Współczesne koncepcje filozofii i etyki wykład 1 ...mwitek.univ.szczecin.pl/wkfie w1...
Transcript of Współczesne koncepcje filozofii i etyki wykład 1 ...mwitek.univ.szczecin.pl/wkfie w1...
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
Dr hab. Maciej WitekInstytut Filozofii, Uniwersytet Szczeciński
http://mwitek.univ.szczecin.pl
pok. 174, gmach Wydziału Humanistycznego US przy ul. Krakowskiej
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka
moralność→ reguły, zasady, normy moralne→ wartości moralne
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka → uzasadnienie norm/wartości moralnych
moralność→ reguły, zasady, normy moralne→ wartości moralne
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka → uzasadnienie norm/wartości moralnych
moralność→ reguły, zasady, normy moralne→ wartości moralne
ethos
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka → uzasadnienie norm/wartości moralnych
moralność→ reguły, zasady, normy moralne→ wartości moralne
ethos → charakterystyczny sposób bycia/działania danej społeczności
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka → uzasadnienie norm/wartości moralnych
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka → uzasadnienie norm/wartości moralnych
Tak rozumiana etyka jest etyką normatywną.
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka → uzasadnienie norm/wartości moralnych
Tak rozumiana etyka jest etyką normatywną.
Ważne:— antropologiczne podstawy etyki normatywnej
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka → uzasadnienie norm/wartości moralnych
Tak rozumiana etyka jest etyką normatywną.
Odmiany etyki normatywnej:— etyka deontologiczna (heteronomiczna & homonomiczna)— etyka konsekwencjalistycza (→ konsekwencjalizm)— etyka cnót i wzorców osobowościowych
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka deontologiczna
— obowiązek— wola (zamiar, intencja)
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka deontologiczna
— obowiązek— wola (zamiar, intencja)— bezwarunkowa norma:
Rób X !Nie rób Y !
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka deontologiczna:
etyka chrześcijańska — heteronomiczna etyka deontologiczna
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka deontologiczna:
etyka chrześcijańska — heteronomiczna etyka deontologiczna
Augustyn z Hippony, 354-430Wyznania (ok. 400)
„Stworzyłeś nas Boże bowiem jako skierowanych ku Tobie i niespokojne jest serce nasze dopóki w Tobie nie spocznie.”
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka deontologiczna:
etyka chrześcijańska — heteronomiczna etyka deontologiczna
Rób X !
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka deontologiczna:
etyka chrześcijańska — heteronomiczna etyka deontologiczna
Rób X !
PROBLEM: dylemat Eutyfrona
• albo działania X są dobre, ponieważ Bóg pragnie działań X,
• albo Bóg pragnie działań X, ponieważ działania X są dobre
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka deontologiczna:
etyka Kanta — autonomiczna etyka deontologiczna
Immanuel Kant, 1724 — 1804Krytyka praktycznego rozumu (1788)
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka deontologiczna:
etyka Kanta — autonomiczna etyka deontologiczna
• maksymy (= normy) moralne
• imperatyw kategoryczny
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka deontologiczna:
etyka Kanta — autonomiczna etyka deontologiczna
• maksymy (= normy) moralne
• imperatyw kategoryczny
→ postępuj wedle takiej maksymy (= normy), co do której byś chciał, aby była prawem powszechnym
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
— rezultat
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
— rezultat— norma warunkowa
Jeśli chcesz osiągnąć cel C, rób X !Jeśli chcesz osiągnąć cel C, nie rób Y !
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ etyka Machiavellego Niccolò Machiavelli, 1469-1527Książę (1513)
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ etyka Machiavellego Niccolò Machiavelli, 1469-1527Książę (1513)
„Założyciele i prawodawcy państw winni zawsze zakładać z góry, że wszyscy są źli i że niechybnie takimi się okażą, ilekroć będą ku temu mieli sposobność.”
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ etyka Machiavellego „Moim zamiarem jest pisać rzeczy użyteczne dla tego, kto je rozumie, przeto o wiele bardziej właściwym wydaje mi się iść za prawdą rzeczywistą zdarzeń niż za jej wyobrażeniem. Wielu wyobrażało sobie takie republiki i księstwa, jakich w rzeczywistości ani się nie widzi, ani się nie zna; wszak sposób, w jaki się żyje jest tak różny od tego, w jaki się żyć powinno, że ten, kto chce postępować tak, jak się powinno postępować, a nie tak, jak się postępuje, gotuje raczej swoją klęskę, niż zapewnia panowanie.”
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ etyka Machiavellego
Jeśli chcesz osiągnąć cel C, rób X !
cel uświęca środki
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ etyka Machiavellego
Jeśli chcesz osiągnąć cel C, rób X !
cel uświęca środki
„Okrucieństwo i terror należy stosować, ale rozsądnie i tylko w miarę potrzeby.”
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ etyka Machiavellego
Jeśli chcesz osiągnąć cel C, rób X !Jeśli chcesz osiągnąć cel C w okolicznościach O, rób X !
cel uświęca środki
„Okrucieństwo i terror należy stosować, ale rozsądnie i tylko w miarę potrzeby.”
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ etyka Machiavellego
— czy Machiavelli jest amoralistą?— czy przeprowadził rozwód między sferą polityki a sferą etyki?
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ etyka Machiavellego
— czy Machiavelli jest amoralistą?— czy przeprowadził rozwód między sferą polityki a sferą etyki?— to zależy, co rozumiemy przez etykę …
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ utylitaryzm
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ utylitaryzm
John S. Mill, 1806-1873Utylitaryzm (1863)
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ utylitaryzm
Założenie antropologiczne:
• Ludzie z natury dążą do szczęścia.
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ utylitaryzm
Zasada przyjemności: „(...) czyny są dobre, jeżeli przyczyniają się do szczęścia, złe, jeżeli przyczyniają się do czegoś przeciwnego.”
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ utylitaryzm
Jeśli chcesz osiągnąć cel C (w okolicznościach O), rób X !
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka konsekwencjalistyczna:
→ utylitaryzm
Jeśli chcesz osiągnąć cel C (w okolicznościach O), rób X !
przykład: zasady państwa liberalnego
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka cnót i wzorców osobowych
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka cnót i wzorców osobowych
Arystoteles, 384-322 p.n.e.Etyka nikomachejska
Alasdair MacIntyre, 1929Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności (1984)
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka cnót i wzorców osobowych
— antropologiczne podstawy Arystotelesowskiej teorii dobra najwyższego
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka cnót i wzorców osobowych
— antropologiczne podstawy Arystotelesowskiej teorii dobra najwyższego
— Arystotelesowska definicja cnoty
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka cnót i wzorców osobowych
— antropologiczne podstawy Arystotelesowskiej teorii dobra najwyższego
— Arystotelesowska definicja cnoty
— zasada złotego środka
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka cnót i wzorców osobowych
dygresja: → kult świętych w chrześcijaństwie
— liczy się żywy przykład, a nie ogólna norma … — … i to przykład osadzony w konkretnych okolicznościach
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka opisowa / etyka normatywna
• metafilozofia neopozytywizmu i powstanie programu etyki opisowej;
• relatywizm etyczny jako założenie metodologiczne etyki opisowej.
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka opisowa / etyka normatywna
• metafilozofia neopozytywizmu i powstanie programu etyki opisowej;
• relatywizm etyczny jako założenie metodologiczne etyki opisowej.
metaetyka:
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
etyka opisowa / etyka normatywna
• metafilozofia neopozytywizmu i powstanie programu etyki opisowej;
• relatywizm etyczny jako założenie metodologiczne etyki opisowej.
metaetyka:
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
• kognitywizm w metaetyce: naturalizm a intuicjonizm;
• akognitywizm w metaetyce: emotywizm
norma a sąd wartościujący
„Szanuj swoich rodziców!”„Szacunek okazywany rodzicom jest dobry.”
„Nie zabijaj!”„Zabijanie jest złe.”
Współczesne koncepcje filozofii i etyki
wykład 1: ustalenia terminologiczne
norma a sąd wartościujący
„Szanuj swoich rodziców!”„Szacunek okazywany rodzicom jest dobry.”
„Nie zabijaj!”„Zabijanie jest złe.”
emotywizm:→ formułując sądy wartościujące niczego nie stwierdzamy;
wyrażamy jedynie swoje stany emocjonalne