Załącznik nr 2

Wydział Wychowania Fizycznego

Uniwersytet Rzeszowski

Marian Rzepko

AUTOREFERAT

(dorobek i osiągnięcia naukowe)

Rzeszów 2018

Marian Rzepko

Autoreferat

2

1. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe, uprawnienia zawodowe i certyfikaty

Edukacja:

1998 – magister wychowania fizycznego, Akademia Wychowania Fizycznego we

Wrocławiu,

2005 – doktor nauk o kulturze fizycznej, Akademia Wychowania Fizycznego we

Wrocławiu, Wydział Wychowania Fizycznego; tytuł rozprawy doktorskiej: Asymetria

funkcjonalna i dynamiczna a koordynacyjne zdolności motoryczne młodzieży w wieku

16–17 lat, promotor: prof. dr hab. Tadeusz Koszczyc.

Uprawnienia i kwalifikacje zawodowe:

trener II klasy – narciarstwo alpejskie,

trener II klasy – boks,

instruktor sportu – dyscypliny: boks, snowboarding, narciarstwo zjazdowe,

kulturystyka, kajakarstwo, jazda konna, ćwiczenia siłowe,

ratownik WOPR.

Certyfikaty:

Kurs języka angielskiego na poziomie upper/post-intermediate potwierdzony

certyfikatem TOEIC (2010 r.),

Kurs pt. Umiejętności interpersonalne (Uniwersytet Rzeszowski, 2010 r.),

Kurs – Obsługa zintegrowanych urządzeń i oprogramowań specjalistycznych

(Uniwersytet Rzeszowski, 2010 r.),

Podstawy kontroli motorycznej (Fundamentals of Motor Control) – intensywny kurs

(AWF w Katowicach, 2012 r.),

Kurs w zakresie metod statystycznych w procesie dydaktycznym (Uniwersytet

Rzeszowski, 2013 r.),

Szkolenie Świadomość o niepełnosprawności dla kadr uczelni wyższych (Fundacja

Instytut Rozwoju Regionalnego, 2014).

2. Przebieg pracy zawodowej

2005-2016 – Katedra Sportu, Wydział Wychowania Fizycznego, Uniwersytet

Rzeszowski – adiunkt

2017 i nadal - Katedra Sportu, Wydział Wychowania Fizycznego, Uniwersytet

Rzeszowski – starszy wykładowca

Marian Rzepko

Autoreferat

3

Dodatkowe zatrudnienie, doświadczenie zawodowe:

1998 i nadal – Zespół Szkół Licealnych im. Bolesława Chrobrego w Leżajsku –

nauczyciel wychowania fizycznego.

Funkcje społeczne:

1998 i nadal – Klub Jeździecki i Hipoterapii EQUISTRO Wierzawice – skarbnik,

członek zarządu,

2010 i nadal – Centrum Sportów Walki w Leżajsku – wiceprezes, członek zarządu,

3. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r.

o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.

U. z 2003 r., nr 65, poz. 595 z późn. zm.):

Jako osiągnięcie naukowe wskazuję monografię pt.: Ocena jakości życia osób starszych

w aspekcie stabilności posturalnej, Marian Rzepko, Wydawnictwo Uniwersytetu

Rzeszowskiego, Rzeszów 2016, ISBN 978-83-7996-256-3.

Recenzent wydawniczy: dr hab. Tadeusz Stefaniak, prof. AWF.

4. Struktura i treść monografii habilitacyjnej

Przedstawiona do oceny monografia pt. Ocena jakości życia osób starszych w aspekcie

stabilności posturalnej składa się z sześciu rozdziałów oraz piśmiennictwa i aneksu.

Prezentując skróconą treść monografii, chciałbym przede wszystkim zwrócić uwagę na

fakt, że na przełomie XX i XXI wieku w krajach o optymalnym rozwoju ekonomicznym

wyraźnie zwiększyła się średnia długość życia, która obecnie u mężczyzn wynosi 70,2 roku,

a u kobiet 78,3 roku. Konsekwencję tego zjawiska stanowi stopniowy, ale stały wzrost liczby

osób w podeszłym wieku w Polsce i na świecie (Wojtyniak i wsp. 2012). Około 500 mln ludzi

jest w wieku 65 lat i więcej, a liczba ta wzrośnie do 1 mld w roku 2030 (Sherrington i wsp.

2009). Seniorzy stanowią zatem jedną z najszybciej rozwijających się grup w demografii

całego świata. Sytuacja demograficzna powoduje konieczność ukierunkowania polityki

społecznej nie tylko na wydłużanie życia, lecz także na podejmowanie działań

poprawiających jakość życia osób w okresie późnej dorosłości. Jakość życia rozumiana jest

jako dobrostan fizyczny i psychiczny, dający poczucie szczęścia, satysfakcję z życia oraz

spełnienie pragnień. Badania nad długością życia zyskują na znaczeniu wraz ze zwiększeniem

się procentu osób po 65. roku życia (Repetto i wsp. 2001, Johannesson i Johansson 1997,

Marian Rzepko

Autoreferat

4

Poudyal i wsp. 2009, Seifarth i wsp. 2012). Światowa Organizacja Zdrowia (World Health

Organization – WHO) proponuje dwa zasadnicze przedziały wiekowe w grupie osób

starszych. Pierwszy przedział w wieku starszym to tzw. starość wczesna, która obejmuje

okres od 65. roku życia człowieka i trwa umownie do 74. roku życia. Okres późnej starości

człowieka rozpoczyna się natomiast od 75. roku życia.

Z wiekiem dochodzi do powolnego upośledzenia funkcji układu ruchu

i odruchów posturalnych, od których zależy stabilność postawy. Ośrodkowe mechanizmy

kompensacyjne przez długi okres życia przeciwdziałają skutkom ubytku stabilności postawy,

jednak w okresie starości niewydolność tych mechanizmów powoduje nagły spadek

i załamanie stabilności postawy. Głównym objawem niestabilności posturalnej są zaburzenia

równowagi, która zależy od prawidłowego odbierania bodźców sensorycznych

przedsionkowych, proprioceptywnych i wzrokowych, a następnie ich integracji na wielu

poziomach układu nerwowego. Pogorszenie równowagi może być wyrażone w różnym

stopniu u każdej osoby starszej. Jeśli równowaga zostanie znacznie zaburzona, wpłynie to na

jakość życia jednostki, dlatego że to właśnie równowaga ją warunkuje. Swoboda, z jaką

człowiek utrzymuje równowagę w postawie stojącej, sprawia, że traktuje się ją i stabilność

posturalną jako coś normalnego, niewymagającego wysiłku i zaangażowania. Dzieje się tak,

ponieważ pionowa postawa ciała człowieka jest czynnością odruchową, bazującą na

wykształconym w trakcie rozwoju odruchu postawy. Obniżenie poczucia równowagi

i odruchów posturalnych wiąże się z częstym zagrożeniem upadkami (Province i wsp. 1995,

Gusi i wsp. 2012). Utratę równowagi stwierdza się u około 14% populacji w wieku 50–60 lat.

W ciągu kolejnych 10 lat możliwość upadku wzrasta średnio do 22%. W grupie 80-latków

problem ten dotyka 33% osób. Większość upadków następuje w czasie poruszania się. Utrata

równowagi często prowadzi do upadków i z tego względu stabilność postawy stała się

obiektem zainteresowania badaczy w wielu jednostkach naukowych. Dotyczy to głównie

wykrywania deficytu równowagi u osób w starszym wieku, a tym samym umożliwia

opracowanie profilaktyki upadków (Błaszczyk 2004).

Jako pierwszy zagadnienia równowagi ciała i ruchu dowolnego podjął Hess (1943), który

sformułował hipotezę, że w dowolnej czynności ruchowej można wyróżnić dwa podstawowe

aspekty: telekinetyczny (nakierowany na cel działania) i ereizmatyczny (związany

z zachowaniem równowagi ciała). Stan poznania naukowego pozwala stwierdzić, że podczas

działania ruchowego, jakim jest chód, konieczne okazuje się ujmowanie procesów regulacji

postawy i kontroli ruchu dowolnego w sposób syntetyczny. Równowaga jest więc złożoną

reakcją odruchów narządu ruchu sterowanych przez centralny układ nerwowy i narządy

Marian Rzepko

Autoreferat

5

zmysłów. W trakcie wykonywania ćwiczeń równoważnych w miejscu (statycznych) ciało

człowieka nie pozostaje nieruchome, chwieje się ono przez cały czas przy różnej amplitudzie.

Im doskonalsza jest funkcja równowagi człowieka, tym szybciej następuje powrót do

równowagi po jej utracie i tym mniejsza jest amplituda chwiania. Człowiek na przemian traci

i odzyskuje równowagę. Potocznie twierdzono, że dobrą równowagę ma ten, kto potrafi ją

szybciej odzyskać. Warunkami zachowania równowagi są: zrównoważenie wszystkich sił

zewnętrznych i wewnętrznych, wielkość powierzchni podstawy (podparcia), wysokość

usytuowania ogólnego środka ciężkości (OSC) (Reszel 2009).

Z analizy piśmiennictwa na temat szeroko pojętej aktywności fizycznej oraz

gerontologii wynika, że zainteresowanie zagadnieniami jakości i stylu życia osób starszych

jest coraz większe. Szczególną uwagę poświęca się jednocześnie ukierunkowanym

oddziaływaniom mającym miejsce w tych latach życia, którym towarzyszy pełna fizyczna,

emocjonalna i intelektualna sprawność oraz funkcjonalne dobre samopoczucie. Problemem

jest bowiem nie tylko długość życia, ale przede wszystkim optymalna jakość życia w okresie

starości.

Głównym celem badań była ocena wybranych czynników jakości życia w aspekcie

stabilności posturalnej osób starszych. Chciałbym w tym miejscu zauważyć, że skupiłem się

na osobach, których wiek mieścił się w granicach ostatniej dekady późnej dorosłości

i początku okresu wczesnej starości. Celowo dobrałem zatem populację badanych, których

wiek kalendarzowy w momencie przeprowadzania badań wynosił powyżej 55 i poniżej 70 lat.

W ten sposób starałem się wybrać osoby niemające zaburzeń sprawności fizycznej

i intelektualnej oraz cieszące się relatywnie dobrym samopoczuciem, subiektywnie zdrowe.

Kryterium włączenia do badań stanowił wiek w przedziale 55 - 70 rok życia, subiektywnie

dobry stan zdrowia, oświadczenie o dobrowolnym uczestnictwie w badaniach

i braku przeciwwskazań lekarskich. Kryterium wykluczenia stanowiły zdiagnozowane

schorzenia układu nerwowego, zawał, nowotwór, zaburzenia równowagi oraz posiadanie

endoprotez.

W pracy sformułowane zostały następujące pytania badawcze:

Jaka jest deklaratywna jakość życia kobiet w wieku 55–69 lat?

Jak poziom równowagi statycznej różnicuje starsze kobiety w zależności od ich

jakości życia?

Jakie różnice w poziomie badanego aspektu równowagi ciała występują u badanych

kobiet starszych i młodszych?

Marian Rzepko

Autoreferat

6

W badaniach uczestniczyły 34 kobiety w wieku 55–69 lat – słuchaczki Uniwersytetów

Trzeciego Wieku funkcjonujących przy Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach, przy

Górnośląskim Uniwersytecie w Chorzowie oraz przy Uniwersytecie Śląskim. Badania

ukierunkowane zostały także na ocenę równowagi osób młodszych. Ich wyniki

potraktowałem jako wartości szczytowe stabilności posturalnej. W tym przypadku badanymi

były kobiety aktywne fizycznie, których wiek kalendarzowy zawierał się w początku trzeciej

dekady życia. W celach porównawczych wykonałem ten sam program badań dotyczących

poczucia równowagi wśród 33-osobowej grupy nietrenujących studentek kierunku

wychowanie fizyczne. Grupę rekrutującą się ze studiów dziennych kierunku wychowanie

fizyczne dobrałem ze względu na to, że z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że

studentki odznaczają się wysokim poziomem zdolności koordynacyjnych, w tym równowagi

ciała. Tego typu zabieg miał na celu ocenę wartości poczucia równowagi kobiet w wieku 55–

69 lat w stosunku do wartości szczytowych, jakie uzyskiwały studentki. Pozwoliło mi to

równocześnie ocenić odsetek zmniejszenia poczucia równowagi kobiet starszych na tle

młodych kobiet. Łącznie badaniami objętych zostało 67 osób.

Badania pilotażowe zostały wykonane w listopadzie 2012 roku. Celem ich było

ustalenie niezbędnej liczby powtórzeń oceny równowagi oraz czasu potrzebnego na badanie

poszczególnych osób. Następnie od grudnia 2012 roku do marca 2013 roku przeprowadziłem

właściwe badania. Wiosną 2013 roku badaniom poddana została grupa studentek kierunku

wychowanie fizyczne AWF w Katowicach. Wszystkie pomiary dokonywane były

w warunkach standardowych z zachowaniem procedur obowiązujących w metodologii badań

naukowych. Przedstawiony projekt uzyskał zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu

Rzeszowskiego.

Z przeglądu literatury przedmiotu wynika, że jakość życia osób w wieku

poprodukcyjnym jest badana na całym świecie i wzbudza zainteresowanie badaczy

z różnych dziedzin nauki. Mimo to wciąż nie ma wyczerpujących wyjaśnień dotyczących

problematyki jakości życia. W związku z tym zasadne wydaje się podejmowanie tej tematyki

z punktu widzenia różnych dyscyplin naukowych, szczególnie w dobie tak szybko

zachodzących zmian demograficznych. Niektórzy naukowcy, jak Kurowska i Kajut (2011),

zwracają również uwagę na to, że wydłużenie czasu życia nie zawsze jest tożsame z jego

wysoką jakością. Analizując rezultaty badań w zakresie jakości życia osób starszych

przeprowadzanych przez zagranicznych naukowców, należy stwierdzić, że zainteresowanie

tym zagadnieniem jest równie duże, jak w Polsce. Miller i wsp. (2012) na podstawie wyników

Marian Rzepko

Autoreferat

7

badań stwierdzili, że aktywność fizyczna osób starszych przyczynia się do uniknięcia przez

nich stanów depresyjnych i innych zjawisk negatywnych, które towarzyszą procesowi

starzenia się. Dlatego istotne znaczenie dla wzrostu jakości życia osób w podeszłym wieku

ma podejmowanie przez nich różnych form aktywności fizycznej (Jones i Rikli 2000, 2013,

Ignasiak i wsp. 2011, Bamidis i wsp. 2014). Z drugiej jednak strony procesowi starzenia się

towarzyszy spadek intensywności i częstości podejmowania aktywności fizycznej (Lindwall

i wsp. 2008). Dzieje się tak z różnych, często oczywistych przyczyn, między innymi ze

względu na mniejsze zaangażowanie tych osób w życie społeczne, a co za tym idzie –

ograniczenie możliwości wykonywania ćwiczeń. Ponadto aktywność fizyczna, według

niektórych starszych osób, może być dla nich szkodliwa z racji wieku (złamania, zwichnięcia,

nadwyrężenia itp.) (Irwin i wsp. 2004). Powołując się na rezultaty badań dotyczących jakości

życia osób starszych, prowadzonych zarówno przez polskich, jak i zagranicznych naukowców

z różnych dziedzin, należy podkreślić, że większość z nich opiera je na relacji aktywność

fizyczna – jakość życia. Zgodnie jednak twierdzą, że wraz z wiekiem suma przyzwyczajeń,

nawyków i innych barier postrzeganych jako nie do pokonania, powoduje, że bycie

aktywnym fizycznie staje się nie lada wyzwaniem dla starszych osób (Woodward i Berry

2001, Drygas i wsp. 2005).

Badając jakość życia, zastosowałem ankietę Health and Behaviour Survey (HBS),

skonstruowaną przez Steptoe (2001). Na jej podstawie ocenia się zachowania zdrowotne,

świadomość ryzyka, zagrożenia zdrowia i związane z nimi postawy, a także częstość

występowania zachowań zdrowotnych i samopoczucie. Ankieta składa się z kilku sekcji

(paneli). Zadanie osób biorących udział w badaniu polegało na udzieleniu odpowiedzi na

postawione w kwestionariuszu pytania dotyczące różnych aspektów ich życia, takich jak:

aktywność fizyczna, używki, profilaktyka, stan cywilny, zamieszkanie oraz dieta. Liczba

pytań odnoszących się do każdej objętej badaniami sfery aktywności zdrowotnej była różna –

stąd konieczność dokonania analizy skupień uzyskanych punktów dla każdej ze sfer.

Drugi sposób postępowania dotyczył czterech domen jakości życia wzbogaconych

o podstawowe informacje społeczno-ekonomiczne (wykształcenie, miejsce zamieszkania,

samodzielność zamieszkania). Również w tym ujęciu analizowałem wybrane aspekty

równowagi ciała.

Na podstawie przeprowadzonej ankiety obliczyłem wskaźniki charakteryzujące jakość

życia. Pozwoliło mi to na wyodrębnienie dwóch grup: o wysokiej i niskiej jakości życia. Do

wydzielenia grup o wysokim i niskim poziomie jakości życia zastosowałem analizę skupień

Marian Rzepko

Autoreferat

8

metodą k-średnich (Stanisz 2007). Oceny zróżnicowania wartości średnich wykonałem dzięki

jednoczynnikowej analizie wariancji. Porównania post hoc dokonałem przy pomocy testu

NIR. Parametry ankietowe przedstawiłem jako częstość występowania i wartości procentowe,

a istotność statystyczną zróżnicowania w grupach testem 2, natomiast siłę związku oceniłem

korelacją rang Spearmana. Istotność różnic wartości średnich parametrów posturograficznych

w grupie osób starszych w zależności od jakości życia, a także między tą grupą a grupą osób

młodszych analizowałem, stosując test t-Studenta. We wszystkich obliczeniach jako próg

istotności statystycznej przyjąłem wartość p < 0,05.

Rezultaty badań dowiodły, że profilaktyka, regularność posiłków i aktywność fizyczna

mają istotne znaczenie dla jakości życia badanych osób. Biorąc pod uwagę założony poziom

istotności p = 0,05, zaobserwowałem istotną zależność między wymienionymi zmiennymi

(profilaktyką, regularnością posiłków, aktywnością fizyczną) a jakością życia. Nie

wykazałem natomiast statystycznie istotnej korelacji między jakością posiłków i stosowaniem

używek przez respondentów a ogólną oceną jakości życia badanych kobiet. Przedstawienie

jednego wspólnego dla wszystkich badanych profilu zdrowia, wykreślonego na podstawie

średniej ocen wskazującej stopień prozdrowotności zachowań seniorów w każdej sferze,

wydało się niewystarczające, ponieważ znalazły się osoby, które częściej podejmowały

czynności prozdrowotne, oraz takie, które rzadko (lub wcale) nie zachowywały się

prozdrowotnie. W związku z tym podjąłem próbę wyodrębnienia dwóch grup

homogenicznych osób – najbardziej podobnych pod względem podejmowanych czynności

prozdrowotnych. Dzięki zastosowaniu analizy skupień wyłoniłem dwie grupy osób. Do grupy

1 – o wysokim poziomie jakości życia (skupienie 1) – należały osoby, których profil

czynności zdrowotnych był najbardziej zróżnicowany pod względem profilaktyki,

regularności i jakości spożywanych posiłków, podejmowanej aktywności fizycznej oraz

unikania używek. W grupie 2 – o niskim poziomie jakości życia – respondenci najlepiej

wypadli pod względem regularności posiłków oraz ich jakości. W hierarchii zachowań

dominujące były czynności profilaktyczne.

Wyniki badań pokazują, że w żadnym z zakresów prozdrowotnego stylu życia seniorki

nie deklarowały działań w kierunku poprawy własnego zdrowia. Odpowiedzi w ankietach

potwierdziły występowanie zachowań antyzdrowotnych w sferach aktywności fizycznej,

żywienia takich jak: brak systematyczności spożywania posiłków, podjadanie między

posiłkami oraz stosowanie używek – palenie papierosów. Niepokojące jest zatem to, że

Marian Rzepko

Autoreferat

9

seniorki nie utożsamiały systematycznie podejmowanych ćwiczeń z działaniami kreującymi

zdrowie współczesnego człowieka.

Powyższe rozważania skłaniają do wniosku, że w grupie badanych kobiet należałoby

podjąć działania interwencyjne (w postaci opracowania programów edukacyjnych z obszaru

edukacji zdrowotnej), mające na celu przejęcie przez seniorki odpowiedzialności za zdrowie

psychofizyczne, a więc kreowanie zachowań zdrowotnych we wszystkich obszarach

z korzyścią dla ich potencjału egzystencjalnego i jakości życia.

Analizując zachowanie równowagi ciała badanych podczas próby stania swobodnego

na platformie, obserwowałem przemieszczenia COP (Centre of Pressure), będące efektem

wychwiań postawy w kierunku przód–tył (Anterior–Posterior, płaszczyzna strzałkowa) oraz

prawo–lewo (Mediale–Laterale, płaszczyzna czołowa). Oceniałem następujące parametry:

zakres wychwiań w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej (różnica między

największą i najmniejszą współrzędną położenia sygnału COP) (raCOP ML/AP)

[cm],

odchylenie standardowe położenia COP w obu płaszczyznach (stdCOP ML/AP)

[cm],

długość ścieżki sygnału COP dla obu płaszczyzn osobno (lenCOP ML/AP) oraz

łącznie (lenTOTAL) [cm],

eliptyczne pole powierzchni wyznaczone przez skrajne wartości położenia COP

(Area) [cm2].

W odróżnieniu od innych badaczy połączyłem kwestię jakości życia z oceną zmian

zachowania w zakresie stabilności posturalnej badanych osób. Dokonałem charakterystyki

utrzymywania równowagi ciała podczas stania swobodnego na platformie na podstawie

analizy wychwiań ciała w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej oraz oceny współzależności

uzyskanych parametrów posturograficznych z wyodrębnionymi czynnikami jakości życia.

Występowanie wzajemnych zależności między prawidłowym funkcjonowaniem człowieka

a jego stabilnością posturalną sprawia, że ocena jakości życia jest ważnym elementem badań

prowadzonych z perspektywy nauk o kulturze fizycznej. Znajomość wpływu zmian

zachowania stabilności posturalnej na funkcjonowanie osób starszych w różnych dziedzinach

życia wydaje się przydatna do określenia standardu ich życia oraz stopnia zadowolenia

z niego. Powyższe rozważania wskazują, że nie ma wątpliwości co do tego, że obecnie osoby

starsze wymagają większej penetracji poznawczej i badawczej niż osoby młodsze.

Marian Rzepko

Autoreferat

10

Następnie dokonałem analizy oceny jakości życia w kontekście stabilności posturalnej

osób starszych. W moim odczuciu subiektywizm w ocenie jakości życia stanowi zagrożenie

dla trafności testów. Lazarus (za: Kalfoss i Jaracz 2001) podkreśla, że istotny jest sposób,

w jaki jednostka interpretuje zdarzenie. Postrzeganie sytuacji uzależnione jest od jej oceny

poznawczej. Z jednej strony jednostka ma określone zasoby, przekonania i hierarchię celów,

z drugiej – środowisko stawia jej pewne wyzwania. Na skutek subiektywnie wykreowanego

obrazu zjawiska lub zdarzenia powstają emocje. Badany, wypełniając kwestionariusz,

dokonuje autoprezentacji (self-presentation) i komunikuje, kim jest lub za kogo chciałby być

uważany (Aronson i wsp. 1997).

Jednym z celów szczegółowych pracy było porównanie jakości życia badanych

z wynikami prac innych autorów, którzy zajmowali się tym zagadnieniem. Próbując dokonać

takiego porównania, należy zauważyć, że poziom życia osób w podeszłym wieku w dużej

mierze zależy od nich samych – od zachowań prozdrowotnych, profilaktyki, a także wzrostu

świadomości dbania o swoje zdrowie. Osoby starsze powinny dążyć nie tylko do bycia

zdrowymi oraz sprawnymi fizycznie i umysłowo, ale również do życia na odpowiednim

poziomie.

Przechodząc do dyskusji nad wynikami pomiarów posturograficznych, uzyskanymi

w badanej grupie starszych kobiet, a co za tym idzie – odpowiadając na pytania badawcze

postawione w pracy, należy przedstawić zmiany w unerwieniu włókien mięśniowych, gdyż

u osób po 60. roku życia wyraźnie ulegają zmniejszeniu ilości motoneuronów w rogu

przednim rdzenia kręgowego. Na skutek tych zmian odpowiedź (reakcja) na bodźce zostaje

zakłócona, a mechanizmy przystosowawcze człowieka działają z opóźnieniem. Problemy

wynikające z postępujących zmian inwolucyjnych w układzie nerwowym u ludzi starzejących

się i starszych wymuszają potrzebę lepszego zrozumienia, jak ów układ działa i jak ocenić

ilościowo jego stan w dowolnym momencie czasu (Winter 1995). Tym samym należy

zauważyć, że choć w pracy nie sformułowałem hipotezy badawczej, to koncepcja badań

oparta została na założeniu, że zarówno jakość życia, jak i wiek badanych będą istotnie

warunkowały stabilność posturalną starszych kobiet. Jeśli jednak w literaturze można znaleźć

dane sugerujące prawdziwość drugiego z przyjętych założeń, to jednak nie sposób dotrzeć do

informacji bezpośrednio odnoszących się do powiązania jakości życia ze stabilnością

posturalną. Nie zmienia to faktu, że mimo obiektywnych trudności w ustosunkowaniu się

w tym miejscu do wyników innych autorów, stwierdzenie istotnych różnic w wartościach

wychwiań ciała w płaszczyźnie czołowej u starszych kobiet o niższej jakości życia

Marian Rzepko

Autoreferat

11

stanowi oryginalne osiągnięcie. Może to być przyczyną upadków w bok i większego

narażenia na złamania szyjki kości udowej. Jak się wydaje, stwierdzenie to, prócz wielu

implikacji teoretycznych, nakazuje zwrócenie szczególnej uwagi na działalność o charakterze

interwencyjnym w postaci koniecznego wdrażania programów usprawniających,

ukierunkowanych na kształtowanie stabilności posturalnej osób starszych.

W nawiązaniu do kwestii zmian w zachowaniach motorycznych występujących wraz

z wiekiem, należałoby przypomnieć, że w biernym układzie ruchu, którym jest układ kostno-

stawowy, zasadnicze zmiany w czasie starzenia się polegają na spadku masy kości

(osteopenia) u kobiet o wartość około 25–40%, a u mężczyzn – 15–25% wartości wyjściowej

(Rosławski 2001, Żakowska-Wachelko 2000). Istotne znaczenie ma tu starzenie się systemów

sensomotorycznych uczestniczących w kontroli postawy, które uważane jest za główną

przyczynę pogorszenia zdolności równowagi, a co za tym idzie – zwiększenia liczby upadków

u osób w starszym wieku (Horak i wsp. 1989, Woollacott 2000, Woollacott i wsp. 1986,

1988). Ponadto stopniowe obniżenie ostrości wzroku, wrażliwości kontrastu może

w konsekwencji znaleźć odzwierciedlenie u starszych ludzi jako zwiększone ustrojowo

kołysanie w spokojnej sytuacji motorycznej (Bohannon i wsp. 1984, Mitchell i wsp. 2015).

Prócz zmian na poziomie sprawności procesu kontroli utrzymania równowagi ciała

związanej z funkcjami ośrodkowego i obwodowego układ nerwowego, nie można zapomnieć

o zjawisku sarkopenii. Związane z wiekiem zmiany morfologiczne i biochemiczne dające się

zauważyć w różnych obszarach kory nerwowej współwystępują z niższym poziomem siły

mięśniowej (m.in. w mięśniach posturalnych), znacząco ograniczając możliwości osób

starszych w zakresie stabilności posturalnej. Nie dziwi zatem sugestia Lorda i wsp. (1994),

aby nie tylko badać równowagę ciała, ale i rutynowo oceniać siłę mięśni czworogłowych uda

oraz mięśni grzbietu i brzucha. Mimo, że w literaturze znaleźć można także wyniki badań

sugerujące brak bezpośredniego powiązania siły mięśniowej kończyn dolnych

z występowaniem upadków u osób starszych (Melzer i wsp. 2004), poszerzenie zakresu badań

wydaje się jak najbardziej uzasadnione. Na poparcie tej sugestii można podać choćby fakt, że

nie wszystkie właściwości czy zjawiska muszą zależeć od siebie wzajemnie w sposób prosty

czy bezpośredni, zwłaszcza jeśli mowa jest o tak skomplikowanym pod względem

anatomicznym, jak i funkcjonalnym organizmie, jakim jest człowiek.

Zasygnalizowana w pracy postępująca niewydolność układu nerwowo-mięśniowego

wpływa u osób w starszym wieku na wzrost progów aktywności układów sensorycznych oraz

zwiększenie niekontrolowanego pobudzenia mięśni. Dochodzi do wzrostu drżenia w aparacie

ruchowym oraz występuje sztywność mięśni, co przyczynia się do zmiany warunków kontroli

Marian Rzepko

Autoreferat

12

stabilności postawy. W zapisie zmian położenia środka nacisku stóp na podłoże u osób

w starszym wieku obserwuje się wzrost amplitudy oscylacji. Ten przypadkowy bodziec

ruchowy może wywoływać na wejściach sensorycznych sygnały zakłócające, co przekłada się

na upośledzenie kontroli równowagi (Błaszczyk i wsp. 1993b). Tym samym uzyskane

w trakcie badań własnych rezultaty nie budzą wątpliwości. Stwierdziłem bowiem zwiększone

wychwiania ciała w płaszczyźnie czołowej, co należy interpretować jako pogorszenie

stabilności posturalnej.

Komentarza natomiast wymaga inna kwestia związana z otrzymanymi wynikami badań.

Otóż wiek badanych mieścił się między 55. a 69. rokiem życia, chociaż większość autorów za

osoby starsze uważa te, które ukończyły 65. rok życia. Co więcej, tylko 4 osoby spośród

badanych przekroczyły 65. rok życia, a mimo to odnotowano statystycznie istotne różnice.

Należy więc zadać pytanie: kiedy powinno się badać osoby dorosłe – gdy wchodzą w późną

dorosłość czy w okres starzenia się? W moim przekonaniu badaniami posturograficznymi

powinno się objąć osoby na dekadę lub nawet dwie przed wkroczeniem w 65. rok życia. Za

przyjęciem takiego postępowania przemawiają rezultaty badań longitudinalnych, które

realizowali Choy i wsp. (2003) na grupie 453 kobiet w wieku 40–80 lat. Autorzy ci wykazali,

że co prawda istotne pogorszenie stabilności posturalnej można zaobserwować u kobiet

powyżej 60. roku życia, ale wprowadzenie czynników zakłócających znacząco tę granicę

przesuwa. W przypadku wykorzystania niestabilnego podłoża (warstwy gąbki) stwierdzono

pogorszenie się stabilności osób 50-letnich w stosunku do osób młodych. Wyłączenie wzroku

oraz ograniczenie powierzchni podparcia pozwoliło natomiast na ukazanie istotnych różnic

już między 40- i 20-letnimi kobietami (Choy i wsp. 2003).

Stwierdzenie, że badaniami posturograficznymi umożliwiającymi wczesną ocenę

zaburzeń stabilności posturalnej, co przekłada się później na jakość życia osób starszych,

powinno się objąć kobiety po ukończeniu 50. roku życia lub nawet o dekadę młodsze, stanowi

najważniejszy wniosek praktyczny wypływający z analizy wyników badań będących

podstawą wskazanej monografii.

Przeprowadzone badania i analiza uzyskanych wyników pozwalają na wysunięcie

następujących wniosków:

1. Zastosowanie kwestionariusza Zachowanie a zdrowie pozwoliło na wyłonienie

w badanej grupie kobiet o wysokiej i niskiej jakości życia. Zgodnie

z przypuszczeniem wynikającym między innymi z kryteriów doboru badanych

więcej osób znalazło się w pierwszej z wymienionych kategorii. Spośród

analizowanych wskaźników charakteryzujących określone domeny jakości życia

Marian Rzepko

Autoreferat

13

istotnie różnicującymi okazały się: profilaktyka, regularność posiłków oraz

aktywność fizyczna.

2. Stwierdzono, że poziom zachowania równowagi ciała w płaszczyźnie czołowej był

istotnie różny w obu porównywanych grupach wyodrębnionych na podstawie

kryterium jakości życia. Istotnie większe wychwiania posturalne zostały

zaobserwowane u osób zakwalifikowanych do grupy o niskim poziomie życia.

W przypadku płaszczyzny strzałkowej nie odnotowano istotnych różnic wartości

średnich analizowanych podstawowych parametrów posturograficznych.

3. Pomiary posturograficzne wykazały istotnie większe wychwiania postawy ciała

podczas stania swobodnego w grupie badanych kobiet w wieku 55–69 niż

w grupie kobiet młodszych zarówno w płaszczyźnie czołowej, jak i strzałkowej.

Efektem rozważań nad uzyskanymi rezultatami badań w kontekście problematyki

jakości życia i stabilności posturalnej jest także postulat – wniosek praktyczny: zasadne

wydaje się podjęcie badań przesiewowych w młodszych grupach badanych w celu wczesnego

wykrycia ewentualnych zaburzeń stabilności posturalnej i odpowiednio szybkiego wdrożenia

postępowania usprawniającego.

5. Informacje o pozostałych osiągnięciach naukowo-badawczych po uzyskaniu stopnia

doktora (lub inne nurty działalności naukowej)

Pracę w charakterze adiunkta na Wydziale Wychowania Fizycznego Uniwersytetu

Rzeszowskiego rozpocząłem w 2005 roku. Od początku pracy zawodowej na uczelni moje

zainteresowania naukowe koncentrowały się głównie wokół zagadnień związanych

z rozwojem somatycznym, sprawnością motoryczną i funkcjonalną oraz aktywnością fizyczną

osób w różnym wieku. Tej tematyce poświęcona była zarówno dysertacja doktorska, jak

i wiele późniejszych prac badawczych. Szczególną uwagę kierowałem ku problematyce

związanej z równowagą statyczną i dynamiczną ciała, a także asymetrią funkcjonalną.

Dodatkowo podjąłem nowy kierunek w swoich poszukiwaniach naukowych, zmierzający do

poznania uwarunkowań sprawności specjalnej, w tym przede wszystkim w zakresie tzw.

potencjału koordynacyjnego, wysoko kwalifikowanych zawodników reprezentujących

wybrane dyscypliny sportu. Wyniki badań w tym obszarze opublikowałem w czasopismach

naukowych zamieszczonych w bazie Journal Citation Reports.

Do istotnych wydarzeń w moim rozwoju naukowym należało uczestnictwo

w Projekcie pt. „Uniwersytet Rzeszowski – nowoczesność i przyszłość

Marian Rzepko

Autoreferat

14

regionu” realizowany jest w ramach Działania 4.1 „Wzmocnienie i rozwój potencjału

dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym

znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy” Priorytetu IV „Szkolnictwo wyższe i nauka”,

Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wychodząc naprzeciw głównym celom Projektu,

przyjęto utworzenie dwóch nowych kierunków inżynierskich: mechatroniki i inżynierii

materiałowej, modernizację i dostosowanie do rynku pracy kierunku socjologia oraz

stworzenie dla kadry akademickiej UR możliwości rozwoju i wzrostu kompetencji poprzez

finansowanie szkoleń, staży naukowych krajowych oraz zagranicznych, wizyt studyjnych czy

wyjazdów postdoc do wiodących ośrodków naukowo-badawczych, krajowych

i międzynarodowych.

W ramach projektu Uniwersytetu Rzeszowskiego Nowoczesność i Przyszłość

Regionu, w ramach Zadania „Wymiana doświadczeń kadry UR” w 2011 roku odbyłem

wizytę studyjną w Stanach Zjednoczonych (University of Florida Gainesville – UoF).

Głównym celem wizyty było zapoznanie się z nowymi technikami badawczymi

w wychowaniu fizycznym, sporcie i turystyce, a w szczególności poznanie nowoczesnych

metod badawczych w zakresie biomechaniki ruchu i motoryczności człowieka. Podjęto także

wymianę doświadczeń i wiedzy w zakresie interesujących nasz Wydział tematów

badawczych. Szczególną uwagę poświęciliśmy działalności dydaktycznej i organizacyjnej,

które stanowią przedmiot wspólnego zainteresowania oraz zapoznaniu się z działaniami

dotyczącymi rozwoju aktywności fizycznej i sportu wśród młodzieży akademickiej

wizytowanego Uniwersytetu. Brałem również udział w licznych spotkaniach z władzami oraz

pracownikami naukowymi poszczególnych wydziałów owej uczelni, m.in. z Christopherem

Janelle, Ph.D., Danem Connaughton, Ed.D., Jamesem Cauraugh, Ph.D. Uwagę moją zwrócił

wtedy fakt, że bardzo popularnym nurtem badawczym była tematyka aktywności ruchowej

oraz styl życia osób starszych. Doświadczenie to stało się bodźcem do bliższego

zainteresowania się problematyką dotyczącą jakości życia i sprawności funkcjonalnej osób

starszych w powiązaniu ze zmianami inwolucyjnymi zachodzącymi z wiekiem w układzie

ruchu. Potwierdzeniem mojego szczególnego zainteresowania zagadnieniami z obszaru

aktywności fizycznej seniorów był fakt, że w 2012 roku zostałem powołany przez Rektora

Uniwersytetu Rzeszowskiego na koordynatora Uniwersytetu Trzeciego Wieku przy Wydziale

Wychowania Fizycznego. Dzięki tej funkcji mogłem bliżej zapoznać się z problemami osób

starszych w zakresie aktywności fizycznej, ich oczekiwań i potrzeb. Uczestnicząc

w posiedzeniach Rady Programowej UTW, organizowałem wykłady o tematyce wskazanej

Marian Rzepko

Autoreferat

15

przez osoby starsze, a związane z ich zainteresowaniami oraz poszerzające wiedzę z zakresu

aktywnego podejścia do własnego zdrowia i stylu życia.

Kolejnym, istotnym etapem mojego rozwoju naukowego był 6-miesięczny staż

naukowy w Katedrze Motoryczności Człowieka Akademii Wychowania Fizycznego im.

Jerzego Kukuczki w Katowicach (10.2012–03.2013 r.) w Laboratorium Diagnostyki Ruchu.

W trakcie stażu poszerzałem wiedzę z zakresu szeroko rozumianych uwarunkowań

motoryczności w różnych okresach ontogenezy człowieka. Nabyłem także umiejętności pracy

w zespole w czasie projektowania procedur badawczych z użyciem kilku

zsynchronizowanych platform stabilometrycznych oraz innych urządzeń pomiarowych. Wiele

czasu poświęciłem na opanowanie alternatywnych sposobów obróbki sygnału rejestrowanego

podczas poszczególnych pomiarów w środowisku MatLab. Ponadto uczestniczyłem

w licznych wykładach, seminariach, zajęciach dydaktycznych oraz badaniach naukowych

prowadzonych przez pracowników laboratorium, m.in. przez prof. Slobodana Jarica, prof. dra

hab. Janusza Błaszczyka, prof. dra hab. Grzegorza Jurasa, prof. dra hab. Joachima Raczka.

Efektem mojego pobytu było opublikowanie, wraz z pracownikami Katedry Motoryczności

Człowieka, kilku artykułów naukowych w czasopismach z listy A MNiSW. Kolejne prace

z tego zakresu są złożone do druku. W tym samym czasie odbyłem także intensywny kurs

z zakresu kontroli ruchów, który prowadził prof. Mark Latash z Uniwersytetu Stanowego

w Pensylwanii w USA. Wynikiem tej współpracy było w 2015 roku opublikowanie artykułu

„Intra-personal and inter-personal kinetic synergies during jumping” w Journal of Human

Kinetics. Natomiast w 2016 roku zorganizowałem wykład, połączony z seminarium na

Wydziale Wychowania Fizycznego w Rzeszowie prowadzony przez Prof. Marka Latasha,

specjalisty z zakresu kinezjologii, pracownika naukowego Uniwersytetu Stanowego

w Pensylwanii (The Pennsylvania State University). W późniejszym okresie zaowocowało to

rozwojem życia naukowego, nie tylko Wydziału Wychowania Fizycznego Uniwersytetu

Rzeszowskiego, ale całej Uczelni ze względu na interesującą szersze grono naukowców

problematykę, poruszaną przez Profesora M. Latasha.

Prócz znaczącego podniesienia jakości prowadzonych przeze mnie badań w zakresie

specyfiki przygotowania motorycznego w sporcie wyczynowym, ze szczególnym

uwzględnieniem sportów walki, zapoznałem się z problematyką badań nad późną dorosłością.

Inspiracje wyniesione ze spotkań i dyskusji naukowych oraz studiów literatury spowodowały

znaczne poszerzenie mojej wiedzy z zakresu problematyki związanej ze stylem życia

seniorów i pozwoliły mi na podjęcie tego kierunku badań, które kontynuuję. Część

Marian Rzepko

Autoreferat

16

pozyskanych w trakcie prowadzonych na stażu badań wykorzystałem w monografii

habilitacyjnej.

Ważnym doświadczeniem ukierunkowującym mnie na podjęcie badań wśród osób

starszych był staż odbyty w maju 2013 roku w Katedrze Dydaktyki Wychowania Fizycznego

Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Pobyt ten umożliwił mi zapoznanie się

z problematyką badań podejmowaną przez pracowników Katedry, którą jest między innymi

edukacja fizyczna seniorów, jakość życia osób starszych oraz zaznajomienie się

z działalnością podejmowaną na wrocławskim UTW i w Centrum Aktywności Ruchowej 50+

przy AZS AWF we Wrocławiu.

Starając się połączyć zainteresowania oraz wieloletnie doświadczenie dotyczące badań

nad sprawnością motoryczną człowieka, a zwłaszcza problemów związanych z równowagą

statyczną i dynamiczną w układzie ruchu osób starszych, co warunkuje w dużej mierze ich

samodzielność funkcjonalną, postanowiłem podjąć temat badawczy, jakim jest ocena jakości

życia osób starszych w aspekcie stabilności posturalnej, opisany w monografii habilitacyjnej.

Inne zainteresowania naukowe, które bardziej szczegółowo prezentuję poniżej,

koncentrują się wokół dwóch głównych obszarów badawczych:

1) stabilności posturalnej w sportach walki u osób mających zróżnicowany staż

sportowy.

2) sprawności motorycznej dzieci i młodzieży w różnych dyscyplinach sportowych,

Ad. 1.

Głównym nurtem moich zainteresowań naukowych jest stabilność posturalna,

w szczególności u zawodników sportów walki. Podjęcie i kontynuowanie działalności

badawczej w tym obszarze wynikało z doświadczenia zawodniczego w sportach walki,

prowadzonej przeze mnie działalności dydaktycznej w tej dziedzinie w macierzystej uczelni,

jak również pracy w charakterze trenera przygotowania motorycznego od 2010 roku

w Centrum Sportów Walki w Leżajsku. W moim dorobku naukowym dotyczącym równowagi

ciała zawodników trenujących sporty walki znalazły się następujące prace:

Bajorek W., Czarny W., Król P., Rzepko M., Sobota G., Vynogradskyi V.: Postural

stability in traditional karate contestans. Visnik Czerniwskowo Nationalnowo

Pedagogicznowo Uniwersitetu 2011; 91 (2): 113–120.

Bajorek W., Czarny W., Król P., Rzepko M., Sobota G., Litwiniuk A.: Assessment of

postural stability in traditional karate contestans. Journal of Combat Sports and

Martial Arts 2011; 2 (1): 23–29.

Marian Rzepko

Autoreferat

17

Dudek J., Bajorek W., Czarny W., Król P., Rzepko M., Litwiniuk A.: Injuries to

motor organs among boxing and Kick-boxing contestans in sports clubs in

Subcarpathian. Journal of Combat Sports and Martial Arts 2011; 2(1): 35–38.

Juras G., Rzepko M., Król P., Czarny W., Bajorek W., Słomka K., Sobota G.: The

effect of expertise in karate on postural control in quiet standing. Archives of Budo

2013; 9 (3): 205–209.

Rzepko M., Drozd S., Król P., Bajorek W., Czarny W., Błach W., Cardoso A.F.A.C.:

Importance of visualization to postural stability in amateur boxers. Ido Movement for

Culture. Journal of Martial Arts Anthropology 2014; 14 (2): 23–28.

Szymczyk D., Drużbicki M., Szczepanik M., Bazarnik-Mucha K., Rzepko M.: Ability

of maintaining balance in amateur boxers from "Walter" boxing club. Scientific

Review of Physical Culture 2014; 4 (4): 131–139.

Rzepko M., Drozd S., Żegleń P., Król P., Bajorek W., Czarny W.: The effect of

expertise on postural control in professional wrestles. Journal of Human Kinetics

2018, Vol. 62; DOI: 10.1515/hukin-2017-0173.

Część z przedstawionych publikacji to prace naukowe opublikowane w recenzowanych

periodykach zamieszczonych w bazie Journal Citation Reports, takich jak: Journal of Human

Kinetics, Archives of Budo oraz Journal of Combat Sports and Martial Arts, Ido Movement

for Culture. Journal of Martial Arts Anthropology. W obrębie tych badań chciałbym wyróżnić

trzy prace.

W artykule pt.: The effect of expertise in karate on postural control in quiet standing

(II. A: art. 2) zaobserwowałem wpływ wieloletniego treningu sportowego na charakterystykę

utrzymania równowagi, a mianowicie zwiększone wychwiania ciała w stosunku do grupy

kontrolnej. Dane empiryczne mogą mieć zastosowanie w procesie selekcji oraz treningu

sportowego. Istnieje ogólna opinia, że w trakcie uprawiania sportów na wysokim poziomie

równowaga jest jeszcze bardziej pożądana niż powszechnie sądzono. Istnieją jednakże

ograniczone dane dotyczące oddziaływania równowagi na wydajność treningu sportowego

u elitarnych sportowców. Celem badań było określenie wpływu treningu na równowagę

statyczną elitarnych karateków oraz określenie wartości rozkładu COP i jej trajektorii. Badani

wykonywali dwie próby, stojąc z otwartymi i zamkniętymi oczami. Czas trwania każdej

próby wynosił 30 sekund. Sygnał stabilograficzny został przetworzony z użyciem

standardowej i stosunkowo nowej metody dekompozycji stabilogramu, którą zaproponowali

Marian Rzepko

Autoreferat

18

Zatsiorski i Duarte (1999). Wyniki badań pozwoliły na wysunięcie następującego wniosku:

uprawianie karate skutkuje długoterminowymi zmianami w kontroli postawy. Ponadto

zaobserwowano zwiększenie wychwiań ciała badanej grupy karateków, co zdaniem autorów

badań, było wynikiem przeciążenia układu sensomotorycznego.

Druga praca, która moim zdaniem zasługuje na wyróżnienie, to artykuł zatytułowany:

Assessment of postural stability in traditional karate contestants (II. B: art. 8). Celem pracy

było ustalenie na podstawie badania stabilograficznego zakresu zdolności utrzymania

równowagi (COP) zawodników karate tradycyjnego. Badaniami objęto grupę 32 zawodników

z reprezentacji Polski (zarówno mężczyzn, jak i kobiet). Środek nacisku stóp (COP) został

zarejestrowany z częstotliwością 40 Hz. Czas każdej próby wynosił 30 sekund. Wyniki badań

pokazują, że w pozycji przed i po pochyleniu mają miejsce większe wychwiania ciała,

większy jest zakres i czas trwania utrzymania równowagi (COP), jak również szybkość

wychwiań ciała na boki (ML), co stanowi naturalną odpowiedź organizmu ludzkiego na

zaobserwowane zjawisko. Wszystkie zmienne istotnie się różniły w obu przyjętych pozycjach

(przed i po pochyleniu), wskazując na znaczne pogorszenie stabilności ciała po przyjęciu

pozycji maksymalnie pochylonej do przodu. W konkluzji stwierdzono, że zdolność

utrzymania równowagi przez osoby poddane testowi z zamkniętymi oczami nie różniła się

w porównaniu ze zdolnością grupy badanych z otwartymi oczami. Dowodzi to bardzo dobrej

kondycji układu równowagi i właściwej kontroli pionowej postawy ciała. Wyniki testów

dotyczących zachowania niezmienionej pozycji pochylonej do przodu wskazują na większy

zakres wychwiań ciała, co w rezultacie prowadzi do zwiększenia obrotu mięśni zewnętrznych,

które mają wpływ na stawy kończyn dolnych.

Kolejna publikacja: Importance of visualization to postural stability in amateur boxers

(II. B: art. 18) porusza kwestie związane ze stabilnością posturalną i równowagą w sportach

walki, takich jak boks. Celem pracy było określenie oddziaływania chwilowej utraty kontroli

nad zmysłem widzenia przestrzennego, stabilności i procesu kontroli równowagi w pozycji

stojącej. Wprowadzanie ograniczenia i zaburzeń w informacjach z receptorów wzrokowych

wpływa na destabilizację procesu utrzymania równowagi w wyniku niewłaściwych lub

niekompletnych danych obwodowych przekazywanych do centralnego układu nerwowego,

który koordynuje równowagę ciała. Eksperyment polegał na standardowej ocenie

swobodnego stania na platformie stabilograficznej w trzech kolejnych próbach. Całkowity

czas trwania każdej próby wynosił 30 sekund. Pierwsza próba polegała na tym, że gdy osoba

swobodnie stała na obu nogach, po 10 sekundach wyłączono światło (osoba badana nie

wiedziała wcześniej, że tak się stanie). Druga próba przebiegała w ten sposób, że swobodnie

Marian Rzepko

Autoreferat

19

stojąc na obu nogach, osoba została poinformowana, że po 10 sekundach światło zostanie

wyłączone. Podczas trzeciej próby osoba badana swobodnie stała na obu nogach i nic nie

zakłócało tej sytuacji. Analiza wyników badań i postęp w badaniach wykazują wpływ zmysłu

widzenia na cały proces kontroli postawy. W pierwszej próbie, kiedy nagle dochodziło do

zaburzenia kontaktu wzrokowego z otoczeniem (zgaszenie światła), większość badanych

wykazywała chwilową utratę równowagi, ale szybko wracała do pozycji spionizowanej.

W tym obszarze stabilność każdej osoby jest rozpatrywana indywidualnie. Kompensacja

pozycji następuje, jak wspomniano, z innych układów (które pozostają w stanie gotowości).

W ramach tego działania „system postawy” próbuje poprawić błędy i powrócić do

centralnego wzorca odniesienia. Podczas kolejnej próby wyniki w obszarze koordynacji

i kołysania w większości przypadków zmieniały się – wykazywały nieco większe

rozproszenie i bardziej oddalone od środka ciężkości na platformie. Dzięki informacji

o zewnętrznych zakłóceniach osoba może być przygotowana na nagłą zmianę sytuacji, co ma

fundamentalne znaczenie dla sportów walki. Ponadto osoba świadoma zagrożenia pozostaje

w stanie gotowości i czuje się bardziej pewna siebie. W trzeciej próbie, gdy osoba jest

poinformowana, że nic nie będzie zakłócać jej pionowej próby, można zaobserwować,

w większości przypadków, największe zbilansowanie ciała, które sugeruje najwyższy komfort

osoby w stosunku do warunków środowiska. Na podstawie badań wykazano, że zakłócenie

zmysłu wzroku lub nagłe zmiany w polu widzenia głównie opóźniają proces prawidłowej

odpowiedzi posturalnej ludzkiego ciała. Wzrok odgrywa ważną rolę w utrzymaniu stabilności

postawy, gdy występują sprzeczności i ograniczenia w przepływie innych informacji

wykorzystywanych przez system równowagi. Zakłócenia w systemach kontroli postawy,

które są spowodowane zamknięciem oczu, objawiają się zwiększonym rozrzutem zapisu

ścieżki stabilogramu w grupie badanych bokserów.

Z dotychczasowych badań empirycznych wynika, że brak informacji o położeniu ciała

jest jednym z czynników, które wpływają na funkcjonowanie człowieka i jego aktywność

fizyczną. Badanie zostało przeprowadzone na 11-osobowej grupie bokserów, którzy szkolili

się w technice bokserskiej. Nacisk podczas badań położony był na trzy aspekty: czas trwania

próby, stosowane miary stabilności oraz instrukcje udzielone badanym. Naukowcy wykazali,

że upośledzenie narządu wzroku lub nagła zmiana pola widzenia w dużym stopniu opóźniają

prawidłowy rozwój posturalnej reakcji człowieka.

W ostatniej (najnowszej) prezentowanej w tym wykazie pracy pt The effect of expertise

on postural control in professional wrestles poświęcona została problemowi kontroli

równowagi ciała przedstawicieli innej specyficznej grupy zawodników sportów walki,

Marian Rzepko

Autoreferat

20

zapaśników. W badaniach opisywanych w tej publikacji wzięło udział czternastu ekspertów

zapaśniczych, z co najmniej 8-letnim doświadczeniem w treningach i zawodach. Zawodnicy

w zapasach zajęli co najmniej 6 miejsce Mistrzostw Europy i Świata. Grupa kontrolna

składała się z piętnastu młodych zdrowych dorosłych (studentów WF), którzy nie byli byłymi

ani czynnymi sportowcami. Zostali wybrani z grupy ochotników według podobieństwa

podstawowych parametrów somatycznych. Żaden z badanych nie zgłaszał żadnych zaburzeń

równowagi i zaburzeń neurologicznych w ciągu ostatnich 2 lat. Wszyscy uczestnicy wyrazili

świadomą zgodę na udział w badaniu, które zostało zatwierdzone przez Komisję Bioetyczną

i było zgodne z deklaracją helsińską.

W badaniach trajektorie sygnału COP zarejestrowano przy użyciu zakupionej do

Pracowni Analizy Ruchu Uniwersytetu Rzeszowskiego platformy dynamograficznej AMTI

(Accugait, USA). Dane surowe były rejestrowane przy częstotliwości próbkowania 50 Hz,

a następnie filtrowane dolnoprzepustowo przy 6 Hz z użyciem dwudrożnego drugiego rzędu

filtru Butterwortha przy użyciu odpowiedniego kodu zapisanego w programie MatLab.

Uczestnicy wykonywali 3 próby stania swobodnego z oczami otwartymi i zamkniętymi.

Badanych instruowano, aby stawali boso w wygodnej pozycji ułożenia stóp z rękoma wzdłuż

boków i wzrokiem skupiającym się celu oddalonym o 2 metry (okrągły cel oznaczony na

ścianie o średnicy 2 cm). Czas trwania każdej próby wyniósł 30 s, z 60 s odpoczynku między

próbami, podczas których badani byli proszeni o zejście z platformy.

Wyliczone zostały następnie standardowe zmienne posturograficzne charakteryzujące

wychwiania ciała. Analiza została poszerzona o zaawansowane procedury obliczeniowe, które

zostały poznane podczas stażu naukowego i zaimplementowane do badań własnych. Dane

z platformy zostały dalej przetworzone przy użyciu metody dekompozycji sygnału

stabilograficznego zaproponowanego przez Zatsiorsky i Duarte (1999, 2000). Dwa elementy:

składowa pełzająca (ruch natychmiastowego punktu równowagi, w odniesieniu do którego

równowaga ciała jest natychmiast utrzymywana) i składowa oscylacyjna (oscylacja COP

wokół trajektorii punktu odniesienia) zostały wyliczane według opisanych w literaturze

procedur matematycznych (Zatsiorsky i Duarte 1999). W pracy stanowiącej efekt badań,

opublikowanej w Journal of Human Kinetics, analizowano następujące zmienne: zakres

przemieszczeń COP (cm), odchylenie standardowe sygnału COP (cm) oraz prędkość

przemieszczeń sygnału COP (cm/s). Wszystkie obliczenia wykonano dla surowego sygnału

COP, a także dla dwóch składowych uzyskanych po dekompozycji tego sygnału, w obu

kierunkach przednio-tylnym (A/P) i medialno-bocznym (M/L).

Marian Rzepko

Autoreferat

21

Analiza wyników przeprowadzona z wykorzystaniem analizy wariancji nie wykazała

istotnych różnic pomiędzy wynikami grupy badawczej i kontrolnej dla badanych parametrów

w płaszczyźnie czołowej (p>0,05). Istotne różnice zaobserwowano natomiast

w odniesieniu do zakresu i odchylenia przemieszczeń COP w płaszczyźnie strzałkowej. Te

różnice okazały się istotne dla zmiennych wyliczonych zarówno dla sygnału surowego, jak

i jego komponentów. Dekompozycja sygnału COP pozwoliła jednak na uzyskanie

dodatkowych danych charakteryzujących kontrolę postawy badanych zapaśników

i przedstawicieli grupy kontrolnej. Okazało się, że dla składowej oscylacyjnej (trembling)

różnice wartości średnich również były istotne statystycznie (p<0,05). Wynik ten z jednej

strony uwidacznia celowość stosowania dekompozycji, ale przede wszystkim pokazuje

rzeczywisty przebieg procesów kontroli równowagi ciała. Uzyskane dane mogą mieć istotne

znaczenie w konstruowaniu programów treningowych, w których należy uwzględnić dążenie

do optymalnego poziomu równowagi ciała zawodników wyrażającego się w większych

wychwianiach ciała zawodników.

Warto w tym momencie wspomnieć, że kontynuuję ten kierunek badawczy. Aktualnie

opracowywane są dane przy zastosowaniu tej samej metodologii, uzyskane na dwóch innych

grupach sportowców, trenujących sporty walki.

Ad. 2.

Podjęcie przeze mnie pracy w charakterze nauczyciela wychowania fizycznego po

ukończeniu studiów magisterskich było źródłem inspiracji do rozpoczęcia pracy badawczej

dotyczącej oceny poziomu sprawności motorycznej i jej uwarunkowań społeczno-

ekonomicznych. Obserwując zróżnicowanie zdolności motorycznych młodzieży licealnej,

podjąłem badania w tym zakresie, które zakończyłem dysertacją doktorską.

Jako pracownik Wydziału Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego

kontynuowałem badania nad strukturą i profilem sprawności motorycznej młodzieży:

• Rzepko M.: Koordynacyjne zdolności motoryczne młodzieży w wieku 16–17 lat.

Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego 2006: 9 (2):

213–220.

• Rzepko M.: Asymetria dynamiczna a równowaga statyczna i dynamiczna młodzieży

w wieku 16–17 lat. Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu

Rzeszowskiego 2007; 10 (3): 204–207.

• Bajorek W., Bździuch R., Niewczas M., Król P., Rzepko M.: Rozwój somatyczny

i sprawność motoryczna chłopców w wieku 14 lat trenujących piłkę nożną. Przegląd

Marian Rzepko

Autoreferat

22

Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego 2010; 13 (1–4): 109–119.

• Rzepko M., Król P., Bajorek W., Gorczyca K.: Efektywność pracy kończyn dolnych

pływaków w wieku 16 lat. Sportivna nauka Ukraïni 2011; 6: 46–62.

• Nowak N., Sławek M., Król P., Rzepko M.: Zmiany w sprawności fizycznej

młodzieży studiującej na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu w ciągu lat.

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy. Usługi

2011; 78: 511–519.

• Król P., Rzepko M., Bobula G., Czarny W., Bajorek W.: Współzależności

wybranych cech somatycznych i zdolności motorycznych na przykładzie grupy

młodzieży Uniwersytetu Rzeszowskiego. Sportivna nauka Ukraïni [online] 2012; 6:

32–39.

• Czarny W., Bajorek W., Król P., Rzepko M., Bobula G., Hałoń P.: Effect of strength

on serving effectiveness in volleyball. Scientific Review of Physical Culture 2014; 4

(1): 31–37.

• Słomka K., Juras G., Sobota G., Furmanek M., Rzepko M., Latash M.L.: Intra-

personal and inter-personal kinetic synergies during jumping. Journal of Human

Kinetics 2015; 49: 75–88.

5.1. Analiza bibliometryczna publikacji

Autor lub współautor oryginalnych 46 publikacji naukowych

Sumaryczna liczba punktów MNiSW uzyskanych po obronie pracy doktorskiej: 219

Sumaryczny Impact Factor zgodnie z rokiem opublikowania: 5,786

Liczba cytowań z wykluczeniem autocytowań (ISI Web of Science): 11

Indeks Hirscha (wg ISI Web of Science): 2

Liczba cytowań z wykluczeniem autocytowań według Scopus: 10

Indeks Hirsha według Scopus: 2

Liczba cytowań według Researchgate: 22

Indeks Hirsha według Researchgate: 3

Liczba cytowań według Google Scholar: 20

Indeks Hirsha według Google Scholar: 2

Marian Rzepko

Autoreferat

23

5.2. Udział w grantach

Projekt własny realizowany w ramach badań statutowych na Wydziale Wychowania

Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego UR WWF/F/05

Test UEFA Fitness a zdolności motoryczne i somatyczne sędziów piłkarskich

z województwa podkarpackiego. Projekt miał na celu przeprowadzenie badań wśród sędziów

piłkarskich różnego szczebla z województwa podkarpackiego przy użyciu analizatora składu

ciała Tanita, przeanalizowanie uzyskanych rezultatów, ich interpretację oraz zaproponowanie

modyfikacji dotychczasowego treningu sędziowskiego w kontekście otrzymanych wyników

badań. Zastosowana metoda pozwoliła zbadać i określić prawidłowości przebiegu zjawiska,

ale także pokazać przyczyny i mechanizmy owych prawidłowości. Udział w projekcie

zaowocował raportem z badań, który został przesłany do przewodniczącego kolegium

sędziowskiego Podkarpackiego Związku Piłki Nożnej. Na podstawie badań dowiedziono, że

jednym z czynników oddziałujących na rezultat testu był termin przeprowadzonych pomiarów

(przerwa w rozgrywkach negatywnie wpłynęła na osiągane wyniki testu mimo indywidualnej

rozpiski treningowej dla każdego z sędziów). Rezultaty badań wskazały na występowanie

licznych czynników charakterystycznych dla sportu w ogóle oraz zespołu czynników

specyficznych dla sędziów piłkarskich. Wyniki badań przekazano trenerom piłki nożnej

szkolącym na różnym poziomie sportowym oraz trenerom personalnym.

5.3. Udział w statutowych projektach naukowo-badawczych w latach 2008–2016

równowaga statyczna i dynamiczna a asymetria dzieci i młodzieży,

- wpływ jazdy konnej na poziom równowagi statycznej i dynamicznej dzieci

z oligofrenią,

ekstremalne formy aktywności fizycznej w wychowaniu fizycznym i rekreacji

ruchowej studentów uczelni wielowydziałowej,

- zróżnicowanie równowagi w zawodników/zawodniczek różnych dyscyplin

sportowych,

badania antropologiczne i medyczne rozwoju somatycznego, sprawności motorycznej,

dojrzewania płciowego i stanu zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej i akademickiej

Podkarpacia i Euroregionu Karpackiego. Badanie trafności i rzetelności testów

sprawności fizycznej,

- zróżnicowanie poziomu zdolności motorycznych ze względu na rodzaj

podejmowanej aktywności ruchowej,

Marian Rzepko

Autoreferat

24

ekstremalne formy aktywności fizycznej w wychowaniu fizycznym i rekreacji

ruchowej studentów uczelni wielowydziałowej,

- zróżnicowanie równowagi w zawodników/zawodniczek różnych dyscyplin

sportowych,

stymulowanie rozwoju biologicznego i zdolności psychomotorycznych człowieka

w ontogenezie,

- zróżnicowanie poziomu zdolności motorycznych ze względu na rodzaj

podejmowanej aktywności ruchowej,

badania oceny budowy somatycznej, sprawności motorycznej i stylu życia człowieka

z uwzględnieniem czynników ryzyka chorób somatycznych i cywilizacyjnych,

badania w ocenie wpływu treningu sportowego na organizm człowieka.

5.4. Staże naukowe

Staż dydaktyczno-badawczy odbyty w ramach programu „Erasmus” (maj 2008 r.)

Portugalia, Politecnico de Porto

Podczas pobytu w Politecnico de Porto zapoznałem się z programami naukowymi obecnie

realizowanymi na Wydziale Edukacji. Ponadto, uczestniczyłem w seminariach, zajęciach

i wykładach oraz spotkałem się z pracownikami realizującymi zbliżone problemy badawcze

dotyczące sprawności motorycznej, m.in. z Armando Oliveira i Rui Manuel dos Santos.

Obecnie, Profesor Armando Oliveira jest pracownikiem Wydziału Inżynieryjnego

Uniwersytetu Porto w Portugalii. Rui Manuel dos Santos jest asystentem pierwszego trenera

Politechniki w Porto (Portugalia). W trakcie stażu prowadziłem zajęcia z zakresu sportów

wodnych i sportów walki. Bardzo istotne było nawiązanie kontaktu między innymi

z dyrektorem Centrum Sportowego dr. Antoniem Cardoso, co zaowocowało wieloletnią

współpracą w zakresie wymiany studentów zaprzyjaźnionych uczelni. Jedną z najbardziej

atrakcyjnych form aktywności fizycznej, według studentów z Portugalii, są obozy zimowe

organizowane cyklicznie przez Zakład Pływania i Obozownictwa Wydziału Wychowania

Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Staż dydaktyczny odbyty w ramach programu Erasmus (maj 2009 r.) Norwegia,

Telemark University College, Porsgrunn

Wizyta w Telemark University College umożliwiła mi zapoznanie się z innowacyjnymi

metodami i formami nauczania w turystyce, rekreacji i wychowaniu fizycznym.

Marian Rzepko

Autoreferat

25

W obecności koordynatora mgr Dag Bjerketvedt miałem okazję zaznajomić się

z prowadzonymi na tej uczelni badaniami laboratoryjnymi w zakresie motoryczności

człowieka. Wziąłem również udział w szkoleniu z zakresu konstruowania i realizacji

projektów badawczych oraz warsztatach praktycznych z nowoczesnych technik nauczania

narciarstwa. Przeprowadziłem zajęcia z zakresu narciarstwa alpejskiego ze studentami

studiów licencjackich.

Wizyta studyjna (tydzień) w ramach programu Erasmus (maj 2011 r.), Portugalia,

Politecnico de Porto

Ponowna wizyta w Politecnico de Porto była bardzo istotna, ponieważ zostałem zaproszony

przez pracowników naukowo-dydaktycznych, między innymi Antonia Cardoso, dyrektora

Centrum Sportowego Politechniki w Porto, z którym podjęliśmy wówczas współpracę

badawczą. Antonio Cardoso promuje sportową praktykę w swojej społeczności, zarówno

w zakresie działalności sportowej, którą rozwija w swoich obiektach, jak i w monitorowaniu

i organizacji wydarzeń krajowych i międzynarodowych. Zaowocowało to wspólną publikacją

w obszarze stabilności posturalnej (II. B: art. 19). Podczas pobytu prowadziłem również

zajęcia praktyczne dla pracowników i studentów z kajakarstwa oraz wioślarstwa, które

cieszyły się dużym uznaniem studentów.

Wizyta studyjna w ramach projektu Uniwersytetu Rzeszowskiego Nowoczesność

i przyszłość regionu (wrzesień 2011 r.), Stany Zjednoczone, University of Florida,

Gainesville

Wyjazd w ramach wizyty studyjnej do jednej z najlepszych uczelni na świecie – University

of Florida – pozwolił na zbliżenie i poznanie najnowszych trendów naukowych oraz na

bliższą analizę i ocenę poziomu dydaktycznego uniwersytetu, na którym studiuje około 50

tysięcy studentów. Zapoznałem się wówczas z nowoczesnymi metodami badań w zakresie

biomechaniki oraz szeroko pojętych analiz ruchu i motoryczności człowieka. Brałem udział

w licznych spotkaniach z władzami oraz pracownikami naukowymi poszczególnych

wydziałów owej uczelni (m.in. Christopher Janelle, Ph.D., Dan Connaughton, Ed.D.,

James Cauraugh, Ph.D.), podczas których podjęto wymianę doświadczeń i wiedzy w

zakresie wybranych tematów badawczych. Wiele uwagi poświęcono działalności

dydaktycznej

i organizacyjnej stanowiącej przedmiot wspólnego zainteresowania oraz zapoznanie się

Marian Rzepko

Autoreferat

26

z praktykami dotyczącymi rozwoju aktywności fizycznej i sportu wśród młodzieży

akademickiej wizytowanego uniwersytetu. Bardzo cenne okazały się spotkania i wymiana

poglądów z wybitnymi naukowcami, co zainspirowało mnie do rozpoczęcia nowych

poszukiwań badawczych w dziedzinie aktywności ruchowej oraz stylu życia osób starszych.

Staż naukowy (10.2012–03.2013 r.) Katowice, Akademia Wychowania Fizycznego,

Katedra Motoryczności Człowieka

Staż naukowy w Katowickiej AWF miał na celu poszerzenie wiedzy o motoryczności

człowieka, a także zacieśnienie współpracy naukowej. Podczas pobytu w Laboratorium

Diagnostyki Ruchu nabyłem umiejętności projektowania procedur badawczych na

nowoczesnych urządzeniach diagnostycznych, uczestniczyłem w licznych wykładach,

seminariach, zajęciach dydaktycznych oraz badaniach naukowych prowadzonych przez prof.

Slobodana Jarica, prof. dra hab. Janusza Błaszczyka, prof. dra hab. Grzegorza Jurasa, prof.

dra hab. Joachima Raczka. Efektem mojego pobytu było opublikowanie wraz z pracownikami

Katedry Motoryczności Człowieka kilku recenzowanych artykułów (kolejne są złożone

w wydawnictwach).

Staż naukowy (06.05.2013–17.05.2013 r.) Wrocław, Akademia Wychowania

Fizycznego, Katedra Dydaktyki Wychowania Fizycznego

Pobyt w Katedrze Dydaktyki Wychowania Fizycznego AWF we Wrocławiu umożliwił mi

zapoznanie się z problematyką badań podejmowaną przez pracowników Katedry, którą jest

między innymi edukacja fizyczna seniorów oraz jakość życia osób starszych. Zaznajomiłem

się również z działalnością podejmowaną na wrocławskim UTW oraz w Centrum Aktywności

Ruchowej 50+ przy AZS AWF we Wrocławiu. Ponadto brałem udział w wykładach,

zajęciach dydaktycznych oraz seminariach prowadzonych przez pracowników owej katedry,

m.in. przez dra hab. Ryszarda Bartoszewicza prof. AWF, dr Martę Koszczyc.

5.5 Udział w konferencjach naukowych (udział czynny)

Krajowe:

Konferencja Naukowa pt. Współczesne sport śnieżne – stan oraz perspektywy badań

i rozwoju, Wrocław, 09.10.2009 r.

Marian Rzepko

Autoreferat

27

Konferencja Naukowa dla Osób Niepełnosprawnych pt. Uniwersytet Rzeszowski –

uczelnia przyjazna studentom niepełnosprawnym, Rzeszów – Polańczyk, 11-

13.12.2009 r.

II Ogólnopolska Konferencja dla nauczycieli, instruktorów i trenerów pływania pt.

Wybrane problemy treningu pływackiego, Katowice, 22.03.2014 r.

Międzynarodowe, w tym zagraniczne:

I Międzynarodowa Konferencja Studenckich Kół Naukowych pt. Turystyka

regionalna – współczesne problemy, Rzeszów – Bystre, 30.03–01.04.2007 r.

Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. Edukacja zdrowotna w naukach

medycznych i społecznych, Stalowa-Wola, 12.12.2007 r.

Międzynarodowa Konferencja Naukowa pod patronatem Ministerstwa Kultury

i Dziedzictwa Narodowego pt. Pomniki dziedzictwa kulturowego jako produkt

turystyczny, Leżajsk, 16-17.05.2008 r. – przewodniczący komitetu organizacyjnego,

udział w komitecie naukowym

International Scientific Conference Motor Control 2008 – from Theories to Clinical

Application, Zakopane, 19-21.09.2008 r.

Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. Aktywność na całe życie – zdrowie

i sprawność studentów pod kontrolą, Krosno, 15–16.10.2010 r.

Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. Rola organizacji pozarządowych

w promocji i rozwoju turystyki, Rzeszów – Targowiska, 08–09.12.2011 r.

International Scientific Conference Motor Control 2012 – from theories to Clinical

Application, Wisła, 27-29.09.2012 r.

International Scientific Conference Diagnostic in Sport 2013, Presov,

19–20.09.2013 r.

32 International Conference Biomechanics in Sports, Johnson City (USA), 12-

16.07.2014 r.

Sports Science and Neuroscience International Conference Active Healthy Aging

Magdeburg, 02.-05.09.2015 r.

5.6. Działalność dydaktyczna:

od 2007 roku jestem zaangażowany w program „Europejczyk” na Wydziale

Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego, którego zadaniem jest

Marian Rzepko

Autoreferat

28

prowadzenie ćwiczeń, wykładów oraz zajęć sportowych w języku angielskim na

kierunkach Wychowanie Fizyczne oraz Turystyka i Rekreacja. W ramach tego

programu prowadzę zajęcia: Methodology of Physical Education (Metodyka

wychowania fizycznego), Outdoor Training I – Active Tourism (Ćwiczenia terenowe

– turystyka kwalifikowana), Outdoor Trainig II – Active Tourism (Ćwiczenia

terenowe z turystyki aktywnej), Winter Forms of Physical Activity (Zimowe formy

aktywności sportowej), Summer Forms of Physical Activity (Letnie formy aktywności

sportowej), Summer Camp (Obóz letni),

od momentu zatrudnienia na Wydziale Wychowania Fizycznego Uniwersytetu

Rzeszowskiego do chwili obecnej jestem autorem oraz realizatorem programu

kształcenia z przedmiotów prowadzonych na studiach I oraz II stopnia, tryb

stacjonarny i niestacjonarny na kierunkach:

Wychowanie Fizyczne: Zimowe formy aktywności ruchowej, Obóz letni, Sporty

walki-Boks, Boks (specjalizacja instruktorska)

Turystyka i Rekreacja: Zimowe formy aktywności ruchowej, Letnie formy

aktywności ruchowej, Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych,

Antropomotoryka, (specjalizacja: Rekreacja Ruchowa) Podstawy diagnozowania

sprawności fizycznej i aktywności ruchowej (specjalizacja: Rekreacja Ruchowa),

autorskie opracowanie programu zajęć dla modułu specjalizacji instruktorskiej

z dyscypliny boks na kierunku Wychowanie Fizyczne,

autorskie opracowanie programu zajęć kursu instruktora rekreacji ruchowej ze

specjalnością jazda konna, kursu instruktora sportu w dyscyplinie boks, kursu

instruktora sportu w dyscyplinie snowboard,

w latach 2007-2012 opiekun studenckiego koła naukowego Zakładu Sportów Walki

i Sportów Indywidualnych. W ramach działalności koła naukowego studenci

zaangażowani byli w badania dotyczące sprawności motorycznej młodzieży

akademickiej trenującej różne dyscypliny sportowe. W wyniku owej działalności

została opublikowana praca: Rzepko M., Król P., Bajorek W., Gorczyca K.:

Efektywność pracy kończyn dolnych pływaków w wieku 16 lat. Sportivna nauka

Ukraïni 2011: 6, s. 46-62,

w celu podniesienia moich kwalifikacji zawodowych oraz poszerzenia kompetencji,

a tym samym zapewnienia jeszcze wyższej jakości kształcenia prowadzonych przeze

Marian Rzepko

Autoreferat

29

mnie przedmiotów, uzyskałem stopień trenera II klasy w dyscyplinie boks oraz trenera

II klasy w dyscyplinie narciarstwo alpejskie,

promocja prac magisterskich: 14; recenzja prac magisterskich: 12,

promocja prac licencjackich: 20; recenzja prac licencjackich: 15.

5.7 Działalność organizacyjna i pełnione funkcje:

od 2008 roku jestem zaangażowany w organizację obozów dla studentów

niepełnosprawnych Uniwersytetu Rzeszowskiego. Aktywność na obozach umożliwia

studentom z różnymi dysfunkcjami uczestniczenie w szeroko rozumianej kulturze

fizycznej,

od 2012 roku decyzją Rektora Uniwersytetu Rzeszowskiego pełnię funkcję

koordynatora UTW na Wydziale Wychowania Fizycznego, w ramach której

uczestniczę corocznie w posiedzeniach Rady Programowej UTW oraz proponuję

i organizuję tematykę wykładów dotyczących zdrowego i aktywnego wypoczynku

seniorów,

w latach 2011-2015 byłem członkiem Komisji Jakości Kształcenia na Wydziale

Wychowania Fizycznego,

od 2009 roku jestem opiekunem praktyk programowych na kierunku wychowanie

fizyczne na poziomie studiów licencjackich i magisterskich,

w latach 2009 2013 byłem członkiem Komisji Rekrutacyjnej - koordynowałem

sprawnościowe egzaminy wstępne,

od 2009 roku jestem członkiem komisji obrony prac licencjackich i magisterskich.

5.8 Członkostwo w towarzystwach naukowych:

członek Stowarzyszenia naukowego „Idokan Polska” – recenzje prac,

członek Podkarpackiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej w Rzeszowie,

członek Stowarzyszenia na Rzecz Euroregionu Karpackiego Euro-Karpaty, Rzeszów.

5.9 Członkostwo w stowarzyszeniach:

członek Stowarzyszenia Trenerów i Instruktorów Narciarstwa,

członek Stowarzyszenia Trenerów i Instruktorów Snowboardu,

Marian Rzepko

Autoreferat

30

5.10 Działalność na rzecz środowiska

koordynacja stoiska diagnostyki sportowej podczas Uniwersyteckiego Tygodnia

Zdrowia i Sportu (2014, 2015) wraz z obsługą badań diagnostycznych przeznaczonych

dla osób starszych z Uniwersytetu Trzeciego Wieku przy Uniwersytecie

Rzeszowskim,

popularyzacja sportu poprzez organizację spotkań w podkarpackich liceach ze

znanymi sportowcami z Podkarpacia, m.in. z Krystianem Herbą, Rafałem Wilkiem,

siatkarzami Asseco Resovia,

udział w organizacji kilku edycji Testu Coopera na Wydziale Wychowania

Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego.