Wim DerksVertrouwenspact 12-06-20061 Structurele bevolkingsdaling Een urgente nieuwe invalshoek voor...
-
Upload
martina-bogaert -
Category
Documents
-
view
212 -
download
0
Transcript of Wim DerksVertrouwenspact 12-06-20061 Structurele bevolkingsdaling Een urgente nieuwe invalshoek voor...
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 1
Structurele bevolkingsdaling Een urgente nieuwe invalshoek voor
beleidsmakersWim Derks, Universiteit Maastricht
Peter Hovens, Bestuurskundig Adviesbureau Peter Hovens
Leo Klinkers, Klinkers Public Policy Consultants
www.bevolkingsdaling.nlwww.etil.nl
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 2
“Bevolkingsafname vereist ander beleid”
artikel in tijdschrift ESB, 7 april 2006
Wim Derks
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 3
Inhoud
A. Bevolkingsontwikkeling
B. Reacties van bestuurders
C. Gevolgen bevolkingsafname
D. Ander beleid bij bevolkingsafname
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 4
A. Bevolkingsontwikkeling
• Bevolkingsexplosie in 20e eeuw
• Ontgroening in laatste decennia 20e eeuw
• Vergrijzing 1924-2038
• Bevolkingsdaling in 21e eeuw
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 5
Vergrijzing niet nieuwwel versnelling
Bevolkingsdaling onder normale omstandigheden
volstrekt nieuw
Ontgroening: ervaring met dalingruim een kwart in ruim 10 jaar
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 6
Top bevolkingsomvang
Wereld rond 2075
Europa (werelddeel) nu
Nederland rond 2035
Limburg 2002
Drenthe en Zeeland rond 2010
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 7
Top bevolkingsomvang Corop-regio’s
Zuid-Limburg 1997
Agglomeratie Haarlem 2002
Het Gooi en Vechtstreek 2002
Delfzijl e.o 2003
Zeeuwsch-Vlaanderen 2003
Oost-Groningen 2003
Zuidoost-Friesland 2005
Achterhoek 2005
Noord-Limburg 2005
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 8
Top omvang bevolking 15-64 jaar(de potentiële beroepsbevolking)
Nederland 2011
Limburg 1995
Friesland 2004
Groningen 2005
Drenthe, Zeeland 2007-2008
Noord-Brabant 2008-2009
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 9
Top omvang bevolking 15-64 jaar(de potentiële beroepsbevolking)de helft van de Corop-regio’s
1985 Het Gooi en Vechtstr. 2003 20041988 Zuid-Limburg Delfzijl e.o Groot Rijnmond2000 Midden-Limburg Zeeuwsch-Vlaand. Oost-Groningen2002 Noord-Limburg Noord-Friesland
Oost-Zuid-Holland Zaanstreek Zuidoost-Zuid-H. Agglomeratie Haarlem Zuidwest-Friesland Zuidoost-Drenthe Zuidoost-N.-Br. 2005 Noordoost-N.-Brabant Twente Achterhoek
Zuidoost-FrieslandKop van Noord-H.
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 10
B. Reacties van bestuurders
1. Confrontatie met bevolkingsdaling2. Ontkennen, afwijzen3. Verzet: we bouwen om te groeien4. Acceptatie (VROM)5. Actief oppakken in beleid (Limburg)
Afscheid nemen van groeidenken is dus een “rouwproces”
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 11
C. Gevolgen bevolkingsafname
• Welvaart
• Wonen
• Arbeidsmarkt
• Woon-werkverkeer
• Ruimte voor economische activiteiten
• Concurrentie tussen regio’s
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 12
Welvaart afgelopen 50 jaar
• De materiële welvaart per inwoner is verdrievoudigd (2,2% per jaar)
• Het aantal gewerkte uren per inwoner is met een vijfde afgenomen (-0,5% per jaar)
• De arbeidsproductiviteit per uur is meer dan drie en een half keer zo groot geworden (2,7% per jaar)
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 13
Welvaart in de toekomst
Ondanks vergrijzing en bevolkingsafname,
gaat de stijging van de materiële welvaart gewoon door
als gevolg van de doorgaande stijging van de arbeidsproductiviteit
(CPB, 4 scenario’s 2040, november 2004)
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 14
Economie
• Vergrijzing: aantal ouderen groeit
• Alle vraag naar goederen en diensten voor ouderen groeit: groei senioreneconomie– Woningen– Vrijetijdsbesteding– Hulpmiddelen, domotica– Hulp en zorg, thuis en in instellingen– Gezondheidszorg
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 15
Woningen
• Daling gemiddelde woningbezetting, alleen al door vergrijzing
• Nog wel groei van woningvoorraad, maar steeds minder
• Soort woningen: daling van aantal jongeren, groei van aantal ouderen
• Toenemende sloop en vervangende nieuwbouw
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 16
Arbeidsmarkt
• Daling potentiële beroepsbevolking (bevolking 15-64 jaar)– 2011 in Nederland– Nu al in Limburg, Friesland, Groningen en de
helft van de Corop-regio’s
• Steeds geringere stijging van de arbeidsparticipatie
• Geringe groei en aankomende daling beroepsbevolking
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 17
Bevolking 15-64 jaar, potentiële beroepsbevolking, 1990-2006-2016, Nederland
10.000.000
10.200.000
10.400.000
10.600.000
10.800.000
11.000.000
11.200.000
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 18
Arbeidsparticipatie Nederland, 1990-2006-2016
50
55
60
65
70
75
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 19
Beroepsbevolking Nederland, 1990-2006-2016
5.000.000
5.500.000
6.000.000
6.500.000
7.000.000
7.500.000
8.000.000
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 20
Werkzame Beroepsbevolking, Nederland 1990-2006-2016
60
70
80
90
100
110
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 21
Werkloze beroepsbevolking in % van beroepsbevolking, Nederland
1990-2006-2016
0
2
4
6
8
10
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 22
• Over een paar jaar
(na bijna 40 jaar ruime arbeidsmarkt):
structurele krapte op de arbeidsmarkt, zoals tijdelijk in de jaren zestig
• Vergrijzing personeelsbestand: leeftijdsbewust personeelsbeleid
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 23
• Groei van regio-gebonden activiteiten rond vergrijzing
• Vertrek van niet-regiogebonden activiteiten
• Om-, her- en bijscholing
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 24
Concurrentie tussen regio’s
• Tot nu ten aanzien van werkgelegenheid
• In de toekomst ten aanzien van
– Inwoners
– Arbeidskrachten
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 25
Concurrentie tussen werkgevers
• Loonstijgingen
• Secundaire arbeidsvoorwaarden
• Vaste arbeidscontracten
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 26
Mobiliteit
• Naderend einde groei aantal werkenden in steeds meer regio’s
• Naderend einde groei woon-werkverkeer in steeds meer regio’s
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 27
Bedrijventerreinen en kantoren
Versnelling van vertrek van
niet–regiogebonden activiteiten
Wat betekent dit voor de behoefte aan bedrijventerreinen?
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 28
D. Ander gemeentelijk/regionaal beleid bij daling (beroeps)bevolking• Bewustwording: doorloop rouwproces snel• Ga uit van realistische bevolkingsprognose met
marges (midden, hoog en laag)• Besef dat
– daling bij leeftijdsgroepen niet nieuw is (eerdere ontgroening ging zeer snel)
– langzame daling onder normale omstandigheden niet vergelijkbaar is met leegloop
– voorzieningen niet verdwijnen door bevolkingsdaling, maar door schaalvergroting
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 29
• Dalende inkomsten gemeenten• Concurrentie om inwoners• Imago
ANDER BELEID:• Tot nu toe: in welk tempo bedrijventerreinen,
wegen en woningen• Nu: van kwantiteit naar kwaliteit• Vanaf nu: hoeveel nog tot de top en wat daarna• KIJK OVER DE TOP
Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 30
Ander beleid werkgevers
• Besef dat de arbeidsmarkt anders wordt dan in de afgelopen 35 jaar
• Concurrentie om werknemers – Primaire arbeidsvoorwaarden zoals loon– Secundaire arbeidsvoorwaarden
• Behoud van (productiviteit) werknemers– Vaste contracten– Leeftijdsbewust personeelsbeleid