Obuhvatajući Sloveniju, Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu, Srbiju, Crnu Goru i Albaniju, region Dinarskog luka predstavlja raj za endemične slatkovodne biljne i životinjske vrste. Močvarna područja ovog regiona su od ključnog značaja za ljude i prirodu – filtriraju vode, nude prirodnu zaštitu od poplava, daju prirodne resurse i pružaju bogata staništa za ptice. Nažalost, reke Dinarskog luka koje teku u najdragocenijim kanjonima u Evropi takođe pružaju idealne uslove za razvoj hidroenergetskih objekata.

WWF Dinarski luk Inicijativa za održivu hidroenergiju u Dinarskom lukuZaštita slatkovodnih ekosistema u regionu Dinarskog luka

Izvor reke Bistrice, Livno, Bosna i Hercegovina. © Andrija Vrdoljak / WWF- Canon

Slatkovodni raj

FACTSHEET

2013

Dinarski luk je ušao u fazu ekonomske tranzicije. Energija se smatra vrednim izvorom prihoda što je podstaknuto brzo rastućom potražnjom. Strani investitori aktivno promovišu hidroenergiju kao čisti izvor energije. Većina država Dinarskog luka na putu su pristupanja EU te su počele prenositi zakonodavstvo EU u području energije i zaštite životne sredine. Te države su takođe potpisnice Ugovora o energetskoj zajednici. Međutim, proizvodnja energije je u stvarnosti daleko od održive i transparentne. I kada se sprovode, Procjene uticaja na životnu sredinu (PUŽS) i Strateške procjene uticaja na životnu sredinu (SPUŽS) su dramatično lošeg kvaliteta.

Novi energetski Eldorado u Evropi

S klimatskim promjenama i brzo rastućom globalnom potražnjom, „zelena“ rješenja koja uključuju energiju sunca, vjetra, biomase, geotermalnu energiju i hidroenergiju nude nove mogućnosti za proizvodnju energije. Međutim, ako takvi projekti nisu pažljivo planirani i razvijani, oni mogu imati ogromne uticaje na ljude i životnu sredinu. To se posebno odnosi na razvoj hidroenergije u regionu Dinarskog luka u kojem se planiraju stotine hidroelektrana.

Obnovljivo nije uvijek održivoU REGIONU

Izvor: EuroNatur, River watch, FLUVIUS (2012.):

Reke Balkana – Plavo srce Evrope, hidromorfološko

stanje i projekt i izgradnje brana, izvještaj. Beč, mart 2012.

PROCJENJUJE SE DA ALBANIJA, BOSNA I

HERCEGOVINA, HRVATSKA I CRNA GORA PLANIRAJU

IZGRADNJU 573 HIDROELEKTRANE.

Rad WWF-a: Inicijativa za održivu hidroenergiju u Dinarskom lukuOd 2008. godine WWF uz podršku MAVA Fondacije djeluje u cilju sprečavanja štete koje loše planirani hidroenergetski projekti nanose slatkovodnim ekosistemima. Vjerujući da ekonomski razvoj može biti ostvaren zajedno sa očuvanjem prirodnih dobara i dugoročnih izvora prihoda, WWF djeluje na međunarodnom i regionalnom nivou utičući na politike, investitore i finansijere koji doprinose planiranju i sprovođenju neodrživih hidroenergetskih projekata. Na lokalnom nivou WWF radi sa partnerskim organizacijama u cilju uticaja na nacionalne politike i projekte. WWF i partneri podržavaju održivu hidroenergiju na sljedeće načine:

• pružanjem naučnih podataka i izgradnjom kapaciteta;

• pozivanjem na preuzete obaveze i zakonske odredbe;

• omogućavanjem rasprave i izgradnjom povjerenja;

• pružanjem podrške civilnom društvu u zagovaranju transparentnih postupaka planiranja novih objekata;

• uticajem na ključne donosioce odluka u snabdijevanju vodom i energijom, međunarodni hidroenergetski sektor, međunarodne finansijske institucije;

• podržavanjem zajedničkog razumijevanja koncepta održive hidroenergije u regionu koja odgovara ljudima, prirodi i ekonomiji.

Prvi rezultati WWF i njegovi partneri počeli su uticati na glavna politička i ekonomska pitanja kao i na javno mišljenje o hidroenergiji te su postigli sljedeće prve rezultate:

Fotografije, od vrha:

Ušće reke Morače u Skadarsko jezero, Crna

Gora. © Michel Gunther / WWF- Canon

Brana Grabovica na reci Neretvi, Bosna

i Hercegovina. © Michel Gunther /

WWF- Canon

Turizam u Parku prirode Hutovo blato, Bosna i

Hercegovina. © Park prirode Hutovo blato

DASHIINICIJATIVA ZA ODRŽIVU HIDROENERGIJU U DINARSKOM LUKU

Savez sa ključnim međunarodnim nevladinim organizacijama i dijalog s privatnim sektorom i finansijskim institucijama

WWF je razvio strateški savez sa Transparency Internationalom te je uspostavio dijalog s privatnim sektorom i međunarodnim finansijskim institucijama u svrhu promovisanja održivih hidroenergetskih standarda, posebno onih povezanih sa zakonodavstvom EU i nedavno usvojenim Protokolom za procjenu hidroenergetske održivosti (HSAP – Hydropower Sustainability Assessment Protocol). WWF planira da poveća svoj angažman posebno sa finansijskim institucijama, jer one finansiraju nekoliko kontroverznih projekata hidroelektrana u regionu Dinarskog luka.

Modeliranje održive ekonomske aktivnosti kao alternative hidroenergiji

U Livanjskom polju, Bosna i Hercegovina, razvija se projekat eko-županije usmeren na stvaranje zelenih poslova koji će ojačati lokalnu ekonomiju uz istovremenu zaštitu slatkovodnih ekosistema koji bi inače bili ugroženi modelima neodrživog razvoja (npr.hidroenergija).

U Crnoj Gori spriječen neodrživi hidroenergetski projekat

Reka Morača ostaje jedna od nekoliko rijeka slobodnog toka u Evropi. Nakon nekoliko godina zagovaranja i komunikacijskih kampanja predvođenih WWF-om i lokalnim partnerom Green Home, konkurs za izgradnju sistema hidroelektrana na rijeci Morači nije privukao niti jednog investitora. Kampanja je dokazala da bi projekat imao velike posljedice na životnu sredinu i društvo, dok istovremeno nije ekonomski održiv. Slučaj Morače je bio prekretnica u razvoju hidroenergetskih projekata u regionu koji je naterao menadžere u energetskom i vodnom sektoru da uzmu u obzir uticaje na životnu sredinu i osiguraju transparentnost i pouzdane ekonomske procjene.

Preispituju se veliki projekti hidroenergije u Bosni i Hercegovini

Projekat „Gornji horizonti“ predviđa izgradnju hidroelektrana u slivovima rijeka Trebišnjice i Neretve u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj. Projekat bi zahtijevao preusmeravanje voda iz riječnog sliva Neretve i Trebišnjice s neizvesnim posljedicama na hidrologiju i ekologiju cijelog istočnog dijela Hercegovine sve do ušća rijeke Neretve. Ako ovaj projekat bude sproveden, on će izazvati dodatnu salinizaciju delte Neretve i ugroziti poljoprivrednu proizvodnju u tom području. Takođe može izazvati isušivanje preostalih močvara Parka prirode Hutovo blato, jednog od najvećih staništa ptica selica na Balkanu. Tok reke Neretve bi bio zahvaćen nepredvidivim posljedicama za riblji fond. Na osnovu naučnih argumenata WWF-a i kampanje lokalnih nevladinih organizacija, službeni zahtjev za reviziju projekta je uručen odgovornim organima u Republici Srpskoj.

„WWF promoviše pristup hidroenergiji koji se sastoji od

aktivnog dijaloga unutar svih sektora, korišćenja naučnih

dokaza u svrhu donošenja odluka i ojačane uloge civilnog

društva u postupku odlučivanja. Sa projektom DASHI ćemo

dokazati da postoje alternative neodrživom energetskom

razvoju i da zeleni poslovi mogu biti rješenje za siromašne

lokalne zajednice.”

Francesca Antonelli, Vođa odjeljenja za slatke vode u Mediteranskom programu WWF-a

Nadogradnja na prve rezultateOko 30% velikih rijeka Dinarskog luka još uvijek su skoro ili potpuno netaknute. Ovo rijetko nasljeđe mora biti zaštićeno od neodrživog hidroenergetskog razvoja. Nastavićemo da djelujemo u korist budućnosti slatkovodnih resursa na zapadnom Balkanu. WWF i partneri rade na jačanju saradnje sa vladama, finansijskim institucijama, građanima i stručnjacima kako bi se ostvarila najodrživija hidroenergetska rješenja za Dinarski luk.

1 Izvor: EuroNatur, River watch, FLUVIUS (2012.): Reke Balkana – Plavo srce Europe, hidromorfološko stanje i projekt i izgradnje brana, izvještaj. Beč, mart 2012.

Petra RemetaStručna savjetnica za vode i energetikuWWF Mediteranpremeta@wwfmedpo.org

Bojan StojanovićKomunikacije za pitanja vodaWWF Mediteranbstojanovic@wwfmedpo.org

croatia.panda.org mediterranean.panda.org

Kontakti

FACTSHEET 2013

© 1986. Panda simbol WWF-a – World Wide Fund For Nature ® “WWF” zaštićeni je znak WWF-a

CROATIA.PANDA.ORGMED

Zašto smo ovde

www.panda.org/mediterranean

Da zaustavimo uništavanje životne sredine i izgradimo budućnost u kojoj ljudi žive u harmoniji s prirodom.

© A

nd

rijA

Vr

do

ljAk

/ WW

F-cA

no

n

Stav WWF-a o hidroenergiji i energiji:

Hidroenergetski razvoj treba da bude osmišljen kao dio održive energetske politike. Novi objekti treba da se grade van slatkovodnih područja velike važnosti i treba ih planirati i oblikovati u skladu sa međunarodno priznatim standardima.

Do 2050. godine je moguće ostvariti prelazak na održivu energiju, ukoliko:

• je sprovedena razumna kombinacija obnovljivih izvora energije (koja uključuje hidroenergiju u manjoj mjeri) i mjera energetske efikasnosti;

• je uspostavljena razlika između obnovljivih i održivih izvora energije, a fokus stavljen na ovo drugo;

• potrošačke navike postanu održivije čime se postižu velike uštede energije i prelazak u niskougljenično društvo.

DASHIINICIJATIVA ZA ODRŽIVU HIDROENERGIJU U DINARSKOM LUKU