WYMAGANIA TECHNICZNE DLA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH

NISKIEGO NAPIĘCIA W BUDYNKACH

WYMAGANIA TECHNICZNE DLA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH

NISKIEGO NAPIĘCIA W BUDYNKACH

mgr inż. Andrzej Boczkowski

Wydawnictwo

Warszawa 2008

Recenzenci:mgr inż. Julian Wiatr – Wojskowe Biuro Studiów Projektów Budowlanych i Lotniskowych

w Warszawieinż. Jarosław Klukojć – ENEA Operator Sp. z o.o., Rejon Energetyczny Września

Kierownik projektuMichał Grodzki

Redakcja technicznaAgencja Reklamowa Medium

KorektaMonika Mucha

Wszelkie prawa zastrzeżone© Copyright by Dom Wydawniczy MEDIUM© Copyright by Andrzej Boczkowski

ISBN 978-83-926815-0-2

Wydawca i rozpowszechnianieDom Wydawniczy MEDIUM04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18

Sprzedaż: Księgarnia wysyłkowawww.ksiegarniatechniczna.com.pl

Skład i łamanieAgencja Reklamowa Mediumwww.agencjamedium.pl

Warszawa 2008, Wydanie I

Książka wydana pod patronatem miesięcznika „elektro.info”

5

SPIS TREŚCI

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1. Układy sieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2. Połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe (miejscowe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

3. Uziomy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

4. Zasady ochrony przeciwporażeniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

4.1. Rodzaje ochron przeciwporażeniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234.1.1. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244.1.2. Ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona przy uszkodzeniu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244.1.3. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254.1.4. Ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona przy uszkodzeniu)

przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.2. Warunki stosowania urządzeń elektrycznych, w tym opraw oświetleniowych o określonych klasach

ochronności, zapewniające ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334.3. Urządzenia ochronne różnicowoprądowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334.4. Instalacje elektryczne w warunkach zwiększonego zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym. . . . . . . . . . . 38

4.4.1. Pomieszczenia wyposażone w wannę lub/i basen natryskowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384.4.2. Baseny pływackie i inne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414.4.3. Tereny budowy i rozbiórki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444.4.4. Gospodarstwa rolnicze i ogrodnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504.4.5. Przestrzenie ograniczone powierzchniami przewodzącymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514.4.6. Urządzenia przetwarzania danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514.4.7. Kempingi i pojazdy wypoczynkowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524.4.8. Pomieszczenia i kabiny zawierające ogrzewacze sauny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544.4.9. Instalacje oświetleniowe o bardzo niskim napięciu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554.4.10. Instalacje oświetlenia zewnętrznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564.4.11. Wystawy, pokazy i stoiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

5. Zasady ochrony przed prądem przetężeniowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

5.1. Zabezpieczenia przeciążeniowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595.2. Zabezpieczenia zwarciowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 605.3. Zabezpieczenia przeciążeniowo-zwarciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615.4. Zabezpieczenia przewodów fazowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625.5. Zabezpieczenie przewodu neutralnego N w układzie sieci TT i TN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625.6. Rozłączanie i załączanie przewodu neutralnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625.7. Selektywność (wybiórczość) zabezpieczeń. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

5.7.1. Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu bezpieczników topikowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 625.7.2. Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu bezpiecznika topikowego z wyłącznikiem

nadprądowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645.7.3. Selektywność działania przy kaskadowym połączeniu dwóch wyłączników nadprądowych . . . . . . . . . . 67

6

6. Zasady ochrony przeciwprzepięciowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

7. Zasady ochrony przed skutkami doziemień w sieciach wysokiego napięcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

7.1. Stacja transformatorowa z bardzo dobrze uziemionymi częściami przewodzącymi dostępnymi . . . . . . . . . . . . . 777.2. Systemy uziemień w sieci niskiego napięcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

8. Zasady ochrony przed skutkami oddziaływania cieplnego wywołanego przez instalacje i urządzenia elektryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

8.1. Ochrona przeciwpożarowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 818.2. Ochrona przed poparzeniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 828.3. Ochrona przed przegrzaniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

9. Systemy i rozwiązania instalacji elektrycznych w budynkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

9.1. Systemy instalacji elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 859.2. Prowadzenie instalacji elektrycznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 869.3. Przyłączanie urządzeń elektrycznych do instalacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 869.4. Połączenia przewodów elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 879.5. Oznaczanie żył kabli i przewodów kolorami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 889.6. Instalacje elektryczne prowadzone w podłożu i na podłożu palnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

9.6.1. Prowadzenie instalacji elektrycznych wewnątrz ścian i przegród budowlanych w przestrzeni pomiędzy płytami okładzinowymi, a także w przestrzeni pomiędzy stropem a sufitem podwieszanym (sprzęt i osprzęt instalacyjny w wykonaniu podtynkowym) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

9.6.2. Prowadzenie instalacji elektrycznych po wierzchu ścian i przegród budowlanych (sprzęt i osprzęt instalacyjny w wykonaniu natynkowym, obudowany z każdej strony) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

9.6.3. Prowadzenie instalacji elektrycznych w meblach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 919.7. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 919.8. Oświetlenie awaryjne zapasowe i ewakuacyjne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

10. Instalacje elektryczne w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

10.1. Przyłączanie instalacji elektrycznej do sieci elektroenergetycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9510.2 Przewody i sposoby ich prowadzenia w wewnętrznych liniach zasilających. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9610.3. Instalacje zasilające odbiory administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9810.4. Obwody odbiorcze instalacji elektrycznych w mieszkaniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9810.5. Instalacje telekomunikacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10010.6. Ochrona przeciwporażeniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10010.7. Zasady wyznaczania mocy zapotrzebowanej dla mieszkań i budynków mieszkalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10110.8. Kompensacja mocy biernej indukcyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10210.9. Modernizacja instalacji elektrycznych w budynku mieszkalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

11. Użytkowanie instalacji elektrycznych i piorunochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

11.1. Pomiar ciągłości przewodów ochronnych, w tym głównych i dodatkowych (miejscowych) połączeń wyrównawczych oraz pomiar rezystancji przewodów ochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

11.2. Pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11211.3. Pomiary rezystancji izolacji w poszczególnych rodzajach obwodów oraz w kablach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

11.3.1. Pomiary rezystancji izolacji kabli o napięciu do 1 kV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11311.3.2. Badanie oddzielenia od siebie obwodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

11.4. Pomiar rezystancji izolacji podłóg i ścian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11511.5. Pomiar rezystancji uziomu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11511.6. Sprawdzenie skuteczności ochrony przed dotykiem pośrednim (ochrony przy uszkodzeniu)

przez samoczynne wyłączenie zasilania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11611.6.1. Układ sieci TN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11611.6.2. Układ sieci TT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11811.6.3. Układ sieci IT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

7

11.7. Sprawdzanie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11911.8. Wzory protokółów z przeprowadzonych badań instalacji elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

11.8.1. Protokół badań odbiorczych instalacji elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12111.8.2. Tablica I. Badania odbiorcze, oględziny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12211.8.3. Tablica II. Badania odbiorcze, pomiary i próby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12311.8.4. Wzory protokółów z pomiarów w instalacjach elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

11.9. Badania techniczne i pomiary kontrolne urządzenia piorunochronnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

Dodatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Dodatek 1. – Silniki elektryczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139Dodatek 2. – Zespoły prądotwórcze oraz zasilacze UPS w układach zasilania awaryjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152Dodatek 3. – Ochrona odgromowa budynków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

mgr inż. Andrzej Boczkowski – absolwent Wydziału Elektrycznego Po-litechniki Warszawskiej. Pracę zawodową rozpoczął w 1956 r. w Biurze Pro-jektów Budownictwa Komunalnego w Warszawie. Następnie, począwszy od 1958 r., pracował w jednostkach Organizacji „Elektromontaż”, to jest w Przed-siębiorstwie „Elektromontaż” i w Zjednoczeniu „Elektromontaż” w Warszawie, w Przedsiębiorstwie „Elektromontaż-Export” na budowie zagranicznej, a od 1986 r. do 2001 r. w Centralnym Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Instala-cji i Urządzeń Elektrycznych w Budownictwie „Elektromontaż” w Warszawie, gdzie od 1997 r. pełnił funkcję Dyrektora Ośrodka. Posiada uprawnienia bu-dowlane do sporządzania projektów oraz kierowania robotami budowlanymi w zakresie instalacji i urządzeń elektrycznych, ukończył I stopień specjaliza-cji zawodowej inżyniera w dziedzinie elektrotechniki na kierunku Instalacje i Urządzenia Elektryczne, jest rzeczoznawcą SEP w specjalności Instalacje i Urządzenia Elektryczne. Jako członek Komitetu Technicznego nr 55 ds. insta-lacji elektrycznych i ochrony odgromowej obiektów budowlanych Polskiego Komitetu Normalizacyjnego bierze udział w opracowaniu Polskich Norm do-tyczących instalacji elektrycznych i instalacji piorunochronnych w obiektach budowlanych.

Współautor opracowań: „Warunki techniczne, jakim powinny odpowia-dać budynki i ich usytuowanie”, „Warunki techniczne użytkowania budynków mieszkalnych” oraz „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowla-nych”. Współtwórca dwóch patentów. Laureat nagród Ministra Nauki, Szkol-nictwa Wyższego i Techniki, Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Autor i współautor osiemnastu książek technicznych, ponad stu trzydziestu artykułów w prasie technicznej, opraco-wań publikowanych na stronie internetowej Stowarzyszenia Elektryków Pol-skich (www.sep.com.pl) „Opracowania” i na stronie internetowej Wydawnictwa Wiedza i Praktyka (www.instalator.info.pl) „Instalacje elektryczne” oraz licznych referatów i wystąpień na Konferencjach Naukowo-Technicznych, Sympozjach, Seminariach oraz kursach szkoleniowych.

Czynny działacz Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Przewodniczący Centralnego Kolegium Sekcji Instalacji i Urządzeń Elektrycznych SEP, czło-nek Polskiego Komitetu Ochrony Odgromowej SEP, członek Centralnej Komi-sji Norm i Przepisów Elektrycznych SEP oraz członek Komisji Kwalifikacyjnej dla osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroener-getycznych.

Za działalność zawodową i stowarzyszeniową odznaczony Srebrnym i Zło-tym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz szeregiem odznak stowarzyszeniowych i resortowych.

9

WstępOd instalacji elektrycznych wymaga się by były funkcjonalne, trwałe, estetyczne oraz bezpiecz-

ne w użytkowaniu.

Bezpieczeństwo użytkowania instalacji elektrycznych niskiego napięcia sprowadza się do za-pewnienia ochrony przed następującymi podstawowymi zagrożeniami:

– porażeniem prądem elektrycznym,– prądami przeciążeniowymi i zwarciowymi,– przepięciami łączeniowymi i pochodzącymi od wyładowań atmosferycznych,– skutkami cieplnymi.

Skuteczność ochrony przed wyżej wymienionymi zagrożeniami zależy od zastosowanych w in-stalacjach elektrycznych rozwiązań oraz środków technicznych. Miarą skuteczności tej ochrony jest liczba śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym oraz liczba pożarów, będących następstwem wad lub nieprawidłowej eksploatacji instalacji elektrycznych.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że liczba śmiertelnych wypadków porażeń prądem elek-trycznym w ciągu roku, przypadająca na jeden milion mieszkańców w Polsce zmniejszyła się z 9,5 w latach 1980÷1985 do 4,2 w latach 2000÷2006 z tendencją dalszego zmniejszania się w następ-nych latach. Jednak nadal liczba śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym jest w Pol-sce 2÷3-krotnie większa niż w krajach Zachodniej Europy. Liczba śmiertelnych wypadków poza statystycznym miejscem pracy, spowodowanych porażeniem prądem elektrycznym, w stosunku do ogółu śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym wynosi w Polsce około 90%.

Wynika z tego, że niebezpieczeństwo śmiertelnych porażeń prądem elektrycznym występuje przede wszystkim w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych.

Nadal najwięcej wypadków odnotowuje się na wsi, prawie dwukrotnie większy wskaźnik śmier-telnych wypadków w stosunku do wypadków w mieście. Równie częste są przypadki powstania pożarów spowodowanych niesprawną instalacją elektryczną. Ich procentowy udział w ogólnej liczbie pożarów w budynkach, według danych za 2006 rok, jest na poziomie 12%.

Zasadniczy wpływ na dużą liczbę śmiertelnych porażeń prądem elektrycznym oraz pożarów w Polsce ma na ogół zły stan techniczny instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych, w tym w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych, a także stosowanie niedoskonałych i niewystarczających środków ochrony przed zagrożeniami w tych instalacjach, a mianowicie:

– powszechne stosowanie układu sieci TN-C w instalacjach elektrycznych z przewodami o małych przekrojach (1,5÷10 mm2) przeważnie aluminiowymi, zwiększającymi możliwość uszkodzeń mechanicznych i przerw, szczególnie w przewodach ochronno-neutralnych PEN występujących w tym układzie sieci. Stąd wynikające często przypadki pojawiania się na obudowach metalowych odbiorników napięć dotykowych wyższych od dopuszczalnych długotrwale. Również pojawianie się na przewodzie PEN napięcia niekorzystnego dla użyt-kowanych odbiorników, wywołanego przepływem przez ten przewód prądu wyrównawcze-go, spowodowanego zaistnieniem asymetrii prądowej w instalacji,

– stosowanie układu sieci TT, nie zawsze gwarantującego skuteczność ochrony przeciwpo-rażeniowej, głównie z uwagi na dość często występujące trudności w zapewnieniu wyma-ganych rezystancji uziemień oraz przypadki przerw w przewodach uziemiających,

Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach

10

– niestosowanie połączeń wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), a także bardzo czę-sto połączeń wyrównawczych głównych,

– niestosowanie ochrony przed dotykiem pośrednim (ochrony przy uszkodzeniu) w pomiesz-czeniach o podłodze źle przewodzącej, przeznaczonych na stały pobyt ludzi, pomimo wy-stępowania w tych pomieszczeniach metalowych uziemionych rur i grzejników centralnego ogrzewania oraz metalowych rur wodociągowych i gazowych,

– niestosowanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych,– niestosowanie ograniczników przepięć,– w rozwiązaniach instalacji elektrycznych prowadzenie przewodów w sposób wyklucza-

jący ich wymienialność,– stosowanie zbyt małej liczby obwodów odbiorczych oraz gniazd wtyczkowych i wypu-

stów oświetleniowych.

W Polsce, w miastach i na wsi, istnieje ponad 11 milionów mieszkań oraz ponad 2 miliony go-spodarstw rolniczych i ogrodniczych.

Instalacje elektryczne w tych obiektach, z wyjątkiem budowanych w ostatnich latach, nie odpowiadają wymaganiom „Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 ro-ku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [DzU Nr 75/2002, poz. 690; DzU Nr 109/2004, poz. 1156] oraz wymaganiom normy PN-IEC 60364 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych”. Są to instalacje elektryczne nie w pełni spraw-ne, będące źródłem wyżej wymienionych zagrożeń.

Istnieje w związku z tym konieczność modernizacji instalacji elektrycznych w obiektach budow-lanych, w tym szczególnie w mieszkaniach i budynkach mieszkalnych oraz w gospodarstwach rol-niczych i ogrodniczych.

W instalacjach modernizowanych i przebudowywanych lub nowo budowanych należy zapew-nić konieczność realizacji nowych, preferowanych rozwiązań, które są objęte wymaganiami „Wa-runków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” oraz wymaganiami Polskich Norm, powołanych w tych Warunkach Technicznych, w tym przede wszystkim wymaga-niami normy PN-IEC 60364 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych”.

Pozostałe normy oraz opracowania techniczne można stosować w projektowaniu i budowie, zgodnie z ustawą Prawo budowlane, jako zasady wiedzy technicznej [DzU Nr 156/2006, poz. 1118 z późniejszymi zmianami]. Do tych norm i opracowań należą między innymi:

– Normy wydane przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich, a w tym:• N SEP-E-001 Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przeciwporażeniowa.• N SEP-E-002 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne

w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania.• N SEP-E-003 Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. Linie

prądu przemiennego z przewodami pełnoizolowanymi oraz z przewodami niepełnoizo-lowanymi.

• N SEP-E-004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i bu-dowa.

– Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych wydane przez Instytut Tech-niki Budowlanej, Warszawa ul. Filtrowa 1, a w tym:• Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych. Część D: Roboty In-

stalacyjne. Zeszyt 1. Wydanie II. Instalacje elektryczne i piorunochronne w budynkach mieszkalnych.

• Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych. Część D: Roboty Insta-lacyjne. Zeszyt 2. Instalacje elektryczne i piorunochronne w budynkach użyteczności publicznej.

Przytoczone wyżej przepisy techniczne, normy oraz opracowania wymagają, aby w moder-nizowanych i przebudowywanych lub nowo budowanych instalacjach elektrycznych niskiego napięcia w budynkach były stosowane rozwiązania i środki techniczne przedstawione w poniż-szej publikacji.

11

1. Układy sieci Norma PN/E-05009, a następnie PN-IEC 60364 wprowadziła pojęcie układów sieci. Schematy

układów sieci przedstawiono na rysunku 1.

a) układ sieci TN-C d) układ sieci TT

Dostępne części przewodzące

odbiornik

L1

L2

L3

N

PE

FE

L1

L2

L3

PE

FE

Z

L1

L2

L3

PEN

FE

L1

L2

L3

N

PE

FE

L1

L2

L3

N

PE

FE

PEN

Dostępne części przewodzące

b) układ sieci TN-S e) układ sieci IT

Dostępne części przewodząceDostępne części przewodzące

c) układ sieci TN-C-S

Dostępne części przewodzące

Rys. 1. Schematy stosowanych układów sieci TN (TN-C; TN-S; TN-C-S), TT oraz ITOznaczenia: L1; L2; L3 – przewody fazowe prądu przemiennego; N – przewód neutralny; PE – przewód ochronny lub uziemienia ochronnego; PEN – przewód ochronno -neutralny;

FE – przewód uziemienia funkcjonalnego; Z – impedancja

Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach

12

Przedstawione na rysunku 1 układy sieci zasilających można podzielić na trzy typy: – TN (cha rak te ry zu je się tym, że punkt neut ral ny tran s for ma to ra jest bez poś red nio uzie-

miony):• TN-C – uk ład 4-prze wo do wy (trzy prze wo dy fazowe L1, L2 i L3 oraz prze wód och ron no-

-neut ral ny PEN). Och ro na prze ciw po ra że nio wa jest re a li zo wa na przez po łą cze nie wszys-t kich dos tęp nych częś ci prze wo dzą cych in s ta la cji z prze wo dem PEN,

• TN-S – uk ład 5-prze wo do wy (trzy prze wo dy fazowe L1, L2 i L3 oraz prze wód och ron-ny PE i neut ral ny N). Och ro na prze ciw po ra że nio wa jest re a li zo wa na przez po łą cze nie wszys t kich dos tęp nych częś ci prze wo dzą cych in s ta la cji z prze wo dem PE,

• TN-C-S – jest po łą cze niem uk ła dów TN-C i TN-S. Punkt roz dzia łu fun k cji prze wo du na PE i N nas tę pu je w złą czu lub roz dziel ni cy głównej budynku,

– TT – uk ład sie ci 4-prze wo do wy (L1, L2, L3 i N), w któ rym punkt neut ral ny tran s for ma to ra jest bez poś red nio uzie mio ny. Och ro nę prze ciw po ra że nio wą re a li zu je się przez uzie mie nie dos tęp nych częś ci prze wo dzą cych,

– IT – uk ład 3- lub 4-prze wo do wy, punkt neut ral ny tran s for ma to ra jest izo lo wa ny lub uzie mio ny przez du żą impedancję. Och ro nę prze ciw po ra że nio wą re a li zu je się przez uzie mie nie do stęp-nych częś ci prze wo dzą cych.

Układem pre fe ro wa nym w sie ciach za si la ją cych nis kie go na pię cia jest uk ład TN-C. Uk ła dy TN-C-S oraz TN-S sto so wa ne są pow szech nie w in s ta lac jach od bior czych.

Dotychczas w naszym kraju najczęściej stosowany był układ sieci TN-C. W układzie tym wy-stępuje przewód ochronno-neutralny PEN.

Zgodnie z postanowieniami normy w instalacjach elektrycznych ułożonych na stałe, przewód ochronno -neutralny PEN powinien mieć przekrój żyły nie mniejszy niż 10 mm2 Cu lub 16 mm2 Al.

W związku z niewłaściwą relacją pomiędzy przekrojami przewodu PEN i przewodów fazo-wych L, w odniesieniu do instalacji elektrycznej w budynkach (przekrój przewodu PEN w większo-ści przypadków może kilkakrotnie przewyższać przekroje przewodów fazowych L) oraz dążeniem do poprawy stanu bezpieczeństwa przeciwporażeniowego użytkowników, koniecznością staje się stosowanie układu sieci TN-S lub TN-C-S*).

Układy te zapewniają rozdzielenie funkcji przewodu ochronno-neutralnego PEN na przewód ochronny PE i neutralny N oraz likwidują szereg niepożądanych zjawisk, takich jak:

– pojawienie się napięcia fazowego na obudowach metalowych odbiorników, wywołane prze-rwą ciągłości przewodu PEN,

– pojawienie się na przewodzie PEN napięcia niekorzystnego dla użytkowanych odbiorników, wywołanego przepływem przez ten przewód prądu wyrównawczego, spowodowanego za-istnieniem asymetrii prądowej w instalacji.

Rozdzielenie funkcji przewodu ochronno-neutralnego PEN na przewód ochronny PE i neutral-ny N, w przypadku układu sieci TN-C-S, powinno następować w złączu lub w rozdzielnicy głów-nej budynku, a punkt rozdziału powinien być uziemiony**). Zapewnia to utrzymanie potencjału zie-mi na przewodzie ochronnym PE przyłączonym do części przewodzących dostępnych urządzeń elektrycznych w normalnych warunkach pracy instalacji elektrycznej.

Wielokrotne uziemianie przewodu ochronnego PE i ochronno-neutralnego PEN w układzie sie-ci TN, w którym stosowane jest samoczynne wyłączenie zasilania, jako ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona przy uszkodzeniu), powoduje:

– obniżenie napięcia na nieuszkodzonym przewodzie ochronnym PE lub ochronno-neutral-nym PEN połączonym z miejscem zwarcia,

*) Przewód PE należy przyłączyć do Głównej Szyny Uziemiającej (GSU) w budynku, którą należy uziemić. W przypad-ku układu sieci TN-C-S należy uziemić punkt rozdziału przewodów PEN na przewód N oraz PE. Wymagana rezy-stancja uziemienia RB ≤ 30 Ω.

**) W tym przypadku przyłącze do sieci elektroenergetycznej wykonane jest w układzie zasilania TN-C, natomiast insta-lacja w układzie TN-S.

Układy sieci

13

– utworzenie drogi zastępczej prądu zwarciowego w przypadku przerwania przewodu ochron-nego PE lub ochronno-neutralnego PEN,

– obniżenie napięcia na przewodzie ochronnym PE lub ochronno-neutralnym PEN, który zo-stał przerwany (odłączony od punktu neutralnego sieci) i który jest jednocześnie połączony z miejscem zwarcia,

– obniżenie napięcia, które może pojawić się na przewodzie ochronnym PE lub ochronno--neutralnym PEN podczas zwarć doziemnych w stacji zasilającej po stronie wyższego napię-cia, gdy w stacji wykonano wspólne uziemienie urządzeń wysokiego i niskiego napięcia,

– ograniczenie asymetrii napięć podczas zwarć doziemnych.

Instalacja elektryczna w budynkach powinna być realizowana w układzie sieci TN-S (przewody L1, L2, L3, N, PE). Nie wyklucza to stosowania w szczególnie uzasadnionych przypadkach ukła-du sieci TT lub IT.

Możliwe są dwa rozwiązania rozdzielnic (złącze, rozdzielnica główna) w układzie TN-C-S:– z zastosowaniem czterech szyn zbiorczych,– z zastosowaniem pięciu szyn zbiorczych.

Rozwiązania te przedstawiono na rysunku 2.

RB ≤ 30 Ω R

B ≤ 30 Ω

L1

L1

L2

L3

PEN

L1

L2

L3

PE

N

L2 L3 PEN

L1 L2 L3 N PE L1 N PE L1 N PEL1 L2 L3 N PE

L1 L2 L3 PEN

obwód

zasilający

rozdzielnica

obwody

odbiorcze

Rys. 2. Rozdzielnice w układzie zasilania TN-C-S

a) b)

Rozdzielnica przedstawiona na rysunku 2a może pracować w układzie TN-C lub TN-C-S, na-tomiast rozdzielnica przedstawiona na rysunku 2b może pracować we wszystkich układach TN, a także w układach TT lub IT, po odpowiednim, dla danego układu sieci, połączeniu lub rozłącze-niu szyny PE z szyną N.

Na rysunku 3 przedstawiono schemat zasilania pojedynczego budynku (indywidualnego od-biorcy) poprzez zestaw przyłączeniowo-pomiarowy, usytuowany w linii ogrodzenia zewnętrznego posesji. Zestaw ten mieści się w zamkniętej oraz zabezpieczonej przed wpływami atmosferyczny-mi i osobami niepowołanymi skrzynce. Składa się z dwóch modułów, z których jeden pełni funk-cję zakończenia przyłącza, drugi pełni funkcję złącza końcowego. Zestaw umożliwia zainstalowa-nie listwy zaciskowej do połączenia przewodów przyłącza sieci zasilającej i przewodów instalacji, zabezpieczenia przedlicznikowego w postaci rozłącznika bezpiecznikowego lub wyłącznika nad-prądowego selektywnego – zapewniających selektywność w działaniu urządzeń zabezpieczają-cych, licznika energii elektrycznej oraz ochrony przed przepięciami pochodzącymi od wyładowań atmosferycznych i łączeń w sieci zasilającej (ograniczniki przepięć stanowiące pierwszy stopień ochrony przeciwprzepięciowej).

Bardzo ważną rolę w ekwipotencjalizacji części przewodzących jednocześnie dostęp-nych w budynku pełni uziemienie przewodu ochronnego PE instalacji elektrycznej. Określa ono

Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach

14

potencjał strefy ekwipotencjalnej w budynku. Uziemienie to powinno być wykonane w budynku, a nie z dala od niego, z wykorzystaniem przede wszystkim uziomu fundamentowego.

Właściwe jest w związku z tym rozwiązanie przedstawione na rysunku 3, na którym rozdziele-nie przewodu PEN na przewody PE i N wykonano w zestawie przyłączeniowo-pomiarowym ZPP, usytuowanym poza budynkiem, a przewód PE przyłączono do szyny PE w rozdzielnicy tablicowej odbiorcy TRO i uziemiono poprzez główną szynę uziemiającą budynku GSU.

Rys. 3. Schemat zasilania w energię elektryczną pojedynczego budynku (indywidualnego odbiorcy)Oznaczenia: SZ – sieć zasilająca niskiego napięcia; P – przyłącze; ZPP – zestaw przyłączeniowo-

-pomiarowy; LZ – listwa zaciskowa; R – rozłącznik bezpiecznikowy lub wyłącznik nadprądowy selektywny; L – przewody fazowe; O – ogranicznik przepięć; SU – szyna uziemiająca;

kWh – licznik energii elektrycznej; TRO – rozdzielnica tablicowa odbiorcy; wlz – wewnętrzna linia zasilająca; GSU – główna szyna uziemiająca budynku; IK, IW, ICO, IG – instalacje odpowiednio w kolejności: kanalizacyjna, wodna, centralnego ogrzewania, gazowa; KB – konstrukcja metalowa

(elementy metalowe konstrukcji budynku, związane na przykład z fundamentem, ścianami); N, PEN, PE – przewody odpowiednio: neutralny, ochronno-neutralny, ochronny lub połączenia

wyrównawczego ochronnego; WLZ (Wewnętrzna Linia Zasilająca) – element instalacji elektrycznej mający za zadanie połączenie instalacji odbiorczej ze złączem (napowietrznym lub kablowym)

bezpośrednio lub za pośrednictwem Rozdzielnicy Głównej Budynku (RGB)

15

2. Połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe (miejscowe)Zastosowanie połączeń wyrównawczych ma na celu ograniczenie, do wartości dopusz-

czalnych długotrwale w danych warunkach środowiskowych, napięć występujących pomiędzy różnymi częściami przewodzą cymi. Każdy budynek powinien mieć połączenia wyrównawcze główne.

Połączenia wyrównawcze główne realizuje się przez umieszczenie w najniższej (przyziemnej) kondygnacji budynku głównej szyny uziemiającej (GSU), do której są przyłączone:

– przewody uziemienia ochronnego lub ochronno-funkcjonalnego,– przewody ochronne lub ochronno-neutralne,– przewody funkcjonalnych połączeń wyrównawczych, w przypadku ich stosowania,– metalowe rury oraz metalowe urządzenia wewnętrznych instalacji wody zimnej, wody gorą-

cej, kanalizacji, centralnego ogrzewania, gazu, klimatyzacji, metalowe powłoki i pancerze ka-bli elektroenergetycznych itp.,

– metalowe elementy konstrukcyjne budynku, takie jak np. zbrojenia itp.

Elementy przewodzące wprowadzane do budynku z zewnątrz (rury, kable) powinny być przy-łączone do głównej szyny uziemiającej możliwie jak najbliżej miejsca ich wprowadzenia.

W pomieszczeniach o zwiększonym zagrożeniu porażeniem, jak np. w łazienkach wyposa-żonych w wannę lub/i basen natryskowy, hydroforniach, pomieszczeniach wymienników ciepła, kotłowniach, pralniach, kanałach rewizyjnych, pomieszczeniach rolniczych i ogrodniczych oraz przestrzeniach, w których nie ma możliwości zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej przez samoczynne wyłączenie zasilania po przekroczeniu wartości napięcia dotykowego dopuszczal-nego długotrwale na częściach przewodzących dostępnych, powinny być wykonane połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe).

Połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe) powinny obejmować wszystkie części prze-wodzące jednocześnie dostępne, takie jak:

– części przewodzące dostępne,– części przewodzące obce,– przewody ochronne wszystkich urządzeń, w tym również gniazd wtyczkowych i wypu-

stów oświetleniowych,– metalowe konstrukcje i zbrojenia budowlane.

Wszystkie połączenia i przyłączenia przewodów biorących udział w ochronie przeciwpo-rażeniowej powinny być wykonane w sposób pewny, trwały w czasie, chroniący przed korozją. Przewody należy łączyć ze sobą przez zaciski przystosowane do materiału, przekroju oraz ilości łączonych przewodów, a także środowiska, w którym połączenie to ma pracować. Na rysunku 4 przedstawiono przykład połączeń wyrównawczych głównych w piwnicy oraz połączeń wyrównaw-czych dodatkowych (miejscowych) w łazience budynku mieszkalnego.

Zależności pomiędzy przekrojami przewodów, pełniących różnego rodzaju funkcje, podano w ta-belach 1 i 2.

Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach

16

Tabela 1. Zależności pomiędzy przekrojami przewodów

Przekrój przewodu (mm2)

fazowe-go

ochron-nego

uziemienia ochronnego

lub ochronno--funkcjonalnego

ochronno--neutral-

nego

połączenia wyrów-

nawczego głównego

połączenia wyrównawczego

dodatkowego (miejscowego)

połączenia wyrównaw-czego nie-

uziemionego

SL SPE/01) SE

1); 2) SPEN SPE3) SPE

4) SPE5) SPE

6)

≤ 4 ≥ SL ≥ SPE/(0)

≥ 47) ≥ 10 Cu ≥ 16 Al

≥ 6 ≥ 0,5 SPE/(0)

≥ SPE/(0) (min)

≥ 0,5SPE/(0)

≥ SL

≤ 10 ≥ SL ≥ SPE/(0)≥ 10 Cu ≥ 16 Al

≥ 6 ≥ 0,5 SPE/(0)

16 ≥ 16 ≥ 16 ≥ 16 ≥ 0,5 SPE/(0)

25; 35 ≥ 16 ≥ 16 ≥ 16 ≥ 0,5 SPE/(0)

≥ 50 ≥ 0,5 SL ≥ SPE/(0) ≥ 0,5 SL ≥ 0,5 SPE/(0)8)

1) Przekrój każdego przewodu ochronnego nie będącego częścią wspólnego układu przewodów lub jego osłoną nie powinien być w żadnym przypadku mniejszy niż:– 2,5 mm2 w przypadku stosowania ochrony przed mechanicznymi uszkodzeniami,– 4 mm2 w przypadku niestosowania ochrony przed mechanicznymi uszkodzeniami.

2) Przewody ułożone w ziemi muszą spełniać dodatkowo wymagania podane w tabeli 2.3) Przekrój SPE należy zawsze ustalać, biorąc pod uwagę największy w danej instalacji przekrój przewodu

ochronnego.4) Dotyczy przewodu połączenia wyrównawczego dodatkowego, łączącego ze sobą dwie części przewodzą-

ce dostępne. Przekrój wyżej wymienionego przewodu nie powinien być mniejszy niż najmniejszy przekrój przewodu ochronnego, przyłączonego do części przewodzącej dostępnej.

5) Dotyczy przewodu połączenia wyrównawczego dodatkowego, łączącego część przewodzącą dostępną, z częścią przewodzącą obcą. Przekrój wyżej wymienionego przewodu nie powinien być mniejszy niż po-łowa przekroju przewodu ochronnego, przyłączonego do części przewodzącej dostępnej.

6) Brak jest obowiązujących danych. Ze względu na pełnioną funkcję, uważa się, że przekrój tego przewodu nie powinien być mniejszy od przekroju przewodu fazowego.

7) Dotyczy współosiowej żyły przewodu (kabla).8) Przekrój nie musi być większy od 25 mm2 Cu, lub z innego materiału, lecz o przekroju mającym taką ob-

ciążalność jak 25 mm2 Cu.

Tabela 2. Wymagania dla przewodów ułożonych w ziemi

Zabezpieczone przed mechanicznym uszkodzeniem

Niezabezpieczone przed mechanicznym uszkodzeniem

Zabezpieczone przed korozją SE ≥ SPE/0SE ≥ 16 mm2 CuSE ≥ 16 mm2 Fe

Niezabezpieczone przed korozją SE ≥ 25 mm2 CuSE ≥ 50 mm2 Fe

Dane przedstawione w tabeli 1 odnoszą się do przewodów różnego przeznaczenia, wyko-nanych z takiego samego materiału. W przypadku stosowania przewodu o określonym przezna-czeniu z innego materiału należy tak dobrać jego przekrój, aby została zachowana odpowiednia przewodność elektryczna.

W szczególnych przypadkach może zachodzić konieczność indywidualnego obliczenia prze-krojów poszczególnych przewodów.

Połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe (miejscowe)

17

L1 L2 L3 N PE

łazienka

wew

nętr

zna

linia

zas

ilają

ca (

wlz

)

instalacjagazowa

instalacjawody ciepłej

instalacjawody zimnej

PE

PE

instalacja

c.o.

instalacja c.o.

instalacja

gazowa

instalacja wodna

zbrojenia budowlane lub metaloweuziom sztuczny w przypadku możliwości

wykorzystania uziomu naturalnego

kanalizacja

główna

szyna

uziemia-

jąca

wstawka

izolacyjna

PEPE

PE

PE

PE

PEPE

L1

L2

L3

PEN

zabezpieczenie

główne

złącze

PE

PE

PE

PE

PE

PE

Rys. 4. Połączenia wyrównawcze w budynku mieszkalnym – główne w piwnicy oraz dodatkowe (miejscowe) w łazience. Oznaczenia: PE*) – przewód ochronny lub połączenia

wyrównawczego ochronnego

Przewody ochronne, ochronno-neutralne, uziemienia ochronnego lub ochronno-funkcjonalne-go oraz połączeń wyrównawczych powinny być oznaczone kombinacją kolorów zielonego i żółte-go, przy zachowaniu następujących postanowień:

– kolor zielono-żółty może służyć tylko do oznaczenia i identyfikacji przewodów mają-cych udział w ochronie przeciwporażeniowej,

– zaleca się, aby oznaczenie stosować na całej długości przewodu. Dopuszcza się stosowa-nie oznaczeń nie na całej długości z tym, że powinny one znajdować się we wszystkich do-stępnych i widocznych miejscach,

– przewód ochronno-neutralny powinien być oznaczony kolorem zielono-żółtym, a na koń-cach kolorem niebieskim. Dopuszcza się, aby wyżej wymieniony przewód był oznaczony kolorem niebieskim, a na końcach kolorem zielono-żółtym.

Przewód neutralny i środkowy**) powinien być oznaczony kolorem niebieskim w sposób taki, jak opisany dla przewodów ochronnych. Bardzo ważne jest rozróżnienie połączeń wyrównaw-

*) W wielu publikacjach stosowane jest oznaczenie CC. Jest to oznaczenie niewłaściwe, gdyż zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 60445:2002 oraz normy PN-EN 60446:2004 przewody wyrównawcze powinny być oznaczone jako PE.

**) Dotyczy instalacji stałoprądowej

Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach

18

czych głównych od uziemień. Aby określone elementy mogły być wykorzystane jako uziomy, mu-szą one spełniać określone wymagania i musi być zgoda właściwej jednostki na ich wykorzysta-nie. Dotyczy to na przykład rur wodociągowych, kabli itp. Niektóre elementy, jak np. rury gazu, palnych cieczy itp., nie mogą być wykorzystywane jako uziomy.

Natomiast wszystkie wyżej wymienione elementy powinny być w danym budynku połączone ze sobą poprzez główną szynę uziemiającą*), celem stworzenia ekwipotencjalizacji. Aby zrealizo-wać połączenia wyrównawcze nie wykorzystując rur gazowych jako elementów uziemienia, za wy-starczające uważa się zainstalowanie wstawki izolacyjnej na wprowadzeniu rury gazowej do bu-dynku, jak to przedstawiono na rysunku 4.

*) Rury gazowe instalacji budynku powinny być połączone z siecią gazową przez wstawkę izolacyjną. Łączenie z GSU dotyczy tylko inst. gazowej wewnątrz budynku.

Niedostępne w wersji demonstracyjnej.

Zapraszamy do zakupu

pełnej wersji książki

w serwisie