Wymiana i Dar Jako Antropologiczne Ikony
-
Upload
agata-stanisz -
Category
Documents
-
view
464 -
download
4
Transcript of Wymiana i Dar Jako Antropologiczne Ikony
WYMIANA I DAR JAKO ANTROPOLOGICZNE IKONY
dr Agata Stanisz. Antropologia rzeczy, zajęcia nr 12_18.12.2012
Dar jako ikona antropologiczna- tworzenie i podtrzymywanie więzi społecznych
-kontekst zachowań zrytualizowanych
• Koncepcja M. Maussa, zwłaszcza jego ujęcie kula
• np. Alfred Gell: istnienie fundamentalnej tożsamości człowieka oraz tego, co posiada
• maoryski duch rzeczy (hau): rzecz podarowana posiada duszę, która jest syntezą cech osoby obdarowującej; jest elementem zasady wzajemności, która utrzymuje więzi społeczne;
Alfred Gell (1945-1997)
• Brytyjski antropolog społeczny (uczeń Edmunda Leacha , Raymonda Firtha)
• Pola badawcze: sztuka, język, symbolizm, rytuały
• Teren: Melanezja, Indie• Książki: The Anthropology
of Time: Cultural Constructions of Temporal Maps and Images (1992), Art and Agency: An Anthropological Theory (1998)
dar nie jest zwykłą rzeczą
Jean Baudrillard: • kiedy rzecz staje się darem traci swoją
wartość użytkową i wymienną;• nie ważne co: najistotniejsza jest relacja
tworzona w momencie wręczania daru;
Jean Baudrillard (1929-2007)• francuski socjolog i filozof kultury.• inicjator nurtu postmodernistycznego
w teorii społecznej, krytyk globalizacji, współczesnego społeczeństwa i kultury.
• zainteresowany społeczeństwem postindustrialnym i kulturowymi skutkami rozwoju technik rzeczywistości wirtualnej,
• autor teorii symulakrów• Książki: Społeczeństwo
konsumpcyjne(2006), Wymiana symboliczna i śmierć (2007), Symulakry i symulacja (2005), Spisek sztuki (2006).
dar nie jest egzotyczny
Jerzy Kmita: • związki pomiędzy ludźmi ,jakie wytwarza dar są
synkretycznie symboliczne; • sens przekazywania i odwzajemniania daru jest
nie tylko praktyczny, wymienno-ekonomiczny, ale i magiczno-symboliczny.
• egzotyka daru jest antropologiczną hipostazją, bo jest on więziotwórczym elementem w każdym społeczeństwie.
Jerzy Kmita (1931 -2012)• polski filozof i teoretyk kultury• Był dyrektorem Instytutu
Filozofii UAM (1969-1977), Kierownikiem Zakładu Logiki i Metodologii Instytutu Filozofii, Dyrektorem Instytutu Kulturoznawstwa UAM (1978-1993) oraz Kierownikiem Zakładu Historii i Metodologii Nauk o Kulturze.
• Współtworzył poznańską szkołę metodologiczną i kulturoznawczą.
dar – prezent
Eric Rothenbuhler:
• Np. Kwestie prezentów świątecznych• wszystko opiera się na wzorach, choć nie
potrafimy ich jasno sformułować.• zasady te nakładają się na strukturę
pokrewieństwa i stosunków społecznych.
Eric Walter Rothenbuhler• amerykański antropolog
kultury, profesor Texas A&M University.
• zajmuje się teoriami komunikacji medialnej, przemysłem medialnym, muzyką popularną i teorią komunikacji.
• Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003.
dar w kontekście miłości
Russel Belk:• zwykła wymiana dóbr (zasadza się na
wartości wymiennej) • wymiana społeczna (zasada wzajemności)• wskazuje na model wymiany z porządku
„romantycznej miłości”• samoobdarowywanie się
Russel Belk• Amerykański profesor
marketingu• Pracuje w School of Businnes
w• Pola badawcze: reklama i
promocja, branding, zachowania konsumenckie, teoria kultury konsumpcyjnej, globalizm, systemy rynkowe, badania marketingowe, metody jakościowe
• publikacje
dary osobliwe
Aafke Komter: • dary upokarzające• dary podkreślające władzę obdarowującego
nad obdarowywanym • dary te wprowadzają w relacje między ludźmi
coś innego niż więź, która jest pozytywnie warościowana
Aafke Komter• Profesor socjologii pracująca
w Department of Sociology of the Erasmus University Rotterdam
• 2000-2012: dyrektor Department of Social Science at University College w Utrechcie
• Zajmuje się m.in. Wzajemnością w kontekście solidarności, życia rodzinnego
• publikacje
rytuały posługiwania się rzeczami
Grant McCracken: • Typologia rytuałów, która oddaje przypadki
posługiwania się rzeczami: rytuałów posiadania i wymiany rzeczy oraz rytuałów pozbawiania się rzeczy.
• Są to rytuały odnoszące się do rzeczy ujednostkowionych w koncepcji I. Kopytoffa.
Rytuały posiadania:
• dbałość o posiadane rzeczy• branie rzeczy w posiadanie• posługiwanie się rzeczami jako znakami
zróżnicowania• włączanie rzeczy w konteksty przeszłości
proces transferu znaczenia ze świata własnego posiadacza do nowo nabytej rzeczy; ludzie tworzą w ten sposób własny
świat rzeczy, który oddaje ich własne doświadczenie oraz koncepcję siebie samych oraz otoczenia
Rytuały wymiany:
• dar właściwy• przemieszczanie się rzeczy pomiędzy
jednostkami w szczególnych i odświętnych okolicznościach, co również oznacza przemieszczanie się własności i znaczeń
Rytuały pozbawiania się rzeczy:
• dotyczą dwóch przypadków: - nabywanie rzeczy, której pozbywa się ktoś
inny-pozbywanie się rzeczy własnej• w obu przypadkach ujawnia się
przeświadczenie, że znaczenia rzeczy można przemieszczać i wymazywać, mieszać czy tracić.
Grant McCracken• amerykański antropolog• Członek Convergence Culture
Consortium at Massachusetts Institute of Technology
• Książki: Culture and Consumption (1988), Big Hair (1996), Culture and Consumption II (2005), Flock and Flow (2006), Transformations: identity construction in contemporary culture (2008), Chief Culture Officer (2009), Culturematic (2012)
populus classicus
Trobriandczycy
• ponad 80 rodzajów wymiany, które określane są różnymi słowami (urigubu, kula, gimwali etc.)
• wymieniają różnego rodzaju dobra (jamas, naramiennniki, naszyjniki, gotowane jedzenie etc.)
• zaangażowani są w nie różni ludzie (urigubu – jamas, który jest przekazywane przy mężczyznę mężom jego sióstr)
• kula: wymiana wykraczająca poza społeczność; nazwa ta odnosi się do rodzaju dóbr, które są odpowiednie w tek wymianie
• czas dokonywania poszczególnych rodzajów wymian był różny, podobnie jak różny był czas odwzajemnienia (gimwali i natychmiast; kula – co 6 miesięcy)
• rodzaj odwzajemnianego dobra także był różny
Trobriandczycy vs my• nie mamy różnych pojęć na określenie różnych
rodzajów prezentów• posiadamy różne oczekiwania związane z
odwzajemnieniem i • pewne prezenty są odpowiednie lub nieodpowiednie• czynimy różnicę pomiędzy prezentami, donacjami,
rachunkami i podatkami. • potępiamy łapówki, uznajemy je za nielegalne. • uważamy, że pewne relacje wykluczają pewne
rodzaje wymiany. • nie wierzymy w czysty altruizm i potępiamy
skąpstwo.
zasada wzajemności
Norma postępowania, która zakłada obustronność świadczeń pomiędzy jednostkami lub grupami.
Zakłada:• niestosowność odrzucenia ofiarowywanej rzeczy lub usługi
(lub wprost odrzuca taką możliwość)• tym, co podlega wymianie są: rzeczy materialne, korzyści
ekonomiczne, usługi, przekazy ceremonialne i symboliczne, reakcje emocjonalne, postawy podporządkowania
• obowiązek odwzajemnienia nie musi być natychmiastowy • odwzajemniana rzecz nie musi być identyczna• dążenie obu stron do równowagi podtrzymuje relację
społeczną
Emile Durkheim (1893):
uznał odwzajemnienie daru za główny warunek równowagi społecznej, a wymianę za podstawę organizacji społeczeństw opartych na solidarności organicznej
Marcel Mauss (1923/24): • wprowadził pojęcie
wzajemności i okreslił ją jako zasadę leżącą u podstaw pierwotnej wymiany dóbr i usług
• obowiązek odwzajemnienia wieńczy dwa inne: obowiązek dawania i obowiązek przyjmowania
• mechanizm integracji społecznej
• obejmuje wszelkie wartości społeczne (nie tylko ekonomiczne ale także symboliczne)
Bronisław Malinowski (1926):
spopularyzował pojęcie wzajemności i uznał ją za podstawę ekwilibrum społecznego a jej wycofanie za rodzaj sankcji społecznej
Claude Levi-Strauss (1949, 1964):
przyjął zasadę wzajemności za podstawę swojej teorii pokrewieństwa zakładając równoważność świadczeń pomiędzy spowinowaconymi grupami krewniaczymi (wymiana kobiet);
Marshal Sahlins (1965):
przeprowadził typologizację aktów wzajemności
• wzajemność uogólniona• bilansowana• negatywna
+++Antropologia ekonomiczna posługuje się terminem wzajemność jako nazwą jednego z trzech podstawowych sposobów podziału dóbr materialnych. • dawanie darów i ich
odwzajemnianie• redystrybucja • wymiana rynkowa
kryteria stosowane w aktach wzajemności:
• kryterium czasu• kryterium rodzaju daru• kryterium tożsamości partnera• kryterium motywacji
• Dawanie dostarcza prestiżu, dlatego często towarzyszą mu ceremoniały, ostentacja i pokaz samego daru. Dawca daru lub usługi szczególnej wartości nabywa prawa do odpowiednio wysokiego statusu wobec biorcy
kula
Cykliczna okrężna wymiana przedmiotów, które posiadają znaczenie symboliczno-obrzędowe.
• Trzy rodzaje kula:- kula połączone z podróżą zamorską łączące dwa różne terytoria- kula obejmujące dwie sąsiadujące ze sobą społecznością - kula dokonywane w obrębie tej samej społeczności
aspekt gospodarczy, integruje społeczność i jej działania, jest wyznacznikiem społecznego prestiżu, sprzyja doskonaleniu techniki łodzi i nawigacji, organizacji prac zespołowych, pozwala na przełamywanie barier międzygrupowych.
potlacz
• Obrzędowa forma wymiany dóbr i osiągania prestiżu społecznego przez jednostki i grupy, która charakteryzuje się demonstracyjnym i rywalizacyjnym obdarowywaniem się lub nawet niszczeniem dóbr.
• Termin pochodzi z języka Indian Chinook z Kolumbii Brytyjskiej. Oznacza karmić i spożywać, choć wg F. Boasa ma podwójne znaczenie: dar i pożywienie. Wielu badaczy ogranicza zasięg występowania potlaczu do Ameryki Pn, ale jej przykłady odnaleziono także u Eskimosów, Malanezji i Papui.
maussowski potlacz
• Rodzaj szerszej kategorii systemu świadczeń całościowych o typie agonistycznym
• uczestniczą w nich nie jednostki, ale zawsze całe zbiorowości
• przedmiotem wymiany nie są wyłącznie dobra i bogactwa, lecz także kobiety, usługi, obrzędy, festyny, święta, dobra duchowe.
• ma znaczenie religijne, prawne, ekonomiczne, estetyczne.
• obowiązki dawania, przyjmowania i odwzajemniania
• implikuje pojęcia kredytu (odwzajemnienie następuje po jakimś czasie) oraz honoru (konsumpcja, niszczenie i dawanie jest miernikiem godności i prestiżu)
• zasada rywalizacji i antagonizmu
Wykład bazuje na:
J. Barański, Świat rzeczy: zarys antropologiczny. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2007, s. 251-259.
J. Davis. An Anthropologis’t view of exchange. „Social Anthropology” 1996, t. 4, nr 3. s. 213-226.