WIIRTUU LEENJII OGEESSOTA QAAMOLEE HAQAA FEDERAALAA · PDF fileWIIRTUU LEENJII OGEESSOTA...

download WIIRTUU LEENJII OGEESSOTA QAAMOLEE HAQAA FEDERAALAA · PDF fileWIIRTUU LEENJII OGEESSOTA QAAMOLEE HAQAA FEDERAALAA ... mootummichaa, tarsiimoo fi imaammata misoomaa, nageenyaa fi dimookiraasii

If you can't read please download the document

Transcript of WIIRTUU LEENJII OGEESSOTA QAAMOLEE HAQAA FEDERAALAA · PDF fileWIIRTUU LEENJII OGEESSOTA...

  • 0

    WIIRTUU LEENJII OGEESSOTA QAAMOLEE HAQAA

    FEDERAALAA

    Seera Daldalaa fi Heera Mootummaa

    Moojulii Leenjii Leenjifamtoota Hojiin Duraatiif Qophaae

    Kan Qopheesse: Birhaanee Asaffaa

    Guraandhala, 2001

    Afaan Oromootti Kan Hiike: Habtaamuu Bultii

    Kan Gulaale: Shaambal Hordofaa

  • 1

    Mudde, 2005

    BAAFATA

    SEENSA .......................................................................................................................................................... 4

    1. Seera Daldalaa fi Heera Mootummaa .................................................................................................. 6

    1.1 Hojiin Daldalaa Heera Mootummaa fi Labsiilee Daldalaa Adda Addaatiin Maal Akka Fakkaatu .. 6

    1.2 Hojiin Daldalaa Seera Hariiroo Hawaasaatiin Maal Akka Fakkaatu ................................................ 8

    2. Dhaaba Daldalaa (Business) ............................................................................................................... 10

    2.1 Dhaaba Daldalaa: Yaada Waliigalaa ............................................................................................... 10

    2.2 Tuutota Dhaaba Daldalaa (Elements of Business) .......................................................................... 11

    2.2.1 Maqaa Gaarii (Good Will) .......................................................................................................... 11

    2.2.2 Qabeenyaa Kalaqa Sammuu fi Heera Mootummaa .................................................................... 17

    2.2.5 Dizaayinii Industirii (Industrial Designs).................................................................................... 28

    2.2.6 Mirgoota Waraabbii fi Isaa Wajjiin Hariiroo Qaban (Copy Right and Neighboring rights) ...... 30

    2.2.7 Mallattoo Daldalaa (Trade Mark) ............................................................................................... 38

    2.3 Dhaaba daldalaa Irratti Wabii fi Qabsiisa Taasifamu ..................................................................... 46

    Gaaffilee Marii ............................................................................................................................................ 49

    3. Dhaabbilee Daldalaa (Business Organiztions) ................................................................................... 50

    3.1 Dhaabbilee Daldalaa: Yaada waliigalaa.......................................................................................... 50

    3.2 Waldaa Michummaa (Partinership) ................................................................................................ 53

    3.2.1 Waldaa michummaa: Yaada waliigalaa ...................................................................................... 53

    3.2.2 Dirqamaa fi Mirga Miseensota Waldaa Michummaa ................................................................. 57

    3.2.3 Diiggaa Waldaa Michummaa fi Qulqulleessa Herregaa ............................................................. 58

    3.3 Waldaa Keessa Beekettii (Joint Venture) ....................................................................................... 59

    3.4 Waldaa Aksiyoonaa fi Waldaa Dhuunfaa I/G/M (Itti Gaafatamummaan isaa Murtaaee) ............. 61

    3.4.1 Hundeeffama Waldaa Aksiyoonaa .............................................................................................. 62

    3.4.2 Waldaa Aksiyoonaa fi Waldaa Dhuunfaa i/g/m: Qabiyyee Waliigalaa ...................................... 63

    3.4.3 Faayidaalee fi Miidhaa Waldaaleen Qaqqabsiisan ..................................................................... 64

    3.4.4 Haala Diiggaa Waldaalee Aksiyoonaa fi Waldaa Dhuunfaa I/G/M ........................................... 64

    3.4.5 Qulqulleessa Herregaa (Liquidation) .......................................................................................... 70

    Gaaffilee Marii ............................................................................................................................................ 72

    4. Seera Waliigaltee Inshuraansii ........................................................................................................... 75

  • 2

    4.1 Seera Inshuraansii: Yaada Waliigalaa (insurance in general) ......................................................... 75

    4.2 Hundeeffama Waliigaltee Inshuraansii (Formation) ....................................................................... 76

    4.2.2 Qajeeltowwan Buuuraa Inshuraansii (Basic Principles of Insurance) ....................................... 81

    4.2.2.1 Yaad-rimee beenyaa miidhaa (the concept of indemnity) .......................................................... 81

    4.2.3. Faayidaalee inshuraansiin seenamuufii qabuu (insurable interests) ........................................... 82

    4.3.3 Itti-Darbuu (subrogation) ............................................................................................................ 85

    4.3.4 Buusii (contribution) ................................................................................................................... 87

    4.3.5 Sababa Dhiyoo (proximate cause) .............................................................................................. 88

    4.4 Kaffaltii Dursaa (Premium) ............................................................................................................ 92

    4.5 Dhoksuu fi Sobuu ........................................................................................................................... 99

    4.6 Balaa: Waliigaltee Inshuraansii Keessatti ..................................................................................... 101

    4.6.2 Dirqama Beeksisuu fi Ibsa Kennuu .......................................................................................... 102

    Gaaffilee Marii .......................................................................................................................................... 105

    5. Seera Waliigaltee Geejjibaa .................................................................................................................. 107

    5.1 Seera Waliigaltee Geejjibaa: Yaada Waliiglaa ............................................................................. 107

    5.2 Waliigaltee Geejjiba Dachee Irraa (Carriage by land) .................................................................. 108

    5.2.1 Dirqama beenyaa kaffaluu qaama tajaajila geejjabaa kennuu .................................................. 111

    5.2.2 Beenyaa (compensatory awards) .............................................................................................. 112

    5.3 Geejjiba qilleensaa Irraa (air carriage) .......................................................................................... 114

    5.3.1 Itti gaafatamummaa Geejjibaa: ija seera daldalaa Itoophiyaa fi Konvenshinii Waarsoon yoo

    ilaalamu 115

    5.3.2 Itti gaafatamummaa murtaaaa Geejjibaa (limited liabilities of air carrier) .............................. 117

    5.4 Geejjiba Galaana Irraa (Carriage by Sea) ..................................................................................... 119

    5.4.1 Geejjiba Galaana Irraa: Yaada Waliigalaa ................................................................................ 119

    5.4.2 Sanada waliigaltee feiisaa (bill of lading)................................................................................ 120

    5.4.3 Itti gaafatamummaa qaama tajaajila geejjibaa kennu ............................................................... 123

    5.4.4 Daangaa Itti Gaafatamummaa (limitation of liability) .............................................................. 126

    5.4.5 Daangaa yeroo .......................................................................................................................... 127

    Gaaffilee Marii .......................................................................................................................................... 129

    6. Sanadoota Maallaqaa Daddarboo (Negotiable Instruments) ............................................................ 130

    6.1. Sanadoota Maallaqaa Daddarboo: Yaada Waliigalaa ................................................................... 130

    6.2 Nama fayyaalessummaan sanada maallaqaa daddarboo qabatee jiru (holder in due coures) ....... 132

  • 3

    6.3 Ibsituu maalummaa sanadoota maallaqaa daddarboo (basic features) .......................................... 134

    6.4 Faccisa sanadoota maallaqaa daddarboo irratti kauu dandau ..................................................... 136

    6.5 Haalawwan Sanadootni Maallaqaa Daddarboo Ittiin Darban ....................................................... 143

    6.6 Waraqaa Daldalaa (commercial papers) ....................................................................................... 145

    6.6.1 Hiikoo Waraqaa Dabarsoo Maallaqaa (Bill of Exchange) ........................................................ 145

    6.6.2 Sanada Abdii (Promissory Note) .............................................................................................. 149

    6.6.3 Cheekii (Cheque) ...................................................................................................................... 150

    6.6.4 Cheekii Himalaa (Travelers Cheque) ........................................................................................ 158

    6.6.5 Tokkummaa fi Garagarummaa Sanadoota Maallaqaa Gidduu Jiru .......................................... 158

    Gaaffilee Marii ..................................