rodziny. Nauczyciel i Szkoła, 3-4, 57 – 66.
• Kubacka-Jasiecka D. (2010). Interwencja Kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ekonomiczne i Profesjonalne.
• Laor N., Wolmer L., Cohen D. J. (2001). Mothers’ functioning and children’s symptoms five years after a SCUD missile attack. American Journal of Psychiatry, 158, 1020-1026.
• Moriceau S., Sullivan R. M. (2006). Maternal presence serves as a switch between learning fear and attraction in infancy. Nat. Neurosci, 9(8), 1004-1006.
• Powell B., Cooper G., Hoffman K., Marvin B. (2015). Krąg Ufności. Interwencja wzmacniająca przywiązanie we wczesnych relacjach rodzic – dziecko. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Winnicott D. W. (2010). Dom jest punktem wyjścia. Eseje Psychoanalityczne. Gdańsk: Wydawnictwo Imago.
Dziękuję.