William Shakespeare macbeth
description
Transcript of William Shakespeare macbeth
MACBETH
WILLIAMSHAKESPEARE
İNGİLİZCEASLINDANÇEVİREN:
SABAHATTİNEYÜBOĞLU
WilliamShakespeareMACBETHözgünadı:MACBETHingilizceaslındançeviren:SABAHATTİNEYÜBOĞLUgörselyönetmenBİROLBAYRAMTÜRKİYEİŞBANKASIKÜLTÜRYAYINLARIistiklalcaddesi,no:144kat:4beyoğlu34430istanbulTel.(0212)2523991Fax.(0212)2523995www.iskultur.com.tr
GenelYayın:452
Hümanizmaruhunun ilkanlayışveduyuşmerhalesi, insanvarlığınınenmüşahhasşekilde ifadesiolan sanat eserlerinin benimsenmesiyle başlar. Sanat şubeleri içinde edebiyat, bu ifadenin zihinunsurlarıenzenginolanıdır.Bununiçindirkibirmilletin,diğermilletleredebiyatınıkendidilinde,dahadoğrusukendiidrakindetekraretmesi;zekâveanlamakudretinioeserlernispetindeartırması,canlandırması ve yeniden yaratmasıdır. İşte tercüme faaliyetini, biz, bu bakımdan ehemmiyetli vemedeniyet dâvamız için müessir bellemekteyiz. Zekâsının her cephesini bu türlü eserlerin hertürlüsüne tevcih edebilmişmilletlerde düşüncenin en silinmez vasıtası olan yazı ve onunmimarisidemekolanedebiyat,bütünkütleninruhunakadarişliyenvesinenbirtesiresahiptir.Butesirdekifertve cemiyet ittisali, zamanda ve mekânda bütün hudutları delip aşacak bir sağlamlık ve yaygınlığıgösterir.Hangimilletinkütüpanesibuyöndenzenginseomillet,medeniyetâlemindedahayüksekbiridrakseviyesindedemektir.Buitibarlatercümehareketinisistemlivedikkatlibirsuretteidareetmek,Türk irfanının en önemli bir cephesini kuvvetlendirmek, onun genişlemesine, ilerlemesine hizmetetmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemiyen Türk münevverlerine şükranla duyguluyum.Onların himmetleri ile beş sene içinde, hiç değilse, devlet eli ile yüz ciltlik, hususi teşebbüsleringayreti ve gene devletin yardımı ile, onun dört beş misli fazla olmak üzere zengin bir tercümekütüpanemizolacaktır.BilhassaTürkdilinin,buemeklerdeneldeedeceğibüyükfaydayıdüşünüpdeşimdiden tercüme faaliyetine yakın ilgi ve sevgi duymamak, hiçbir Türk okuru için mümkünolamıyacaktır.
23Haziran1941
MaarifVekili
HasanÂliYücel
WilliamShakespeare
GirişWilliamShakespeare
23 Nisan 1564’te Stratford-Upon-Avon’da doğan Shakes-peare’in yaşamı hakkında bildiklerimizkilise, mahkeme ve tapu kayıtları gibi resmi belgelerle çağdaşlarının onun kişiliği ve eserlerihakkındayazdıklarınadayanır.Halivaktiyerindebiresnafolan,aynızamandayerelyönetimdesulhhakimliğivebelediyebaşkanlığıgibiönemligörevlerüstlenenJohnShakespeare’inüçüncüçocuğuveenbüyükoğludur.BabasınınmaddidurumudahasonrakiyıllardabozulsadaShakespeare’indiğereşrafçocuklarıgibi ilkokuldansonraeğitimdiliLatinceolanKing’sNewSchooladlıortaöğretimokuluna devam ettiğine ve burada Roma edebiyatının klasikleriyle tanıştığına kesin gözüylebakabiliriz. Üniversiteye gitmeyen Shakespeare’in Latincesinin düzeyini tam olarakbilemediğimizden kaynak olarak kullandığı bazı eserleri asıllarından mı, yoksa çevirilerinden miokuduğuhakkındabirşeysöyleyemiyoruz.
1582’de on sekiz yaşındayken kendisinden sekiz yaş büyük Anne Hathaway ile evlenenShakespeare’inbuevliliktenüççocuğuolmuşancakoğluHamnet’i1596’dakaybetmiştir.1585yılıile1590’larınbaşıarasındakiyaşamıhakkındaelimizdegüvenilirbilgiyok.AncakShakespeare’inbuyıllariçindeLondra’yagelipaktörveoyunyazarıolaraktiyatroculukmesleğinebaşladığınıvekısazamandaünkazandığınıbiliyoruz.Londra’dayaşadığıyıllardaStratfordveailesiyleilişkisinidüzenliolarak sürdüren Shakespeare’in profesyonel yaşamı çok yoğun geçmiş. Soneleri (Sonnets),konularınıklasikmitolojidenalanikiuzunöyküselşiiri(VenusandAdonisveTheRapeofLucrece)veoyunlarıyla tanınanShakespeareyazarlıkveaktörlüğünyanısıraçalıştığı tiyatrokumpanyasınınaltıortağındanbiriydi.Elinegeçenparanınönemlibirkısmıylaemlaksatınalmışvebuyatırımlarsayesinde1610’daStratford’aoldukçavarlıklıbirkişiolarakdönmüştür.
İşleriyle ilgili olarak ara sıra Londra’ya gitse de yaşamının son dönemini Stratford’da geçirenShakespeare 23 Nisan 1616’da ölür. Stratford’luların bu ünlü hemşehrilerinin onuruna yaptırıpkiliseyekoyduklarıanıtta,adınınSokratesveVergilius’labirlikteanılmasıdikkatçekicidir.
ShakespeareDönemindeTiyatro
Shakespeare’inLondra’yagidipmeslekyaşamınabaşladığıyıllardaİngiltere’deoldukçacanlıbirtiyatro ortamı yeşermişti bile. Gerek şiir gerek düzyazıyla yazılmış oyunlar gezginci tiyatrokumpanyaları tarafından tiyatro oynamaya elverişli her türlü açık ve kapalı mekândasergilenmekteydi. Asıl amacı oyun sahnelemek olan ilk yapının 1576 yılında James Burbagetarafından inşa edilen ve “Tiyatro” adını taşıyan bina olduğu sanılıyor. Bu tarihlerde Londrabelediyesi şehir merkezinde ve yerleşimin yoğun olduğu mahallelerde tiyatro yapımına izinvermediğinden,tümtiyatrolarThamesnehrinindiğerkıyısında,şöhretipekiyiolmayanbirbölgeyetoplanmıştı.
Elizabethdöneminin ilk tiyatrolarıgeneldedaire izlenimiverensekizgenbiçiminde,ahşap,çatısıkısmenaçıkmekânlardı.Bugünkünden farklı olarak, izleyicilerin arasınadoğruuzananyüksekbirplatform şeklindeki sahne perdesizdi. Üzeri kapalı olan platform-sahnenin tavanı “gökyüzü”,altındakikısımise“cehennem”işlevigörüyordu.Şeytanlar,hayaletlervekötüruhların“cehennem”le“dünya” arasında gidiş gelişleri sahne zeminindeki kapak açılarak sağlanırdı. Sahnenin hemenarkasındaki iki veya üç katlı, balkonlu bölüm sahne efektleri için kullanılan malzemeyi,
müzisyenlerinbulunduğumekânıveaktörlerinbeklemeodasınıbarındırırdı.Aktörlersahneyesağvesoltaraftaki,üzeriperdeyleörtülükapılardangirerlerdi.
Açıkçatılıtiyatrolardaoyunhiçaraverilmeden,baştansonakadaroynanırdı.Üçkattanoluşanvesahneyi çevreleyen izleyici sıraları bugünkü ölçülere göre dar ve rahatsızdı. En ucuz biletlerdenalanlar sahnenin etrafında durup oyunu ayakta seyrederler ve yağmur serpiştirdiğinde ıslanırlardı.Sahnegibi,izleyicisıralarınındaüzeriçatıylaörtülüydü.Oyunsırasındaizleyicilerarasındadolaşansatıcılardanmeyve,fıstıkgibişeyleralıpyemek,oyunculara lafatmak,yergiyi ıslıkla,beğeniyi isegürültülüalkışlarlaifadeetmekâdetti.Tiyatrolardatütüniçilmesizamanlayasaklandıysadaarkadakiseyircininsahneyigörmesiniengelleyen,devrinmodasıbüyükşapkalarınserbestolduğuanlaşılıyor.Bununnedeni,açıkhavadaizleyicilerinbaşlarınısıcaktutmaihtiyacıolsagerek.EskiGlobeveRosetiyatrolarınınbulunduğuyerdeyapılanarkeolojikkazılardasahneninetrafındakizeminincüruf,kül,çamurvefındıkkabuklarındanoluşanbirharçlakaplıolduğugörülmüş.Yağmursuyunusüzüpaşağıgeçirenvesahneçevresindeayaktaduranizleyicilerindahakurubirzeminebasmasınısağlayanbuharcı yeni Globe’a uygulamak için gerekli 7,5 ton fındık kabuğu 1997 yılında Giresun’dangönderilmiştir.
Bu devirde açık çatılı tiyatroların yanı sıra daha küçük, kapalı tiyatroların da inşa edildiğinigörüyoruz. Pencerelerden giren ışık ve mumlarla aydınlanan bu tiyatrolarda mumların fitilininkesilip düzeltilmesi için oyuna dört kez ara verilirdi. Daha çok varlıklı kesimin gittiği kapalıtiyatrolardaaçıkçatılıtiyatrolardanfarklıolarak,enpahalıbiletlersahneyeyakınolanlardı.
Açık ve kapalı tiyatrolar arasındaki mimari farklar akla hep şu soruyu getirmiştir: Acaba oyunyazarlarıfarklıtiyatromekânlarıiçinfarklıtürdeoyunlarmıyazdılar?Bugünartıkbiliyoruzkiaynıoyunlarhemaçıkhemkapalı tiyatrolardasahneyekonulmuş;demekkiyazarlaroyunlarınıgeneldemekânfarkıgözetmedenkalemealmışlardır.
Shakespeare’in kumpanyası önceleri kiracı olarak “Tiyatro”da temsiller verirken, daha sonra ikiayrıtiyatrobinasınasahipoldu.Bunlardanilki,yani1599’dayaptırdıklarıyaklaşık3000kişilik,açıkçatılı ve daire şeklindeki Globe Tiyatrosu, kumpanyanın ana mekânıydı. (Globe’un adı yerküresinden,yanidünyamızdanesinlenmişti;Shakespeare’inkarakterlerindenbiridünyanınbirsahne,insanların da bu sahnedeki oyuncular olduğunu söylerken, gerçek yaşamla tiyatroda canlandırılanyaşamarasındakurulanbağıdilegetirmişolur.)1613’teyananGlobeTiyatrosuikincikezyapıldıktansonra, 1642’de Cromwell’in tiyatroları kapatmasına kadar işlevini sürdürmüştür. Shakespeare’inortağı olduğukumpanya1609’da ikinci bir tiyatro edindi.Blackfriars adlı veGlobe’aoranladahaküçükolanbukapalıtiyatrokumpanyanınkışlıkmekânıişlevinigörüyordu.
Bugün Londra’da, Amerikalı oyuncu ve yönetmen Sam Wannamaker ’in 1970’lerde başlattığıgirişimsayesindeyenibirGlobeTiyatrosuvar.UmutsuzgörünenveuzunyıllarsürençabalarsonucueskiGlobe’undurduğuyerinhemenyanındaartıkgerekmimarigerekmalzemeveuygulananyapıteknikleri açısından aslına sadık yeni bir Globe yükseliyor. Wannamaker düşlerinin gerçeğedönüşmesine yaklaşmışken 1993’te yaşamını yitirdi. Onun ölümünden sonra yapımı tamamlanantiyatro 1997 Haziranında Kraliçe tarafından resmen açıldığında, sahneye konan ilk oyun, tıpkı1599’daolduğugibiShakespeare’inV.Henryadlıoyunuydu.
SwanTiyatrosu
(1596’daJohannesdeWitt’inçizdiğiresminArendvanBuchelltarafındanyapılmışkopyası.)
Shakespeare profesyonel yaşamı boyunca hep aynı tiyatro kumpanyasıyla çalışmıştır. “LordChamberlaine’s Men” (Başmabeyincinin Oyuncuları) olarak tanınan grup Kraliçe I. Elizabeth’inölümü üzerine 1603’te kral olan I. James’in himayesine girdikten sonra “King’s Men” (KralınOyuncuları)adınıalır.
1590’lardabirendüstrihalinegelenvepazarhariçhergünoyunsahneleyentiyatrolartopluolarakhaftadaonbeşbinkadarseyirciçekiyorlardı.Tiyatrotemsillerininenyoğunolduğuaylareylüldenaralık sonundaki Noel’e kadar olan süreydi. Genellikle yaz aylarında başgösteren veba salgınlarınedeniyle tiyatrolar zaman zaman kapatılır, böyle zamanlarda kumpanyalar turneye çıkarak ülkeyidolaşırlardı. Bazen de saraya çağrılarak temsillerini Kraliçe I. Elizabeth’in ve daha sonra Kral I.James’inhuzurundasunarlardı.Shakes-
peare’inhangioyunlarınınhangitarihlerdesaraydatemsiledildiğibelgelerdevardır.
Shakespeare’inyaşadığıdönemdebugünsinemadaolduğugibi“yıldız”sistemigeçerliydi.Ancakoyuncular alkışlanıp övülürken oyunculuk mesleği hor görülmüş, ahlakın bekçiliğinden sorumluyerel yöneticilerin, din adamlarının ve sansür kurulunun gözü hep tiyatronun üzerinde olmuştur.Shakespeare’in kumpanyasının yıldızı özellikle trajedilerde ünlenen Richard Burbage’dı. Burbage“Tiyatro”yuyaptıranJamesBurbage’ınoğludur.WillKempeveRobertArminisekumpanyanınensevilen komik aktörleriydi. Bu oyuncuların ölümlerinden yıllar sonra bile hatırlanmaya devamettiklerinigörüyoruz.Tiyatrolardakitümoyuncularerkekti;kadınrollerikadrodakiengençaktörlertarafındancanlandırılırdı.İzleyicileringerçekçilikleilgilibuvebunabenzersorunlarıdüşgüçlerininyardımıylaaştıklarıanlaşılıyor.
Sahnede hemen hiç dekor bulunmadığından belirli birmekânın canlandırılması sembolik birkaçparça sahne eşyası, metnin içine serpiştirilmiş yer betimleyici sözler ve izleyicinin düşgücünüseferber etmesi sayesindegerçekleşirdi.Temsillergündüzyapıldığındanbugünkügibi izleyicilerinoturduğukısmıkarartıpsahneyiaydınlatmaveya ışığıazaltıpçoğaltmaolanağıyoktu.Budurumdakaranlığı ifade etmek için bazenmeşaleler yakılır, bazen oyuncular ellerindemumla veya gecelikentarisi giyerek sahneye çıkarlardı.Ayrıca oyun yazarının diyaloglara gece veya gündüz, karanlıkveya aydınlık olduğunu belirten sözler koyarak ışık sorununu metnin içinde çözdüğü de görülür.Özellikle tarihi oyunlarda iki ordunun savaşmasını gerektiren sahneler borazan ve top seslerieşliğindeikiveyadörtkişininstilizebirbiçimdedöğüşmesiilecanlandırılırdı.Budayinedüşgücünüdevreye sokan, aynı zamanda pratik ve (kumpanyadaki aktör sayısının çok büyük olmadığıdüşünülürse)ekonomikbiryöntemsayılır.
TipikbirElizabethdönemiTiyatrosu
(1965’teC.WalterHodgestarafındangerçekleştirilençizim.)
Dekorsuz sahneye karşın efektler ve kostümler oldukça çarpıcıydı. Sahne efektleri arasında gökgürültüsü, top sesi, havada tel ve makaralar sayesinde uçan doğaüstü, tanrısal yaratıklar ve tabiimüzik önemli bir yer tutar. Oyuncuların temsillerde giydikleri kıyafetler de olabildiğincegörkemliydi.Bunlardanbazılarınınsoylularıneldençıkardıklarıgiysilerolduğusanılıyor.Giyimdetarihselliğe bağlı kalmadıklarını, örneğin 14. yüzyılda geçenRichard II adlı oyunun Shakes-pearedönemindegiyilenkıyafetlerleoynandığınıbiliyoruz.Shakespeare’intogagiydiklerisanılanRomalıkarakterleri tarihe sadık kostümün neredeyse tek örneğini teşkil ederler.Bakireler beyaz giysileri,hortlakvehayaletlerderikıyafetleriilesahneyeadımattıklarındahementanınırlardı.Birkarakterinıslak elbiselerle sahneye çıkması, deniz kazasından kurtulduğuna işaretti. Oyundaki karakterlerdenbirinin kişiliğini veya cinsiyetini gizlemesi ya da başka birinin kişiliğine bürünmesi gerektiğindeayrıntılısaçvemakyajdeğişikliğiyerinekıyafetdeğişikliğiveyatakmabirsakalyeterliydi.
Dönemin oyunculuk tarzının bugünkünden farklı olduğu bir gerçek ancak bunun nasıl bir tarzolduğukonusundafikirbirliğiyok.Konuüzerindeçalışanlarınbirkısmıbutarzınmimikvenüansaolanak verdiğini söylerken büyük bir çoğunluk stilize olduğu, kalıplara, belirli jest ve hareketleredayandığı görüşünü savunuyor. Bazı izleyicilerin sahne etrafında gezinip aktörlere laf attığı veherkesinbirbirinigörebildiğiaydınlıkbirortamdaoyuncularıngüçlübirsestonuvebelirginjestlerkullanmakzorundakalacaklarınıdüşünmekpekdeyanlışsayılmaz.Nüanslıveincejestleredayananbir oyun tarzı ancak küçük ve kapalı tiyatrolar için söz konusu olabilir. Ancak oyuncuların oyuntarzlarınımekânagöredeğiştirdiklerinedairelimizdeherhangibirbelgeyok.
Döneminestetikanlayışısanatındoğayıyansıtmasıgerektiğinisöyler.OdönemdeyansıtmakuramısadecesanateserleriiçindeğiltiyatrooyunculuğuiçindegeçerliolmalıkiHamletoyuncularainsandoğasınasadıkkalmalarınıöğütler.Ancakdoğanınyansıtılması farklıdönemlerde farklı şekillerdeanlaşılmıştır.AcabaShakespearedöneminde“yansıtma”,“canlandırma”ve“natüralizm”oyuncununkendisinioynadığırollebütünleştirmesianlamınamıgeliyordu?Büyükölçüdekalıplaradayananbiroyunculuk stili, aktörlerin aynı hafta içinde birkaç farklı rolde sahneye çıkmaları gibi faktörlerStanislavski metoduna benzer yöntemleri dışlıyor gibi görünebilir. Öte yandan bir oyuncunungelenekselleşmiş jestler kullanmasının, kendini canlandırdığı karakterle psikolojik açıdanbütünleştirmesineengelteşkiledipetmediğidedüşünülmeyedeğerbirkonudur.
Provalarhakkındamaalesefelimizdeçokazbelgevar.Bugünküanlamda“yönetmen”sayılmasadaher kumpanyada aktörlere yol gösterici konumunda bir oyun sorumlusunun varlığından sözedebiliriz.Bukişibazenoyunyazarınınkendisidir.HemoyunyazarıhemaktörolanShakes-
peare de provalarda diğer oyunculara yol göstermiş olabilir. Aktörlere ezberlemeleri için verilenmetinler genellikle oyunun tümü değil, sadece canlandıracakları karaktere ait satırları içerenmetinlerdi.Diğerkarakterlere ait satırlara ancak aktörün sözehangi noktadagireceğini göstermekamacıyla yer verilirdi.Genel prova sayısının yok denecek kadar az olduğu anlaşılıyor.Oyuncularrollerine tek başlarına çalışırlar, şölen, savaş, cenaze gibi törensel sahneler hep belirli bir tarzdaoynandığındanbunlariçinayrıcaprovagerekmezdi.Yıldayaklaşıkkırkdeğişikoyunsahneyekoyanbirkumpanyadaprovalariçinayrılansüreninepeykısaolduğunuvarsayabiliriz.Oyuncularınezberyeteneklerivebellekleriçokgüçlüolmaklabirlikteoynananoyunveüstlenilenrolsayısınınfazlalığınedeniyletemsillerdesuflöremutlakaihtiyaçvardı.
Shakespeare döneminin tiyatro izleyicileri farklı sınıflardan, farklı kültür, refah ve eğitimdüzeylerinden gelen kadın ve erkeklerden oluşuyordu. Aristokratlardan tüccarlara, hukuköğrencilerindenbakkal çıraklarınakadar geniş bir yelpazeylekarşı karşıyayız.Yinedeorta veüstsınıfizleyicilerinsayıcaaltsınıfizleyicilerdenfazlaolduğutahminediliyor.TiyatroyahiçgitmeyengruplarisePüritenlerveAnglikankilisesindenkopandiğerbazıdinicemaatlerdi.
O dönemin tiyatro izleyicileri şiir dili ile yazılmış ve karmaşık tümce yapıları içeren oyunlarıalgılamayabizlerdendahayatkındılar.Sözlüedebiyatınbiranlamdadevamediyorolması,insanlarıntiyatroya gitme alışkanlıkları ve her pazar kilisede dinledikleri, özenli bir dille sunulan vaazlarınyarattığıkulakdolgunluğugibifaktörlerinbundaönemlibirpayıvardır.Altıncısınıfakadarokuyanherkesinklasikyazarlarıbirölçüdetanıdığınıgözönünealırsak,oyunlardamitolojiyeveklasiklereyapılan göndermelerin önemli bir kısmını algılamakta fazla zorlanmadıkları sonucuna ulaşırız.Ancak sessizliğin hiçbir zaman tam olarak sağlanamadığı tiyatrolarda izleyicilerin bazı sözcük vedizeleri duyamamaları olasılığını da akıldan çıkarmamak gerekir. Shakespeare’in çağdaşı BenJonson’un izleyicilerden oyunları “görmeye” değil “dinlemeye” gelmelerini istemesine karşın,izleyicilerinhiçolmazsabirbölümüiçingörselliğinsözcüklereağırbastığınısöyleyebiliriz.
Shakespeare’inOyunlarınınYayımlanması
DönemindiğeroyunyazarlarıgibiyıldaortalamaikioyunürettiğisanılanShakespeare’inözgünelyazmalarından maalesef hiçbiri elimizde yok. Uzmanlara göre, Shakespeare bir oyunutamamladığındaelyazmasımetnibazen temizkopyabazende temizeçekilmemişmüsveddehalindehemenoyunsorumlusunateslimederdi.Oandanitibarenoyun,yazarındeğilkumpanyanınmalıydıartık.Kolay okunmayan, kenarlarına dizeler sığdırılmışmüsveddeler bir başkası tarafından temizeçekilirdi.Shakespeare’inkalemealdığıözgünmetinlerdeperdeve sahnebölüntüleri olmadığıgibigenelde olayların geçtiği mekân, oyuncuların sahneye giriş çıkışları ve kullanılacak efektlerhakkındapekfazlaaçıklamabulunmadığısanılıyor.Butürnotlarveaçıklamalar,oyunsorumlusununkullanımıiçinhazırlananözelkopyaüzerindeişaretleniyordu.Kumpanyaaçısındançokdeğerliolanbu kopya zaman içinde yıprandığında yenisi hazırlanırdı. Oyuncuların kullandığı ve sadece kendirolleriniiçerenkopyalardayıprandıkçayenilenirdi.
Telifhakkınınolmadığıbudönemdegişehasılatınıdüşünenkumpanyalardoğalolarakoyunlarınbasılmasını ve rakip kumpanyaların eline geçmesini istemiyorlardı. Buna karşın Shakespeare’inoyunlarından on dokuzu yani yarısı kendi yaşamı sırasında yayınlanmış. Genel kanı söz konusuoyunların, birkaç istisna dışında, yazarın ve ortak olduğu kumpanyanın izni olmadan basıldığıdır.Bunların tümü quarto yani sayfa boyutu olarak nispeten küçük baskılardı. İyi ve kötü olarak
sınıflandırılan quarto’lardan, iyi quarto denilen basımlar ya Shakespeare’in özgün metinlerininkopyalarına ya da oyun sorumlusunun açıklamalar ve notlar içeren özel kopyasına dayanır. Bukopyalarınmatbaaya izinsizolaraknasılulaştığıkonusundakesinbirbilgiyok.Kötüquartolar isebasımcıların ele geçirdiği bozuk ve okunaksızmüsveddelere veya oyuncuların hafızasına dayananmetinlerdir.Kendirolünüzatenezberebilenbiraktör(kibazenaynıaktörünbiroyundaikiayrırolüstlendiği olurdu) diğer karakterlerin rollerini de oyun sırasında iyi kötü ezberleyebilirsebelleğindekibozukmetniyayımcıyasatabilirdi.Gerek
RomeoveJuliet’ingerekHamlet’inkorsanbaskılarıodenlibozuktukikumpanyabuikioyunkötübir ünkazanmasın diye eldeki yedekkopyalardan ikisini (belki deShakespeare’inmüsveddelerini)basımcıya göndermek zorunluluğunu hissetmiş, böylece oyunların iyi sayılabilecek ikinci quartobaskılarına olanak sağlamıştır. Ancak Fredson Bowers’ın işaret ettiği gibi, III. Richard’ın ve V.Henry’nin yine çok kötü olan quartoları yayımlandığında kumpanya daha temiz metinlerinbasılmasınayardımcıolmamıştır.
Shakespeare’inoyunlarınınilktoplubasımıölümündensonraaynıkumpanyadanikioyuncu,JohnHemingesveHenryCondelltarafından1623yılındagerçekleştirildi.BubaskıdaPeriklesveİkiSoyluAkrabaadlıoyunlarayerverilmemiştir.Yazarınbuikidostuoyunlarıfolioboyutunda(yanimatbaakâğıdını quarto’lardaki gibi sekiz küçük sayfa yerine dört büyük sayfa halinde katlayarak)yayınladıkları için bu tek ciltlik basım İlk Folio olarak adlandırılır. Heminges ve Condell baskıyıhazırlarken oyun sorumlusu tarafından kullanılan elyazmalarının kopyalarından, bazen de mevcutquartobaskılarındanyararlanmışlardır.
İlk Folio ile quarto’ları karşılaştırdığımızda metinler arasında farklılıklar görürüz. Sözcükdüzeyindeki ufak tefek farkları açıklamak kolaydır. Gerek elle çoğaltma sırasında gerek dizgidedikkatsizlik sonucu meydana gelen hataların yanı sıra, özgün elyazmasının yer yer okunaksızolmasından doğan hatalar nedeniyle de metinler arasında bazı farklılıklar oluştuğunu biliyoruz.SağlamvegüvenilirkaynaklaradayanmasınakarşınuzmanlarİlkFolio’dadaçoksayıdahataolduğugörüşündedirler. Çoğu sözcük düzeyindeki bu hataların azlığı veya çokluğu kaynak metninokunaklılığıkadardizgiyiyapankişilerin(bukonudatahminlerikiiledokuzkişiarasındadeğişiyor)ustalığı ve tecrübesiyle orantılıdır. Aynı oyun metninin değişik bölümleri üzerinde çalışan farklıdizgicilerin farklı kalitede metinler ürettiklerini görüyoruz. Özellikle quarto’lardaki birtakımhataların ise dizgicilerin metne sık sık bakmak yerine birkaç satırı birden okuyup akılda tutmayaçalışmalarından,bazendahadailerigidereksözcüklerideğiştirmelerindenkaynaklandığısanılıyor.
Ancak bazı oyunların quarto ve İlk Folio metinleri arasında sözcük düzeyinde kalmayan ciddifarklılıklar görmekteyiz.ÖrneğinHamlet’in iyi quarto ve İlk Foliometinleri arasında toplam 310satırlık fark vardır; iyi quarto Folio metninde bulunmayan 230 satır, buna karşın Folio metniquarto’da bulunmayan 80 satır içerir. Metinler arasındaki bu tür farkların yazarın zaman içindeoyunda yapmış olduğu değişikliklerden ya da provalar sırasında veya oyun temsil edilmeyebaşlandıktan sonra yapılan ekleme ve çıkartmalardan kaynaklandığı sanılmaktadır. Shakespeare’inoyunlarını okurlar için değil sahnede temsil edilmek üzere yazdığını, bu nedenle kendi yaşamıboyunca sabit değil değişken oyun metinlerinin söz konusu olduğunu düşünürsek, iyi metinlerarasındabilefarklarbulunmasınıyadırgamamamızgerekiyor.
İlkFolio’dan sonraShakespeare’in oyunları 17. yüzyıl boyunca pek çok kez gerek quarto gerekfolio olarak yayımlandı. Metinlerin baskıya verilmeden önce editör tarafından ciddi bir biçimdegözden geçirilip yanlışlıkların ayıklanması ise 18. yüzyılda yaygınlaşır. Yine bu yüzyıldaShakespeare’in editörleri arasında kendileri de ünlü yazarlar olan Alexander Pope ve SamuelJohnsondabulunmaktadır.Dönemineditörlerioyunlarıkendianlayışlarınagöreperdevesahnelereayırmışlar, satırları numaralamışlar, sözcüklerin yazılışını modernize etmişler, yine kendianlayışlarına göre metinlerdeki bozuklukları düzeltmişler, açıklayıcı notlar düşmüşlerdir. Hersahneninbaşındamekân/zamanbelirtmevesahneyegirişçıkışlarımetindeişaretlemegeleneğiyine18. yüzyılda oluşur. Bazı editörler ayrıca eleştirmenlik görevi üstlenerek yazdıkları önsözlerdeoyunlarıodöneminedebiyatkuramı ışığında tartışmışlardır.Yinebudönemdemetinlereekolarakfarklı editörlerin düzenleme ve açıklamalarını bir araya getiren “variorum” baskıları yapılmayabaşlanır.
1864’te Cambridge Üniversitesi’nce yayımlanan tek ciltlik Globe metni çok sayıda 20. yüzyılbasımınakaynaklıketmiş,bumetindekullanılansatırnumaralamasistemiuzunsüregeçerliolmuştur.19.yüzyıldatoplubasımlarınyanısıraoyunlarıyıllarayayarakdizişeklindeokurlarasunmakfikriortayaatıldı.ArdenveOxfordgibiünlüdizilerinbaşlangıcı19.yüzyılsonunadayanır.GünümüzdedetekciltliktopluyayımlarınyanısıraOxford,Cambridge,Bantam,Arden,SignetvePenguingibibirçokShakespeareserisizamaniçindeyenilenerekokurlarasunulmaktadır.
Shakespeare’inoyunlarınınyeniyayımlarısadeceİngilizcekonuşulanülkelerdedeğildünyanınhertarafında,çeşitliokurvekullanıcıgruplarının ihtiyaçlarınacevapverecekşekildeveartanbirhızlasürmektedir.Metin oluşturma tekniklerindeki ilerlemeler ve Shakespeare’e olan ilgi devam ettikçeyenilenmesürecidedevamedecektirkuşkusuz.
Editörveİşlevi
Editörün bir Shakespeare oyununu İngilizce olarak, özgün dilinde yayına hazırlaması uzun vezorluklarladolubir süreçtir.Öncekaynakveyakaynaklarını seçmesi,yanidahaönceyayımlanmışmetinlerinhangisindenveyahangilerindenfaydalanacağınakararvermesigerekir.
Kullanılan kaynaklar farklı olunca, aynı oyunun iki ayrı editör tarafından yayına hazırlananmetinlerinin birbirine tıpatıp uymaması doğaldır. Perde ayrımlarında editörler arasında genel biruzlaşma varsa da sahne sayısı ve bir sahnenin nerede bitip diğerinin nerede başladığı konusundagörüş birliği yoktur. Bir editörün ürettiği metin kullandığı kaynaklara ve bunlar arasında yaptığıseçimlere göre başka bir editörünkinden daha kısa veya uzun olabilir, satırlara verilen numaralararasında farklar görülebilir. ÖrneğinOnikinci Gece adlı oyunun III. perdesinin 4. sahnesi Arden
serisinde405,Penguin’deise384satırdır.
Kaynak(lar)belirlendiktensonra,işhedefkitleyiseçmeyegelir.Editörşayettiyatroyusevengenelokur kitlesini hedef alıyorsa, açıklama ve dipnotları en az seviyede tutacak, oyunlar üzerinde ileridüzeydeakademikçalışmayapanlarıhedefliyorsaquarto’ları,İlkFolio’yuvedahasonrakibasımlarıbirbirleriylekarşılaştırıparalarındakiuyuşmazlıklaradikkatçekecek,açıklamalarındaaynısözcükvesatırların farklı okumalarına yer verecek, kendi tercihlerinin nedenlerini anlatacak, kaynak olarakkullandığıbasım(lar)dabozukolduğunainandığıbölümleridüzeltereknedenböyledüşündüğünüveyaptığıdüzeltmeyihangisavadayandırdığınıaçıklayacaktır.Lisansdüzeyindekiöğrenciyihedefalaneditörünseneçoksadeneçokayrıntılıbirortayolbulmasıgerekir.Editöroyununkendisiveyabaşkabiruzmantarafındanyapılmışbiryorumunumetninbaşınakoyarakürettiğimetneeleştiriboyutudagetirebilir. Hedeflenen okur kitlesinin niteliğine göre ayrıca bir bibliyografya ekleyebilir, oyundaşarkılarayerveriliyorsa,bunlaraaitnotalarıbasarveyaoyununsahneyekonulmasıylailgilitarihselveteknikaçıklamalarsunar.
Shakespeare’indiliModernİngilizcekategorisinegirsedeoyunlardazamanlaanlamıdeğişenveyaartıkkullanılmayanpekçoksözcükbulunur.Dörtyüzyıllıksüredesözcüklerinvurgulanmasındaveseslendirilişinde meydana gelen değişiklikler, Shakespeare’in kullandığı bazı uyakları ve kelimeoyunlarınıgeçersizkılarkenvezindededüzensizlikolduğuizleniminiverir.
Belirli bir sözcüğün yazılışı veya anlamı farklı editörlerce farklı biçimlerde yorumlanabilir.Hamlet’tekidizelerdenbirindedoğrusözcüğün“solid”(ağır,katı)mıyoksa“sullied”(lekeli,kirli)miolduğuoyununyazılışındandörtyüzyılsonrahâlâtartışmakonusudur.(Buörnektekitartışmanınkaynağıilkbaskılarınbazılarında“solid”bazılarındaise“sullied”sözcüğününyeralmasıdır.)
Sonuç olarak 1590’lardan bugüne sahnelerde ve kitaplıklarda birbirlerinden az veya çok farklı,değişik Shakes-peare’lerin yer aldığını söyleyebiliriz. Bir mucize gerçekleşip yazarın özgünelyazmalarıgün ışığınaçıkmadığı takdirde,gelecektede farklıShakespeare’lerlebirlikteyaşamayısürdüreceğiz.
ÇeviriMetinlerveShakespeare’inDili
Çeviri kuramı ve pratiğinin son derece ilginç gelişmeler gösterdiği günümüzde bu gelişmeleribirkaçparagraftaözetlemeolanağıyoktur.BunedenleShakespeareçevirileriileilgilibirkaçsaptamaileyetineceğiz.
Editör hazırlayacağı metin için nasıl daha önce yayımlanmış metinler arasından bir seçmeyapıyorsa, çevirmen de çeşitli editörlerce üretilenmetinleri inceleyerek esas alacağı kaynakmetniseçer; ayrıca (varsa)dahaönceyapılmışçevirilerigözdengeçirir.Herçevirmenaynızamandabirokur olarak oyuna kendi yorumunu getirir. İngilizce metne yüklediği anlamlar, editörünaçıklamalarınıdeğerlendirmebiçimivetabiiseçtiğisözcüklerhepmetninasıl“okuduğuna”bağlıdır.
Çevirmen her şeyden önce Shakespeare’in dili ve üslubu üzerinde düşünmek zorundadır. Bugünkullandığımız çok sayıda sözcüğü bizzat yaratan Shakespeare, oyunlarını şiir ile düzyazıyıkarıştırarak yazmıştır. Bir genelleme yapacak olursak tarihsel oyunlarda ve trajedilerde şiir dahahakimkonumdadır;komedilerdeisedüzyazıoranıdiğeroyunlaraoranladahayüksektir.Shakespearedeçağdaşlarıgibioyunlarınınşiirleyazdığıbölümlerinde“blankverse”denilenbeşvurguluveonheceden oluşan uyaksız ölçüyü kullanır. Özellikle erken döneme ait oyunlarında şekilci şiir
yapılarınaveuyaklarayervererekbazıdizelerimetnindilörgüsüüzerineişlenmişbirdesengibiöneçıkaranyazar,sonralarıkalıplardanuzaklaşarakçokdahaesnekbirşiirdiligeliştirir.Shakespeare’indüzyazısı da ritim, esneklik ve kapsadığı değişik stiller açısından neredeyse şiiri kadar ilginçtir.Yazarın karakter yaratmada kullandığı yöntem, her biri için özgün bir dil ve konuşma tarzıoluşturmaktangeçer.BufarklılıklaraduyarlıbirçevirmenShakespeare’indilinivekullandığıdeğişiküslupları kendi dilinde bu işe en uygun bulduğu şiir ve düzyazı üslupları yoluyla sunar. Yazarınkelimeoyunlarınadüşkünlüğü,klasiklereyaptığıgöndermeler,sözsanatlarınaveironiyesıksıkyervermesi,sesuyumunadayananefektlerkullanmasıçevirmeninçözmesigerekensorunlardansadecebirkaçıdır. Oyunların okunmak için değil tiyatro sahnesi için yazılmış olmaları da çevirmentarafındandikkatealınmasıgerekenbirolgudur.
Edebiyat metinlerinin yorumu farklı dönem ve kültürlerde nasıl farklılıklar gösteriyorsa, çevirianlayışı da zaman içinde değişiklik gösterir. Bu nedenle Shakespeare’in 15-20 yıl arayla yapılançevirileri sadece çevirmenlerin bireysel tarzları ve seçimleri nedeniyle değil, gerek çevirianlayışındagerekShakespeareyorumlarındakigelişmelernedeniylebirbirlerindençokfarklıdırlar.“Eskiyen”çevirilerinyerineyenilerininyapılmasıylaherdildezamanlafarklıShakes-
peare’lerinortayaçıkmasınatanıkoluruz.
Bazıçevirilerkaynakmetindekisözcükleresadıkkalırkençokdahaözgürolançevirilerdevardır.Hattametniçevirirkenkendikültürüneuyarlayançevirmenlerederastlarız.Deneyseltiyatroyapanlardışında, çağdaş yönetmenlerin tercih ettikleri çeviriler genellikle özgün metne gerektiğince sadıkancakakademiknitelikliolmayan,tiyatroyauygunbirdilleüretilmiş,zaman,kültürvedilaçısındanizleyiciileoyunveyazararasındaköprüişlevigörebilecektürdeçevirilerdir.
Ülkemizde Shakespeare’e karşı 19. yüzyıl sonlarında başlayan ilgi 20. yüzyılda önce en ünlüoyunların, son yıllarda ise daha az tanınan oyunlardan bazılarının çevrilmesi ve sahneyekonulmasıylasürmektedir.
Oyunların yeni çevirileri ile birlikte Türkiye’de Shakes-peare çevirilerinin tarihi ve eleştirisiüzerineyapılançalışmalardaartmaktadır.
Shakespeare’inYorumlanması
Eserleri her çağda yeni yorumlara olanak veren Shakes-peare dört yüz yıl boyunca gündemdekalabilmiş bir yazar.Onaduyulan bu ilgiyi sürekli kılan nedir acaba?Bu sorunun cevabı yarattığıkarakterler,tartıştığıtemalarvedilkullanımındakiustalığıkadarinsanıveolaylarıelealışbiçimindeyatar. Hemen bütün oyunlarında yaşamı olanca karmaşıklığı, muğlaklık ve gizemiyle sergilemiş,sorunlarıortayakoyarkensiyahbeyazyargılardanbilinçliolarakkaçınmıştır.İnsandeneyiminibasiteindirgeyenkesinçözümleryerinebizleresorusormavekendiçözümlerimiziüretmeolanağınısunanShakespeare böylece eskimeden, demode olmadan günümüze gelmeyi başarmış ender yazarlardanbiri. Shakespeare’in sürekli yeni yorumları davet etmesi, çağdaşımız olmasa da güncelliğinikoruduğununengüçlükanıtıdırkuşkusuz.
SahnedekiYorumlar
Shakespeare’in oyunlarının sahnedeki yorumu zaman içinde büyük farklılıklar göstermiştir.Yazarınölümündenyirmialtıyılsonra,PüritenlerinahlaksızlıkyuvasıolarakalgıladıklarıtiyatrolarCromwell’inemriilekapatıldıve1642’denkrallığınyenidentesisedildiği1660’akadaronsekizyılkapalıkaldı.TiyatrolarıyenidenaçanKralII.Charlesdönemindekumpanyasayısı ikiye indirilerektiyatrolar denetim altında tutulmak istendi. Bu dönemin tiyatro tarihi açısından en önemli yanıkadınlarındaoyuncuolaraksahnedeyeralmalarıdır.
17. yüzyılın son kırk yılında Shakespeare’in oyunlarından bazıları özgün biçimleriylesahnelenirken bazıları büyük değişikliğe uğradı. Bu dönemde Shakespeare’in oyunlarına yenibölümler yazıp eklemek, iki farklı oyundan bölümleri bir araya getirip ortaya yeni bir oyunçıkarmak,Kral Lear,Romeo ve Juliet gibi trajedileri mutlu sonla bitirmek, Fırtına gibi oyunlarıopera benzeri bir biçimde sahneye koymak moda oldu. Devrin en önemli Shakespeare oyuncusuThomasBetterton’dur.
18.yüzyıldauyarlamalarsürmeklebirlikte,oyunlarısözünüettiğimizdeğişikliklerveeklemelerdenarındırarak Shakespeare’in özgün metinlerine dönme girişimleri de yapıldı. Bu dönemin en ünlüShakespeare oyuncusu hem trajik hem komik rollerdeki başarısı ile tanınanDavidGarrick’tir. 18.yüzyılsonuile19.yüzyılınbaşlangıcınıkapsayandönemdekiünlüoyunculararasındaiseneo-klasik
oyuntarzınıtemsiledenJohnPhilipKemblevekızkardeşiSarahSiddonileonlardandahagerçekçibiroyuntarzınıbenimseyenEdmundKean’isayabiliriz.
Viktoryadöneminegeldiğimizdeoyunlarıözgünhallerindesahneyekoymaçabası(tiyatrodançokgörkemli ve pahalı gösteriler olarak nitelendirebileceğimiz temsillerin devam etmesine karşın)giderek güçlenir. Oyunculukta romantik hatta melodramatik bir tarzın popüler olduğu bu yıllardadoğallıktanvegerçekçiliktendesözedildiğinerastlarız.Kostümvedekordatarihesadakatönplanaçıkar. Henry Irving ve Ellen Terry’nin 1882’de başrolleri üstlendikleri Romeo ve Juliet dönemintiyatrotarihinegeçenenünlüShakespeareprodüksiyonlarındanbiridir.
20. yüzyılda özgünmetinlere dönüş tamamlanmış, buna karşın oyunların daha önce denenmemişyaklaşımlarla sahnelendiği heyecan verici bir dönem başlamıştır. Bugün de modern giysilerleShakespeare’in “çağdaş”laştırıldığı, metinlerin farklı bir gözle okunarak yeniden yorumlandığı,yepyenioyunculukvesahneyekoymatarzlarınındenendiğibirçağıyaşıyoruz.
1940 ve 50’lerin yıldız oyuncuları lirik tarzın temsilcisi John Gielguld ile gerçekçilik akımınıtemsil eden Laurence Olivier ’dir. Aynı dönemin kadın oyuncuları arasında Edith Evans, PeggyAshcroftveSybilThorndikegibi isimlerisayabiliriz.Bugüniseyıldızsistemindençokekipoyunudüzenininrevaçtaolduğunugörüyoruz.
Yönetmenkavramıda20.yüzyılınürünüdür.Shakes-pearedönemindekioyunsorumlusundan,18.yüzyılda oyunun yorumuna damgasını vuran aktörden, 19. yüzyılı karakterize eden prodüktördensonra20.yüzyıldakarşımızaçıkanyönetmen,izleyiciolarakoyununasılalgıladığımızıbüyükölçüdebelirleyenkişidir.Yaratıcılığıvedramatiksezgileriyleöneçıkangünümüzyönetmeniaynızamandaoyunların en dikkatli okuyucularındandır. Shakespeare’in temalarını, kullandığı dili ve üslupları,yarattığı karakterleri çağdaş eleştirinin ve bazen de ideolojilerin ışığında irdeleyen yönetmenlerözgünyorumlarıylabizesürekliyeniShakespeare’lersunmaktadırlar.
Shakespeareeleştirisi
Shakespeare hakkında 17. yüzyılda yazılanların çoğu eleştiri kapsamına girmeyen övgü veyergilerdenibaretkaldı.17.yüzyıldan19.yüzyılbaşlarınakadaroyunlarüzerineyazılanenönemlieleştirilerin, kendileri de ünlü birer yazar olan John Dryden, Samuel Johnson ve Samuel TaylorColeridge tarafından kaleme alındığını görüyoruz. Eleştirmenlerin Shakespeare’e bakışı zamaniçindeönemlideğişikliklergeçirmiş,öncekiyüzyıllardabazıeleştirmenlerinShakes-
peare’de kusur olarak gördüklerinin büyük bir bölümü (kelime oyunlarına düşkünlüğü, trajedilerekomediunsurlarıkatmasıgibi)dahasonralarıyazarınerdemleriarasındasayılmayabaşlamıştır.
17.yüzyılda İngiltere’nin“iyi”oyunyazarlarındanbiri sayılanShakespeare’in“bütünzamanlarınen iyisi” konumuna gelişi 1750’den sonradır. Ünü Avrupa’da da yayılan Shakespeare’i Almanlarkolaycabenimserkenneo-klasikkurallarıngüçlüolduğuFransa’dakendini tartışmasızbir biçimdekabulettirmesi19.yüzyılıbulur.
20. yüzyıl boyunca Shakespeare’in oyunları karakter analizi ve tarihsel yaklaşımdan başlayarakbiyografik,tematik,Marksist,formalist,yapısalcı,psikoanalitikvefeministeleştiriyekadarpekçokfarklı yöntemle irdelenmiş, yazarın kullandığı dil ve imgeler yeni eleştiri akımındanpostyapısalcılığa kadar çeşitli yaklaşımların ışığında tartışılmıştır. Kültür çalışmaları, yenitarihselcilikvepostkolonializm ilesonyıllardaShakespeareeleştirisineyenibirboyuteklendiğinetanık oluyoruz. 20. yüzyılda yapılan bibliyografi ve metin çalışmaları ise bize oyunların dahagüvenilirmetinlerinisunmaktadır.16.yüzyılsonu-17.yüzyılbaşıİngiliztiyatrosununayrıntılarıylaincelenmesi ve Shakespeare’in oyunlarının tiyatro sahnesindeki dört yüz yıllık tarihçesinin ortayakonulmasıda20.yüzyıldaShakespearearaştırmalarınayapılanönemlikatkılararasındadır.
FrankKermode’un “Shakespeare HakkındaYazmak” (LRB,Aralık 1999) adlı makalesinde haklıolarak yakındığı gibi Shakespeare’in oyunlarını kendi önyargılarını payandalamak için çarpıtan,kendikuramsalgündemleriniöneçıkarmakiçinaraçolarakkullananlarınsayısısonzamanlardaepeyartmış ve kurumsal akademik destek bulmuş da olsa, günümüzde Shakespeare eleştirisine kalıcıkatkılar yapacak çalışmaların varlığı yadsınamaz. Okur ile Shakespeare’in oyunları arasında hemköprühemengel işlevigörebileneleştirmenler,görüşlerinekatılalımveyakatılmayalım,metinlerebambaşkaaçılardanbakmamızısağlayarakbiziçokdahaduyarlıokurlarolmayazorlarlar.
OyunlarınKronolojisi
Shakespeare’inoyunlarınıhangisıradavehangitarihlerdeyazdığıkonusundaelimizdekesinbilgiyok. Bu nedenle aynı oyun için farklı editörlerin farklı tarihler önerdiğine tanık oluyoruz. Biroyununun ne zaman yazıldığına dair tahminler genellikle tek bir yıl üzerine odaklanmak yerine,belirli bir yıldanönceveya sonra şeklinde ifade edilir.Oyunun şugünve tarihte temsil edildiğineilişkin bir belge, o oyuna başka bir yazar tarafından yapılan gönderme veya Shakespeare’in oyuniçindebaşkabiresereyaptığıatıf,kullandığıkaynaklardanbazılarınınilkyayıntarihi,oyununyayınsicilinekaydı,quartobaskısınıntarihigibisomutverilersözkonusuoyununyazılmışolabileceğienerken ve en geç tarih hakkında önemli ipuçlarıdır. Örneğin Venedik Taciri 1598’den daha geçyazılmış olamaz çünkü FrancisMere adlı yazar o yıl söz konusu oyuna bir gönderme yapmıştır;Thomas Platter ’ın Julius Caesar’ı 21 Eylül 1599’da izlemiş olması ise bu oyunun en geç 1599ortalarında yazıldığını gösterir bize. Öte yandan Shakespeare’in yazar olarak gelişimi, dil veüslubundaki farklı evreler de uzmanlar tarafından oyunların tarihlendirilmesinde ölçüt olarakkullanılmaktadır.
Günümüzde Shakespeare’e ait oyunların sayısı 38 olarak kabul edilir. İlk sekiz oyunu isimsizyayımlanırken 1598’den itibaren kendisine ait olmayan bazı oyunların da Shakes-peare’in eseriolarak okurlara sunulması, o yıllarda ününü pekiştirmiş olan yazarın adını kullanarak satışlarıartırmaçabasınınürünüdür.İlkFolio’daShakespeare’eait36oyunyeralırkenPeriklesveİkiSoyluAkraba’nındışardabırakıldığınadikkatçekmiştik.BugüniseherikioyundaShakespeare’ineserleri
arasında sayılmaktadır. Oyunlardan son ikisinin yazımında Shakespeare başka bir oyun yazarı ilebirlikte çalışmış. BöyleceFırtına Shakespeare’in tek başına yazdığı son oyun olarak kabul edilir.1588-90yıllarıcivarındaLondra’yagiderek tiyatrodünyasınaatıldığıvarsayılan,1592’de tanınmışbirtiyatrocuolduğurakiplerindenbirininkıskançlıklayazdığıyergidenanlaşılan,1611’densonraiseStratford’açekildiğibilinenShakespeare’inoyunyazarıolarakürünverdiğisüreyaklaşıkyirmiyılıkapsar.
Aşağıda oyunların özgün İngilizce adlarıyla sunulan liste, bazı itirazlara rağmen Shakespeareuzmanlarınıngörüşbirliğineyakınbirçoğunluklaüzerindeuzlaştıklarısıralamadır.Shakespeare’inilkürünlerinivermeyebaşladığıtarihenerken1588olabilir;dahaihtiyatlıbirtahminise1590yılıdır.
1588–1594(1591?) TheComedyofErrors1588–1594(1591?) Love’sLabor ’sLost1589–1592 1HenryVI1589–1592 2HenryVI1589–1592 3HenryVI1593 RichardIII1589–1594 TitusAndronicus1590–1594 KingJohn1592–1594 TheTamingoftheShrew1592–1594 TheTwoGentlemenofVerona1594–1596(1595?) RomeoandJuliet1595 RichardII1594–1595 AMidsummerNight’sDream1594–1596 TheMerchantofVenice1596–1597 1HenryIV1597–1598 2HenryIV1597–1599 TheMerryWivesofWindsor1598–1599 HenryV1598–1599 MuchAdoAboutNothing1599 JuliusCaesar1599–1600 AsYouLikeIt1599–1601 TwelfthNight1600–1601 Hamlet1601–1602 TroilusandCressida1602–1604 All’sWellThatEndsWell1602–1604 Othello1604 MeasureforMeasure1605–1606 KingLear1606 Macbeth1606–1607 AntonyandCleopatra1606–1608 TimonofAthens
1607–1608 Coriolanus1608 Pericles1609–1610 Cymbeline1610–1611 TheWinter ’sTale1611 TheTempest
1612–1613
HenryVIII
(JohnFletcherile)
1613
TheTwoNobleKinsmen
(JohnFletcherile)
CevzaSevgen
ÖnsözBüyükbirolasılıkla1606yılındayazılanMacbeth’inquartobaskısıyoktur;yayımlanması1623’te
İlkFolioilegerçekleşir.YaklaşıkikibinsatırlıkbuoyunShakespeare’intrajedileriarasındaenkısaolanıdır.Oyununilktemsilinin7Ağustos1606’dasarayda,KralI.JamesilekonukDanimarkaKralıIV. Christian’ın huzurlarında yapıldığı sanılıyor. Shakespeare’in yararlandığı kaynakta İskoçlarlaDanimarkalılar arasında geçtiği söylenen savaş, Sylvan Barnet’in dediği gibi, yazar tarafından bunedenleİskoç-Norveçsavaşınadönüştürülmüşolmalı.İngiltereKralıI.Jamesaynızamandaİskoçyakralıydı;bubakımdanMacbeth adlı oyun onun atalarının tarihinden bir kesiti canlandırır. Pek çokeleştirmen Shakespeare’in dördüncü perdede eski İskoç krallarına adeta resmi geçit yaptırarakJames’insoyununsonsuzadekhükümranolacağınıimaettiğinedikkatçeker.
Shakespeare’in diğer bazı trajedileri ve tarihsel oyunları gibi Macbeth de kaynağını gerçekolaylarla söylenceyi aynı potada eriten Holinshed’in ünlü tarihinden alır. O dönemde İngiltere,İskoçya ve İrlanda tarihi için en geçerli başvuru kaynağı sayılan bu eser Britanya AdalarınıngeçmişiniNuh’unoğullarındanbaşlayarak1580’lerekadargetirir.Shakespeare ilkbaskısı1577’deyapılan bu kitabın 1587’deki ikinci baskısından yararlanmış. Holinshed Tarihi’ nde güçsüz, hattabeceriksiz bir kral olduğu söylenen Duncan Shakes-peare’in elinde Tanrı’nın kutsadığı idealhükümdara dönüşür: Bir kralın sahip olması gereken erdemlerin tümünü kendisinde toplayan,etrafındakilerin saygı, sevgi ve sadakatle hizmet ettiği, layık olanları cömertçe ödüllendiren birhükümdar. Holinshed’e göre Macbeth İskoçya tahtı üzerinde hak iddia edebilecek konumdadır veDuncan’ıöldürüpyerinegeçtiktensonrakiilkonyılboyuncaiyibirkralolaraktanınır;BanquoiseMacbeth’inKralDuncan’ıöldüreceğinibilir,hattayardımedeceğinisöylerkendisine.BunakarşılıkShakespeare’inyarattığıMacbethtahtıdüpedüzgaspettiğigibikrallığınınilkgünündenitibarenkanlıbirdespottur.OyundakiBanquodayineHolinshed’dekindençokfarklıdır.Cadılarınkehanetinibiraniçin çekici bulsa da doğru yoldan ayrılmayan, kralına ihaneti aklından bile geçirmeyen, dürüst vegerçekanlamdasoylubirportreçizenBanquoMacbeth’inahlakideğerlerdennedenliuzaklaştığınıncanlıgöstergesidiradeta.PekçokeleştirmenegöreShakespeare’inHolinshed’dekimalzemeüzerindeyaptığı değişiklikler tek bir gayeye yöneliktir:Macbeth’e yükselme arzusu ve politik hırs dışında,bizlere makul görünebilecek hiçbir amaç veya mazeret tanımamak. Bu yüzden Macbeth’indavranışlarınıbirölçüdeanlaşılabilirkılacak,enazındanilkcinayetimazurgösterecekherhangibirnedeneyervermemiştiroyunda.
StanlyWells’indeişaretettiğigibi,MacbethveLeydiMacbethdışındakitümkarakterlerinrolleriişlevselniteliktedir:İyilersafındayeralanhiçbirkaraktere(neDuncanveBanquo’yanedeMalcolm,Macduffvediğerlerine)üçboyutlukişilikvermeyenShakespeareoyunukişiler-arasıçatışmayerinetekbirkaraktereveonaenyakınkişiolankarısınaodaklar;olaylarıntümünüMacbeth’invekarısınınzihninden süzüldüğü şekliyle aktararak “içerden” izleyebildiğimiz karakter sayısını da iki ilesınırlamış olur. Shakespeare’in karı-kocayı baş başa gösterdiği sahneler hem kişiliklerini hem deevlilik ilişkilerini yakından tanıma fırsatı verir bize. Yalnızken akıllarından geçenleriseslendirdiklerindeisedüşüncelerinintaiçindebuluruzkendimizi.BupasajlarınShakes-peare’inenunutulmazdizelerindenbazılarınıiçerdiğigerekokurlarınveizleyicileringerekFrankKermodegibioyunlardakullanılandilüzerindeyaptığıçalışmalarlatanınaneleştirmenlerinortakkanısıdır.
Macbeth daha sahneye adımını atmadan, dostları ve bizzat Kral Duncan tarafından tanıtılır bize.Yakın çevresindekilerin gözünde cesur, sadık ve onurlu bir komutandır o. Norveç’lilerle savaşta
büyükkahramanlıkgöstererekolukolukkanakıtanMacbethyenibirunvanlaödüllendirilecektirbuhizmetinin karşılığında. Savaşta kralına ihanet eden Cawdor ’dan alınan unvanın Glamis BeyiMacbeth’e verilmesi oyundaki keskin ironi örneklerinden ilkidir. Cawdor Beyinin ihanetini haberalanDuncangörünüşüninsanınasıldayanılttığındansözeder:
İnsanıniçindengeçenleryüzündenokunabilseydi!
Nerde!Öylebirsanatımızyok.
Bubeyenasılgüveniyordum,
Nekuşkusuzbirgüvenle.
(I.iv.13-16)
Tamosırada,dahakralsözünübitirmedenMacbethgireriçeri.GörünüşvegerçekKralDuncan’ıpek yakında bir kez daha aldatacak, dürüstlüğünden ve sadakatinden bir an bile kuşku duymadığıMacbethtarafındanöldürülecektir,üstelikdehemenertesigece.
Banquo’yla savaştan dönerken karşılarına çıkan cadıların gelecekle ilgili sözlerinden altüst olanMacbethheyecan,umutvekorkuyubirlikteyaşar.Cadılaronakralolacağınısöylerleramabununneyollagerçekleşeceğiniaçıklamazlar.Duncan’ıöldürerekkrallığıeldeetmektamamenkendifikridirMacbeth’in.Kehanetiduymasıylacinayetiaklındangeçirmesiaynısahneiçindeyeralır.Bufikiröncetüylerini diken diken etse de bir sonraki sahnede kararını vermiş gibidir; karanlık arzularınyönlendirdiğiellerininyapacağıişikendigözündennasılsaklayacağınıdüşünmeyebaşlamıştırbile.
Yıldızlarkapayıngözlerinizi!Hiçbirışıksızmasın
İçimdekiderin,karanlıkisteklere.
Gözgörmesinelinneyaptığını:
Yinedeolsunama,olsunbuiş,
Gözünbakamayacağıkadarkorkunçdaolsa.
(I.iv.58-62)
Ama cadıların ateşlediği kral olma düşünü gerçeğe çevirecek irade gücüne sahip midir acaba?Kralı öldürmek fikri kafasında ilk kez filizlendiğinde harekete geçmekten ürktüğünü görürüzMacbeth’in:
Bahtımdakralolmakvarsavar,
Benelimibileoynatmasamdakorlartacıbaşıma.
(I.iii.168-169)
Yükselmehırsıilebuhırsıeylemedönüştürecekcinayetiişlemektençekinmesibirçatışmayanedenolurbenliğinde.Amacınaulaşabilmesiiçinhertürlüahlakikaygılardansıyrılıpinsanlığınıbastırmasıgerekir, ama eşini çok iyi tanıyan Leydi Macbeth onun bu işi başarabileceğinden pek de emindeğildir.Kocasındangelenmektububirsoluktaokuyupbitirdiğindeşöyleseslendirirkuşkusunu:
…Amatabiatınagüvenimyok;fazlainsansütüemmişsin,enkestirmeyoldangidecekyürekyok sende. Yükselmek istemesine istiyorsun; içinde hırs yok değil; taş gibi de bir yüreğinolmalıyanında,oyoksende.Canattığınşeyinamusunla,suyasabunadokunmadaneldeetmekistiyorsun.Hemdalavereyapmayacaksın,hemdehakkınolmayantahtaoturacaksın.Senkalkgelburaya,gelkivargücümüsözedipakıtayımkulaklarındaniçeri.
(I.v.13-22)
İlkcinayetegidenyoldaLeydiMacbeth’inpayıhiçdeyadsınamazdoğrusu.Kocasıevevardığında,işi bana bırak diyerek yaptığı planı açıklar ve nasıl davranması gerektiğini anlatır ona.Duncan’ınuşaklarını sarhoş edip cinayeti onların üzerine yıkma fikri de yine Leydi Macbeth’e aittir. OnundüşüncelerinekulakmisafiriolanbizlerLeydiMacbeth’inbuişteaktifbirrolüstlenmesininkraliçeolma arzusundan değil, Kenneth Muir ’in işaret ettiği gibi, Macbeth’in krallığı çok istediğinibilmesinden kaynaklandığını sezeriz. Macbeth’teki isteği eyleme dönüştürecek psikolojik ortamıhazırlamaktıryaptığışeyaslında.Kocasınıntereddütlerine,hattabaşarısızlıkendişesiylevazgeçecekgibi olmasına karşın bir an bile tereddüt etmez, onu korkaklıkla, erkek olmamakla suçlayarakharekete geçmeye zorlar. Eşine verdiği cevapMacbeth’in insanlığını henüz yitirmediğini gösterirbize:
Yeter,susartık!Birinsanayaraşan
Herşeyiyapmayavarım.Ondanötesiniyaptımmı,
İnsanolmaktançıkarım.
(I.vii.52-54)
Erkekliği acımasızlık ve şiddetle özdeşleştiren LeydiMacbeth, kana susamış cinlere seslenişindeonlardankadınlığını,kadınlaraözgümerhametduygularınıyoketmeleriniister:
Gelin,alınbendenkadınlığımı;
Katılaştırın,taşlaştırınbenitepedentırnağa.
Öylekoyulaştırınkikanımı,
Merhametişlemezolsuniçine!
(I.v.37-40)
(Ama yine de bir an için babasına benzettiği Kral Duncan’ı kendi elleriyle öldüremeyeceğinisöyleyipkocasınabırakırişi.)LeydiMacbethkendisinimantıklıveişbitiricibirkimseolarakgörür.Kocasınınelinebulaşankanınbirazsuylaakıpgideceğinisöyleyen,ölülerveuyuyanlararasındafarkgöremeyen, Macbeth korkup bir daha Duncan’ın cesedinin yanına gidemem dediğinde uykudakiuşaklarınyüzünekansürmektençekinmeyenLeydiMacbethcinayetduyulduğundaöylebaşarılıbirşaşkınlıkveüzüntünumarasısergilerkibizlerbileşaşarkalırızonunbusoğukkanlılığına.
Macbethisecinayetfikriaklınagirdiğiandanitibarenhuzursuzdur.Duncan’ıöldürmesinintoplumuayaktatutansadakatbağlarınıntümünühiçesaymakanlamınageldiğiniçokiyibilir:
Birkereakrabasıveadamıyım:
Onakötülüketmememiçinikizorlusebep.
Sonramisafirim:Değilkendimbıçaklamak
Elbıçağınakarşıkorumamgerekonu.
ÜstelikbuDuncanneiyiyüreklibirinsan,
Venebulunmazbirkral.
Herdeğeriayrıbirİsrafilborusuolur
Lanetokumakiçinonuöldürene!
(I.vii.14-21)
Ama kral olmayı aklına koymuştur bir kere. Hiç olmazsa bu korkunç cinayetin sonuçlarınahükmedebilmeyi, ilk kötülüğün zincirleme kötülüklere yol açmamasını diler. Bu istek boş birhayaldenibarettir;sonucunneolacağınıcinayetiişlemedengörmüştüraslında:
Yapmaklaolupbitseydibuiş,
Hemenyapardım,olupbiterdi.
Döktüğümkanlaakıpgitseherşey,
Birvuruştasonunavarılsaişin,
Birandabudünyayıolsunkazanıversen,
Zamandenizininbirkumsalıolanbudünyayı,
Öbürdünyayıgözdençıkarırinsan.
Amabuişlerindahaburadagörülüyorhesabı.
…………………………………………
Doğruluğunşaşmazelibizesunuyor
İçinezehirdöktüğümüzkupayı.
(I.vii.1-8,11,12)
Macbeth’tekibuönsezionunenbelirginözelliklerindenbirinioluşturur.HaroldBloom’undaişaretettiğigibi,MacbethShakespeare’inyarattığıkarakterlerarasındadüşgücüenkuvvetliolanıdırbelkide.Olaylarıdahagerçekleşmedenyaşar;işleyeceğicinayetinvicdanazabınıöncedençeker.Duncan’ıöldürmeyegidenMacbeth’eyolgösterendedüşgücününyarattığıbirhançerdir:
Kafamdakibirhançermisinyoksa?
Ateşlibeynimmiyarattıseni?
Görüyorumişteyine,tutulacakgibisin,
Şukınındançıkardığımhançergibi.
Gideceğimyerigösteriyorbana
Vekullanacağımsilahıntakendisini.
(II.i.45-50)
Duncan’ın ölümü üzerine yalancıktan söylediğini sandığı sözler bile gelecekteki mutsuzluğunungerçekçibirözetidiradeta:
Bundanbirsaatönceölüpgitseydim,
Mutlubirömürsürmüşolurdum.
Çünkübundansonrabenimiçin
Herşeyboşartıkbuyalandünyada.
(II.iii.97-108)
Öylehuzursuzdurkigözüneuykugirmez;Duncan’labirlikteuykuyu,yaniiçhuzurunuöldürmüştürMacbeth. Sonunda kral olur ama bundan hiçbir mutluluk duymaz. Üstelik daha önce tatmadığıkorkularkaplaryüreğini:
Korkudanyediğimlokmaboğazımdangitmeycekse,
Hergecekorkunçrüyalarsaracaksauykularımı
Varsınherşeyçığrındançıksın,
Budünyadayıkılsınötekidünyada,
İnsanarahatnefesaldırmayankuruntularla
Beynimizibirişkencemasasınaçevirmektense
Ölüprahatetmekdahaiyi,
Rahatetmekiçinöldürdüklerimizle.
(III.ii.165-172)
MüthişbirgüvensizliğekapılanMacbethkorkularınınkaynağınınBanquoolduğunudüşünmektedir.Macbeth’isarangüvensizlik,suçlulukduygusuylakarışıpsabitbirfikirhalinialır.Tahtıonunsoyunakaptırmamak kaygısıyla Banquo’yu öldürmesi gerektiğine, o ve oğlu yaşadıkça güvenlikteolamayacağına inandırır kendini. Duncan’ı öldürmek için kendi yükselme hırsı dışında bir nedenbulunmadığınıitirafedenMacbeth,savunmaiçgüdüsüylehareketettiğinisöylemektedirşimdi:
İşkralolmaktadeğilkralolupsağkalmakta.
Banquo’dankorkumuzunkökleriderin.
Yaradılıştankralcabiryanıvar;
Asılkorkulacakyanıdao.
Herşeyigözealabilir;yürekliadam,
………………………………………
Benkralbabasıolmayacağımagöre
Tacıdaasayıdaçekipalacaklardemekbenden.
DemekBanquo’nunsoyuiçinkanabuladımelimi,
OnunoğullarıiçinöldürdümiyiyürekliDuncan’ı,
Onlariçinvicdanazaplarınaboğdumrahatuykularımı.
(III.i.52-56,68-72)
Ancak cinayeti kendi eliyle işlemeyecektir bu kez; Duncan’ı öldürürken çektiği azabı yenidenyaşamaktankorkarçünkü.
Kiralık katiller Banquo’yu öldürürler ama oğlu Fleance kaçıp kurtulur. Böylece Macbeth yinegeleceği garanti altına alamamış, yine hükmedememiştir zamana. Ancak Banquo’nun hayaletigöründüğünde yaşadığı çılgınca korkuya rağmen cinayetlerini sürdürmekte kararlıdır. Kötülüğealışıpkanıksayabildiğitakdirderahatlayacağınıdüşünür:
Haydigidipuyuyalım.Benimkisidelilik.
İlkağızdainsanısarankorkubu;
Alışmakisterbuna.
(III.iv.167-169)
KendinibirtürlügüvendehissetmeyenMacbethcinayetlerinebiryenisiniekler:BukezMacbeth’inzorbalığıkarşısındaİngiltere’yekaçanMacduff’unkarısınaveçocuklarınagelmiştirsıra.
İlk cinayetten sonra karı-koca arasındaki ilişki de değişikliğe uğrar. Leydi Macbeth’in eşiüzerindeki etkisi Duncan’ın öldürülmesinden sonra yok olup gider; Macbeth atacağı adımlarıkarısına danışmaz olur. Banquo’nun hayaletinin Macbeth’e göründüğü ziyafet sofrasında, eşiningeçirdiği çılgınlık nöbetini konuklara izah edip durumu kurtarmak için sarfettiği çabalara karşınLeydi Macbeth geri plandadır artık. Macbeth ona haber bile vermez planladığı kanlı eylemleri.FeministeleştirmenlerinişaretettiğigibiLeydiMacbethbundanböylekadınveeşrolününsınırlarıiçineçekilmekzorundadır.KocasınınkralolmasıiçinherşeyigözealmıştıramatahtınneMacbeth’enekendisinemutlulukgetirmeyeceğinidekısazamandaanlar:
Kendiniboşunaharcamışolurinsan
Dilediğineererdesevinçduymazsa.
Yıktığınhayatkendininkiolsundahaiyi,
Yıkmaklakazandığınşeykuşkulubirmutluluksa.
(III.ii.6-9)
Duncan’ın ölümünü uşakların yanına bırakılacak iki adet kanlı hançere kadar en ince ayrıntısınakadarplanlayan,kandanveölülerdenkorkmayanLeydiMacbeth’inçeliktensinirleriziyafetiizleyengünlerde iflas eder. Belki de dile getiremediği pişmanlık ve suçluluk duygusudur onu böylesinedeğiştiren. Artık uykusunda kalkıp gezinmekte, elindeki hayali kan lekesinden, avuçlarındaki kankokusundan kurtulmaya çalışmaktadır. İçine düştüğü bunalımdan doktoru değil ölüm kurtaracaktıronu.Oyunun başındaki LeydiMacbeth ile bu zavallı kadın arasındaki inanılmaz fark acı bir ironioluşturur.
LeydiMacbeth yaptıkları korkunç işin azabıyla usunu yitirirken korkuyu nihayet yenenMacbethkötülükyolundasoğukveduygusuzcailerlemeyedevameder.Cinayetlerisıradanbirhalegelir.Birzamanlar sevgi sözcükleriyle seslendiği karısının ölümüne bile tepkisiz kalır. Eşini ve çocuklarınıkaybeden Macduff’un duyarlılığı ise Macbeth’e tam bir tezat oluşturur. O, yaşadığı ıstırabıetrafındakilerdengizlemediğigibi,metinolmasınıöğütleyendostlarınaerkeklerindeherinsangibiacıçekmeyehakkıolduğunuhaykırır.BudurumdaMacbeth’indonuk tutumu“erkeklerduygularınıdışa vurmaz” önyargısından mı kaynaklanmaktadır, yoksa sevme ve acı çekme yeteneğini mikaybetmiştir o? Sık sık sorulan bu sorunun yanıtı, yaşamı artık tümüyle anlamsız bulmasındayatmaktadırbelkide:
Biraptalınanlattığıbirmasalbu:
Kurugürültüler,delisaçmalıklarıyladolu.
(V.v.30-31)
Neleri kaybettiğinin bilincindedirMacbeth: etrafı sevgi, dostluk ve sadakatten örülmüş bir halkayerineonasözdesaygıgösterenamaaslındanefretduyan,arkasındanlanetleyeninsanlarlaçevrilidir.Yolunsonunageldiğinde,ölümüdeyaşamıgibikanlıolur.Ancakkorkununtadınıunutupkötülüğükanıksamış da olsa, karısını ve çocuklarını öldürttüğü Macduff’la vuruşmak istemez. Macbeth’tegördüğümüz son insanlık kırıntısıdır bu. Ama Macbeth’in ölümü yine de Macduff’un elindenolacaktır.
Macbeth’ i Shakespeare döneminin toplumsal ve politik yapısı içinde yorumlayan YeniTarihselcilerin aksine, pek çok eleştirmen oyunu evrensel ahlaki değerler açısından ele alarakMacbeth’in bilinçli bir şekilde kötülüğü seçmesi ve bu seçimin bireysel ve toplumsal sonuçlarıüzerindedururlar.AncakMacbethShakespeare’in diğer kötü adamlarına benzemez: III.Richard veIago gibi karakterlerin aksine, yaptığı kötülüklerden hiç de zevk almaz; dahası, ilk cinayetiniişlediğindegerçektenacıçeker;sözlerinebakılırsabenliğindebiriçsavaşyaşanmaktadır.Doğrunun,yanlışın ne olduğunu bilen, ileriyi görme yeteneği olan bir adam niçin kötülüğü seçer? Pek çokeleştirmen onun Duncan’ı öldürmesini politik hırsına bağlar. Nitekim Macbeth’in kendisi de onucinayeteitengücünpolitikhırsolduğunusöylerbize:
Sebepyokonuöldürmemiçin,
Benimahmuzlayantekşey,kendiyükselmehırsım.
(I.vii.28-29)
Buna karşın diğer bazı eleştirmenler de şu soruları ortaya atarlar:Macbeth’teki politik hırsı nekendisinin ne de başkalarının daha önce sezmemiş olmasının anlamı nedir? Davranışlarını sadecepolitikhırslaaçıklamakmümkünmüdüracaba?Karısına,“erkekevlatlardoğurbana”diyehaykırıramaçocuğuolacağınadair bir beklentisi deyoktur aslında.Hanedankuramayacağını bildiği haldenedenöldürtürİskoçsoylularınıtektek?MauriceCharneygibieleştirmenlerseMacbeth’inyalnızkendile getirdiği düşüncelere bile kuşkuyla yaklaşırlar:MacbethDuncan’ı öldürmeden önce ve sonravicdan azabı çeker gibi görünsede, ogünedek sahipolduğuonurlu imajı kendi gözündekorumaçabasından ibarettir bu; çektiği ıstırap kendi kendini aldatmaya yönelik bir ikiyüzlülükten öteyegitmez. Bütün bu soruları sorup Macbeth’in psikolojisi ve motivasyonu üzerinde tartışmayagirebiliyorsak, demek ki onun kişiliği de (tıpkı Hamlet gibi, Cleopatra gibi) gerçek yaşamdakarşılaştığımızettenkemikteninsanlarınkikadarkarmaşıkvegizemlidir.
Hükümdar kendi kaderiyle birlikte ülkesinin kaderini de elinde tuttuğundan, Macbeth’in zulmüİskoçya’yısaraniltihaplıbirhastalığadönüşür.Karşılıklısadakat,dostlukvesevgiyerinigüvensizlikvekorkuyabırakırkeneskidostlarbileçekinirleraçıkçakonuşmaya.Yaralıvehastaülkeninsağlığınakavuşması, dengelerin yeniden kurulabilmesi içinMacbeth’in ölmesi gerekmektedir. Tahtınmeşrusahibine teslim edilmesiyle Macbeth’in İskoçya’da yarattığı kaos nihayet son bulur. Peki, iyilerinkazanmasıyla oyun sosyal ve politik açıdan gerçek bir mutlu sona ulaşır mı acaba? Cadılarınkehanetine göre İskoçya tahtı Banquo’nun soyuna, yani Kral James’in soyu olan Stuart’larageçecektir. Macbeth’in yerine kral olan Malcolm başka bir soydan geldiğine göre, taht eldeğiştirirken kanlı olaylar mı yaşanacaktır yine? Peter Saccio gibi eleştirmenlere göre, savaşlabaşlayan, cinayetlerle süren ve yine savaşla noktalanan oyunun yansıttığı dünyadamadalyonun biryüzü onur ve cesaretse diğer yüzü kan ve şiddettir. İskoçya bu tür eylemlere sahne olabilir miyeniden? Perde kapandıktan sonra gerçek yüzleriyle ortaya çıkacak başka hainler de var mıdıroyundakikişilerarasında?TümbukuşkularıdilegetirebilmemizeolanakverenbirmetinlekarşımızaçıkanShakespeare,mutlakçözümlereulaşmanınnedenlizorolduğunuanımsatırbize.
Macbeth’ teki trajedinin tanımı ne olabilir?OyununAristoteles’in Poetika’sındaki tanıma pek deuymadığını görüyoruz aslında. Gerçi burada da, kişinin yaptığı hatalar sonucunda talih ibresininmutluluktanfelaketeçevrilişinetanıkoluruzamaMacbeth’iKralOedipusgibikarakterlerdenayıranönemlibirfarkvardır:Bilmedenhatayapanbirideğildiro;tamaksine,kötülüğübilebilekucaklarve sürdürür. Bu açıdan Shakespeare’in III. Richard’ını anımsatır bize. Ancak Duncan’ı öldürmekdüşüncesi aklına girdiği andan itibaren bu eylemin sonuçlarından ürkmesi, hatta suçluluk duymasıonu Richard’dan ayıran en belirgin farktır. Öte yandan Kral Lear gibi trajik karakterlerin çektiğiacılargenelliklekendilerini tanımalarınanedenolurken,beraberindebilgeliğiveolgunluğugetirir.Macbeth de acı çeker ama onun için böyle bir dönüşüm söz konusu değildir.Belki deMacbeth’intrajedisi, geleceğe hükmetmeye çalışırken kötülüğe giden yolda attığı her adımın ona azapvermesinden, ahlaki değerlerden ne denli uzaklaştığını bile bile yoluna devam etmesindenkaynaklanır.
Öylesinekaniçindeyüzüyorumkiartık,
Gerigitsemdebela,ilerigitsemde.
(III.iv.161-162)
Macbeth’in imge yapısını ilk kez ciddi bir biçimde inceleyen Yeni Eleştiricilerden sonra diğereleştirmenlerdeoyundakigece/gündüzkarşıtlığının,kırmızırengin,giysi/örtünmeveyenidoğmuşçocukmotiflerininüzerindedurmuşlardırhep.Macbethhemmecazihemdegerçekanlamdakaranlıkbir oyundur. Duncan gece yarısı, Banquo günbatımında öldürülür. Leydi Macbeth karanlığınkötülükleriörtüpgörünmezhalegetireceğiumuduylageceyiçağırırkenMacbethdeBanquo’nunveoğlununpeşinekatillerisaldığında,günışığındansaklanmasıgerekenbuişiçingeceninbiranöncegelmesini ister. Banquo’nun hayaletinin Macbeth’e göründüğü ziyafet dağıldığında saatler geceyarısını göstermektedir. Bunalıma düşen Leydi Macbeth odasında gece gündüz ışık yakılmasınıemreder. Macbeth’in gizemli, kara, gece yarısı umacıları diye selamladığı cadılar da karanlığındünyasına aittirler. Macbeth yaptığı kötülüklerle İskoçya’nın gündüzünü geceye dönüştürür. Hepakşambaşlayıpgeceboyuncasürenolaylarlailerleyenoyunancaksonsahnelerde,iyilervekötülerarasındakisavaşiyilerinzaferiylesonuçlandığındagünışığınaulaşır.
Macbeth’inkaranlığındaparlayantekrenk,kanınkızıllığıdır:Oyununbaşındagördüğümüzaskerinyaralarındanfışkırankan,Banquo’nunkanlıhayaleti,Duncan’ınaksaçlarınabulaşankan,hançerlerigiysi gibi sarmalayan, birazcık suyla temizlenebilecek veya bütün okyanusların arıtamayacağı vehiçbirparfümünkokusunugideremeyeceğikan…Tıpkıgece/gündüzkarşıtlığıgibi,Shakespeare’inana imgelerinden birini oluşturan bu kızıllık da oyundaki temayı yansıtan ve güçlendiren bir işlevgörmektedir.
Çıplaklık/örtünme ve giysi imgesi de oyundaki önemlimotiflerden birini teşkil eder.Oyunun tabaşında, Macbeth kendisini Cawdor diye selamlayan Ross’a, beni ödünç giysilerle donatma diyeçıkışır.İlkkralolduğunda,buyenielbiseninhenüzonadarveiğretigeldiğiancakzamanlaüzerineoturacağı söylenirken, daha sonra üzerine bol geldiği belirtilir. Duncan’ı öldürmekte tereddütgösterenMacbeth’esinirlenenLeydiMacbeth,vücudunasarındığınumutsarhoşmuydudiyebağırırkocasına.Yapılankötülüğügörmemesiiçingündüzüngözünebağlananatkı,cinayetigözdensaklayangecenin örtüsü, çıplak hançerlerin giysisi olan kan ise gece/gündüz karşıtlığı ile giysi ve kanmotiflerinibirarayagetirenimgelerdir.
Macbeth’te giysi imgesinin hep gerçeği ve kötülükleri örtmeye yönelik olduğunu görüyoruz.Oyundakiençarpıcıimgelerdenbiriolanyenidoğmuşçocukiseçıplaktır.Merhametinhemsafiyetinihemdegücünü temsil eden (veCleanthBrooks’unünlümakalesine adını veren) bumecazi bebek,açıklığın ve doğruluğun –aciz görünmesine karşın– ne denli güçlü olduğunun Macbeth’in kendiağzındanitirafıdır.Oyundakidiğerkorunmasızbebekimgesi,LeydiMacbeth’inmerhametsizliğiileövündüğüsahnedeçıkarkarşımıza:
Mememiçekeralırdımdişsizdamaklarından
Beyniniezerdimkendiyavrumun
Seninettiğinyeminietmişolsaydım.
(I.vii.66-68)
Hıristiyanlığa pek fazla gönderme yapmayan bu oyunun içine dolaylı olarak Meryem’inkucağındaki İsa’yı çağrıştıran bir imge yerleştirilmiş olması, güçsüz görünen iyilik ve safiyetinsonundagalipgeleceğinedairikincibiruyarıteşkileder.
Macbeth’tesafiyetingücünügösterenyenidoğmuşbebeklerinyanısıra,çıplakgerçeğitemsiledenikiçocukimgesinedeyervermişShakespeare.Macbeth’incadılarlaikincikarşılaşmasındagördüğüiki küçük çocuğun hayali, ona sonunun ne olacağını açıklayan habercilerdir aslında; çocuklardanbirininelindebirdalvebaşında taçvardır;diğeri isekanabulanmıştır.EğerMacbethgördüklerinidoğruyorumlayabilse,Birnamormanındaki ağaçlaryürüdüğüzaman, anadandoğmamışbir erkektarafından öldürüleceğini anlayacaktı kuşkusuz. Shakespeare’in karşımıza çıkardığı bu iki çocuk,aynı zamanda Banquo’nun soyundan gelecek kralları ve Macduff’un öldürülen oğullarını daçağrıştırdıklarından,hemgeçmişehemgeleceğeyönelikbirgöndermeişleviyapmaktadırlar.
Oyunadoğaüstübirboyutkatancadılargerçekmidir,yoksa (tıpkıonayolgösterenhançergibi)Macbeth’inbilinçaltınınürünümüdürleracaba?Bu,gerekeleştirmenlergerekyönetmenlerarasındatartışılagelen bir sorudur. Onları Banquo da görüp duyabildiğine göre Macbeth’in düşgücününyaratıkları olmaktan öte bir gerçekliğe sahip oldukları yadsınamaz. Kadın şeklindedirler amasakalları nedeniyle çift cinsiyetli bir görünümleri vardır. Eleştirmenlerin çoğu cadılara mecazianlamlaryükler.Yaygınolarakpaylaşılangörüşdoğadakigizemin,doğaüstügüçlerinsomutlaşmışşeklini temsilettikleridir.Kötülüğünelçisi işlevinigördükleri,kehanetleriyleMacbeth’inbenliğininderinliklerinde yatan ve o zamana dek belki kendisinin de bilincinde olmadığı birtakım dürtülerindışa vurulmasında önemli bir rol oynadıkları da açıktır.Genelde kabul gören bu yoruma karşılık,aykırı görüşler ileri sürenler de var. Bunların arasında en tartışmalı olanı Terry Eagleton’ungörüşüdür belki de. Eagleton’a göre düzen karşıtlığını ve şiirin özgürleştirici yönünü simgeleyencadılar oyundaki tek pozitif değeri temsil etmektedirler. Cadıların kehanetleri inandırıcı olmasınainandırıcıdır ama olayları yönlendiren bu kehanetlerden çok Macbeth’in zihninde kotardığısenaryoduraslında.BunedenlepekçokeleştirmenegöreMacbeth’e ilhamvermedışındaciddibirrolleriyokgibidir.Cadılarınkehanetleribilmeceyiandırır;bazıgerçekleriaçıklarkenbazılarınıdakaranlıkta bırakırlar. İki tarafa çekilebilecek sözlerle iyiyi kötü, kötüyü iyi göstererekMacbeth’inzihniniçelipbulandırmaktırişleri.
OyundakidiğerikilikonuşmaustasıiseMacbeth’inşatosunubekleyensarhoşkapıcıdır.Oyundakitek komedi unsuru olarak dikkat çeken kapıcı sahnesi, baştan sona elastiki konuşmalar üzerinekurulmuştur. Buradaki komedi oyundaki gerginliği düşürüp okuru veya izleyiciyi bir an içinrahatlatmaktan çok Shakespeare’in gündeme getirdiği temalardan birinin altını çizmeye yöneliktir.Hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığı bu oyunda sözlerin iki yöne çekilebilirliğini sık sıkvurgulayan Shakespeare, görünüş ve gerçek arasındaki farkı daha da belirginleştirir bu sahnede.Kapınınçalınmasıylauyanançakırkeyifkapıcıcehenneminkapısınıbeklediğinisöylerkenbilmedengerçeğidilegetirmişolur:ŞatonunsahibiMacbethancakşeytanayakışanişleregirişmiştirçünkü.
Oyundaki tümolaylarıneksenindeMacbethvardır.BeşperdeboyuncaMacbeth’inherhareketini,herdüşüncesiniizleyenbizlerbusüreiçindeonunhemkanlıeylemlerinehemdebenliğindeyaşanangel-gitlere, korkularına ve insanlığını adım adım yitirişine tanık oluruz. Peki,Macbeth öldüğünde
neler hissederiz acaba? Duyduğumuz sadece nefret, tiksinti ve bu acımasız despotun ölümüyleadaletin yerine geldiği hissi midir? Yoksa Lawrence Danson’un ileri sürdüğü gibi, Aristoteles’inkatarsisolaraknitelediğibirboşalma,korkuylakarışıkbir acımahissimidirbu?Belkideoyununsonunda duyduğumuz şey bunların ne biri ne diğeri, sadece Macbeth’in benliğini Shakespearearacılığıyla“içerden”görmeninyarattığıürpertici şaşkınlıktan ibarettir.Macbeth’i izlemek,HaroldBloom’undediğigibi,onunkalbininkaranlıklarınayapılanbiryolculukturaslında.
CevzaSevgen
MACBETH
5Perde
KİŞİLER
DUNCAN,İskoçyaKralıMALCOLMDONALBAINOğullarıMACBETHBANQUOMACDUFFLENNOXROSSMENTEITHANGUSCAITHNESSFLEANCE,Banquo’nunoğluSIWARD,NorthumberlandkontuGENÇSIWARD,Siward’ınoğluSEYTON,Macbeth’inemirsubayıMACDUFF’ınOğluİngilizhekimİskoçyalıhekimKapıcıYaşlıadamÜçkatilLADYMACBETHLADYMACDUFFLadyMacbeth’inhizmetindebirkadınHECATECadılarHayaletlerBeyler,Subaylar,Askerler,GörevlilerveHaberciler
PerdeI
SAHNEI
(Kırdaıssızbiryer.Gökgürültüsü,şimşekparıltısı.Üçcadıgirer.)BİRİNCİCADI
Geleceküçlertoplantımıznezamanpeki?
Gökgürler,şimşekçakarkenmi?
Yoksayağmuryağarkenmi?
İKİNCİCADI
Gürültüpatırtıbitsindeöyle;
Savaşıkazanankaybedenbilinsinhele.
ÜÇÜNCÜCADI
Günbatmadanherşeybiter.
BİRİNCİCADI
Buluşacağımızyer?
İKİNCİCADI
Fundalık.
ÜÇÜNCÜCADI
Macbeth’igöreceğizyaorda!
BİRİNCİCADI
Durgeliyorum,karakedi,bağırma!
İKİNCİCADI
Benideçağıranyeşilkurbağa.
ÜÇÜNCÜCADI
Akşama.
ÜÇÜBİRDEN
İyidemekkötüdemek,kötüdemekiyidemek;
Sislipusluhavalardakanatlanıpuçmakgerek.
(Çıkarlar.)
SAHNEII
(Bir ordugâh. Arkalarda bir yerden boru sesleri gelir. Kral Duncan, Malcolm, Donalbain,Lennoxemirerleriylegirer,yaralıbirsubaylakarşılaşırlar.)DUNCAN
Kimbuadam?Üstübaşıkaniçinde.
Besbellihabergetiriyorsavaştan.
Soralımneymişsondurum.
MALCOLM
Buiştebu,odediğimasker,
Beniesirdüşmektenkurtaran.
Elinesağlık,yiğitdostum!
Anlatkrala,nasılgidiyordudöğüş
Senbıraktığınzaman?
SUBAY
Pekbellideğildiişinneyevaracağı.
İkibitkinyüzücügibiydiikitaraf.
Sarılmışbirbirinedesankiyüzemezolmuşlar.
Macdonwald,otaşyürekliherif,
–Tamdaisyançıkaracakadammışdoğrusu;
Dünyadanekötülükaranırsaonda–
Adalardanbirsürüaskertakmışpeşine;
Kimibaldırıçıplak,kimigiyimlikuşamlı.
Kahpetalihdeonungözdesisanki:
Heponagülümsüyordusavaşta.
Amaboşagittineyaptıysa:
ÇünküyiğitMacbeth,neyiğitmişamagerçekten,
Kötütalihinealdırışbileetmeden,
Kanüstünekanabulayarakkılıcını
Yardıneçıktıysaönüne,
YiğitliğingözdesiMacbethgeldiyüzyüze
Talihingözdesiköleyle.
Neselam,nesabah!Birvuruşta,
Neredeyseikiyeböldüherifi;
Getirdikellesinibizimmazgallaradikti.
DUNCAN
Aslanamcaoğlumbenim!YiğitadamdırMacbeth!
SUBAY
Gelgelelim,tanyerindengününilkışıklarıdagelir,
Belalıkasırgalar,korkunçgökgürültüleride…
Onungibi,kötülükgeldibize
İyilikbeklediğimizyerden,ozaferden.
Dinle,İskoçyakralı,dinle!
Doğruluklayiğitlikeleleverip
Yenikovalamıştıkiadalıserserileri,
Norveçkralıdadurumuçıkarlıgördükendisiiçin
Yenisilahlar,yıpranmamışgüçlerle
Saldırıverdiyeniden.
DUNCAN
Bizimkileri,Macbeth’i,Banquo’yuyıldırmadımıbu?
SUBAY
Yıldırdı:Serçelerinkartalı,tavşanınaslanı
Yıldırabileceğikadar!Sözündoğrusu,
Biryerineikigülleatantoplargibiydiler:
Dayandılar,vurdukçavurdulardüşmana.
Neydizorlarıbilmem;yaralardanolukoluk
Akankanlarlayıkanmakmı,
YoksayenibirGolgotha[1]yaratmakmı?
Amabittimartık,yaralarım
İmdatdiyebağıracaknerdeyse.
DUNCAN
Yaralarındasözleringibiyiğitçe:
Onlardaşanlışerefli.Gidinbircerrahbulunona.
(Subayyardımcılarlaçıkar.RossveAngusgirerler.)
Kimbugelen?
MALCOLM
Rossbeyi,soylubiryiğit.
LENNOX
Gözleriışılışıladamın;
Yamanhaberlergetirdiğibelli.
ROSS
Tanrıkralıkorusun!
DUNCAN
Nerdengeliyorsun,yiğidim?
ROSS
Fife’danyücekral;Norveçbayraklarının
Göklerinehayasızcaeluzattığı,
Halkınasoğukterlerdöktürdüğüyerden.
Norveçkralıbüyüksayıdaaskerle
OkalleşCawdorbeyinindeyardımıyla
Belalıbirsavaşagiriştibirden.
Amabizimki,Bellona[2]tanrıçanınsevgilisiMacbeth,
Bürünüpyamanzırhlarına
Çıktıboyölçüşmeyekarşısına
Asigücünekarşıgüç,kılıcınakarşıkılıçla,
Kesiverdihızınıazgındüşmanın,
Vezafer,ansızın,açtıbizekollarını.
DUNCAN
Şükürlerolsun!
ROSS
Uzunsözünkısası:Sweno,NorveçKralı,
Barışanlaşmasınacanatıyor.
Şimdilikölülerinigömmesineizinverdik.
OdaSaintColmeadasında
Onbinkesealtınsaymakşartıyla.
DUNCAN
OCawdorbeyiolacakherif
Bundanböylekalleşliketsinbakalımbize:
Gidinsöyleyin,hemenöldürsünler.
CawdorbeyliğideMacbeth’inolsun.
ROSS
Başüstünekralım.
DUNCAN
OnunheryitirdiğiniMacbethkazandı.
(Çıkarlar.)
SAHNEIII
(Birfundalık.Gökgürültüsü.Cadılargirer).BİRİNCİCADI
Bacı,neredeydin?
İKİNCİCADI
Domuzöldürmekte.
ÜÇÜNCÜCADI
Sennerdeydin,bacı?
BİRİNCİCADI
Birgemicininkarısı…Kucağındabiretekkestane;
Yedikçeyiyor;çenedeğildeğirmenkarınınki.
“Banadaver”dedim,senmisindiyen:
“Defol,cadıkarı!”demezmibanaşırfıntı…
KocasıHalep’egitmişseninkinin;
Kaplangemisininsüvarisiymiş.
Atlayıpbireleğedüşeceğimpeşine.
Hemdenasıl:Kuyruksuzsıçanolupgideceğim!
Gideceem!Gideceeeem!Taşçatlasagideceğim!
İKİNCİCADI
Birrüzgârvereyimbarisana.
BİRİNCİCADI
Eksikolma.
ÜÇÜNCÜCADI
Birrüzgârdabenvereyim.
BİRİNCİCADI
Üsttarafıbendevar:
Haritalar,maritalar…
Şurdaşuliman,burdabuliman:
Şurdaaçıktan,burdakıyıdan.
Kurutupçöpedöndüreceğimherifi,düpedüz:
Negeceuyutacağımnegündüz
Cehennemeçevireceğimteknesini.
Dokuzudokuzavur,needer?
Okadarhaftasallandımıdenizdeyeter:
Hayalifenerolduğununresmidir.
Gemisibatmasınabatmaz
Amayemediğifırtınakalmaz…
Bakınnemvarbenim.
İKİNCİCADI
Göster,göster!Neymişo?
BİRİNCİCADI
Birkaptanınbaşparmağı:
Memleketedönemedençekmişcavlağı.
(Arkalardandavulsesigelir.)ÜÇÜNCÜCADI
Davulsesivar,davulsesi!
Macbethgeliyorbesbelli.
ÜÇÜBİRDEN
KaderTanrıçanınüçkızıvar
Elelevermişdolaşırlar.
Nedağdinlerlernetaş,nedeniznekara.
Üçkezsana,üçkezbana.
Dokuzetmeyeneister?Haydiüçkezdaha.
Sussss!..Büyütamam!..Büyükesssss!
(MacbethveBanquogirerler.)MACBETH
Bundankötü,bundaniyibirgünyaşamadım.
BANQUO
Forres’enekadarvardaha?Bunlardakim?
Şunlarabak:Kupkuru!Kılıklarıdabiracayip…
Budünyadandeğillersanki?
Hey,inmisiniz,cinmisiniz?
İnsandilindenanlarmısınız?
Yarıkçizikparmaklarınızı
Kupkurududaklarınızagötürdüğünüzegöre
Anlamışgörünüyorsunuzsöylediklerimi.
Sizekadındiyeceğimdiyemiyorum,
Bukadarsakallıkadındaolmazki.
MACBETH
Konuşunkonuşabiliyorsanız:Kimsiniz,nesiniz?
BİRİNCİCADI
SelamsanaMacbeth!SelamGlamisbeyine!
İKİNCİCADI
SelamsanaMacbeth!SelamCawdorbeyine!
ÜÇÜNCÜCADI
SelamsanaMacbeth!Selamyarınınkralına!
BANQUO
Güzelbeyimbenim,nediyeirkildinböyle?
Ürkeceknevarbuhoşsözlerde?
Sizlerdesöylesenize,neolur:
Birerhayaletmisiniz?Gerçekvarlıklarmıyoksa?
Soyludostumuilkinşereflibirunvanla,
Sonrabüyükbirmüjde
Veşahanebirumutlaselamladınız.
Sarhoşettiniznerdeyse.Banabirsözünüzyokmu?
Zamanınattığıtohumlarıgörmegücünüzvarsa,
Hangitohumölür,hangisibüyürbiliyorsanız,
Benimledekonuşun;nedersenizkabulüm:
Nekorkumvarsizdennedebirdileğim.
BİRİNCİCADI
Selam!
İKİNCİCADI
Selam!
ÜÇÜNCÜCADI
Selam!
BİRİNCİCADI
Macbeth’inhemaltında,hemüstünde!
İKİNCİCADI
Macbeth’tenhemdahamutlu,hemdahamutsuz!
ÜÇÜNCÜCADI
Kralolmasandakrallaryetiştireceksin!
SelamikinizedeMacbethveBanquo!
BİRİNCİCADI
Selamikinizede,BanquoveMacbeth!
MACBETH
Durun,yarımağızlılar,konuşunbirazdaha!
Glamisbeyioldum,biliyorum;amaSinel[3]ölünce.
Cawdorbeyinasılolurum,Cawdorbeyisağken?
İşleriyolunda,keyfiyerindeyken?
Kralolmamagelince,odainanılırşeydeğil:
OdaCawdorbeyliğimgibikurulaf!
Sizbaksanızabana:
Nerdenedindinizbuolmayacakbilgileri?
Nediyeyolumuzukestinizbuıssızfundalıkta,
Falcıağızları,kâhinselamlarıyla?
Konuşun,konuşundiyorumsize!
(Cadılarkaybolur.)BANQUO
Sudakabarcıkgibiyokoluverdiler;
Demektoprağındaolurmuşkabarcıkları!
Neoldubunlara?Nerdeler?
MACBETH
Havada!Seninbenimgibiyken
Eriyiverdileresenrüzgârda.
Azıcıkdahadursalardıbari!
BANQUO
Gördüğümüzşeylerigördükmügerçekten?
Deliotumuyedikyoksa?
Aklımızbaşımızdadeğilbelki!
MACBETH
Seninçocuklarkralolacakmış!
BANQUO
Asılsenkraloluyormuşsun!
MACBETH
Cawdorbeyihemde!Öyledemedilermi?
BANQUO
Dediler:Sözlerihâlâkulağımda!
Kimogelen?
(Ross’laAngusgirerler.)ROSS
KralçoksevindiMacbeth,
Başardığınişinhaberinialınca.
Öğrendinasılcanınıdişinetakıp
Asilerleçarpıştığını,erkekçe:
Nediyeceğini,seninasılöveceğinişaşırdı.
Dilitutulmuş,tasarlıyorkendikendine
Bugünolupbitenlerisavaşta.
GözüpekNorveçlilerarasındagörüyorseni;
Yürüyorsunbakmadan,aldırmadan
Kılıcınınönüneserdiğinkorkunçölümlere!
Haberüstünehaber,doluyağargibi;
Atlılargeliyoratlılarınardından.
Herbirindeseninövgünlekarışıkbirmüjde.
Kralınönündebirdestanyazılıyordusanki,
Krallığınısavunanlarınyücedestanı!
ANGUS
Bizidevletliefendimizyolladısana,
Teşekkürlerinibildirmekiçin.
Görevimizseniönlerinegötürmek,
Hakettiğinkarşılıklarıkutlamakdeğil.
ROSS
Dahabüyükşereflerehazırlıkolarak
Banaşimdilikbuyurduğu,onunadına
Cawdorbeyliğinisanavermek:
İştebuadlaselamlıyorumseni,yiğitCawdorbeyi.
BANQUO(Kendikendine.)
Budane?Şeytanındediğidoğrumuçıkacak?
MACBETH
Cawdorbeyidahasağ:Nediye
Başkasınınurbalarınıgiydiriyorsunuzbana?
ANGUS
EskidenCawdorbeyiolanadamdahasağ,evet;
Amaişlediğisuçcanınamalolacakkadarağır.
Norveçlilerleaçıkçabirleştimi?
Asileregizligizliyardımmıetti?
Yadaherikiyoldanmıyıkmayaçalıştıyurdunu?
Orasınıbilmem:Amaihanetettiğiçıktıortaya,
Kendidesöylemiş:Beyliğimikalırartık!
MACBETH(Kendikendine.)
ÖnceGlamis,sonraCawdorbeyi.
Dahabüyüğüdegeliyoröyleyseardından!
(Angus’a.)
Zahmetinizeteşekkürler.
(YavaşçaBanquo’ya.)
Seninçocuklarkralolacakdesene?..
BanaCawdorbeyiolacağımısöyleyenler
Kralbabasıolacaksındemedilermisana?
BANQUO(AlçaksesleMacbeth’e.)
Onlarınherdediğineinanırsan,
Cawdorbeyliğiyleyetinmez,
Kralolmaksevdasınadüşersin.
Tekindeğilbütünbunlar:
Başımızıderdesokmakiçin,
Şeytanındoğrudasöylediğiolmazmıbize?
Yalansızbirikiyemleavlayıpbizi
Sürüklerkalleşçeuçurumlara.
(Ross’laAngus’a.)
Dostlar,sizebirdiyeceğimvar!
MACBETH(Kendikendine.)
İkigerçekçıktıortaya,
İkimüjdecigibi
Sonperdesikrallığavaracakbiroyunda.
(Ross’laAngus’a.)
Zahmetinizeteşekkürler!
(Kendikendine.)
Bubirhaber,ötelerdenbirhaber:
Nekötüyebenziyor,neiyiye.Kötüolsa,
Nediyeböylesineumutversinbana,
Doğrusözleretsin?Cawdorbeyioldumişte.
İyiolsa,nediyekötülüksoksuniçime?
Öylekorkunçşeylergeliyorkiaklıma
Tüylerimürperiyor;yüreğimyerindenfırlayıp
Kaburgakemiklerimeçarpacaknerdeyse!
İnsanındüşündükleri
Gördüklerindendahakorkunçolurmuşmeğer.
Adamöldürmekbirkuruntuhenüzkafamda,
Öyleyken,adamolmaktançıkarıyorbeni;
Elimayağımkesiliyordahadüşünürken,
Olmayanbirşeyolandançoksarsıyorbeni:
Tekokalıyorortada,oolmayanşey!
BANQUO
Dostumuzabakın,dalmışderinlere!
MACBETH
(Kendikendine.)
Bahtımdakralolmakvarsavar,
Benelimibileoynatmasamdakorlartacıbaşıma.
BANQUO
YenişerefleryeniurbalargibigeldiMacbeth’e:
Üstüneoturmadılarhenüz,giyildikçeotururlar.
MACBETH(Kendikendine.)
Neolacaksaolur,bırakolsun;
Enkötügündesonunavarır,bırakvarsın.
BANQUO
SayınMacbeth,nezamanistersenizgidebiliriz.
MACBETH(Ross’laAngus’a.)
Kusurabakmayın:Unuttuğumbirşeyleri
Arayıpduruyorumyorgunkafamda.
Soyludostlarım,hizmetleriniziyazdımdefterime,
Hergünaçıpokuyacağımbudefteri!
Haydi,gidelimartıkkrala.
(Banquo’ya.)
Olanbitenlerüstündedüşün.
Sonrakonuşuruz,bolvaktimizolunca;
Senbana,bensanaiçimiziaçınca.
BANQUO
Çokisterim.
MACBETH
Ozamanakadar,konuşmakyok.Haydi,dostlar.
(Çıkarlar.)
SAHNEIV
(Forres’tekisaray.Borusesleri.KralDuncan,Malcolm,Donalbain,Lennox,emirsubaylarıveerleriylegirerler.)DUNCAN
Cawdoridamedilmişmi?
Buişiçingidenlerdönmedilermidaha?
MALCOLM
Dahadönmediler,efendimiz.
Amaöldüğünügörenbirisiylekonuştum.
Apaçıksayıpdökmüşsuçlarını;
Sizdenafdilemişölürken:
Derinbirpişmanlıkiçindeymiş.
Hayatınınenşereflianını
Hayattanayrılırkenyaşamış.
Ölmeyehazırlanmışbirinsangibiölmüş:
Kalpbirparagibiatıvermişcanını,
Endeğerlihazinesini.
DUNCAN
İnsanıniçindengeçenleryüzündenokunabilseydi!
Nerde!Öylebirsanatımızyok.
Bubeyenasılgüveniyordum,
Nekuşkusuzbirgüvenle…
(Macbeth,Banquo,Ross,Angusgirerler.)
Gel,yiğitleryiğidikardeşimbenim!
Sanakarşısuçlu,nankörbuluyorumkendimi.
Öyleyükseklereuçuverdinki
Armağanlarkanatlıdaolsaulaşamazsana.
Keşkeölçüleriaşmasaydındaböyle
Senideğerinceağırlamakelimdeolsaydı.
Herşeyiversekazdırsana:
Nesöyleyeyimbaşka…
MACBETH
Kralımahizmetboynumunborcu:
Buişinkarşılığıkendiiçinde.
Görevlerimizikabuletmenizyeterbize:
Tahtınızın,devletinizinçocukları,
Kullarıdıryalnızbizimgörevlerimiz.
Yaptıklarımızyapılmasıgereklişeylersadece,
Sizeolansevgimiz,saygımızzorluyorbizi.
DUNCAN
Hoşgeldin!Senyüreğimediktiğimbirfidangibisin;
Geliştiripbüyütmeyeçalışacağımseni!
AslanBanquo!Senindeğerindahaazdeğil;
Dahaazınıhaketmişdeğilsinyaptıklarınla!
Gelkucaklayayım,yüreğimebastırayımsenide.
BANQUO
Yüreğinizdeköksalarsammeyvelerimsizindir!
DUNCAN
Coştukçacoşansevincimiçimesığmazoldu;
Gözyaşınaçevriliptaşıyorikidebir.
Oğullarım,yakınlarım,beylerim,
Bizdensonrataht,
EnbüyükoğlumuzMalcolm’undur,bilesiniz:
BundanböyleCumberlandprensidiyeceğizona.
Amatekbaşınakalmayacakonaverdiğimizşeref:
Şanlar,nişanlar,yıldızlargibiyağacak
Hakedenlerinüstüne.
Kalkın,Inverness’egidelim,Macbeth’inyurduna:
Dahasıkıbağlanırızordabirbirimize.
MACBETH
Sizehizmetdinlenmedirbizleriçin:
Yoruluruzsiziniçinçalışmadıkça!
Habercinizkendimolurumöyleysebizimkilere;
Geleceğinizibengidipmüjdelerimkarıma.
Banaizin,kralım;gidiyorum.
DUNCAN
GülegüleaslanCawdorbeyim!
MACBETH(Kendikendine.)
Cumberlandprensiha!Alsanabirengeldaha:
Yadüşüpkalacaksınönünde,yaatlayıpgeçeceksin:
Yolutıkadıprens.
Yıldızlar,kapayıngözlerinizi!Hiçbirışıksızmasın
İçimdekiderin,karanlıkisteklere.
Gözgörmesinelinneyaptığını:
Yinedeolsunama,olsunbuiş;
Gözünbakamayacağıkadarkorkunçdaolsa.
(Çıkar.)DUNCAN
Haklısın,mertBanquo;böylesinebiryiğito…
Oövüldükçekoltuklarımkabarıyor,
Kendimövülmüşgibioluyorum.
Gidelimardından:İlledeöndengidip
Hoşgeldindemekistiyorbize:
Böyleamcaoğludostlarbaşına!
(Borusesleriyleçıkarlar.)
SAHNEV
(Inverness.Macbeth’inşatosu.LadyMacbethbirmektupokuyarakgirer.)LADYMACBETH
“Tam zafer günü geldi buldular beni. Bildiklerinin insanüstü bir bilgi olduğunu su götürmeztanıtlarlabiliyorum.Onlaradahabaşkaşeylersormayacanatıyordum;amabirdenhavadaeriyipyokoluverdiler. Ben daha şaşkın bakınıp dururken kraldan haberciler geldi, beni Cawdor beyi diyeselamladılar.Azöncedeüçcadıbenibuunvanlaselamlamışlar,hemenarkasındanda:‘Selamsana,yarınınkralı!’demişlerdi.Bunlarısanahemenyazıyorumki,senbenimşanveşerefortağım,sevinçpayınıeksiktatmayasın;yarınneolacağımıbiranöncebilesin.BütünbunlarıiçindesaklaveTanrıyaemanetol!”Glamisbeyidedileroldun;Cawdorbeyidediler,oldun;öbürdediklerinideolursun…Amatabiatınagüvenimyok;fazlainsansütüemmişsin,enkestirmeyoldangidecekyürekyoksende.Yükselmekistemesineistiyorsun;içindehırsyokdeğil;taşgibidebiryüreğinolmalıyanında,oyoksende. Can attığın şeyi namusunla, suya sabuna dokunmadan elde etmek istiyorsun. Hem dalavereyapmayacaksın,hemdehakkınolmayan tahtaoturacaksın!Senkalkgelburaya,gelkivargücümüsöz edip akıtayım kulaklarından içeri. Korkusuz sözlerim seninle altın çelenk arasındaki engellerikaldırsınortadan;biranöncegiybaşınakaderingiydirmekistediğitacı.
(Birhabercigirer.)
Nehaberlerinvar?
HABERCİ
Kralburayageliyorbugece.
LADYMACBETH
Delimisinnesin!Efendinkralladeğilmisersem?
Gelecekolsa,hazırlıkyaptırmazmıydıbana?
HABERCİ
Orasınıbilmem,amabenimsöylediğimdoğru.Beyneredeysegelir.Benimbirarkadaşımlahaberyollamış.Çocuksoluksoluğageldi,haberiverirvermezdeyıkıldıkaldı.
LADYMACBETH
İyibakınbuhaberciye.Yamanbirhaberbugetirdiği.
(Haberciçıkar.)
Karganındasesionuniçinkısıldıdemek.
Karahaberiniveriyormuşmeğer
Surlarımızdaniçerigirenkralın.
Gelincinlerim,kanasusamışcinlerim!
Gelin,alınbendenkadınlığımı;
Katılaştırın,taşlaştırınbenitepedentırnağa.
Öylekoyulaştırınkikanımı,
Merhametişleyemezolsuniçine!
İnsanlığımyumuşatıpdabeni
Sarsmasınkorkunçkararımı;
Amanvermeyinbanaişimbitinceyedek!
Gelin,cinayetelçileri,gelinnerdeyseniz,
Sizeyvarlığıngözegörünmezkötülükyılanları,
Gelin,sarınmemelerimdekadınlığımı,
Zehireçevirinsütümü!Sendegel,karanlıkgece;
Enkaracehennemdumanlarınasarındagel,
Gelkigörmesinaçacağıyarayı
Keskinhançerimingözübile.
Karanlıkgöklerdenhiçbirışıksızıpda
“Dur!Vurma!”diyemesinbana!
(Macbethgirer.)
KocaGlamisbeyi!ŞanlıCawdorbeyi!
YarınobeylerindebeyiyüceMacbeth!
Mektubunkörgözünüaçtıyaşadığımgünün,
Yarınlarıyaşıyorumşuanda!
MACBETH
Sevgilim!Canımbenim!..Kralburayageliyorbugece.
LADYMACBETH
Nezamangidecek?
MACBETH
Yarıngitmekniyeti.
LADYMACBETH
Hayır;güneşhiçbirzaman
Öylebiryarıngörmeyecek.
Yüzün,beyim,yüzünbirkitaptırunutma;
İçindekorkulubirşeylerokuyabilirinsan.
Dünyayıaldatmakisteyendünyanınrenginebürünecek.
Bakışın,ellerin,dilleringülsün;
Yüzündenlekesizbirçiçekol,
İçindenzehirlibiryılan.
Misafirlerimiznerdeysegelir,hazırlanmalı.
Büyükişbugeceninişi,senbanabırak!
Gelecekbütüngünlerimizegecelerimize,
Bugeceverecekbeyliği,sultanlığı,herşeyi.
MACBETH
Gecekonuşuruz.
LADYMACBETH
Senyalnızrenkvermesakın:
Yüzübirdeğiştimiinsanın,korkubaşladıdemektir.
Üsttarafınıbanabırak.
(Çıkarlar.)
SAHNEVI
(Macbeth’in şatosu önünde. Tulum sesleri. Meşaleler. Kral Duncan, Malcolm, Donalbain,Banquo,Lennox,Macduff,Ross,Angusveadamlarıgirerler.)DUNCAN
Güzelyerdekurulmuşbuşato.
Nehafif,netatlıbirhavasıvar;
İçinerahatlıkveriyorinsanın.
BANQUO
Yazmisafirikırlangıç,otapınaklarkuşu,
Nazlıyuvasınıkurduğunagöreburaya,
Göklerinsoluğundacennetkokularıolmalı.
Baksanıza,bütünsaçaklarda,payandalarda,
Herkuytuköşedeasmışyuvasını,bereketlibeşiğini.
Benimbildiğimkırlangıçlarnereyeyerleşirse,
Entemizhavaordadır.
(LadyMacbethgirer.)DUNCAN
Bakın,bakın,şanlıhanımıgeliyorevin!
Üstümüzedüşenbirsevgiyükolurbazenbize:
Yinedesevgidiyehoşgörür,şükrederiz.
OnuniçinsizdeşükredinTanrıyavebizlere
Sizeböyleyükolduğumuziçin!
LADYMACBETH
Gördüğümüzbütünhizmetleribirerbirer
Yeniden,tekrartekrardagörsek
Yinedecılız,zavallıkalırhepsi
Efendimizinbueveyağdırdığışereflerekarşı.
Ömrümüzboyuncasizekeşişlergibişükretmeliyiz.
Eskiyeniokadariyiliğinizvarkibize.
DUNCAN
Cawdorbeyinerde?Doludizgingeldikardından;
Bizonunöncüsüolalımdedik,amayamanbinici.
Sevgisidemahmuzlarıkadarkeskinolmalı,
Yetişemedik.Güzelvesoylubayan,
Sizdemisafirizbugece.
LADYMACBETH
Bizkullarınızınvarıyoğu,adamları,hattacanları,
Sizinbiremanetinizdirbizde.
Heran,herşeyimizefendimizinemirlerinde.
DUNCAN
Verinelinizi;şatonunbeyinegötürünbeni.
Kendisinesevgimizbüyük,vereceklerimizdebitmişdeğil.
İzinverdinizsegirmemize,buyurun…
(Çıkarlar.)
SAHNEVII
(Macbeth’in şatosu.Boru sesleri vemeşaleler. Yemek taşıyan hizmetçiler sahneden geçerler.Macbethgirer.)MACBETH
Yapmaklaolupbitseydibuiş,
Hemenyapardım,olupbiterdi.
Döktüğümkanlaakıpgitseherşey,
Birvuruştasonunavarılsaişin,
Birandabudünyayıolsunkazanıversen,
Zamandenizininbirkumsalıolanbudünyayı,
Öbürdünyayıgözdençıkarırinsan.
Amabuişlerindahaburadagörülüyorhesabı.
Verdiğimizkanlıdersialan
Gelipbizeveriyoraldığıdersi.
Doğruluğunşaşmazelibizesunuyor
İçinezehirdöktüğümüzkupayı.
Adamburada,ikikatlıgüvenlikte:
Birkereakrabasıveadamıyım:
Onakötülüketmememiçinikizorlusebep.
Sonramisafirim:Değilkendimbıçaklamak,
Elbıçağınakarşıkorumamgerekonu.
ÜstelikbuDuncanneiyiyüreklibirinsan,
Venebulunmazbirkral.
Herdeğeriayrıbirİsrafilborusuolur
Lanetokumakiçinonuöldürene!
Acımakyenidoğmuşbirçocukolur,çırılçıplak,
Kasırganınyelesinesarılmış,
Yadabirmelek,görülmezatlarınabinmişgöklerin,
Vegiderdörtbiryanahaberverir
Buyürekleracısıcinayeti,
Gözyaşısavruluresenyellerde.
Sebepyokonuöldürmemiçin,
Benimahmuzlayantekşey,kendiyükselmehırsım;
Odabiratlayışatlıyorkiatınüstüne
Öbürtarafınadüşüyor,eğerdeduracakyerde.
(LadyMacbethgirer.)
Neo,senmisin?Nevar?
LADYMACBETH
Yemektenkalkacaknerdeyse.Niçinçıktındışarı?
MACBETH
Benimiaradı?
LADYMACBETH
Aramazolurmu?Aradıtabii.
MACBETH
Kalsınbuiş,gitmeyelimdahaileri.
Şanaşerefeboğdubeni.Halkarasında,
Dörtbiryanda,öylesineünsaldımkişimdi,
Tazetazetadalımbunu,bayatlamadan.
LADYMACBETH
Giyinipkuşandığınumutsarhoşmuyduyoksa?
Uykulardamıydışimdiyedek?
Uyanıncaürktüanlaşılan,
Yemyeşil,sapsarıkesildi,
Renkrenkhayallerkurarken!
Sevginideböylebileceğimbundansonra:
İstemekteyiğit,yapmayagelincekorkak,öylemi?
Hayatınincisisaydığınşeyecanatacaksın,
Vekendigözündebiryüreksizkalarakyaşayacaksın.
Ömrünboyunca,isterim,arkasından,yapamam,
diyeceksin.
Atasözündekiçaresizkedimisali:
Balıkağzımagelsin,amaayağımsuyadeğmesin.
MACBETH
Yeter,susartık!Birinsanayaraşan
Herşeyiyapmayavarım.Ondanötesiniyaptımmı,
İnsanolmaktançıkarım.
LADYMACBETH
Öyleysehangihayvanyazdırdısana
Banayazdıklarını?Ozamaninsandınasıl,
Yapmayayüreğinolduğuzaman.
Dahailerigitşimdi,
Dahafazlainsanolmakistiyorsan.
Ozamannesırasıydıbuişin,nedeyeri,
Öyleykenyerinidesırasınıdayaratmayahazırdın.
Şimdikendiliğindenikisideelinde:
Amasenyoksun,senkendielindedeğilsin.
Bençocukbüyüttüm,bilirimnedirtadı
Sütümüemenbiryavrunun.Öyleyken,
Mememiçekeralırdımdişsizdamaklarından,
Beyniniezerdimkendiyavrumun,
Seninettiğinyeminietmişolsaydım.
MACBETH
Yabaşaramazsak?
LADYMACBETH
Başaramazsaknedemek?
Senyüreğinigergintutyalnız,
Baknasıloluyormuşbaşarmak.
HeleDuncanbiryatsın,
Derinuykularadalsın
Bugününyorgunluklarıüstüne.
İkiadamınıöyleyediririçiririmki
Birdumankalırkafalarında
Beyninbekçisihafızayerine,
Akılyerinedebirimbik!
Körkütüksızdımıikisibirden
Ölüdomuzlargibi,
Bekçisizkralıhaklarızseninle.
Adamlarınayüklerizbukorkunçcinayeti,
Heriflerfitilnasılolsa,dilediğingibiyak.
MACBETH
Senyalnızerkekçocukdoğur!
Yalnızerkekhamuruyoğurmalı
Buamansızgücünsenin.
Sızmışheriflerinüstlerinikanabular,
Hançerlerinidekullanırsak
Onlarayüklerlerbuişi.
LADYMACBETH
Üstelikbizdeyaygarayıbasar,
Ölümüneyanaryakılırsak
Kiminhaddinebaşkatürlüdüşünmek?
MACBETH
Caymamartık,bitti.Canımkanımla
Buişeveriyorumkendimi.
Gelgidelim,entatlıyüzümüzle
Boyayalımgözünüherkesin;
Kalleşbiryüreğikalleşbiryüzgizlesin,
Yalancıbiryüreğiniçindekini.
PerdeII
SAHNEI
(Macbeth’in şatosundaki avlu. Banquo’yla Fleance girerler. Fleance’ın elinde bir meşalevardır.)BANQUO
Gecenesulardaevlat?
FLEANCE
Aybattı;saatkaçıvurduduymadım.
BANQUO
Aygeceyarısıbatıyor.
FLEANCE
Öyleyseefendim,geceyarısınıbirhayligeçtik.
BANQUO
Tutşukılıcımı…Gökammadacimribugece;
Bütünkandillerinisöndürmüş…Şunudaal.
Kurşungibibiruykuçöküyorüstüme;
Oysahiçdeuyumakistemiyorcanım.
Eyinsanoğlununkoruyucumelekleri.
Uzaktutunbenden
Uykudabaşıboşkalankötüdüşünceleri.
(Macbethveelindemeşalebirhizmetçigirerler.)
Kılıcımıver.Kimogelen?
MACBETH
Birdost.
BANQUO
Sizha!Dahayatmadınızmı?Kralyattı.
Görülmedikbirkeyfivardıbuakşam;
Adamlarınızabirhaylibahşişverdi.
Karınızadaşuelmasıyolladı:
Eşibulunmazbirevhanımıdedi.
Sevinçleriçindeçekildiodasına.
MACBETH
Hazırlıksızolduğumuziçin
Gönlümüzceağırlayamadıkkendisini.
Neleryapabilirdikyoksa…
BANQUO
Bundaniyisicansağlığı…
Oüçcadıyırüyamdagördümdüngece.
Oldukçadoğruçıktısizesöyledikleri.
MACBETH
Sahi,unutmuştumonları.
Birboşvakitbulunca
Seninlekonuşalımbirazbununüstüne…
BANQUO
Nezamanisterseniz.
MACBETH
Sırasıgelincesözümüdinlersen
Şanınşerefinartar,bilesin.
BANQUO
Artsınderkeneksilmesinde…
Yüreğimrahat,alnımakkaldıkça
Sözdinlemezliketmem.
MACBETH
Şimdilikiyigeceler
BANQUO
Sağolunefendim,sizede.
(BanquoveFleanceçıkarlar.)MACBETH
Githanımınasöyle;
İçkimhazıroluncaçanıçalsın.
Sonragityat.
(Hizmetçiçıkar.)
Birhançermiönümdegördüğüm?
Sapıelimdenyanaçevrik…
Gel,sarsınelimseni.
Yoksunelimde;amagörüyorumseni.
Uğursuzgörüntü,gözevareleyokmusunsen?
Kafamdakibirhançermisinyoksa?
Ateşlibeynimmiyarattıseni?
Görüyorumişteyine;tutulacakgibisin,
Şukınındançıkardığımhançergibi.
Gideceğimyerigösteriyorsunbana
Vekullanacağımsilahıntakendisini.
Yagözlerimöbürduyularımlaoynuyor,
Yaöbürduyularımgözlerimle.
Yinegörüyorumişteseni:
Ağzındavesapındakanvar;deminyoktu.
Yok,hançerfalanyok.
Benimkanlıtasarımbugözlerimingördüğü.
Şimdi,dünyanınyarısındatabiatölügibi;
Perdelerebürülüuykuyukötürüyalarsarmış.
Cadılarbaşlamıştırşimdibüyülerine,
SolukyüzlütanrıçalarıHecate’yiçağırıyorlar,
Vecinayet,iskeletsuratlıcinayet,
Bekçisivehabercisikurdunulumaları,
HırsızTarquinius’un[4]sinsiveuzunadımlarıyla
İlerliyorhedefinedoğru,birhortlakgibi.
Seneysağlam,katıtoprak,
Duymaayakseslerimi,bilmegittiğimyeri;
Yoksakorkarım,taşlarınbilekeseryolumu:
Bozarlarbuişimegelenkorkunçsessizliği.
Duncandahasağ,senlaflaasıpkesmedesin,
Kelimelerateşinesuserpereylemin.
(Çançalar.)
Gidiyorum,bittibuiş.Haydidiyorçanınsesi.
SenişitmeDuncan:Çünkübuçansesiyle
Yacennetegideceksinyacehenneme.
SAHNEII
(Macbeth’inşatosu.LadyMacbethgirer.)LADYMACBETH
Onlarıuyuşturancoşturdubeni,
Onlarısöndüren,ateşverdibana.
Susss!Birsesvar!..
Baykuşöttü:Uğursuzzangoç!
İyigecelerdiyorkorkunçsesiyle.
Bizimkiişegirişmişolmalı.Kapılaraçık.
Nöbetçilersızmışkörkütük,
İşlerinialayaalıyorlarsankihorulhorul,
Öylebirtozkattımkiiçkilerine
Ölümlehayatcenkleşiyordurşimdi
Canlarıseninmibenimmidiye.
MACBETH(Sahnearkasından.)
Kimvarorda?Sesver!
LADYMACBETH
Eyvah!Uyandılarkorkarım,işbozuldu.
İşlenmesideğilyarımkalmasıkötübucinayetin.
Dur,birsesvar!..Hançerlerinihazıretmiştim,
Bulamamışolamaz.Kendimbitirirdimişini,
Uyurkenbabamabenzetmeseydim…
(Macbethgirer.)
Kocam!..
MACBETH
Yaptımyapacağımı.Birgürültüduymadınmı?
LADYMACBETH
Birbaykuşsesiduydum;cırcırböceğideöttü.
Konuşansendeğilmiydin?
MACBETH
Nezaman?
LADYMACBETH
Azönce.
MACBETH
İnerkenmi?
LADYMACBETH
Evet.
MACBETH
Sus,dinle!..İkinciodadakimyatıyor?
LADYMACBETH
Donalbain.
MACBETH(Ellerinebakarak.)
Şuhalimebak,korkunç!
LADYMACBETH
Korkunçdemeninsırasımışimdi!
MACBETH
Biriuykudagüldü,öteki,
Adamöldürüyorlar!diyebağırdı.
Birbiriniuyandırdılarneoluyordiye.
Çivilendimolduğumyerde,kulakverdim.
Duaettilersadece,sonradaldılaryineuykuya.
LADYMACBETH
Yanyanayatıyorduikisi.
MACBETH
Allahımbizikoru!dedibiri;ötekiamin!dedi.
Benigörmüşlergibibukanlıellerimle.
İçimedolduduyduklarıkorku.
Allahımbizikoru!dediklerizaman
Bendeamindemekistedim,diyemedim.
LADYMACBETH
Durmabunlarüstündeokadar.
MACBETH
Evet,ama,nedenamindiyemedim?
Boğazımdadüğümlendikaldıaminsözü,
Allahasığınmakisteğiyakarkeniçimi.
LADYMACBETH
Böylesinedüşünmeyegelmezbuişler;
Aklınıkaçırırinsan.
MACBETH
Birsesduyargibioldum:
“Kimseleruyumasınartık!Macbethuykuyuöldürdü!”
Evet,masumuykuyu,
Kaygılaryumağınıçözenuykuyu,
Hergünkühayatınölümünü,
Yorgunluklarıyıkayansuyu,
Yaralıcanlarınmerhemini.
Yücetabiatınbaşyemeği,
Hayatsofrasınıncanacankatanziyafeti.
LADYMACBETH
Nedemekbunlar?
MACBETH
Yenidenyükseldises:Uyumayınartık!
Glamisuykuyuöldürdü.Onuniçin
Cawdor ’auykuyokartık!Macbeth’euykuyokartık!
LADYMACBETH
Kimmişbubağıran?AhkocaMacbeth,
Soylugücünüyıpratıyorsunbubozukdüşüncelerle.
Git,birazsubul;yıkaşuelindekipistanığı!
Buhançerlerinediyegetirdin?Ordabırakacaktın.
Götürgeriye:Uşaklarınüstünedekansür!
MACBETH
Birdahagitmem.Düşünmektenbilekorkuyorum
Yaptığımşeyi.Dayanamambirdahagörmeye.
LADYMACBETH
Negevşekyüreğinvarmış!Verbanahançerleri!
Uyuyanlarveölülerbirerresimdirsadece!
Umacıresimleriçocuklarıkorkuturyalnız.
Kanıakıyorsahâlâ,alırsürerim
Uşaklarınsuratlarına:Onlarınsuçlugörülmesigerek.
(LadyMacbethçıkar.Dışardabirkapıyavurulur.)MACBETH
Kapılarmıvuruluyorbiryerde?Neoldubana?
Enküçükgürültükorkuturoldubeni.
Nedirbueller?Gözlerimioyuyorbueller!
KocaPoseidon’unbütündenizleri
Yıkayabilirmibuelleri?Yıkayamaz!
Ellerimkanaboyardenizleri,
Kızılaçevirirsonsuzyeşildalgaları.
(LadyMacbethgirer.)LADYMACBETH
İşteseninkilerinrengindebenimellerimde.
Amayüreğimibembeyazedememseninkigibi,
Utanırım.
(Kapıvurulur.)
Güneykapısıvuruluyor.Odamızagidelim.
Birazsusilergötürürbuişi.
Nekolaymışgörürsün.
Yüreğingevşedibiraz,okadar.
(Kapıvurulur.)
Duyuyormusun?Vurdularyine.
Gecelikhırkanıgiy.Ararlarsa
Yatmadığımızbelliolmasın.
Bırakmakendinisaçmadüşüncelere.
MACBETH
Kendimibilmemekdahaiyi
Neyaptığımıbilmektense!
(Kapıvurulur.)
Vur,vurdauyandırDuncan’ı!
Keşkeuyandırabilsen,nerde!
(Çıkarlar.)
SAHNEIII
(Macbeth’inşatosu.Birkapıcıgirer.Kapıvurulur.)KAPICI
Vurmak buna derler işte! İnsan cehennemin kapıcısı oldu mu yandı, anahtar çevirmekten imanıgevrer.
(Kapıvurulur.)
Güm!Güm!Güm!..Kimbucehennemdavulcusu?Birçiftçidir:Bollukolacakdiyekendiniasmış[5].Tamvaktindegeliyorsun.Bolmendilgetirbari:Nedendersen,fenaterleyeceksinburda.
(Kapıvurulur.)
Güm!Güm!..Kimo, şeytanın ta kendisimi yoksa?Vallahi, bu gelen ikiyüzlü softa olmalı:Akınkara, karanın ak olduğuna yemin eden,Tanrı adına dünyayı kandırmış, amaTanrıyı kandıramayıpgelmişburaya.Gelbakalım,geliçerikocasofta!
(Kapıvurulur.)
Güm!Güm!Güm!..Budakim?Ha,tamam!..Birİngilizterzisi.Kumaşçalmış,hemdedaracıkbirFransızpantolonubiçerken.Gel,terzibaşı,geldeütünükızdırburda!
(Kapıvurulur.)
Güm!.. Güm!.. Dur dinlen yok!.. Kim o? Ama cehennem olamaz burası, fazla soğuk. Vazgeçtimşeytanın kapıcısı olmaktan. Her meslekten bir adam karşılayım demiştim, bahar bahçelerinden[6]geçipcehennemateşlerinegideceklerarasından.
(Kapıvurulur.)
Peki,geldim!Amakapıcıyıunutmayınlütfen![7]
(Kapıyıaçar.MacduffveLennoxgirerler.)MACDUFF
Çokmugeçyattınahbap?Ammadazorçıktınyataktan.
KAPICI
Vallahi bayım, ikinci horoz sesine dek, çektik kafaları. İçki dediğiniz de, bayım, üç şey içinbirebirdir.
MACDUFF
Neymişbakalımoüçşey?
KAPICI
Neolacakbayım:Burnunkızarır,bolboluyur,bolbolda işersin.Erkekliğegelince,bayım,onuhem azdırır, hem de söndürür. Arzudan yanar, bir şey beceremezsin. Denebilir ki içkinin fazlası,softanınikiyüzlüsügibigelirerkekliğe.Biryandanuyandırır,biryandanuyutur,biryandankışkırtır,bir yandan dağıtır; bir yandan körükler, bir yandan sindirir. Hem koşturur insanı, hem zınk diyedurdurur.Uzunsözünkısası,birkızdırır,birsızdırır.
MACDUFF
Senisızdırdıgalibabugece.
KAPICI
Evetbayım,obenisızdırdı,amabenonukızdırdım.Oattıbentuttum,bentuttumoattı,sonundabenkalktım,oyattı.
MACDUFF
Efendinkalktımı?Öylevurdukkikapıya,
(Macbethgirer.)
Bizuyandırdık:Geliyorişte.
LENNOX
Günaydın,şanlıMacbeth!
MACBETH
Günaydınbaylar.
MACDUFF
Kralkalktımı,Cawdorbeyi?
MACBETH
Dahakalkmadı.
MACDUFF
Sabaherkendengelmemiemretmişti;
Geçkaldımnerdeyse.
MACBETH
Gelin,yanınagötüreyimsizi.
MACDUFF
Buzahmetbirzevktirsiziniçin,
Biliyorum,amabirzahmetnedeolsa.
MACBETH
Zevkliiştezahmetolmaz.Kapısışuilerideki.
MACDUFF
Girdemezsedegireceğim,aldığımemiröyle.
(Macduffçıkar.)LENNOX
Kralgidiyormubugün?
MACBETH
Evet…Gitmeyekararvermişti.
LENNOX
Belalıbirgecegeçirdik.Bacalaruçtu
Bizimyattığımızyerde.
Ağlaşmalarduyulmuşkaranlıklarda.
Ölümçığlıklarıveardındankorkunçsesler:
Kızılyangınlar,görülmedikkargaşalıklar
Görecekmişdertlidünyamız,öylediyorlar.
Karakuşdurmadanöttübütüngece.
Toprakbiletitremişdiyorlar,
Sıtmayatutulmuşgibi.
MACBETH
Havaserttibugece.
LENNOX
Böylebirgecegörmüşlüğümyokbenim.
(Macduffgirer.)MACDUFF
Korkunç!Korkunç!..Korkunçfelaket!
Dilleranlatamazseni!Yüreklerdayanamazsana!
MACBETHVELENNOX
Nevar?Neoldu?
MACDUFF
Böylesinecanavarlıkgörülmemiş.
Cinayetlerinencehennemliği
Tanrınınevinitalanetmişdesanki
Tapılancanıalmışiçinden…
MACBETH
Nelersöylüyorsun?Necanı?
LENNOX
Kralamıbirşeyoldu?
MACDUFF
Gidinodayadataşkesilsingözleriniz,
YılansaçlıGorgon’ugörmüşgibi.
Benikonuşturmayın;gidingörün,
Sonrakendinizkonuşunkonuşabilirseniz.
(MacbethveLennoxçıkarlar.)
Uyanın!..Uyanın!..Ölümçanlarıçalın!..
Kralıöldürdüler!Pusuyadüşürdüler!
Banquo!..Donalbain!..Malcolm!..Uyanın!..
Silkininölümbenzeritatlıuykulardan,
Kalkın,kalkındamahşergününeymişgörün!..
Gelin,ölümüntakendisinigörün!..
Malcolm!..Banquo!..Kalkıngelin,
Mezarlarınızdankalkıpgelirgibi;
Vebirerhortlakgibiyürüyünki
Bukorkunçsahneyeuygunolsungelişiniz.
(Çanlarçalar.LadyMacbethgirer.)LADYMACBETH
Neoluyor?Nedirbukızılcakıyamet?
Nediyeuyandırıyorlarbütünevhalkını?
Söyleyin!Söylesenize!
MACDUFF
Ah!Ah,melekyüzlübayanım;sizegöredeğil
Söylememiistediğinizşeyler.
Bunlarıbirkadınasöylemek
Yüreğinebıçaksaplamakolur.
(Banquogirer.)
Ah,Banquo!Banquo!Kralımızıöldürdüler!
LADYMACBETH
Eyvahlarolsun!Nefelaket!..Bizimevimizdehemde.
BANQUO
Korkunçbirfelaket,nerdeolursaolsun!
CanımDuff,neolur,yalanlakendini,
Olmadıböylebirşeyde.
(Macbeth,LennoxveRossgirerler.)MACBETH
Bundanbirsaatönceölüpgitseydim,
Mutlubirömürsürmüşolurdum.
Çünkübundansonrabenimiçin
Herşeyboşartıkbuyalandünyada.
Herşeybiroyuncakartıksadece:
Büyüklük,insanlıköldü.
Hayatınşarabıalındıgitti,
Tortusukaldıyalnızbukaranlıkmahzende.
(MalcolmveDonalbaingirerler.)DONALBIAN
Neoldu?
MACBETH
Olansizeoldu,haberinizyok:
Kanınızınkaynağı,canevi,gözesikurudu;
Pınarınıntakendisiakmazoldukanınızın!
MACDUFF
Kralbabanızıncanınakıydılar.
MALCOLM
Ne?Kimkıydı?
LENNOX
Odasındayatanlar,besbelli:
Elleriyüzlerikaniçindeydi;
Hançerlerideöyle,silinmemişbile!
Yastıklarınınüstündebuldukikisinide.
Kendilerinikantutmuş,alıkalıkbakıyorlardı.
Böylelerinecanmıemanetedilir.
MACBETH
Ah,yinedepişmanım,kendimitutamayıp,
Herifleriöldürdüğüme.
MACDUFF
Aman,nediyeöldürdünüz?
MACBETH
İnsannasılhemakıllıhemşaşkın,
Hemöfkelihemdurgunolabilir?
Nasılhemcandanbağlı,hemkayıtsızkalabilir?
Varmıböyleinsan?
Taşkınsevgimdahahızlıdavrandı
Benidurdurmakisteyenakıldan.
Duncanuzanmışyatıyorşurda,önüme:
Gümüştenialtınkanıylaçizikçizik.
Hançeryaralarıgöğsününortayerinde,
Varlığınıtalanetmeyegelmiş
Yıkıcıgücünaçtığıgediklergibi.
Yanıbaşındakatiller,ayakta,
Marifetlerininrengineboyanmışlar,
Hançerlerisapınakadarkaniçinde.
Kimdesevenbiryürekolurda,
Yüreğindesevgisinigösterecekgüçolurda,
Tutabilirkendini,dayanabilirbuna?
LADYMACBETH
Tutunbeni!Alın,götürünbeniburdan!
MACDUFF
Bayanayardımedin.
MALCOLM(YavaşçaDonalbain’e.)
Olanlarbizeolduda
Nedenbizimdilimizvarmıyorkonuşmaya?
DONALBIAN(YavaşçaMalcolm’a.)
Nekonuşabilirizburdabiz?
Ölümbirdeliğesaklanmışkolluyorbizi,
Üstümüzeatıldıatılacak.Kaçıpgidelim:
Bizimgözyaşlarımızhamhenüz,dökmeyelim.
MALCOLM(YavaşçaDonalbain’e.)
Evet,büyükacımız
Kınındançıkacakhaldedeğildaha.
BANQUO
Bayanıalıpgötürsenize!
(LadyMacbeth’igötürürler.)
Bizdegidipkuşanalım,
Çıplakperişanlığımızıörtelimde
Biryerdebaşbaşaveripdüşünelim,
Nedirbukanlı,bukorkunçoyun.
Korkular,kuşkularsardıbizi:
BenTanrınınyüceelindesayıyorumkendimi:
Ordansavaşaçıyorumhıyanetbıçağının
Karanlıkdolaplarına.
MACDUFF
Bende.
HEPSİBİRDEN
Hepimizde.
MACBETH
Gidiperkekkılığınagirelimdehemen,
Büyüksalondatoplanalım.
HEPSİBİRDEN
Kabul.
(Hepsiçıkar,Malcolm’laDonalbainkalırlar.)MALCOLM
Senneyapmakniyetindesin?Katılmayalımonlara;
Duymadığıbiracıyıduyargörünmek
İştendeğildirikiyüzlübiradamiçin.
Benİngiltere’yegideceğim.
DONALBIAN
Bendeİrlanda’ya.Yollarımızıayırmak
İkimiziçindeenhayırlısı.
Burdahançersaklıgüleryüzlerde.
Kanımızasusayankancaenyakınımızdır.
MALCOLM
Kanlıoksonhedefinevarmadıhenüz.
Bizimiçineniyisibuhedeftenuzakdurmak.
Onuniçinhemenbinelimatlara.
Hırsızcakaçıpgitmeksuçsayılmaz
Yüreklerintaşkesildiğiyerden.
SAHNEIV
(Macbeth’inşatosudışında.Rossvebiryaşlıadamgirerler.)YAŞLIADAM
Yetmişyıldırolupbitenleriiyihatırlarım.
Nekorkulusaatleryaşadım,
Negörülmedikşeylergördüm:
Bukorkunçgeceninyanındahiçkalırhepsi.
ROSS
Sendegörüyorsunya,baba:
Göklerkızmışinsanoğlununettiklerine,
Yıkacaklarnerdeysekanlıdünyasını.
Saatebakarsangündüzşimdi:
Amakaranlığaboğulmuşgöğünlambası.
Yageceninzaferibu,
Yadagünutanıyordoğmaktan.
Karanlıklarsarmışdünyamızınyüzünü
Diriaydınlıklaröpecekken.
YAŞLIADAM
Olanişgibibudadoğayaaykırı.
Geçensalıbirşahin,
Bütünhaşmetiylesüzülürkengöklerde
Fareyiyenbirbaykuşunpençesindecanverdi.
ROSS
Yakralınatlarınanedersin?
–İnanılırşeydeğilamaoldu–
Ogüzel,oyelgibi,ocanımcinsatlar
Yabanatlarınadönüpkaçtıgittiler,
Savaşaçmışgibiinsanoğullarına.
YAŞLIADAM
Atlarbirbiriniyemişdiyorlar.
ROSS
Yedilervallahi,kendimgördüm,
Faltaşınadönengözlerimle.
Macduffgeliyor,aslanMacduff.
(Macduffgirer.)
Dünyamıznehalde,bayım,neoluyoruz?
MACDUFF
Görmüyormusunneolduğumuzu?
ROSS
Bellioldumukimyapmışbukanlı,
Bukanlılarkanlısımarifeti?
MACDUFF
Macbeth’inöldürdükleri.
ROSS
HeyAllahım!Neçıkarlarıolabilirdi?
MACDUFF
Tutulmuşadamlar.Kralınikioğlu,
Malcolm’laDonalbainsıvışıpkaçmışlar;
Budurumdaonlartopluyorkuşkuları.
ROSS
Birinanılmazşeydebu!Şudoymazgözebakın,
Kendinecanverencananasılkıyarinsan?
BudurumdakrallıkMacbeth’inolsagerek.
MACDUFF
Kraloldubile:TaçgiymeyegittiScone’a.
ROSS
Duncan’ınölüsüneoldu?
MACDUFF
Golme-Kill’egötürdüler,atalarının
Kemikleriyledolukutsalmezara.
ROSS
Scone’agidiyormusunuzsizde?
MACDUFF
Hayırkardeş,benFife’agidiyorum.
ROSS
Bengideceğim.
MACDUFF
Eh,iyişeylergörmenidilerimorda.
Gülegüle!Yeniurbalareskileriniaratmasabari.
ROSS
Yolunaçıkolsunbaba.
YAŞLIADAM
Tanrıyardımcıolsunsizevesizinlebirlikte
Bütünkötüyüiyi,düşmanıdostederlere.
(Çıkarlar)
PerdeIII
SAHNEI
(Forres’tekisaray.Banquogirer.)BANQUO
Kral,Cawdor,Glamis,hepsioldun:
Cadıkarılarnedediyseçıktı.
Çıksındiyedekorkarımkötü,
Çokkötübiroyunoynadın.
Amabirdenedemişlerdi:
Seninsoyunakalmayacakmışbütünbunlar.
Bensekrallaratası,babasıolacakmışım.
Birdoğrulukvarsabucadılarınfalında
–kiseniniçingüngibivar,Macbeth–
Nedensanadedikleriçıksında
Banadedikleriçıkmasın?
Umudakaptırmasınbeni?
Amasusşimdi,uzatma!
(Borusesleri.KralMacbeth,LadyMacbeth,Lennox,Rossvegörevlilergirerler.)MACBETH
İşteçağıracağımızbaşmisafir.
LADYMACBETH
Unutulsabirboşlukduyardık
Büyükşölenimizde:Sönükkalırdıherşey!
MACBETH
Buakşambirtörenyemeğimizvar,bayım;
Sizindebulunmanızıdileyeceğim.
BANQUO
Emrederseniz,devletlim;ödevlerim
Ençözülmezbağlarlabağlıyorbeniefendimize,
Herzamaniçin.
MACBETH
Atlabiryeremigidiyorsunuzbugün?
BANQUO
Evet,efendimiz.
MACBETH
Gitmeseydinizbugünkütoplantımızda
Düşünceleriniziöğrenmekisterdik,
Hepyerindevedeğerliolandüşüncelerinizi.
Amayarınöğreniriz.Uzağamıgidiş?
BANQUO
Birhayliefendimiz;şimdigidersem,
Akşamaancakdönebilirim.
Atımiyiyürümezsegecedende
Birikikaranlıksaatisteyebilirim.
MACBETH
Şölenimizikaçırmayınsakın.
BANQUO
Kaçırmam,efendimiz.
MACBETH
Öğrendiğimizegöre,kanlıdostlarımızın
Biriİngiltere’yesığınmış,biriİrlanda’ya.
Babakatillericinayetlerinigizleyip,
Olmayacakşeyleranlatıyorlarmışherkese.
Amayarınkonuşuruzbunları:Nasılolsa
Devletişleriiçinbuluşmamızgerekiyor.
Haydi,sizatlayınatınıza.Gülegüle.
OğlunuzFleancedageliyormusizinle?
BANQUO
Geliyor,efendimiz;vaktimizdaraldı,gidelim.
MACBETH
Dilerimatlarınıziyikoşsun,ayaklarısürçmesin.
Sırtlarınaemanetederimsizi.Gülegüle.
(Banquoçıkar.)
Akşamyediyekadarherkesdilediğiyeregitsin.
Bizdemisafirlerimizidahaiyikarşılamakiçin
Yalnızkalalımyemeğekadar.
ŞimdilikTanrıyaemanetolun.
(Herkesçıkar,yalnızMacbethvebiruşakkalır.)
Hey,sendurhele:Dediğimadamlarhazırmı?
UŞAK
Saraykapısıdışındalar,efendimiz.
MACBETH
Getironlarıburaya.
(Uşakçıkar.)
İşkralolmaktadeğil,kralolupsağkalmakta.
Banquo’dankorkumuzunkökleriderin.
Yaradılıştankralcabiryanıvar,
Asılkorkulacakyanıdao.
Herşeyigözealabilir;yürekliadam,
Üstelikaklınıdakullanıryiğitliğinde,
Çürüktahtayabasmadanyaparyapacağını.
Birtekonunvarlığıkorkutuyorgözümü.
Yanındakafamsiniveriyorsanki;
AntoniusdaCaesar ’ınyanındaöyleolurmuş.
Cadılarbanakrallıkverincenasılçıkıştı,
Kendiiçindekonuşmalarınıemrettionlara!
Ozamancadılarkâhinceselamladılaronu
Krallaratasıdiye.
Benimbaşımameyvesizbirtaçoturttular,
Elimekısırbirasatutuşturdular.
Benkralbabasıolmayacağımagöre
Tacıdaasayıdaçekipalacaklardemekbenden.
DemekBanquo’nunsoyuiçinkanaboyadımelimi,
OnunoğullarıiçinöldürdümiyiyürekliDuncan’ı,
Onlariçinvicdanazaplarınaboğdumrahatuykularımı.
Onlarkral,Banquo’nuntohumlarıkralolsundiye
Şeytanasattımcanımı,ölümsüzmücevherimi!
Yoo!Öyleolacağınaçık,eykader,çıkkarşıma,
Döğüşöldüresiyebenimle,kılıçkılıca!Kimo?
(Uşak,yanındaikikatillegirer.)
Sençık,kapıdadur,bençağırmadangirme.
(Uşakçıkar.)
Dünkonuşmadıkmısizinle?
BİRİNCİKATİL
Evet,dündevletliefendimiz.
MACBETH
Peki,söyleyinbakalımşimdi.
İyicedüşündünüzmüsöylediklerimüstünde?
Bugünekadaroyduyükselmenizeengelolan,
Oysasizhaksızyerebendenbiliyordunuzbunu.
Geçenkonuşmamızdaaçıkçaanlattımherşeyi:
Birbirsöyledimnasıloyunoynandığınısize;
Kimin,hangiyollardansizialdatıpkösteklediğini.
Dahanelernelerkibunlarkarşısında
Biryarımakıllı,birçatlakkafalıbile
Banquo’durbunlarıyapan,der.
BİRİNCİKATİL
Evet,biziuyardınız.
MACBETH
Uyardımya,dahaileridegittimsonradan:
Bugünkükonuşmamızınasılkonusudabuolacak.
Sizinyaradılışınızokadarmısabrınızınelindeki
Hoşgöresinizbütünbunları?
Cennetlikbirerevliyamısınızki,
Duaedesinizbumübarekadamavesoyunasopuna?
Oadamkiezmişsizidemirpençesiyle,
Çoluğunuzunçocuğunuzunrızkınıkesmiş?..
BİRİNCİKATİL
Bizdebirerinsanıznihayet,kralım.
MACBETH
Evet,insandiyegeçersinizlistede.
Zağarlar,tazılar,kurt,çakalbozmaları
Çomarlar,finolardaköpekdiyegeçer.
Amaişdeğersırasınageldimi,
Köpeğinhantalı,çeviği,avcısı,bekçisi
Cömerttabiatınverdikleriyleayrılırbirbirinden,
Özelbiradalırlargenelköpeklistesinde.
İnsanlariçindeböyledir.Banasöyleyinşimdi:
Sizin,aşağılıkinsansıralarıdışında
Kendinizinsayılacakbiryerinizvarmıyokmu?
Varsa,namusunuzaemanetedeceğimbirgizliiş
Hemdüşmanınızıkaldıracakortadan,
Hemdebizimkalbimizi,sevgimizikazandıracaksize.
Osağkaldıkça,hastabirsağlıktırbizimki,
Oölmelikibiztamsağlığakavuşalım.
İKİNCİKATİL
Ben,kralım,öylesilleleryedimkidünyadan,
Öylecanımatakdedikiçektiklerim,
Neolsayaparımbudünyayakarşı.
BİRİNCİKATİL
Bendeöylebelalarauğramış,
Öylekahırlargörmüşümkibahtımdan,
Atmayacağımtehlikeyokturhayatımı,
Yadüzelsin,yadabitsingitsindiye.
MACBETH
Banquoikinizindedüşmanı,biliyorsunuz.
İKİNCİKATİL
Doğrudur,efendimiz.
MACBETH
Benimdedüşmanım,hemöylekanımasusamışki,
Yaşadığıheranhayatımaçevrilibirhançer.
Gerçionuuluortadayokedebilirim,
Haklıgöstermekiştendeğildilediğimherşeyi;
Amayapmamalıyımbunu,ortakdostlarımızvar,
Banasevgileriniçiğneyememonların.
Kendiyıkacağımadamınölümüneyanmamgerek.
Onuniçinsizinyardımınızabaşvuruyorum:
Önemlisebeplerivarbuişiherkestensaklamamızın.
İKİNCİKATİL
Neemredersinizyerinegetiririz,kralım.
BİRİNCİKATİL
Canımızpahasınadaolsa…
MACBETH
İçinizdekiyiğitlikyüzünüzdenokunuyor.
Engeçbirsaatsonrasöyleyeceğimsize,
Nerdepusukuracağınızı;tamsırasınıkollayıp
Nasıldavranacağınızı.
Buakşambitmelibuiş.
Saraydandabirazuzaktaolmalı:
Bendenbilinmemeliçünkü;hiçunutmayınbunu.
İştepürüz,takıntıkalmamasıiçin,
YanındakioğluFleancedapaylaşmalı
Bukaranlıkkadersaatini.Hemonundayokluğu
Babasınınkikadargereklibizimiçin.
Gidinaranızdaanlaşın,benbirazdanbulurumsizi.
İKİKATİLBİRDEN
Bizkararımızıverdik,efendimiz.
MACBETH
Azsonraçağırırımsizi,saraydanayrılmayın.
(Katillerçıkar.)
Buiştamam.Banquocanıncennetlikse
Kendinicennettebilbugece.
SAHNEII
(Sarayda:LadyMacbethvebirhizmetligirerler.)LADYMACBETH
Banquogittimi?
HİZMETLİ
Evetefendim,amaakşamadönecek.
LADYMACBETH
Gitkralasöyle,vaktivarsa
Birazkonuşmakistiyorumkendisiyle.
HİZMETLİ
Başüstüne,kraliçem.
(Hizmetliçıkar.)LADYMACBETH
Kendiniboşunaharcamışolurinsan,
Dilediğineererdesevinçduymazsa.
Yıktığınhayatkendininkiolsundahaiyi,
Yıkmaklakazandığınşeykuşkulubirmutluluksa.
(Macbethgirer.)
Nenizvarkralım?Niçinyalnızkalıyorsunuz,
Karakaradüşüncelerlebaşbaşa,
Ölenlerleniçinölmezsizeverdikleritasalar?
Devasıolmayanşeyleriunutmakgerek:Olanoldu.
MACBETH
Biryılanıikiyeböldükyalnız,öldürmedik.
Yarasıkapandımıyılanoyılanoluryine.
Bizdekalırızdişlerininönünde
Güçsüz,cılızkötülüğümüzle.
Korkudanyediğimlokmaboğazımdangitmeyecekse,
Hergecekorkunçrüyalarsaracaksauykularımı,
Varsınherşeyçığrındançıksın,
Budünyadayıkılsın,ötekidünyada,
İnsanarahatnefesaldırmayankuruntularla
Beynimizibirişkencemasasınaçevirmektense
Ölüprahatetmekdahaiyi,
Rahatetmekiçinöldürdüklerimizle.
Duncanmezarda:Hayatınateşlisıtmasındansonra
Rahatuykularda.Kalleşlikyaptıonayapacağını;
Gayrınehançerdenkorkusuvar,nezehirden.
Neiçerdekidüşmanlarvurabilironu,
Neyabancıordular,nedebaşkahiçbirşey.
LADYMACBETH
Bırak,canımkralım,bırakartıkbuasıkyüzü;
Keyifli,neşeliolbugecemisafirlerinle.
MACBETH
Olacağım,sevgilim;sendeol,ricaederim.
Banquo’yuhiçaklındançıkarma.
Gözlerin,sözlerinhepondanyanaolsun.
Neyapalım,bukorkulugünlerde
Tacımıztahtımızgereğidalkavukolacağız,
Yüzümüzübirmaskegibitakacağızyüreğimize,
İçindekinigörmesinlerdiye.
LADYMACBETH
Düşünmeyinartıkbunları.
MACBETH
Ah,karıcığım,kafamıniçiakreplerledolu.
UnutmakiBanquosağhenüz,oğluFleancesağ!
LADYMACBETH
Amaölmezliksenediyokyaellerinde.
MACBETH
Evet,iyikiyok:Ölebilirler.
Keyfinebaköyleyse.
Yarasafırdönmeyebaşlamadandehlizinde,
Gübreböceği,karaHecate’ninemrineuyup
Sağırsesiyleuykuserpmedenkaranlığa,
Yamanbirişgörülecekdünyada.
LADYMACBETH
Nedirgörülecekiş?
MACBETH
Senmasumbilmezliğinlekal,birtanem:
İşbitirilincealkışlarsın…Geleygece,
Kirpiklerikavuşturankaranlık,
Bağlagözleriniyumuşakyürekligündüzün.
Görünmezkanlıellerinleyırtat,
Uykularımıkaçıranvarlığınkaderyazısını.
Günsoluyor;kargaçalkanatgidiyorkaraormana,
Gündüzüniyikullarıboyunlarınıbüküp
Uykularadalmaküzereler,geceninkaragüçleri
Avlarınınüstünesaldırmayahazırlanırken…
Sözlerimşaşırtıyorseni,amameraketme:
Kötülüklebaşlayankötülüklesağlamlaşır.
Haydiartık,sevgilim,gelbenimle…
SAHNEIII
(Sarayyakınındabiryer.Üçkatilgirer.)BİRİNCİKATİL
İyiama,bizekatılmanıkimsöyledisana?
ÜÇÜNCÜKATİL
Macbethsöyledi.
İKİNCİKATİL
Kuşkulanmakyersizbuadamdan:
Bizimişimizne,kendiyapacağıne,
İncedeninceyebiliyorhepsini.
BİRİNCİKATİL
Kalöyleysebizimle.
Batangündenbirikipırıltıkaldıbatıda.
Busaatteatınımahmuzlargeçkalmışyolcu
Biranöncehanaulaşmakiçin.
Bizimyolcumuzdagelirnerdeyse.
ÜÇÜNCÜKATİL
Durun!Nalseslerigeldikulağıma!
(Sahnedışından.)BANQUO
Hey,birışıktutunbize!
İKİNCİKATİL
Odur,o!Ötekibütündavetlileriçerde.
BİRİNCİKATİL
Atlarıkarşıda,başlarıboş.
ÜÇÜNCÜKATİL
Azyoldeğilama,saraykapısınakadar,
Oda,başkalarıdayürürlerçoğuzaman.
İKİNCİKATİL
Birışıkgeliyor,birışık!
(BanquoveelindebirmeşaleyleFleancegirerler.)ÜÇÜNCÜKATİL
Takendisi!
BİRİNCİKATİL
Davranın!
BANQUO
Bugeceyağmuryağacağabenzer.
BİRİNCİKATİL
Yağdırınşunayağmuru!
(Banquo’nunüzerineatılırlar.)BANQUO
Ah,kalleşler!KaçFleance’ım,kaç!kaç!kaç!
Kaçdaöcümüal!Ah,alçak!
(Banquovurulupölür,Fleancekaçar.)ÜÇÜNCÜKATİL
Işığıkimsöndürdü?
BİRİNCİKATİL
İyietmedikmisöndürmekle?
ÜÇÜNCÜKATİL
Birinihakladıkyalnız;oğlukaçtı.
İKİNCİKATİL
Yarısınıkaçırdıkişin,enkolayınıhemde!
BİRİNCİKATİL
Neyapalım!Gidipsöyleyelimneyapabildikse!
SAHNEIV
(Sarayda bir şölen sofrası. Macbeth, Lady Macbeth, Ross, Lennox, beyler ve hizmetkârlargirerler.)MACBETH
Herbirinizyerininnerdeolduğunubilir,oturun!
Büyükküçükhepinizhoşgeldiniz.
BEYLER
Hoşbulduk!Kralımızsağolsun!
MACBETH
Bizimdileğimizaranızakatılmak
Enalçakgönüllüevsahiplerigibi.
Kraliçemizyerlerindenkalkmıyorlar:
Amaşimdiisterizkendilerinden
Sizlerehoşgeldinizdemelerini.
LADYMACBETH
Benimadımasizsöyleyin,kralım,bütündostlara:
Candansevindimgeldiklerine.
(Birincikatilkapıdagörünür.)MACBETH
Bak,onlardayürektenteşekkürediyorlarsana.
Ödeşmişoldunuzböylece.Benaranızdaoturayımbari.
Amakeyfinizebakın.Hepbirliktedeiçerizşimdi.
(Kapıyayaklaşarak.)
Yüzündekanvarsenin.
KATİL
Banquo’nunkanıdır,varsa.
MACBETH
Seninyüzündeolmasıiçindekalmasındaniyidir.
Görüldümühesabı?
KATİL
Evetkralım,gırtlağınayedibıçağı.
Buişigörmekbanadüştü.
MACBETH
Enustasensindemekgırtlakkesmede.
AmaFleance’ınkinikesendeyamanolmalı.
Onudasenhakladıysaneşinyokdemektir.
KATİL
Yücekralımız,Fleancekaçtı.
MACBETH(Kendikendine.)
Öyleyseateşyineoateşiçimde.
Yoksanerahatedecektim,nerahat.
Mermergibisıkı,kayagibisağlam,
Dünyayısaranhavagibigenişolurdum.
Şimdiysekapandım,dörtyanımçevrildiyine.
Korkuların,sinsikuşkularınzindanındayım.
(Katile.)
AmaBanquoişisağlam,değilmi?
KATİL
Evet,efendimiz;osapasağlamçukurda
Başındayirmibıçakyarasıylahemde:
Birtekibileşaşmazöldürürcinsten.
MACBETH
Bundanyana,elinesağlık.
(Kendikendine.)
Büyükyılanyattıyere.
Küçükyılanagelince,
Zehirliolmasınaolacak,yaradılışıgereği,
Amaşimdilikdişleriyokturağzında.
(Katile.)
Hadisengit;yarıngörüşürüz.
(Katilçıkar.)LADYMACBETH
Kralımız,misafirleriböylebırakmakolmaz.
Ziyafetverildimicandanverildiğisöylenecek,
Yoksayediğiboğazındakalırmisafirlerin.
İstenenyemekolsa,herkesevindeyemekister.
Ziyafetlerdehoşsözdüryemeklerintuzubiberi,
Yoksaneyeyarartoplamaksofradadostları?
MACBETH
Netatlıbirdersverdibizekraliçemiz!
Haydimideniz,iştahınızaçıkolsun!
Sağlıkdilerimhepinize!
LENNOX
Buyurunoturunefendimiz.
(Banquo’nunhayaletigirerveMacbeth’inyerineoturur.)MACBETH
Yurdumuzunbütünşanışerefibusofradaolurdu
SevgiliBanquo’muzdakatılsaydıbize.
Dilerimbirkazayauğramışolmasında,
Saygısızlıketmesinekızalımsadece.
ROSS
Gelmemeklesözünütutmamışoldu,kralım.
iEfendimizaramızakatılmakistemezlermi?
MACBETH
Sofradayeryok.
LENNOX
Buyurun;işte,yerinizhazır,kralım.
MACBETH
Nerede?
LENNOX
İşte,buyurunkralım.Nenizvar,efendimiz?
MACBETH
Kimyaptıbunu?
BEYLER
Neyi,efendimiz?
MACBETH
Benyaptımdiyemezsinelbet!
Benigöstermeöyle,kanlıbaşınısallayıp.
ROSS
Baylar,kalkalım;kralımızrahatsız.
LADYMACBETH
Oturun,sayındostlarımız,sıksıkolurbu,
Gençyaşındanberiböyledirkralımız.
Oturun,ricaederim!Şimdigeçer.
Biransonrahiçbirşeyikalmaz.
Üstünedüşerseniz,darılırsize;
Dahadafenalaşır,yemenizebakın.Bırakınonu.
(Macbeth’e.)
Erkekmisindeğilmisinsen?
MACBETH
Erkeğimelbet,birkahramanhemde:
Şubenimkorkmadanbaktığımşeyi
Şeytanbilegörsesararırkorkudan.
LADYMACBETH
Bırakbusaçmaları!
Korkudanhayalgörmeyebaşladınyine:
Ohavadaduranhançergibihani,
SözdeseniDuncan’adoğrusürenhançer.
Ah,buirkilipürpermeler
Bugerçekkorkununuydurmaları,
Kocakarımasallarınayaraşırbunlar,
Kışın,nineminocakbaşındaanlattıklarına.
Ayıptır,ayıp!Nediroyüzününhali?
Nedirobaktığınşey?Biriskemlesadece.
MACBETH
Bak,neolursun,bakşuraya,bak,görişte:
Nediyorsunbuna?Başınısallamadakonuş,söyle:
Ölülerinmahzenleri,toprakları,çukurları
Böylegeriyollarsabizegömdüklerimizi
Çaylakmidesinedönermezarlarımız.
(Hortlakçıkar.)LADYMACBETH
Delirdinmisen?Yitirdinmibüsbütünkendini?
MACBETH
Beneğerbensem,gördüğümdeoydu.
LADYMACBETH
Yazıksana!Utanırinsan!
MACBETH
Nekanlardöküldüeskizamanlarda,
Kanunlaryumuşatmadanönceinsanları!
Nekorkunçcinayetlerişlendibugünedek!
Amaeskiden,beyniparalanınca
İnsanölürgider,herşeybitermiş.
Şimdiölenlerdiriliyor:
Kafalarındayirmibıçakyarasıylakalkıp
İskemlemizialıyorlaraltımızdan.
Görülmemişinsanöldürmeninbutürlüsü!
LADYMACBETH
Efendimiz,sayındostlarınızsizibekliyor.
MACBETH
Öyleya,unuttumonları.
Değerlidostlarım,banaşaşkınbakmayınböyle.
Birgaripdertbu;benibilenleriçinönemsiz.
Haydidostlar,sağolun,varolun,hepiniz.
Oturuyorumartık.Şarapverinbana.Doldurun.
Sağlığına,sevincineiçiyorumbütünsofranın,
VearamızdaeksiksevgilidostumuzBanquo’nun.
Odaolsaydıkeşke.Onaveherkesinsağlığına,
Hepinizinmutluluğunaiçiyoruz.
BEYLER
Sağolun,varolun!
(Hortlakgirer.)MACBETH
Çekil!Gitkarşımdan!Git,toprakgizlesinseni!
Kanınkurudusenin;ilikyokartıkkemiklerinde.
Bakışyoküstümüzediktiğinogözlerde.
LADYMACBETH
Aldırmayın,beyler,olağanbirşeysayınbunu.
Birşeydeğilaslında;
Keyfimizibozuyoryalnız,okadar.
MACBETH
Birinsanneyigözealabilirsealmışımgöze.
Gel,yaklaş,kudurmuşRusayısı!
Azılıgergedan,canasusamışkaplan!
Böylegörünmedeneolursanol:
Kılımkıpırdamayacakkarşında.
Dirilistersen,kılıcınıçek,çağırbeni
Issızbiryere.Korkardaevimekapanırsam,
Birkızınbebeğidebana,bebeğide![8]
Çekilgit,pishortlak.Uydurmasurat,çekilgit!
(Hortlakçıkar.)
Bakın,ogitti,bendeadamadöndümyeniden!
Oturun,ricaederim,kalkmayın!
LADYMACBETH
Keyifbırakmadınızkimsede!
Buakılalmazhallerinizyıktısoframızı.
MACBETH
Böyleşeylerolurdanasılşaşmazinsan?
Nasılbakarbiryazbulutugeçergibigökten?
Kendikendimdenürkütüyorsunuzbeni,
Bugördüğümşeynasılkorkudan
Bembeyazederdebeni,
Yakutrengindekalırsizinyanaklarınız?
ROSS
Nedirgördüğünüz,kralım?
LADYMACBETH
Ricaederim,konuşmayın:Dahafenaolur.
Birşeysoruldumuçiledençıkarbüsbütün.
İyigeceler!Teklifsizceçıkıngidinhemen.
LENNOX
İyigeceler,kralımızasağlıkdileriz.
LADYMACBETH
Hepinizeiyigeceler,gülegüle.
(Herkesçıkar,yalnızMacbethveLadyMacbethkalırlar.)MACBETH
Kanistiyor:Kankanıçağırır,derler.
Taşlarkımıldar,ağaçlardilegelirmiş,
Fallar,esrarlıbağıntılariçinden
Saksağanlar,kargalar,kuzgunlarkonuşurmuş
Kandökenibulupçıkarmakiçin…
Gecenesularda?Sabahaçokvarmı?
LADYMACBETH
Cenkleşiyorlar;gecemisabahmıbellideğil.
MACBETH
Macduffkulakasmıyorbizimçağrımıza:
Nediyorsunbuna?
LADYMACBETH
Adamyollamışmıydınızkendisine?
MACBETH
Başkasındanöğrendimdurumunu.
Amaadamdayollayacağımayrıca.
Herbirininevinebirgözcükoydum.
Hizmetçileriarasındabendenparaalanvar.
Yarıncadıkardeşleregideceğim.
Dahaçoğunusöylesinler.Bilmeliyimçünkü;
Engeldinlememartıkkendiçıkarımınönünde.
Öylesinekaniçindeyüzüyorumkiartık,
Gerigitsemdebela,ilerigitsemde.
Nelerkuruyorumkafamda,hiçbeklenmedik:
Kimselersezinlemedenyapmamgerekbunları.
LADYMACBETH
Sizegerekliolanuyku.
Hercanlıyıdinlendirenuyku.
MACBETH
Haydi,gidipuyuyalım.Benimkisidelilik:
İlkağızdainsanısarankorkubu;
Alışmakisterbuna:
Acemiyizhenüzkandökmede.
(Çıkarlar.)
SAHNEV
(Birçalılık.Gökgörültüleri.ÜçcadıgirerveHecate[9]ilekarşılaşırlar.)BİRİNCİCADI
Nevar,Hecate?Hayrola?Kızgıngörünüyorsun.
HECATE
Nasılkızmam?Sizicadıkarılar,sizi!
Siziyüzsüzler,
Sizibaşındanbüyükişlerekalkışanlar!
SiznasılMacbeth’leanlaşır,
Ölümalışverişinegirersinizde
Banaanlatmazsınızbuşeytanlıkları?
Benkibaşıyımbuişlerin,
Sanatımızınsırlarını,büyüyapmasını
Benimöğretensize.
İşinkötüsü,bütünyaptığınızdane?
Birazgın,birdikkafalıinsanoğluna,
Sizideğilkendiçıkarınıdüşünen,
İçikindolubirinsanoğlunahizmetetmek.
Temizleyinşimdiyediğinizhaltı:
Gidinşimdivegündoğarken,
Akheron[10]kıyısındabulunbeni.
Macbethorayagelecek,
Falınabaktırmaya.
Kap,kazan,büyü,müyü,
Hazırlayınnenizvarsa.
Benuçuyorumkaranlıklara,
Birişimvarpişirilecekbugece,
Yarınöğleye,birkarışık,
Birbelalıbüyükiş.
Ayınkıyısındasarkan
Birdamlavarbüyülü,dumanduman.
Onukapacağımyeredüşmeden:
Odamlagirdimibizimtezgâha
Öylecinlerçıkacakkiiçinden
Giripbeynine,düşlerine
Belayasalacaklarbaşını.
Kaderisaymaz,ölümealdırmazolacak:
Aklın,korkununsınırlarınıaşıp
Tanrıdanöteleregidecekumutları.
Oysahepbilirsiniznedir,
Ölümlülerinbaşınıyiyen:
Kendinefazlagüven.
(İçerden:“Gelin,gelin…”diyebirşarkıduyulur.)
Durun!Beniçağırıyorlar.Bakınbenimküçükcinime:
Oturmuşbekliyorbenisisleriçinde.
(Çıkar.)BİRİNCİCADI
Gelin,çabukolalım:Birazdangeliryine.
(Cadılarçıkar.)
SAHNEVI
(Forres.Lennoxvebirbaşkabeygirerler.)LENNOX
Busözlerimseniuyarmakiçinsadece:
Ötesinisendüşün,kendinyorumla.
Benimdediğimşuyalnız:
Buişleriniçindebirişvargibi.
MacbethbabacanDuncan’ayandı;
Nasılyanmasın?Adamöldügitti.
YiğitBanquodafazlageciktikaranlıkta.
Oğluöldürdüdiyelim;kaçtıçünkü.
Okadargeçkalmamalıinsandışarda.
Malcolm’laDonalbain’inyaptıklarıysa
Herkesincanavarcabulacağıbirşey:
Ocanımbabayıöldürmek,olurmelunlukdeğil!
Macbethazmıyandıbuişe?
Yürektengelenbiröfkeyle
Hemendelikdeşiketmedimi
Oüçüdesarhoş,uykulukatilleri?
Yiğitçebirdavranışdeğilmibu?Akıllıcahemde:
Çünküherifleryaptıklarınıinkâredip
Milletiçiledençıkaracaklardı.
Evet,herşeyiyoluncayaptıdoğrusu.
Hatta,öylegeliyorkibana,
Duncan’ınoğullarıelialtındaolsalardı
Onlardagörürdünedemekolduğunu
Babaöldürmenin.Fleancedaöyle.
Ama,susalım!Çünkü,duyduğumagöre
Macduffilerigerikonuştudiye,
Ziyafetedegelmediğiiçingözdendüşmüş.
Sizinbirhaberinizvarmı?Macduffnerdeymiş?
BEY
Duncan’ınoğluİngilteresarayındayaşıyor,
Doğuştanhakkıolantahtındabuzorbaotururken.
DinibütünEdwardöyleiyibakıyorkiona,
Bahtsızlığısoyununşanınıazaltmıyorhiçdeğilse.
Macduffdaorayagitti:Kralayalvaracak
Northumberland’ıveyiğitSiward’ıayaklandırsında,
OnlarınveTanrınınyardımıyla
Yenidensofralarımızıkurabilelim,
Gecelerimizeuykuyugetirebilelimdiye.
Şölenlerimizi,şenliklerimizi
Kanlıbıçaklardankurtaralımdiye,
Büyükleresaygımızyürektenolabilsin,
Gördüğümüzsaygıdanutanmayalımdiye.
Nasılhasretizşimdibütünbunlara!
Kralhaberialıncakudurdu:
Savaşahazırlanmayabaşladıbile.
LENNOX
Macduff’uçağırttımı?
BEY
Çağırtı;amayolladığıadam,
Kesinbir“Hayır,bayım”cevabıalmış,
Suratınıasıpdönerkendesaraya
Şöylebirşeylerhomurdanırmışkendikendine:
Yanınakalmazbucevapsenin,
Nediyebenimbaşımıdaderdesokarsın?
LENNOX
DesenizeMacduff’ınkorumasıgerekkendini,
Nekadaruzakdurursaokadariyieder.
İngilteresarayınabirmelekondanöncegitsede
Açıklasagötürdüğüyamanhaberi.
Biranöncerahatetsebumemleket,
Kurtulsaolanetliellerden.
BEY
Benimdedileğimduamondanyana.
PerdeIV
SAHNEI
(Birmağara.Ortadabirkaynarkazan.Gökgürlerveüçcadıgirer.)BİRİNCİCADI
Tekirkeditamüçkezmiyavladı.
İKİNCİCADI
Kirpiüçkezfısladı,birkeztısladı.
ÜÇÜNCÜCADI
Gugukkuşu:Vakittirvakit,dedi.
BİRİNCİCADI
Kaynakazan,bizdönelimçevrende:
Kokmuşişkembeyiattımiçine.
Soğuksoğuktaşaltındakurbağa,
Otuzbirgün,otuzbirgece
Zehimzehimzehirinitoplaya,
Kazanımdailkönceokaynaya.
ÜÇÜBİRDEN
Acıüstüneacı,kanüstünekan,
Kaynakazanımkayna,yanateşimyan.
İKİNCİCADI
Karayılankıtırkıtırkesilsin,
Atkazanafıkırfıkırkaynasın.
Semendergözü,kurbağanınbaşparmağı,
Köpekdili,yarasanınkıkırdağı,
Yılandişi,çiyankuyruğu,
Puhukanadı,kertenkelebudu,
Fokurdayıppişsinkazanda,
Bircehennemyemeğiacılığında.
ÜÇÜBİRDEN
Acıüstüneacı,kanüstünekan,
Kaynakazanımkayna,yanateşimyan.
ÜÇÜNCÜCADI
Pulpulejderhaderisi,kurtdişi,
Bircadıkemiğininçürümüşü,
Köpekbalığınınkursağı,tuzlutuzlu,
Baldırankökü,gecekoparılmış,gizligizli.
BirparçaYahudiciğeri,karakara,
Birazkeçisafrası,sarısarı,
Porsukyaprağınınkurumuşu,
Aytutulduğuzamantoplanmışı.
Türkburnu,Tatardudağı,
Birorospudandoğmuş,
Doğardoğmazboğulmuş
Birçocuğunparmağı.
Athepsinikazana,kaynasın:
Birazkaplanişkembesidekatmalıki
Koyulaşsınçorba,kıvamınagelsin.
ÜÇÜBİRDEN
Acıüstüneacı,kanüstünekan,
Kaynakazanımkayna,yanateşimyan.
İKİNCİCADI
Bebekkanıyladasoğuttunmubiraz,
Tamamdırbüyü,önünedurulmaz.
(Hecateveüçbaşkacadıgirerler.)HECATE
İyi,aferin;böyleçalışmalıcadılar!
Kazançtanhepinizepayvar.
Şimdidönün,cinler,perilergibi
Türküsöyleyipkazanınçevresinde:
Büyülensinnevarsakazanıniçinde.
(Müzikvetürkü:)
Gelsinkaranlıkruhlar…
Bukazandadertkaynar.
Günbatıpaydoğunca,
Cinçalar,perioynar.
(Hecatevediğerüçcadıçıkarlar.)İKİNCİCADI
Başparmaklarımınkaşındığınabakılırsa
Sütübozukbirigeliyorbuyana.
Açılkilidim,açılkapıyıvurana.
(Macbethgirer.)MACBETH
Kolaygele,cadılar;geceninkarakızları;
Nediryineyaptığınız,gizlikapaklı?
ÜÇÜBİRDEN
Kendivar,adıyokbiriş.
MACBETH
Gördüğünüzişadına,dinleyinbeni:
Nerdengeliyorsagelsinbildikleriniz,
Cevapverinsoracaklarıma.
İsterbırakınrüzgârlarınbaşını
Saldırsınlarkiliselerinüstüne;
İsterdalgalarşahlansın,
Parçalayıpyutsunbütüngemileri;
Hambaşaklar,uluağaçlarserilsinyere;
Kaleleryıkılsıniçindekilerinbaşına;
Saraylar,ehramlaryerlebirolsun;
Batsınberekethazinesitabiatın,
Bütüntohumlarıylabirlikte;
Yıkılsınherşeyyıkılmaktanbıkasıya;
Neistersenizolsun,tekcevapverinbana.
BİRİNCİCADI
Sor.
İKİNCİCADI
Söyle.
ÜÇÜNCÜCADI
Sor,söyleyelim.
BİRİNCİCADI
Bizdenmiduymakistersindilediğini
Yoksabizimustalarımızınağzındanmı?
MACBETH
Çağırıngörelimonları.
BİRİNCİCADI
Dokuzyavrusunubirgündeyemiş
Birdişidomuzunkanıdöküle,
Birkatilinçarmıhındansüzülmüş
İnsanyağıateşlerdeyakıla.
ÜÇÜBİRDEN
İsteraşağıdangel,isteryukardan:
Gösterkendini,bütüngücünükullan!
(Gökgürler,ilkhayaletgözükür:Miğferlibirbaş.)MACBETH
Söyle,eybilinmezgüç…
BİRİNCİCADI
Aklındangeçenibilirosenin,
Senkonuşma,bırakosöylesin.
BİRİNCİHAYALET
Macbeth!Macbeth!Macduff’tankorukendini!
Fifebeyinegözkulakol!Yeter,bırakınbeni!
(Hayaletyerindibinedoğrukaybolur.)MACBETH
Kimolursanol,verdiğinöğütyerinde,eksikolma!
Tamkorkularımınüstünebastın.Amabirsözdaha!
BİRİNCİCADI
Kimseninbuyruğunudinlemezo,çağırma.
Amabakbirbaşkasıgeliyor,dahadagüçlü.
(Gökgürültüsüveikincihayalet.Kanlariçindebirçocuk.)İKİNCİHAYALET
Macbeth!Macbeth!Macbeth!
MACBETH
Üçkulağımolsada,üçüyledinlesemseni!
İKİNCİHAYALET
Elinikanabula,yılma,yolundanşaşma!
Anakarnındançıkmışhiçkimsedenkorkma.
(Hayaletkaybolur.)MACBETH
Öyleyse,yaşaMacduff!Nediyekorkayımsenden?
Amayok,yinedegüvenmeyelim,
YazılıbirsenetalalımKader ’den:
Sağkalmaki,yufkayürekliKorku’ya,
Yalansöylüyorsundeyipuyuyabileyim
Gökgürledikçe.
(Gökgürler.ÜçüncüHayaletgelir:Birçocuk,başındataç,elindebirağaçdalı.)
Bugelendekim?Birkralınoğlumune:
Altınkrallıktacıvarbaşında…
ÜÇÜBİRDEN
Konuşma,dinle.
ÜÇÜNCÜHAYALET
Aslanyürekliol!Gururluol!Düşmeardına
Diluzatan,başkaldıran,tuzakkuranların.
KimseMacbeth’inhakkındangelemez
KocaBirnamormanıkalkıpüstünegelmedikçe,
Dunsinanetepelerinekadaryürümedikçe.
(Hayaletyerindibinedoğrukaybolur.)MACBETH
Hiçbirzamandesenize!Kimyürütebilirormanı?
Kiminsözügeçerağacıntoprağaperçinliköklerine?
Falımadiyecekyokdoğrusu!Negüzel!
Eybanabaşkaldıranlar,indirinbaşlarınızı,
Birnamormanıyerindenkalkıncayadek.
Macbethyaşayacakyücelerde,
Tabiatyeterdemedikçe,
Eceliylesonnefesinivermedikçe.
Amabirşeydahavar,bilmeyecanattığım:
Söyleyinbana,söyleyebilirseniz:
Banquooğullarıkralolacakmıbuülkede?
HEPSİBİRDEN
Dahafazlasınıöğrenmeyeçalışma.
MACBETH
Bennedilersemyerinegetirilmeli.
Yoksalanetyağdırırımüstünüze.
Bilmekistiyorum…Nedirbugürültü?
Kazanniçinbatıyoryere?
(Obuasesleri.)
BİRİNCİCADI
Gösterinkendinizi!
İKİNCİCADI
Gösterinkendinizi!
ÜÇÜNCÜCADI
Gösterinkendinizi!
ÜÇÜBİRDEN
Görsüngözleri,kanasınyüreği!
Gelin,geçinönündengölgelergibi!
(Sekiz kral görünür, enarkadakinin elindebir ayna vardır.Banquo’nunhayaleti peşlerindenyürür.)MACBETH
Ah,tıpkıBanquo’nunhayaleti!Senyıkılkarşımdan!
Gözlerimiyakıyorbaşındakitaç.
Şunabak!Senindealtınçevrilibaşın:
Saçlarıntıpkıöndekininsaçları!
Üçüncü?Odaöyle,ötekilergibi.
İğrençcadılar!Nedirbubanagösterdikleriniz?
Birdördüncü!Gözlerim,körolundagörmeyin!
Nedirbu?Kıyametekadar
Ardıgelmeyecekmibunların?
Birdaha!Buyedincisi!Yeter,istememartık!
Sekizincidegeliyor.Biraynavarelinde:
Veaynanıniçindebirsürübaşlardaha!
Kimininelindeikialtıntop,
Kimininelindeüçüzlüasa!Nekorkunçgörüntübu!
Amabak,bugördüklerimdoğrudemek:
BakişteBanquo,kandanyapışyapışsaçlarıyla
Gülüyorbana,oğullarınıgösteriyor.
(Hayaletlerkaybolur.)
Demekdoğru?
BİRİNCİCADI
Evet,hepsidoğru,efendimiz.Amaneden,
BöyledonakaldıMacbeth’imiz?
Haydi,bacılar,eğlendirelimonu,
Enhoşoyunlarımızıgösterelimona.
Sizoynayındönedöne,
Benbüyüyleçalgıçaldırayımesenyele.
Buyücekraldaşanınalayık
Birkabultörenigörmüşolsunaramızda.
(Çalgı.Cadılardanseder,sonrakaybolurlar.)MACBETH
Neredeler?Gittilermi?Buuğursuzsaat
Silinsintakvimlerdenkıyametekadar!
Hey,dışardakiler,içerigelin!
(Lennoxgirer.)LENNOX
Buyurun,haşmetlim.
MACBETH
Cadılarıgördünmü?
LENNOX
Hayır,efendimiz.
MACBETH
Yanındangeçmedilermi?
LENNOX
Hayır,geçmediler,efendimiz.
MACBETH
Binipgittikleriyellerelanet!
Cadıyainananıncanıcehenneme.
Atsesleriduydum:Kimdigelen?
LENNOX
İkiüçkişihabergetirdi:
Macduffİngiltere’yekaçmış.
MACBETH
İngiltere’yekaçmışha?
LENNOX
Evet,kralım.
MACBETH
Ahzaman!..Hançerimdenöncedavranıyorsun.
Düşündüğümleyaptığımbirarayagelmedikçe
Vuracağımyokuçupgidenhedefimi.
Bundanböyleiçimeilkdoğanneolursa
Elimeilkalacağımişdeoolacak.
Bugündenteziyok,düşünvehemenyap:
Düşündüklerindonansınyapacaklarınla.
GidipbasacağımMacduff’unşatosunu.
Fife’ıalıralmaz,kılıçtangeçireceğim
Macduff’unkarısını,çocuklarını,
Onunkanındanolanbütünmutsuzları.
Görsünneymişoböbürlenmeksersemce.
Düşüncemsoğumadanbitirmeliyimbuişi.
Amakimseleryokortada!Nerdebubeyler?
Haydi,nerdeyselerorayagötürünbeni.
SAHNEII
(Fife.Macduff ’ınşatosu.LadyMacduff,oğluveRossgirerler.)LADYMACDUFF
Neyaptı?Nediyekaçsınmemleketten?
ROSS
Sabırlıolmalısınız,LadyMacduff.
LADYMACDUFF
Osabırlıoldumu?Çılgınlıkböylekaçması.
Birşeyyapmadan,yalnızkorkuyüzünden
Haindurumunasokmuşoluyoruzkendimizi.
ROSS
Korktumu,akıllılıkmıetti,bilmiyorsunuz.
LADYMACDUFF
Akıllılıkha!Akılmıkendikaçtığıyerde,
Karısını,çocuklarını,varınıyoğunubırakmak?
Sevmiyorbizi.İnsancasevgileryokonda.
Çitkuşu,kuşlarınenküçüğübile
Yuvasını,yavrularınıkorurbaykuşakarşı.
Korkuvaryalnız,sevgiyokbukaçmada:
Akladasığmıyorkiakıllılıkdiyelim.
ROSS
Dayımkızı,canımkardeşim,tutkendini,neolur!
Seninkocansoylu,akıllı,duyguluadamdır.
Eniyiobilirnelerolupbittiğinigünümüzde.
Fazlakonuşmayavarmıyordilim
Amaöylekötügünleryaşıyoruzkişimdi,
İnsanneyaptığınıbilmedenhainoluveriyor.
Nedenkorktuğumuzubilmedenkuşkulariçindeyiz.
Azmışkudurmuşbirdenizinortasında
Sağasolaboşunayalpavurup
Olduğumuzyerdesayargibiyiz.
Banaizinvergideyim,yinegelirim.
İşlersarpasardımıyaolacağınavarır,
Yadaeskidurumadönerherşey.
Haydi,güzelkardeşim,Tanrıyaemanetol.
LADYMACDUFF
Babasısağ,amaoğluyetim!
ROSS
Benimsersemliğimüstümde,fazlakalmayım,
Yoksahemsiziüzeceğimsonunda
Hemdekendimdenutanacağım.Hemengideyim.
(Rossçıkar.)LADYMACDUFF
Yumurcak,babanöldüsenin:
Neyapacaksınşimdi?Nasılyaşayacaksın?
ÇOCUK
Kuşlargibi,anne.
LADYMACDUFF
Nedemek?Kurt,böcekyiyerekmi?
ÇOCUK
Nebulursamonunla,demekistedim.
LADYMACDUFF
Vahyavrukuş!Peki,ökseden,ağdan,
Kapandan,tuzaktankorkmuyormusun?
ÇOCUK
Nediyekorkayım?Onlaryavrukuşlariçindeğil.
Hembabamölmediki,sennedersende.
LADYMACDUFF
Öldü,öldü.Babasızneolacakseninhalin?
ÇOCUK
Yaseninhalin,kocasız?
LADYMACDUFF
Benmi?Benistesemçarşıdan
Yirmisinibirdensatınalırım.
ÇOCUK
Alırsınama,satarsınhepsinisonra.
LADYMACDUFF
Dillerinedediyecekyokdoğrusu,
Buyaştabukadarzekâbirazfazla.
ÇOCUK
Babamşimdibirhainmioldu,anne?
LADYMACDUFF
Olduya!
ÇOCUK
Hainnedemekpeki?
LADYMACDUFF
Nemidemek?Ettiğiyeminibozandemek.
ÇOCUK
Hepsihainmiolurbunuyapanların?
LADYMACDUFF
Kimyapsahainolur,asılmayıdahakeder.
ÇOCUK
Ettiğiyeminibozanherkesinasılmasımıgerek?
LADYMACDUFF
Evethepsinin.
ÇOCUK
Kimasaronları?
LADYMACDUFF
Kimasacak,namusluinsanlar.
ÇOCUK
Öyleyseyeminlerinibozanlarınhepsibudala:
Okadarçokkiöyleleri,
Nediyeonlartutupasmıyornamusluları?
LADYMACDUFF
HeyAllahım,senkorubuküçükmaymunu!
Babasızneyapacaksınsen?
ÇOCUK
Babamgerçektenölseydi,ağlardınonuniçin.
Amaölmüşdeağlamıyorsan,ozamanda
Yakındayenibirbabamolacakdemektir.
LADYMACDUFF
Baknelersöylüyor,gevezeyumurcak!
(Birhabercigirer.)HABERCİ
Güzelbayanım!Allahyardımcınızolsun.
Sizbenibilmezsinizamabenşanınızdanbilirimsizi.
Korkarımbaşınızabirbelagelmeküzere.
Halktanbiradamınsözünüdinlemekisterseniz,
Alınçocuklarınızı,kaçın:Durmayınburada.
Siziöyleürkütmeklekabalıkediyorum,biliyorum:
Amabeterinbeterivar,odageldigelecek.
Allahkorusunsizi!
Benimdahafazladurmayacesaretimyokdoğrusu.
(Çıkar.)LADYMACDUFF
Nereyekaçayım?Benbirkötülüketmedimgerçi;
Amaunutmakibuaşağılıkdünyadasın:
Çoğuzamankötülüğübaştacıedip,
İyiliğiçılgınlıksayandünyada.
Nediyegüvenirsinöyleysebukadıncasöze?
Benbirkötülüketmedimdemekneyeyarar?
Busuratlardaneoluyor?
(Katillergirer.)
BİRİNCİKATİL
Kocannerde?
LADYMACDUFF
Dilerimseningibilerinbulamayacağı
Uğurlubiryerdeolsun.
BİRİNCİKATİL
Seninkocanbirhain.
ÇOCUK
Yalansöylüyorsun,ayısuratlıpisherif!
BİRİNCİKATİL
Şupiçebakhele!
(Çocuğubıçaklar.)
Senihaintohumuseni!
ÇOCUK
Beniöldürdüanne.Senkaç,yalvarırımkaç!
(Ölür.LadyMacduff:İmdatkatilvar!diyebağırarakkaçar,katillerarkasındankoşar.)
SAHNEIII
(İngilizkralınınsarayıönünde.MalcolmveMacduffgirerler.)MALCOLM
Gelbirtenhayerbulalımseninle.
Dertliyüreklerimiziboşaltalımseninle.
MACDUFF
Bırakalımdertleşmeyidekılıçlarıçekelim,
Yerdeyatananamızı,vatanıkoruyalımerkekçe.
Herdoğangünyenidullarınahlarıyladolu.
Yeniyetimlerağlıyorhersabah,
Yeniacılarsavruluyorgöklereçığlıkçığlık,
Aynısesleağlıyormuşgibibütünİskoçya.
MALCOLM
Beninandığımayanar,bildiğimeinanırım.
Vaktigelincedeneyapabileceksemyaparım.
Banaanlattıklarınızdoğruolabilir.
Bugünadıbiledillerimize
Birdikengibibatanbuzorba
Birzamanlariyibirinsansayılırdı.
Sizseverdinizonu,birkötülükdeetmedisize.
Bengencim,amabeniharcayıpgözünegirebilirsiniz.
Birtanrınınöfkesinidindirmekiçin
Günahsız,zavallıbirkuzuyukurbanetmek
Hiçdefenabirakılolmaz.
MACDUFF
Benkalleşdeğilim.
MALCOLM
Macbethkalleşama.Birkralbuyruğu
Entemizinsanlarabileneleryaptırmaz.
Amaaffedinbeni:Sizneysenizosunuz,
Benimkuşkularımsizideğiştirmez.
Meleklerinenparlağıgöktendüşmüş[11]
Amameleklerpırılpırıldıryinede.
Bütünkötüleriyisuretinedegirseler
İyilikyinedeiyilikolarakkalır.
MACDUFF
Benumutlarımıyitirdimdegeldim.
MALCOLM
Bendebelkikuşkularımı
Sizinumutlarınızıyitirdiğinizyerdebuldum.
Nasılolurdaçoluğunuzuçocuğunuzu
Birdenbırakırgelirsinizhabersiz?
Ensağlamsevgibağlarındannasılkopuveririnsan?
Kuşkularımıbirhakaretsaymayınricaederim:
Kendimikorumazoruyladüşüyorumbunlara.
Benimaklımdangeçenneolursaolsun.
Sizyinedetemizvedoğrubirinsansınızbelki.
MACDUFF
Kanağla,zavallımemleketim,kanağla!
Güçlüzorbalık,oturtsapasağlamtemellerini:
İyiliğinyüreğiyoksanakarşıdurmaya.
Yapyapacağınkötülüğü:Herhakseninartık.
Allahaısmarladık,prens!
Senindüşündüğünkalleşolamamben,
Zorbakralınelindekibütünülkeleri,
Şarkınbütünhazinelerinideverseler,olmam.
MALCOLM
Alınmayınböyle:Sizehiçgüvenimyokdemedim.
Memleketimizboyundurukaltındaezilipkan
ağlıyor,
Hergünyaraüstüneyaraalıyor,biliyorum.
Benimhakkımıarayacakyiğitlerdevar,biliyorum.
İngilterekralıdabinlerceerveriyorbana.
Amaayağımızorbanınkafasınabassam,
Kesipkılıcımınucunadataksam,
Zavallıyurdumundertleriartar,eksilmez.
Belalargetirirbaşınayenikral.
MACDUFF
Kimikastediyorsunuz?
MALCOLM
Kendimi.Öylekötülükleraşılandıkibana
Bunlarçiçekaçıpmeyveverdiğizaman,
KapkaraMacbethkargibibeyazkalıryanımda.
Benimsonsuzkötülüklerimigörünce,
“Macbethbirkuzuymuş”derzavallıİskoçya.
MACDUFF
Cehenneminkorkunçzebanialaylarındabile
Macbeth’tendahalanetlisibulunamaz.
MALCOLM
Biliyorum,kanasusamıştır,azgındır;
Gözüdoymaz,yalancı,çılgın,taşyüreklidir;
Negünahdüşünebilirseinsan,hepsiniişler.
Amabenimazgınlığımınneolduğunubilemezsiniz:
Kadın,kız,gelinvebakireleriniz
Dolduramazbenimşehvetiminkuyularını.
Hiçbirengeldinlemezolurumarzumunönünde.
Macbethdahaiyidirböylesibirkraldan.
MACDUFF
Şehvetdüşkünlüğübirtabiatzorbalığıdır,
Nicemutlutahtlarıvakitsizboşaltmış,
Nicekrallarınbaşınıyemiştir.
Yinedekorkmayınhakkınızıgerialmaktan.
Doyasıyazevkler,keyifleriçindeyaşar,
Soğukbiryüzledehalkıngözünüboyarsınız.
Geldeyincegelenkadınmıyokmemlekette:
Akbabagibietedoymazdaolsanız,
Yiyeyiyebitiremezsiniz,
Kralgönlünüzüdoyurmakisteyecekkadınları.
MALCOLM
Biryanıdahavarbenimbozukyaradılışımın.
Zenginliğedeöylesinedüşkünümki,kralolunca
Keserbiçerimbütünbeylerimülklerinialmakiçin.
Kimininincisine,elmasınagözdikerim,
Kimininevinebarkına.İştahımyedikçeartar.
Artıncadayokyerekavgaçıkarırım
Endürüst,eniyidostlarımla,
Hepsiniyokedipkendivarlığımıartırmakiçin.
MACDUFF
Buzenginliktutkusu,dahaderin,dahazararlı
Köklersalardünyaya,şehvetgelirgeçerbahargibi.
Nicekrallarımızınbaşınıyiyenkılıçtırbututku.
Amakorkmayın:İskoçyaöylezengindirki
Yalnızkendivarlığınızbiledoyurursizi.
Bütünbunlarakatlanırmemleket,
Elverirkibaşkadeğerlerolsunyanında.
MALCOLM
Bendedeğeraramayın.Krallarayaraşan
Doğruluk,dürüstlük,ölçü,denge,
Cömertlik,azim,acıma,inanma,
Sabır,sağlamyürek,sarsılmazistem,
Bütünbunlarınzerresiyokturiçimde,
Bunakarşılıknekötülükararsanbende.
Evetya!Elimdengelsecehennemedökerdim
Tatlısütünübütünuzlaşmaların;
Barışıkyaşayanlarıbirbirinekatar,
Tekdostlukbağıbırakmazdımdünyada.
MACDUFF
Ah!İskoçya!Zavallıİskoçya!
MALCOLM
Böylebirinsankralolmalımısence?
Söyle.Çünkübenbuadamımgerçekten.
MACDUFF
Kralolmalımıha?Yaşamamalıböyleadam.
Karabahtlımillet!Yüzünnezamangülerartık
senin?
Asasıkanaboyalıbirzorbanınelindesin.
Tahtınınsözsahibiysekendilanetliyorkendini,
Kendiağzıylabatırıyorsülalesini!
Seninkralbabankrallarınentemiziydi.
Senikarnındataşıyankraliçeyse,
Heryaşadığıgünübirölümyaptıkendine:[12]
Dizçöküpduaettiğizamanlar
Dahaçokturayaktadurduğuzamanlardan.
Allahaısmarladık,birdahagörüşmemeküzere!
Benİskoçya’yıbuyüzdenbıraktımzaten,
Buseninkendindegördüğünkötülükleryüzünden.
Dayanyüreğim!Sonumutlarındayıkıldı!
MALCOLM
Macduff!Seninbusoylu,bucömertöfken,
Temizbiryürektendoğuptaşanbuöfke,
Sildiiçimdekikaranlıkkuşkuları;
İnandırdıbenidoğruluğuna,şerefine.
Macbeth,oiblis,böyleneoyunlaryaptıbana;
Kandırıp,kazanmak,avucunaalmakiçinbeni.
Amaokadaraklımvar,Allahaşükür.
Saflıkedipinanıvermedimhemen.
Şimdigel,Tanrışahitolsunikimize:
Bundanböylesanabırakıyorumdizginleri,
Gerialıyorumkendimeyüklediğimkötülükleri:
Siliyorumüstümeattığımçamuru,çirkefi,
Benimdahakadınnedirbildiğimbileyok;
Kimseyeihanetetmişdeğilimhenüz;
Kendimalımdabilegözümyokturbenim;
Hiçbirsözümdedurmazlıketmedimbugünedek;
Kimseyielevermem,şeytanıbile.
Canımdangeçerim,doğrudanşaşmam:
İlkyalanısanasöyledim,kendimekarşı.
Şimdigerçekbenliğimleseninemrindeyim,
Seninvezavallımemleketiminemrinde.
İşindoğrusu,sendahagelmezdenönce,
BizimkocaSiwardyolaçıkmaküzereydi,
Savaşahazıronbinkişiyle.
Birliktegiderizartık.Hakbizdenyana,
İnşallahtalihdebizdenyanaolur.
Susuyorsun,neden?
MACDUFF
Kolaydeğilbirandauzlaştırıvermek
Öylesineacıveböylesinetatlışeyleri.
(Birhekimgirer.)MALCOLM
Neyse.Sonrakonuşuruz.Kralgeliyormu,dostum?
HEKİM
Evet,bayım.Biralaydertli,devabekliyorondan.
Bilimneyaptıysaboşuna,builletekarşı.
Amaonunelideğdimiiyileşiyorhastalar,
Birevliyaelideğmişgibi.
MALCOLM
Eksikolma,doktor.
(Hekimçıkar.)MACDUFF
Nedirbudediğiillet?
MALCOLM
Kralilletidedikleri,
Kaçkezgördümİngiltere’yegeleli:
Buiyikralmucizeleryaratıyorbuilletekarşı.
Kendindenbaşkabilenyok,
Tanrınınyardımınınasılsağladığını.
Amahekimliğinumutkestiğihastaları,
Şişler,çıbanlariçinde,yürekleracısıinsanları
İyiediyorhemenhayırduasıyla
Veboyunlarınataktığıbiraltınmadalyonla.
Dediklerinegörebuiyileştirmegücü
Kendindensonrakikrallaradageçermiş.
BudeğerdenbaşkaTanrıbirde
Geleceğigörmegücünüvermişona.
Busevgilikulununtahtına
Tanrınicerahmetleryağdırmışböylesine.
(Rossgirer.)MACDUFF
Kimogelen,baksanıza!
MALCOLM
Birhemşeri,amatanıyamadım.
MACDUFF
Gelkardeşim,sağlamyüreklikardeşim,hoşgeldin!
MALCOLM
Şimditanıdım.Nehalegeldik;bakın:
Birbirimizitanıyamazolmuşuz.
HeyAllahım,kurtarbiziartık!
ROSS
Amin,efendimiz!
MACDUFF
İskoçyahepohaldemihâlâ?
ROSS
Ahzavallımemleket!Kendinitanımaktan
Korkaroldunerdeyse!
Anamızdeğil,mezarımızdemeliartıkİskoçya’ya.
Yüzügülmezoldukimsenin,
Olanbitenibilmeyendenbaşka.
Ahıgöklerituttumilletin,duyanyok.
Enbüyükacılargündelikkaygılaradöndü.
Ölümçanlarıçaldığızamankilisede,
Kiminiçinçaldıklarısorulmuyorbile.
Doğruinsanlarınömrüçabuktükeniyor,
Şapkalarınataktıklarıçiçeklerdendahaçabuk!
Hastaolmadanölüveriyorinsan.
MACDUFF
Negüzelbiranlatış,neacıbirgerçek!
MALCOLM
Sonkarahaberhangisi?
ROSS
Karahaberlerbirsaatiçindebayatlaroldu:
Herdakikayenibirkarahabergeliyor!
MACDUFF
Karımnasıl?
ROSS
Karınızmı?İyi.
MACDUFF
Çocuklarım?
ROSS
Onlardaiyi.
MACDUFF
Zorbarahatlarınıkaçırmadımı?
ROSS
Hayır,benbıraktığımzamanrahattılar.
MACDUFF
Sözünüesirgemedenkonuş.Neoldu?Söyle!
ROSS
Taşınmayacakkadarağırhaberlerle
Kalkıpyoladüştüğümzaman,
Birçokyiğitlerbaşkaldırmışdiyorlardı.
İnandım,çünküzorbanınordularıayaktaydı.
Yardımagitmeninzamanıgeldiartık:
Birbakışınızbinlerceaskeryaratırİskoçya’da:
Kadınlarbilesavaşagelirardınızdan
Kurtulmakiçinbaşlarındakibeladan.
MALCOLM
Geliyoruz,meraketmesinler.
CömertİngilterekralıyiğitSiward’la
Onbinkadaraskerverdibize.
Siward’sabütünHıristiyandünyasının
Enyaşlıbaşlı,enyamanaskeridir.
ROSS
Keşkebenimdeböylebirmüjdemolaydısize!
Benimsöyleyeceklerimöylesözlerki
Issızçölleregidipçığlıkçığlıkbağırmalı
Tekinsankulağıduymasındiye.
MACDUFF
Kiminleilgilisöyleyeceklerin?
Hepimiziçinmikarahaberin,
Yoksabirtekyürekiçinmi?
ROSS
Yüreğiolanherinsaniçin;
Amaenbüyükpaysizin.
MACDUFF
Benimsenediyesaklıyorsunbenden?
Verhaberimi,çabuk!
ROSS
Kulaklarınızsakınküsmesindilime,
Duyabileceklerienacısözlerisöyledidiye.
MACDUFF
Söyle!Biliyorgibiyimsöyleyeceğini!
ROSS
Şatonubastılar,karını,çocuklarınıboğazladılar!
Birbiranlatırsamolanları
Sizindeölünüzkatılırkurbanlaryığınına.
MALCOLM
Tanrım,sabırverbize!Yok,dostum!
Gözlerinikapayıpdurmaöyle.
Dilegetirduyduğunacıyı!Dertsustumu
Yüreğedolariçiniçin,yıkaryüreği!
MACDUFF
Çocuklarımıdaha?
ROSS
Kadın,çocuk,uşakkimibuldularsa.
MACDUFF
Benseyokumyanlarında!Karımdaöldüdemek?
ROSS
Diyemezolaydım.
MALCOLM
Yıkılmayalım.Öcümüzüalmaktır
Buyürekleracısınınmerhemi.
MACDUFF
Çocuğuyokonun.Zavallıyavrularım!
Hepsinimidedin?Cehennemkuzgunu!Hepsiniha?
Birpençede,kudurmuşça,hepsiniha?
Ocanımyavrularıanalarıylabirlikte!
MALCOLM
Erkekçekarşılabuacıyı.
MACDUFF
Öylekarşılayacağımelbet,
Amainsancadaduymamgerek.
Birvarmışbiryokmuşdemeklemikalayım
Ocanlariçin?Öylesinesevdiğimcanlariçin?
Allahnasılgörürdekurtarmazonları?
SeninyüzündenMacduff!
Seningünahlarınakurbangittihepsi!
Suçluolanbendim,onlardeğil:
Benimcezamçöktüocanlarınüstüne.
Tanrım,ocanlarırahatettirbari!
MALCOLM
Kılıcınıbilesinbuacı,öfkeyeçevrilsin.
Azdırsınyüreğiniyıkacakyerde.
MACDUFF
Ah,gözlerimkadıngözleri,
Dilimerkekdiliolabilseydi!
Ama,yetsin,uluTanrım,yetsinbeklediğimiz!
Çıkarartıkkarşımaİskoçya’nınzebanisini!
Kılıcımınulaşacağıyerekadargelsin,
Kurtulursaeğerelimden,
Tanrınıncezasındandakurtulsun!
MALCOLM
İşteerkekçesöz!Gelin,kralagidelim.
Ordumuzhazır;izinisteyelimyalnız.
Macbethkoparılacakmeyveolduartık.
Yüreğinizferaholsun,olabildiğikadar:
Enuzungecelerindebirsabahıvar.
(Çıkarlar)
PerdeV
SAHNEI
(Macbeth’inDunsinane’dekişatosu.Birhekim,kraliçeninhizmetinebakanbirkadınlagirer.)HEKİM
İkigecedirbekliyorumsizinle,
Hiçbirşeygöremedimdediklerinizebenzer.
Ensonnezamangördünüz
Kraliçeningecekalkıpgezdiğini?
KADIN
Kralımızınsefereçıktığıgece.
Baktımyatağındankalktı,hırkasınıgiydi,
Çekmecesindenbirkâğıtçıkarıpkatladı,
Birşeyleryazdıüstüne,mühürlediveyattı:
Derinuykulariçindeydibütünbunlarıyaparken.
HEKİM
Büyükbiriçsıkıntısınınbelirtisibu:
Uykuhalindekibünyedeuyanıklıkhalleri.
Buuyuruyanıklıksırasında,
Yürümekvedahabaşkahallerdışında,
Ağzındanbirşeylerduyduğunuzoldumu?
KADIN
Öyleşeylerduydumkisöyleyemem,korkarım.
HEKİM
Banasöyleyebilirsiniz;söylemenizdelazım.
KADIN
Doğrusöylediğimetanıklıkedecekkimseyok.
(LadyMacbethelindebirşamdanlagirer.)
İştegeliyor,bakın!Herzamankiyürüyüşü,ama,
Yeminederim,yinederinuykularda.
Kendinizgörüniyice,saklanalımşuraya.
HEKİM
Buışığınerdenbulupyakmış?
KADIN
Yanıbaşındaydı.Herzamanışıkolacakyanında:
Öyleemretti.
HEKİM
Baksanıza,gözleriaçık.
KADIN
Açıkamaiçeridenkapalı.
HEKİM
Neyapıyoröyle?Ellerinioğuşturuyor,bakın.
KADIN
Alışmış,hepyapıyorbunu:Elleriniyıkıyormuşgibi.
Birçeyrektenfazlasürdüğünügördüm.
LADYMACBETH
Birlekevarşuradahâlâ.
HEKİM
Konuşuyor,dinleyelim.
Yazayımsöylediklerinitamhatırlamakiçin.
LADYMACBETH
Çıkelimden,korkunçlekeçıkdiyorumsana!
Bubir…Buiki…Tamam:Haydişimdi.
Cehennemnekaranlıkmış!
Yazık,kocakralımbenim.
Yazıklarolsun!Biraskerkorkarmıhiç?
Nediyekorkuyorsunbilinmesinden?
Kiminhaddinebizdenhesapsormak?
Birihtiyardanbukadarkanakacağıkiminaklınagelirdi?
HEKİM
Duydunmubunu?
LADYMACBETH
Fifebeyininbirkarısıvardı,neoldu?
Nedirbu?Hepkirlimikalacakbueller?
Yeterartık,haşmetlim,yeter!
Herşeyibozuyorsunbukorkularla.
HEKİM
Söyle,söyle!Amabubildiklerini
Bilmesendahaiyiederdin,kraliçe!
KADIN
Söylemesedahaiyiederdisöylediklerini.
Allahbilirdahanelervariçinde!
LADYMACBETH
Kankokuyorhâlâşurası:
Arabistan’ınbütünkokuları
Temizleyemeyecekşuufacıkeli!
Of,yeterartık!Yeter!
HEKİM
Nasılboşaltıyoriçini!Yarılırcasınadolmuşyüreği.
KADIN
Göğsümdeöylebiryürekçarpmasında,
Bütünbedenimkirlere,çamurlarabatsın!
HEKİM
Kötü,kötü,kötü…
KADIN
Allahiyiederinşallah!
HEKİM
Benimhekimliğimiaşıyorbuhastalık;
Benkiuykudayürüyennicehastalarabaktım
Vehepsirahatdöşeklerindedindarcaöldü.
LADYMACBETH
Elleriniyıka;gecelikhırkanıgiy;sapsarıkesilmeböyle!
Banquogömüldüdiyorumsana:
MezarındançıkamazBanquo.
HEKİM
Demeköyleha?
LADYMACBETH
Gityat,gityat;kapıvuruluyor.
Haydi,haydi,haydi,verelinibana.
Olanoldu,değişmezartık.Gelyatartık,gelyat.
(LadyMacbethçıkar.)
HEKİM
Gideryatarmışimdi?
KADIN
Hemen.
HEKİM
Korkunçfısıltılardolaşıyorortalıkta.
Olmayacakişler,olmayacakdertleryaratıyor.
Hastabeyinlersağıryastıklaradöküyorsırlarını.
Hekimdençokrahibeihtiyacıvarkraliçenin.
Allahım,Allahım,senyardımethepimize!
Onaiyibakın;canınakıymasınayarayacak
Hiçbirşeybırakmayınyanında.
Gözünüzüdeeksiketmeyinüstünden.
Haydi,gecenizhayırlıolsun.Kafamaltüstoldu,
Gördüklerimşaşkınaçevirdibeni.
Birşeylerdüşünmüyordeğilim,
Amayürekistersöylemeye.
KADIN
İyigeceler,doktor.
SAHNEII
(Dunsinane yakınlarında, kırda.Davullar, bayraklar.Menteith, Caithness, Angus, Lennox veaskerlergirer.)MENTEITH
İngilizordusuyaklaşıyor,başındaMalcolm,
AmcasıSiwardveyiğitMacduff.
Öçalmayageliyorlar,içlerialevalev:
Böylesibirdavauğrunaölülerbilekalkıp
Atılırenkanlı,enbelalısavaşa.
ANGUS
Birnamormanıyakınlarındakarşılaşırız.
Oyoldangeliyorlar.
CAITHNESS
Donalbaindekardeşiyleberabermiacaba?
LENNOX
Hayır,değil:Baştakilerinadlarıyazılıbende.
AmaSiward’ınoğluvebirçokdelikanlılarvar,
Yiğitlikleriniilkinbusavaştagösterecekler.
MENTEITH
Zorbaneyapıyor?
CAITHNESS
Dunsinanekalesinibesliyorvargücüyle.
Kiminindediğinegöredelirmiş;
Onuazçoktutanlaragöreyse
Yiğitçebirazgınlıkiçindeymiş.
Amaneyapsadizginleyemezartık
Çığrındançıkmışdüzenini.
ANGUS
Elleriyapışyapışgeliyoronaşimdi,
Sakladığıcinayetlerinkanlarıyla.
İsyanlardurmadankalleşliğinivuruyoryüzüne.
Emrindekiler,yalnızemirleyapıyorherşeyi,
Sevgiyledeğil.Krallığıbolgeliyorsırtına
Bircüceninbirdevdençaldığıkaftangibi.
MENTEITH
Yüreğininazıptaşmasınıkötügörmemeli:
İçindenevarsa,utanıyordur
Öylebirinsanıniçindeolmaktan.
CAITHNESS
Haydi,düşelimyola,gidipgirelim
Emretmeyehakkıolanlarınemrine.
Buhastayurduiyietmeyegelenlebirleşelim,
Onunladökelimkanımızısondamlasınakadar;
Yıkansın,temizlensindiyememleket.
LENNOX
Krallıkçiçeğisulansın,kötüotlarkurusundiye.
Haydi,yürüyelimBirnam’adoğru.
(Yürüyüşdüzeniyleçıkarlar.)
SAHNEIII
(Dusinaneşatosu.Macbeth,hekimvehizmetlilergirerler.)MACBETH
Artıkhabergetirmesinler.Hepsikaçsınisterse.
BirnamormanıkalkıpDunsinane’eyürümedikçe
Hiçbirşeydenkorkmam.Malcolmdediğinizçocuk
Birkadındandoğmamışmı?Dünyadaolupbitecekleri
Bilenlerşunusöyledilerbana:
KorkmaMacbeth,kadındandoğmuşhiçbirinsan
Sanakötülükedemeyecekhiçbirzaman.
Kaçınöyleyse,dönekbeyler,kaçın,
Gidinkatılınİngilizdomuzlarına.
Bağlandığıminanç,taşıdığımyürek
Nekuşkudansarsılır,nekorkudantitrer.
(Birhizmetligirer.)
Cehennemkarartsınobembeyazsuratını:
Nebakıyorsunöylealıkalık,kazgibi?
HİZMETLİ
Onbinlerce…
MACBETH
Onbinlercenepisherif?Kazmı?
HİZMETLİ
Asker,efendimiz.
MACBETH
Git,suratınıtırmala;kızılaboyansınkorkun!
Ciğerinpamukmusenin?Neaskeri,hımbıl?
Heyölümleralası!Şuyanaklarabakın:
Kefenbezigibi,korkununresmigibi.
Neaskeri,yoğurtsuratlı?
HİZMETLİ
İngilizordusu,izinverirseniz.
MACBETH
Çekgötürosuratıkarşımdan!
(Hizmetliçıkar.)
Seyton!
Yüreğimbulanıyorgördükçebu…Seyton,nerdesin?
Busavaşyaferahakavuştururbeni,
Yadayıkarartık.Yeterbukadaryaşadığım.
Baharıyazıgeçtiömrümün;
Yaprakdökümübundansonrası.
İhtiyarlığınkeyifleriysebanaharam:
Saygılar,sevgiler,sürüyledostlarbekleyemem.
Benimpayımolsaolsasessizamaderinlanetler.
Yüzegülmeler,zavallıyüreklerin
Korkudansevergörünmeleri…Seyton!
(Seytongirer.)SEYTON
Emriniz,haşmetlikralım.
MACBETH
Yenihaberlervarmı?
SEYTON
Var,amahepeskilergibi,haşmetlim.
MACBETH
Dövüşeceğim,doğranasıya,kemiklerimdeet
kalmayasıya!
Getirinzırhımıbana!
SEYTON
Dahavakitvar.
MACBETH
Olsun,kuşanacağım.
Atlılar,dahaçokatlılaryollayın:
Dolaşsıngörsünlerdörtbiryanı.
Kimlerkorkusalıyorsaortalığa,asınhepsini!
Verşuzırhımı…Hastannasıl,doktor?
HEKİM
Pekhastasayılmaz,kralım;kuruntudahaçok:
Olmayacakgörüntülerrahatınıkaçırıyor.
MACBETH
Kurtaronubunlardan.Hekimsinmadem,
Kafanınderdinededevabulamazmısın?
İçimizeköksalmışbirkaradüşünceyi
Söküpatamazmısınaklımızdan?
Beynimizeişlemişkuşkularısilemezmisin?
Herşeyiunutturantatlıbirilaçveripbize,
Atamazmısıngöğsümüzüdaraltanzehiri,
Yüreğimizeçökenobaskıyıiçimizden?
HEKİM
Budurumlardahasta
Kendikendinehekimliketmeli.
MACBETH
Gitöyleyse,köpeklerehekimliket,istemem!
Hanizırhım?Giydirinbeni!Verinasamıelime!
Seyton!Atlılargittimi?Doktor,beylersattıbeni.
Haydi,neduruyorsun?Çabukolbiraz!
Ahdoktor,şubizimkrallığın
Sidiğinibirmuayeneetsende
İçindekihastalığıgörebilsen,
Krallığaeskisağlığınıverebilsen,
Öylealkışlarımkiseni,
Dünyayıtutaralkışlarımınsesi!
Çıkar,atşuilletiiçimizden!
Hangitoz,hangiilaç,hangimüshil
Atariçimizdenşuİngilizleri?
Varmıbirbildiğinbununüstüne?
HEKİM
Var,efendimiz,sizinsavaşhazırlıklarınız
Birşeyleranlatıyorbizlere.
MACBETH
Gidiyorum,getirozırhıarkamdan,
BirnamormanıDunsinane’egelmeden
Nevurulmaktankorkarım,nezehirlenmekten.
HEKİM(Kendikendine.)
ŞuDunsinane’denbirkurtulsam
Dünyanınparasınıverselerbirdahagelmem.
(Çıkarlar.)
SAHNEIV
(Birnam ormanı yanında bir ova. Davullar, bayraklar. Malcolm, Siward, oğlu, Macduff,Menteith,Caithness,Angus,Lennox,Rossveaskerlergirer.)MALCOLM
Dostlar,inşallahyaklaştıartık
Herkesinevinderahatyaşayacağıgünler.
MENTEITH
Bunainanmayanyokiçimizde.
MALCOLM
Şukarşıkiormanneormanı?
MENTEITH
Birnamormanı.
MALCOLM
Heraskerbirdalkesiptutsunbaşına:
Öyleyürüyelimkisayımızbelliolmasın;
Yanlışhabergötürsündüşmangözcüleri.
ASKERLER
Başüstüne!Gidelimdalkesmeye!
SIWARD
ZorbaDunsinane’deymiş,güveniyormuşkendine:
Kuşatmamızıbekliyormuşkaleyi.
MALCOLM
Tekgüvendiğiyerorası:Başkaheryerde,
Büyükküçükherkesbaşkaldırdıkendisine.
Yanındakalanzavallılarda
Zorlakalanlardır;yüreksizdirhepsi.
MACDUFF
Öyledeolsagörmedenhükümvermeyelim:
Askerinvargücüyleyüklenmesigerek.
SIWARD
Herşeyiöğreneceğimizzamanyaklaşıyor:
Ozamangörürsöylerizborcumuzualacağımızı.
Kurudüşüncelerboşumutlaragötürebilir.
Sonsözüsöyleyecekkılıçlardır:
Onlarlayürüsünartıksavaş.
(Askerceyürüyüpçıkarlar.)
SAHNEV
(Dunsinane şatosu: Macbeth, Seyton ve askerler girer. Davullar ve bayraklar arkalarındangelir.)MACBETH
Dışduvarlarabayraklarımızasılsın.
Nöbetçilerbağırıpduruyor:Geliyorlar!diye.
Bizimşatoysagülüyorbukuşatmalara!
Bekleyipölsünlerdışardasıtmadanveaçlıktan!
Bizdenkaçanlarlaartmasaydıgüçleri
Gideryüzyüzedövüşürdükkendileriyle:
Ozamangerisingeri,giderlerdievlerine.
(Dışardankadınçığlıkları.)
Nedirbubağrışmalar?
SEYTON
Bunlar,kadınbağrışmaları,efendimiz.
(Çıkar.)MACBETH
Korkununtadınıdaunutmuşumnerdeyse.
Birzamanlarelimayağımkesilirdi
Birçığlıkduysamkaranlıklarda;
Korkulumasallargerçekmişgibi
Dikendikenederdibaşımdasaçlarımı.
Korkularıyemişdoymuşumartık:
Korkunçlasenlibenliolmuşkanlıdüşüncem;
Kılımkıpırdamıyor.
(Seytongirer.)
Neymişoçığlık?
SEYTON
Kraliçe,efendimiz,kraliçeölmüş!
MACBETH
Ergeçölecektikraliçe:
Ergeçbirgünsöylenecektibusöz.
Yarın,yarındansonrabiryarın,biryarındaha
Sürüpgidiyorgündengüneküçükadımlarla;
Geçmişgünlerimizisenicesersemlereışıktutmuş
Ölümyolunda,toztoprakolmazdanönce.
Sön,cılızkandil,sön!Hayatdediğinneki:
Yürüyenbirgölge,birzavallıkukla[13]busahnede:
Birsaatboygösterip,boyunkırıpgidecek!
Birdahadaduyulmayacakartıksesi.
Biraptalınanlattığıbirmasalbu:
Kurugürültüler,delisaçmalarıyladolu.
(Birhabercigirer.)
Dilinikullanmayageldin,belli,hadianlat,çabuk!
HABERCİ
Haşmetlikralım,birşeylergördümsanıyorum,
Anlatmayageldim,amanasılanlatsam…
MACBETH
Haydi,söylenesöyleyeceksen.
HABERCİ
Tepeninbaşındanöbetteydim;
Birnam’danyanabakıyordum:
Birdenormanyürüyorgibigeldibana…
MACBETH
Yalancıköpek!
HABERCİ
Yalansabütünhıncınızıbendenalın.
Üçmiluzaktangörülüyordüpedüzgeldiği:
Yürüyor,ormanyürüyordiyorumsize.
MACBETH
Yalansöylüyorsan,ilkağacadiridiriasılır,
Açlıktangeberinceyekadarkalırsın.
Doğruysasöylediğin,senbenias,aldırmam.
İştebuyıkarbütüngücümü.
İstermisinbirşeysaklıolsun
Cadınıngerçeğimsiyalanlarında:
“BirnamormanıDusinane’eyürümedikçekorkma!”
Oysakalkmışgeliyorişteorman.
Haydi,kuşanıpgelsinherkes,çıkalım.
Haberdoğruysakaçsakdaboş,kalsakda.
Bengüneşigörmektenbezdimartık.
Varsınbütündünyayokoluversin!
Çalsınbelaçanları!Essinölümrüzgârları![14]
Zırhımızsırtımızdaölürüzhiçolmazsa!
(Çıkarlar.)
SAHNEVI
(Dunsinane. Şatonun önü. Davullar, bayraklar.Malcolm, Siward,Macduff ve ellerinde ağaçdallarıylabirsürüaskergirerler.)MALCOLM
İyiceyaklaştıkartık.Atındallarınızı.
Olduğunuzgibiçıkınburadaortaya.
Sizamca,yiğitoğlunuzlabirlikte
İlksaldıracakordumuzakumandaedin.
Macduff’labizgerekeniyaparızarkadan,
Vereceğimemirleregöre.
SIWARD
Tanrıyaemanetolun.Hemenbuakşam
Zorbanınordusuçıksakeşkekarşımıza:
Yensinbizidövüşmesinibilmiyorsak.
MACDUFF
Çalsınbütünborazanlarımızvarsoluklarıyla,
Kanveölümhaberleriyayılsınortalığa!
(Çıkarlar.)
SAHNEVII
(Savaşmeydanınınbirbaşkayeri.Borusesleri.Macbethgirer.)MACBETH
Kaçamam,kazığabağladılarartıkbeni:
Ayıgibi,boynumdazincir,dövüşmekzorundayım
Üstümesaldıranköpeklerle,sonunakadar.
Nerdeobirkadındandoğmamışolan?
Ondanbaşkasıöldüremezmişbeni.
(GençSiwardgirer.)GENÇSIWARD
Adınnesenin?
MACBETH
Söylesemkorkarsın.
GENÇSIWARD
Korkmam.Cehenneminenkızgın,enazgın
Adıolsunisterseadın.
MACBETH
AdımMacbeth.
GENÇSIWARD
Şeytanınağzındançıkacakbirisim
İğrendiremezdibenibununkadar.
MACBETH
Korkutamazdıdabununkadar.
GENÇSIWARD
Hayır,iğrençzorba,korkmuyorum:
Kılıcımsöylesinsanakorkmadığımı.
(Dövüşürler.GençSiwardölür.)MACBETH
Demekbirkadındoğurmuşseni!
Kılıçlar,mızraklarvızgelirbana
Birkadındandoğmuşunelindeoldukça!
(Çıkar.)(Borusesleri.Macduffgirer.)MACDUFF
Buradangeliyorduses.Göstersuratınızorba!
Benimkindenbaşkabirkılıçöldürürseseni
Karım,çocuklarımmezarlarındançıkıphergece
Yakamıbırakmazlarömrümoldukça.
Kollarınıkiralamışzavallıaskerlerdeğil
Benimöldürmekistediğim:YasençıkkarşımaMacbeth,
Yadakılıcımgirsinkınına,şansızşerefsiz,
Hiçbirişeyaramadan.Buradaumuyordumseni.
Buncaborusesikralyanındangelirancak.
Bahtım,bulduronubana:Tekisteğimbusenden!
(Çıkar.)(Borusesleri.MalcolmveSiwardgirerler.)SIWARD
Buyurun,efendimiz.Şatoteslimoluverdihemen:
Zorbanınadamlarıhembizimledövüşüyor,
Hembizdenyana,karşıtarafla.
Beylerkahramancasavaşıyordoğrusu.
Sizegündoğdusayılırartık:İşbittinerdeyse.
MALCOLM
Düşmanlarımızbilebizdenyanabusavaşta.
SIWARD
Şatoyabuyurun,efendimiz.
(Çıkarlar.)(Borusesleri.)
SAHNEVIII
(Savaşmeydanınınbaşkabiryeri.Macbethgirer.)MACBETH
BudalaRomalılargibikendikılıcımla
Öldürecekdeğilimyakendimi!
Sağinsanlaroldukçakarşımda
Bendençokonlarayakışırkılıçyarası.
(Macduffgirer.)MACDUFF
Gel,cehennemzebanisi,gelkarşıma!
MACBETH
Ensakındığımsendin.Amaçekilgit:
Yeterincekanınvarüstümde.
MACDUFF
Sözbeklemebenden:Sesimkılıcımdabenim!
Sözleresığmazkanlıalçaklığınsenin.
(Dövüşürler.)MACBETH
Uğraşmaboşuna.Kesilmezhavayıkesmeyekalkma.
Seninkeskinkılıcınişlemezbana.
Gityarılırbaşlaravur,benimbaşımbüyülü:
Kadındandoğmuşlaryenemezbeni.
MACDUFF
Kesobüyüdenumudunusen.
Kölesiolduğunşeytanasorsöylesinsana:
Macduff’ıdoğumvaktindenönce
Anasınınkarnınıyarıpçıkardılar.
MACBETH
Lanetolsunbunubanasöyleyendile:
Ensağlamyanınıyıktıyüreğimin.
Kimselerinanmasınokalleşcadılara:
Karışıksözlerlealayaalıyorlarbizi.
Kulağımızasoktuklarıumudu
Söküpalıyorlaryüreğimizden.
Dövüşmeyeceğimseninle.
MACDUFF
Teslimolöyleyse,korkak!Sağkalda
Gezdiripdünyayaseyrettirelimseni,
Görülmedikbircanavarseyrettirirgibi.
Resminibirkazığaasar,altınayazarız:
“Zorbayıgörmekisteyengelsin!”diye.
MACBETH
Teslimolmam;gençMalcolm’unayaklarınakapanmak,
Aşağılıkkalabalığakendimiyuhalatmakiçin.
BirnamormanıDunsinane’egelmiş,gelsin;
Hasmımbirkadındandoğmadeğilmiş,olmasın:
Dövüşeceğimsonunakadar.
Kendisavaşkalkanımyetergöğsümde:
Haydivur,Macduff!Durdiyenincanıcehenneme!
(Vuruşarakçıkarlar.Savaşsonuborularıçalar.ÖndebayraklarvedavulcularlaMalcolm,Siward,Ross,ötekibeylerveaskerlergirer.)MALCOLM
Eksikdostlarımızdasağsalimdönseler.
SIWARD
Dönmeyenlerdeolur;amabukadardakalsak
Pahalıyamalolmuşsayılmazbubüyükgün.
MALCOLM
Macduff,birdeyiğitoğlunuzyok.
ROSS
Oğlunuzaskerlikborcunuödedi,Lordum.
Erkekoluncayakadarmışömrü.
Biradımgerilemedensavaştakiyerinden
Gösterdiyiğitliğiniveerkekçeöldü.
SIWARD
Oğlumöldüha?
ROSS
Öldü;aldıgötürdülersavaşyerinden.
Kederinizdeğerikadarbüyükolmasın:
Sonugelmezöyleolursa.
SIWARD
Göğsündenmivuruldu?
ROSS
Evet,göğsünden.
SIWARD
Neyleyim,Tanrınınaskeriolsunöyleyse.
Atlarımkadarçokoğlumdaolsa
Bundangüzelölümdileyememhiçbirine.
Ağıtımbukadarbenim.
MALCOLM
Dahabüyükyaslaralayıko,esirgemeyeceğimde
ondan.
SIWARD
Hayır,istemez:Şerefiyleölmekyeterona.
Tanrıonunlaolsun.Bakınbirdemüjdevar.
(MacduffelindeMacbeth’inkafasıylagirer.)MACDUFF
Kral,selamlarımseni;çünkükralsınartık!
İştehakkınıalanınlanetlikellesi.
Dünyakurtuldu.Tahtınınincileriortasında
Şimdidengörüyorumseni.Herkesinyüreğindede
Benimselamımakatılmakisteğivar.
Sesimekatsınherkessesini,bağıralımhepbirden:
Yaşasınİskoçyakralı.
HEPSİBİRDEN
Yaşasınİskoçyakralı!
MALCOLM
Kralınızuzunzamanbeklemeyecek
Sevgilerinizekarşılıkvermek,
Herbirinizeborçlarınıödemekiçin.
Beylerim,yakınlarım:Kontyapıyorumsizleri;
İlkinsizalıyorsunuzbuşerefiİskoçya’da!
Yenidevrinbaşlamasıiçin
Yapılmasıgerekenşeyleregelince,
Zorbanınkuşkularından,tuzaklarındankaçıp
Gurbetlerdeyaşayandostlarımızıçağırmak,
Ölenkasabınvezebanikarısının,
Kendicanınıkendialmışdenenkadının,
Bütünzulümortaklarınıarayıpbulmak.
Bütünbunlarıvebizibekleyenbaşkaişleri
SırasıylavegereğinceyapacağızTanrınınizniyle.
Teşekkürlerhepinizeveayrıayrıherbirinize;
Scone’adabeklerim,taçgiymetörenimize.
(Borazanvedavulsesleri.)(Çıkarlar.)
HasanÂliYücelKlasiklerDizisi’ndeYayımlananEserler
1.GURURVEÖNYARGI
JaneAusten
2.GECEYEÖVGÜLER
Novalis
3.BÜTÜNMASALLAR,BÜTÜNÖYKÜLER
OscarWilde
4.SEÇMEMASALLAR
HansChristianAndersen
5.KEREMİLEASLI
HazırlayanveÇev.İsaÖztürk
6.YÜREKBURGUSU
HenryJames
7.DUINOAĞITLARI
ReinerMariaRilke
8.MODESTEMIGNON
HonorédeBalzac
9.KANLIDÜĞÜN
FedericoGarciaLorca
10.HÜSNÜAŞK
ŞeyhGalib
11.YARATEYSANATÇI
JohannWolfgangvonGoethe
12.GORGİAS
Platon
13.DEDEKTİF(AUGUSTEDUPİN)ÖYKÜLERİ
EdgarAllanPoe
14.ERMİŞANTONIUSVEŞEYTAN
GustaveFlaubert
15.YERLEŞİKDÜŞÜNCELERSÖZLÜĞÜ
GustaveFlaubert
16.PARİSSIKINTISI
CharlesBaudelaire
17.YERGİLER
Iuvenalis
18.YUNUSEMRE,HAYATIVEBÜTÜNŞİİRLERİ
AbdülbâkiGölpınarlı
19.SEÇMEŞİİRLER
EmilyDickinson
20.KAMELYALIKADIN
AlexandreDumasFils
21.DÖRTLÜKLER
ÖmerHayyam
22.YAŞAMBİLGELİĞİÜZERİNEAFORİZMALAR
ArthurSchopenhauer
23.DENEMELER
Montaigne
24.DEVLET
Platon
25.GARGANTUA
FrançoisRabelais
26.OBLOMOV
İvanGonçarov
27.UTOPIA
ThomasMore
28.TARİH
Heredetos
29.KAYGIKAVRAMI
SørenKierkegaard
30.ŞÖLEN-DOSTLUK
Platon
31.BÜTÜNROMANLAR,BÜTÜNÖYKÜLER
AleksandrPuşkin
32.SEVİYORDUMSİZİ
AleksandrPuşkin
33.MADAMEBOVARY
GustaveFlaubert
34.BABALARVEOĞULLAR
IvanTurgenyev
35.KÖPEĞİYLEDOLAŞANKADIN
AntonÇehov
36.BÜYÜKOYUNLAR
AntonÇehov
37.CİMRİ
Molière
38.MACBETH
WilliamShakespeare
39.ANTONIUSVEKLEOPATRA
WilliamShakespeare
40.AKŞAMTOPLANTILARI
NikolayGogol
41.HİTOPADEŞA
Narayana
42.MANTIKAL-TAYR
FeridüddinAttâr
43.HAGAKURE:SaklıYapraklar
Yamamoto
44.EŞEKARILARI,KADINLARSAVAŞIVEDİĞEROYUNLAR
Aristophanes
45.SUÇVECEZA
FyodorDostoyevski
46.SİS
MigueldeUnamuno
47.BRAND-PEERGYNT
İbsen
48.ARABESKLER
NikolayGogol
49.TOPLUMSÖZLEŞMESİ
JeanJacquesRousseau
50.MİLLETLERİNZENGİNLİĞİ
AdamSmith
51.MASALLAR
LaFontaine
52.GULLIVER’İNGEZİLERİ
JonathanSwift
53.URSULEMIROUËT
HonorédeBalzac
54.RUBAİLER
Mevlânâ
55.MEDEA
Seneca
56.JULIUSCAESAR
WilliamShakespeare
57.BİLİMLERVESANATÜSTÜNESÖYLEV
JeanJacquesRousseau
58.KADINHAKLARININGEREKÇELENDİRİLMESİ
MaryWollstonecraft
59.KISAROMANLAR,UZUNÖYKÜLER
HenryJames
60.HOPHOPNAME(Seçmeler)
MirzeElekberSabir
61.KARAMAZOVKARDEŞLER
FyodorDostoyevski
62.TOPRAKARABACIK(Mriççhakatika)
Şudraka
63.DİLLERİNKÖKENİÜSTÜNEDENEME
JeanJacquesRousseau
64.AKTÖRLÜKÜZERİNEAYKIRIDÜŞÜNCELER
Diderot
65.YAŞAMININSONYILLARINDAGOETHEİLEKONUŞMALAR
JohannPeterEckermann
66.SENECA
Phaedra
67.ABELSANCHEZ–TutkuluBirAşkHikayesi,TULATEYZE
MigueldeUnamuno
68.PERICLES
WilliamShakespeare
69.SANATNEDİR?
L.N.Tolstoy
70.III.RICHARD
WilliamShakespeare
71.DÎVÂN-IKEBÎR
Mevlânâ
72.BİRİNGİLİZAFYONTİRYAKİSİNİNİTİRAFLARI
ThomasDeQuincey
73.ATİNALITİMON
WilliamShakespeare
[1] Hazreti İsa’nın çarmıha gerildiği yer; sonu ölümle bitecek eziyet veya cezanın çekildiği yeranlamındakullanılıyor.
[2]Savaştanrıçası
[3]Macbeth’inbabası
[4]UykudakiLucretia’yatecavüzedenRomalıdespot.İffetlibirkadınolanLucretiaolayıbabasınaveeşinehaberveripintihareder.Shakespeare’inTheRapeofLucreceadlıbiröykü-şiirivardır.
[5]Kapıcıyagöre cehenneminkapısını çalankişi, fahişkazanç sağlamak içinürününü stoklayan,ancakkıtlıkyerinebollukoluncaüzüntüsündenintiharedenbirçiftçidir.
[6]Dünyadazevkvesefayolunadalanlar,ahrettecehennemegideranlamında.
[7]Kapıcıbahşişistiyor.
[8]İngilizcesi,“bebekyaştakızçocuğu”.
[9] Yunan mitolojisinde ölüler diyarının tanrıçalarından biri, daha sonraları büyü ve efsunlarıntanrıçası.
[10]Yunanmitolojisinde,ölüleringittiğiHades’içevreleyenırmak.
[11]Tanrı’yabaşkaldırmadanönceşeytanınbirmelekolduğunagöndermeyapıyor.
[12]Yaşadığıhergünü,öbürdünyayahazırlanmaklageçirdianlamında.
[13]İngilizcemetinde“player”,yanioyuncu.
[14]Macbeth tehlikeyi askerlerine duyurmak için çanların çalınmasını emrediyor, “Essin rüzgâr,gelsinyıkım”diyesözlerinisürdürüyor.