WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia...
Transcript of WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia...
![Page 1: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/1.jpg)
DE WERELD
VAN Pieter
de Oude
![Page 2: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/2.jpg)
Niet zonder te lachen. Humor en allegorie bij
Pieter Bruegel
![Page 3: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/3.jpg)
De grote vissen eten de kleine (1556)
![Page 4: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/4.jpg)
‘Kijk jongen, dat heb ik altijd al geweten; dat de grote vissen de kleine eten’
![Page 5: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/5.jpg)
De Adagia (1500 – 1536) ‘Ik blijf dagelijks je Adagia lezen en niet zonder grote vrolijkheid en gelach [...] Wat een eruditie, wat een verscheidenheid, wat een kracht, wat een overvloed aan uitdrukkingen, wat een vrolijke feestelijkheid die de vermoeide lezer met spitse humor boeit en ontspant!’
Sebastiano Giustiniani, in een brief aan Erasmus
Guillaume Budé: ‘Het Arsenaal van Minerva, dat men raadpleegt als waren het de Sibyllijnse boeken’
- Collectanea adagiorum veterum, (‘Verzamelingen van oude adagia’), 1521 - De Adagiorum epitome (‘bloemlezing’) van Ioannes Servilius uit Antwerpen uit 1544 was de eerste tweetalige editie met Nederlandse vertalingen naast het Latijn
![Page 6: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/6.jpg)
Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen die der wijslick willen leren spreken ende schrijven (1550)
1548
Goedthals: Elke taal heeft haar eigen gratie en eigen bevallige klank
![Page 7: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/7.jpg)
‘Het woud heeft oren, het veld heeft ogen’
‘Alles is hooi’
![Page 8: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/8.jpg)
‘Als de blinde de blinde leidt…’
![Page 9: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/9.jpg)
De parabel der blinden (ca. 1568), 85 x 184 cm
![Page 10: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/10.jpg)
De strijd tussen carnaval en vasten (1559) 118 x 165,5 cm
![Page 11: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/11.jpg)
De kreupelen (1568), 18,5 × 21,5 cm
![Page 12: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/14.jpg)
Al dat op den blauwen trughelsack, gheerne leeft Gaet meest al Cruepele, op beijde sijden, Daerom den Cruepelen Bisschop, veel dienaers heeft, Die om een vette proue, den rechten ghanck mijden
Iedereen die graag van bedrog leeft heeft vaak twee kreupele benen. Daarom heeft de Kreupele Bisschop veel dienaren, die voor een vette buit niet op het rechte pad blijven
![Page 15: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/15.jpg)
De kreupelen (1568), 18,5 × 21,5 cm
Maatschappelijke spot, standsverschil en bedelarij als georganiseerd bedrog? Van links naar rechts zien we de sjako van soldaten, de kroon van koningen, de baret van burgers en de mijter van bisschoppen, terwijl de ruggelings afgebeelde figuur een boerenmuts draagt
‘… de Kreupele Bisschop …’
![Page 16: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/16.jpg)
![Page 17: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/17.jpg)
![Page 18: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/18.jpg)
1530 / 1546
![Page 19: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/19.jpg)
Pieter Balten, Cocagne (1560)
![Page 20: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/20.jpg)
1567
![Page 21: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/21.jpg)
De Dulle Griet (1561)
![Page 22: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/22.jpg)
‘Sie solde wel een roof voer die Helle halen ende coemen ongeschendet weder’ Karel van Mander: ‘’t Ware moeilijk te verhalen wat hij allemaal gemaakt heeft, van toverijen, Hellen, boerse geschiedenissen en anders (…) Ook een dulle Griet, die een roof voor de Hel doet, die zeer verbijsterd ziet, en vreemd op z’n schots gekleed is’
![Page 23: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/23.jpg)
Het varken moet in het kot (1557)
![Page 24: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/24.jpg)
LodovicoGuicciardini, Beschrijving van de Nederlanden (1567) ‘De vrouwen van dit land zijn, zoals hiervoor is gezegd, boven hun algemene schoonheid ook zeer ingetogen, vriendelijk en lieflijk, want ze gaan van jongs af, naar de gewoonte van het land, vrij met iedereen om. Daardoor worden ze in gedragen woorden, en bij alle zaken, vaardig, behendig en flink, maar niettemin blijven ze bij een dergelijke vrijheid zeer braaf en deugdzaam. En ze gaan niet alleen in de stad van hier naar daar om haar zaken te regelen, maar ze reizen ook het land door van de ene plaats naar de andere, met weinig gezelschap, zonder dat iemand er wat van zegt. Ze zijn zeer sober, bedrijvig en altijd wat doende, niet alleen zorgend voor het werk thuis en het huishouden, waar de mannen zich nauwelijks om bekommeren, maar ze houden zich ook bezig met koophandel, door te kopen en te verkopen, en ze zijn ijverig in de weer met woord en daad in ondernemingen die eigenlijk de man passen, en dat met zo'n behendigheid en vlijt dat op veel plaatsen, zoals in Holland en Zeeland, de mannen de vrouwen alles laten doen [...]. Waar door, gegeven ook de natuurlijke neiging der vrouwen tot heerszucht, zij zonder twijfel veel te veel de meesteres zijn en soms bovenmatig fier, trots en afgunstig worden’
![Page 25: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/25.jpg)
Pieter Aertsen, De keukenmeid (1559)
![Page 26: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/26.jpg)
In Engeland heerste sinds 1553 koningin Mary, die in 1558 werd opgevolgd door haar zuster Elizabeth. In Frankrijk was Catherine de’ Medici regentes. De rijke Nederlanden werden bestuurd door landvoogdes Margaretha van Parma, die haar tante Maria van Hongarije en oudtante Margaretha van Oostenrijk in die functie opvolgde. En in 1561 werd Mary Stuart koningin van Schotland, nadat haar moeder Marie de Guise daar sinds 1542 regentes was geweest
![Page 27: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/27.jpg)
Jheronimus Bosch, Hellelandschap circa 1500
![Page 28: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/28.jpg)
![Page 29: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/29.jpg)
Eduard de Dene, Pantagruelsche prophetie, ca. 1560
![Page 30: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/30.jpg)
![Page 31: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/31.jpg)
Ira (woede), 1556
![Page 32: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/32.jpg)
![Page 33: WERELD DE Pieter VAN · 2019. 3. 10. · Ghemeene duytsche Spreekwoorden, Adagia oft Proverbia ghenoemt. Seer ghenuechlick om te lesen, ende ook pro- fytelyk om te weten allen dengheenen](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081408/606f8db357a19f0060211df2/html5/thumbnails/33.jpg)
Zeven hoofdzonden (1556)
Zeven deugden (1558)