-

Marcin RoszkowskiInstytut BibliograficznyBiblioteka Narodowa

Instytut Informacji Naukowej i Studiów BibliologicznychUniwersytet Warszawski

IV Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy, Wrocław 19-21.06.32013 r.

WPROWADZENIE

Zagadnienia

• Geneza RDA

• RDA i standardy bibliograficzne

– AACR2, ISBD, ICP, FRBR

• Podstawy RDA

• RDA w Europie

• RDA w Polsce

Czym jest RDA?

• RDA = Resource Description & Access– Zasoby : opis i dostęp

• Nowe angloamerykańskie zasady katalogowania (standard katalogowania LoC od 31.03.2013 r.)

• Następca AACR2 (Anglo-American Cataloguing

Rules )

• RDA Joint Steering Committee (JSC)– American Library Association, Australian Committee on Cataloguing,

British Library, Canadian Committee on Cataloguing, Chartered Institute of Library and Information Professionals (CILIP) (Irlandia, Szkocja, Walia), Library of Congress.

Czym jest RDA?

• JSC plan na lata 2005-2009

– przygotowanie znormalizowanych wytycznych i instrukcji prezentujących spójne i elastycznezasady opisu dokumentów,

– zgodność z międzynarodowymi zasadami, modelami oraz standardami,

– uniezależnienie prezentacji opisu od konkretnego formatu danych bibliograficznych,

– objęcie zasobów spoza kontekstu bibliotecznego

Geneza RDA19

61

Zasady Paryskie19

71-2

006

ISBD19

78-2

005

AACR2

FRBR

1998

2005

RDA Draft

ISBD (CE)

2007

ICP + FRAD

2010

RDA Test20

09

FRSAD

2010

Kontekst

– dezaktualizacja zasad AACR2,

– modele FRBR i FRAD,

– nowe rodzaje dokumentów,

– rozwój technologii i rynku technologii informacyjnych (IT),

– zmiana oczekiwań użytkowników wobec formy i funkcji katalogów bibliotecznych,

– duża liczba schematów metadanych (RDA jako standard niezależny od formy prezentacji metadanych).

Podstawy RDA• Deklaracja Międzynarodowych Zasad Katalogowania

(International Cataloguing Principles - ICP), – aktualizujące tzw. „Zasady Paryskie”, podstawa AACR;

• Funkcjonalne wymagana dla rekordów bibliograficznych (Functional Requirements for Bibliographic Records - FRBR)

• Funkcjonalne wymagania dla danych wzorcowych (Functional Requirements for Authority Data - FRAD)

• Międzynarodowy Znormalizowany Opis Bibliograficzny (International Standard for Bibliographic Description -ISBD)– wyznacza jeden ze sposobów prezentacji danych opracowanych

zgodnie z RDA.

Podstawy RDA : ICP

• 2.1. Wygoda użytkownika. Decyzje dotyczące tworzenia opisów i kontrolowanych form nazw jako punktów dostępu powinny być podejmowane z myślą o użytkowniku.

• 2.2. Powszechne użycie. Słownictwo stosowane w opisach i w punktach dostępu powinno być zgodne ze słownictwem używanym przez większość użytkowników.

• 2.7. Ekonomia. Gdy istnieją alternatywne drogi osiągnięcia celu, należy dać pierwszeństwo sposobowi najbardziej wydajnemu (tzn. najniższy koszt lub najprostszy sposób).

Podstawy RDA : ICP

• Cele i funkcje katalogu:

– Znalezienie

– Identyfikacja

– Wybór

– Pozyskanie

Funkcjonalne wymagania dla rekordów bibliograficznych (FRBR)

Grupa 1

• Dzieło– work

• Realizacja– expression

• Materializacja– manifestation

• Egzemplarz– item

Grupa 2

• Osoba– person

• Ciało zbiorowe– corporate

body

Grupa 3

• Pojęcie– concept

• Rzecz– object

• Wydarzenie– event

• Miejsce– place

DZIEŁO Odrębny twór artystyczny i/lub intelektualny

DZIEŁO

REALIZACJA

Intelektualna lub artystyczna realizacja dzieła w postaci zapisu alfanumerycznego, notacji muzycznej, układu choreograficznego, dźwięku, obrazu, przedmiotu, ruchu itp. lub dowolnej kombinacji tych form. Jest ona jednostką abstrakcyjną. Forma rozumiana jest jako sposób, w jaki dzieło zostało wyrażone

D1 – Harry Potter i kamień filozoficznyR1 – realizacja autorska R2 – tłumaczenie na j. polski przez J. Kowalskiego

DZIEŁO

REALIZACJA

MATERIALIZACJA

Fizyczne ucieleśnienie realizacji dzieła. Ma charakter materialny. Termin obejmuje wszystkie elementy fizyczne o tych samych cechach pod względem zawartości intelektualnej lub artystycznej oraz formy fizycznej. Granice pomiędzy materializacjami wyznaczają zawartość i forma fizyczna

D1 – Harry Potter i kamień filozoficznyR1 – realizacja autorska M1 – angielskie wydanie książkowe

z 2004 rokuR2 – tłumaczenie na j. polski przez J. KowalskiegoM2 – polskie wydanie z 2007 roku

DZIEŁO

REALIZACJA

MATERIALIZACJA

EGZEMPLARZ

Jest pojedynczym przykładem materializacji. Najczęściej jest to jednostkowy obiekt fizyczny, np. egzemplarz książki jednotomowej, ale może składać się z większej liczby części. Zawartość i forma egzemplarza sązazwyczaj takie jak materializacji

D1 – Harry Potter i kamień filozoficznyR1 – realizacja autorska M1 – angielskie wydanie książkowe

z 2004 rokuE1 – egzemplarz w BUW o sygn. P125648E2 – prywatna kopia z autografem autorki

resourceISBD – ICP – RDA

Zasób

• Monographic resources

• Integrating resources

• Printed resources

• Cartographic resources

• Older monographic resources

RDA – organizacja treści

• Opublikowane w tradycyjnej postaci w 2010 roku.

• 944 strony

– (AACR2: 712 stron)

• 37 rozdziałów w 10 sekcjach

AACR21. Część 1. Opis bibliograficzny

2. Ogólne zasady sporządzania opisów

3. Książki

– Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności

– Strefa wydania

– Strefa specjalna

– Strefa adresu wydawniczego

– …

4. Mapy

5. …

6. Część 2. Hasła opisu, tytuły ujednolicone…

RDA1. Dzieło

2. Realizacja

3. Materializacja

4. Egzemplarz

5. Relacje

6. Elementy grupy 2. FRBR

7. Elementy grupy 3. FRBR

RDA – organizacja treści

RDA - zmiany

• RDA

–core elements

–core if elements–Uzależnione od kontekstu

RDA – Core Elements / Materializacja

• Strefa serii• Tytuł właściwy• Oznaczenie odpowiedzialności (tylko pierwsze)• Oznaczenie wydania• Adres wydawniczy

– Data Copyright (Core if)– Informacje nt. produkcji i dystrybucji (Core if)

• Opis fizyczny• Typ nośnika (Carrier Type)• Identyfikator materializacji (np. ISBN, ISSN, DOI)

RDA – organizacja treści

• Element (np. oznaczenie odpowiedzialności)

• Charakterystyka

• Źródła przejmowania danych

• Zapis

• Przykłady

• Wyjątki, przypadki szczegółowe, itp.

• Uwagi

RDA – organizacja treści

2.8.2 Miejsce wydania

2.8.2.1 Charakterystyka

– Element zawiera oznaczenie miejsca związanego z publikacją lub wydaniem dokumentu…

2.8.2.2 Źródła przejmowania danych

– Oznaczenie miejsca wydania przejmuje się z następujących źródeł (w kolejności):

a) źródło jak dla tytułu właściwego (zob. 2.3.2.2 ) …

2.8.2.3 Zapis miejsca wydania

– Uwzględnia się zarówno lokalną nazwę miejsca (miasto itp.) jak i nazwę większej jednostki lub jurysdykcji (stan, prowincja itp., i/lub kraj), jeżeli występuje w źródle przejmowania danych

…

Przykłady

KölnWestport, ConnecticutLugduni Batavorum

Uwagi

Jeżeli nazwa miejsca jest znana jako fikcyjna lub wymaga wyjaśnienia, sporządza się uwagę podając rzeczywistą nazwę miejsca wydania.

RDA - zmiany

• Zniesienie „zasady trzech”

• „Bierz to, co widzisz”

• Rezygnacja z dużej części skrótów

• Źródła przejmowania danych

• „Cataloger’s judgement”

• Elastyczność

– Możliwość dostosowania do polityki katalogowania

• …

Wdrożenia RDAtrzy scenariusze

RDA w Europie

• EURIG – European RDA Interest Group– Grupa zrzeszająca przedstawicieli europejskich

bibliotek narodowych oraz instytucji związanych z rejestracją bibliograficzną, zainteresowanych zasadami katalogowania RDA : Resource Description And Access

– Reprezentanci 30 instytucji europejskich, • w tym z Polski (BN, NUKAT)

– http://www.slainte.org.uk/eurig/• Gordon Dunsire, Scottish Library and Information Council

• EURIG Inaugural Meeting, Frankfurt, 08-12-2011 r.

– Przyjęcie Cooperation Agreement

• 26 artykułów precyzujących cele i organizacjęgrupy oraz formę współpracy

• Ustalenie form pracy (grupy robocze) i częstotliwości spotkań

• Cooperation Agreement, Art. 2.

– Podstawowe cele EURIG:

• Promowanie wspólnych interesów zawodowych aktualnych i potencjalnych użytkowników RDA

• Udostępnienie płaszczyzny wymiany informacji dla instytucji zainteresowanych RDA

• Wspieranie współpracy między instytucjami zainteresowanymi wdrożeniem RDA w określonej formie

• Promowanie współpracy w zakresie wymiany doświadczeń w tłumaczeniu RDA oraz upowszechnianie informacji o RDA w Europie.

EURIG

• Zebrania EURIG – grudzień 2011 : Frankfurt (spotkanie inicjujące)

– styczeń 2012 : Paryż (spotkanie robocze)

– wrzesień 2012 : Madryt

– wrzesień 2013 : Sztokholm

• Prace w ramach EURIG– analiza zapisów RDA

– RDA a FRBR

– RDA a standardy krajowe

EURIG

• Aktywność EURIG

– Opracowanie tzw. RDA Proposals (3)

• Plan BN:

– Założenie w ramach EURIG grupy roboczej przedstawicieli państw, które są w podobnej sytuacji jak BN

RDA w Europie

• 2011: prezentacja oficjalnych stanowisk członków EURIG dot. planów związanych z RDA

• Entuzjaści: Niemcy, Anglia, Hiszpania, Holandia, Austria, Francja

• Pozostali: sceptycyzm, zainteresowanie

• DNB (Niemcy) wdroży RDA w 2015

• Tłumaczenia

– chińskie, francuskie, hiszpańskie, niemieckie

Źródła informacji o RDA

• RDA Toolkit – http://www.rdatoolkit.org/

• Resource Description and Access (RDA) : Library of Congress– http://www.loc.gov/aba/rda/

• Lista dyskusyjna– http://www.mail-archive.com/rda-l@listserv.lac-

bac.gc.ca/maillist.html

• RIMMF– http://www.marcofquality.com/

The floor is yours, John !

http://www.slideshare.net/rosz_mar/

Wykorzystana grafika

• http://bostonreedcollege.files.wordpress.com/2011/03/crossroads-decision-resized-600.png