FASÖZET:

Fas 33 milyonluk nüfusu ile 45 milyar dolarlık bir pazar konumundadır. Kişi başına düşen milli gelir 5.100 $ ülkemizle kıyaslandığında oldukça düşüktür. Bu pazardaki Türkiye sıralaması 9 iken ülkemizin ihracat rakamı 1,4 milyar dolar civarındadır. Pazardaki payımız son 5 yıl içerisinde artış göstermiştir. 2010-2011-2012 yıllarına bakıldığında pazarın durağan olduğu görülmektedir. İspanya, İtalya, Fransa ve Almanya ile Avrupa Birliği ile Serbest Ticaret Anlaşması sayesinde ticaret oldukça yüksek oranda gerçekleşmiştir. EFTA ülkeleri ile Serbest Ticaret Anlaşması, ya da BAE, Mısır, Ürdün, Tunus, Türkiye ve ABD ile imzaladığı ikili serbest ticaret anlaşmaları kapsamında anlaşmalara taraf olan ülkelere tercihli gümrük vergisi oranları uygulanmaktadır. Ülkemizle de 2004 yılında imzalanan Serbest ticaret Anlaşması imzalanmıştır.

Arap Birliği Serbest Bölgesi Anlaşması taraflarındandır. Cezayir, Arap Ülkeleri Serbest Bölgesine de 2010 yılı başından itibaren katılmış bulunmaktadır. Bu anlaşma kapsamında da her ülkenin bir diğer üye ülkeye uygulayacağı maksimum gümrük vergisi % 10 olarak sabitlenmiştir. Bu oranda ülkeler arasındaki ticaret hacmin olumlu etkilemektedir.

Arap Birliği Serbest Bölgesi üyesi ülkeler; Bahreyn, B.A.E. Fas, Filistin, Irak, Katar, Kuveyt, Libya, Lübnan, Mısır, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan, Tunus, Umman, Ürdün ve Yemen’dir

Fas’ın ithalat kalemlerinin arasında önemli ölçüde Petrol ve Petrol Ürünleri yer alırken, ülkemiz açısından Otomobil sektörü için de cazip bir pazar olabilir. Detaylar için aşağıdaki tablolara bakabilirsiniz.

Fas Kayseri İhracatçısı için Demir Çelikten Mamul Eşya, Tel Kablo, Makine Aksam, ve Dokuma Halı ürünlerinde uygun bir pazar konumundadır. Ürün standardizasyonu konusunda ise ISO kuralları uygulanması bizim ihracatçımız için avantajdır. Ürünleri görerek alma kültürü nedeniyle fuarların takibi önemlilik arz etmektedir. Detaylar için aşağıdaki tablolara bakabilirsiniz.

Türk- Kayserili ihracatçı Arap Birliği Serbest bölgesi ülkelerinden birine ofis açtığı taktirde diğer ülkelere %10 maksimum vergi ödeyerek ihracat yapabilecektir ki bu da ihracat potansiyelini ve miktarını mutlaka artıracaktır.

Türk Ticaret Ataşelikleri kanalıyla özellikle Kasablanca ve Rabat’ta bulunan Ataşeliklerle irtibata geçmek oldukça faydalı olacaktır.

Bölgede özellikle ticaret dili olarak Fransızca kullanılması önemli bir anekdottur.

*** Dış Ticaret Görevlisi Tuğba Yücel tarafından hazırlanmıştır.

Nüfus : 33 milyonYüzölçümü : 710.850 km2Başkent : RabatKişi Başına Düşen Milli Gelir

: 5.100 Dolar

Büyüme Oranı

: 4,6

Başlıca Şehirler

: Rabat, Kazablanka, Fes, Marakeş, Tangier, Kenitra

Telefon Kodu : +212

FAS’IN İTHALAT HARİTASI

FAS’IN İTHALAT YAPTIĞI ÜLKELER

İhracatçılar 2009 2010 2011 2012 2013

World32.882.050,0

035.378.882,0

044.262.937,0

044.789.782,0

0 45.615.660,00Spain 4.004.250,00 3.753.056,00 4.858.557,00 5.901.448,00 6.177.319,00France 5.117.971,00 5.507.688,00 6.308.934,00 5.548.461,00 5.903.404,00United States of America 2.282.499,00 2.494.766,00 3.591.265,00 2.858.984,00 3.430.128,00China 2.567.733,00 2.968.060,00 2.884.588,00 2.967.814,00 3.166.506,00Saudi Arabia 1.438.636,00 2.107.916,00 3.049.821,00 2.831.562,00 2.812.808,00Italy 2.154.067,00 2.105.441,00 2.297.390,00 2.196.338,00 2.433.736,00Germany 1.792.108,00 1.625.997,00 1.981.278,00 2.139.392,00 2.185.980,00Russian Federation 943.648,00 1.338.416,00 2.047.750,00 2.350.498,00 1.923.609,00Turkey 717.146,00 762.977,00 1.168.590,00 1.136.434,00 1.398.721,00Iraq 642.755,00 709.089,00 1.136.997,00 1.166.218,00 1.379.100,00Algeria 719.093,00 837.780,00 1.074.864,00 1.127.520,00 1.297.732,00Portugal 383.773,00 571.272,00 754.016,00 730.651,00 1.049.425,00

FAS’IN İTHALAT ÜRÜNLERİ

İthalatında Başlıca Ürünler

İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)HS No Ürün Adı 2010 2011 2012

Toplam 35.378.882 44.262.937 44.789.782

2710

Petrol Yagları Ve Bıtumenlı Mınerallerden Elde Edılen Yaglar

2.633.344 4.197.139 4.607.925

2711Petrol Gazları Ve Dıger Gazlı Hıdrokarbonlar

1.671.264 1.995.439 2.338.831

8703 Otomobil 1.279.296 1.375.352 1.609.042

1001 Bugday Ve Mahlut 878.461 1.440.060 1.399.768

1701Kamıs/Pancar Sekerı Ve Kımyaca Saf Sakkaroz (Katı Halde)

391.985 596.427 591.681

8471 Otomatık Bılgı Islem Makınelerı, Unıtelerı 394.566 381.922 307.813

8544 Izole Edılmıs Tel, Kablo 478.091 743.971 609.645

2503Her Nevı Kukurt (Sublıme, Presıpıte Ve Kolloıdal Kukurt Harıc)

365.670 821.801 827.408

7207 Demır/Alasımsız Celıkten Yarı Mamuller 467.587 628.611 377.825

3004 Tedavıde/Korunmada Kullanılmak Uzere Hazırlanan Ilaclar

333.692 363.297 351.439

(Dozlandırılmıs)

4407Uzunlamasına Kesılmıs, Bıcılmıs Agac; Kalın >=6 Mm

310.230 350.321 338.199

7308 Demır/Celıkten Insaat Ve Aksamı 189.063 227.575 341.461

FAS’IN İHRACAT HARİTASI

FAS’IN İHRACAT YAPTIĞI ÜLKELER

İthalatçılar 2009 2010 2011 2012 2013

World14.068.940,0

017.764.791,0

021.649.934,0

021.417.184,0

022.178.222,0

0France 3.508.855,00 3.991.780,00 4.564.209,00 4.619.485,00 4.763.692,00Spain 2.934.540,00 3.004.326,00 3.953.759,00 3.540.915,00 4.181.772,00Brazil 291.147,00 670.440,00 1.118.201,00 1.266.370,00 1.320.255,00United States of America 443.326,00 669.896,00 983.635,00 929.773,00 937.038,00Italy 657.997,00 798.646,00 908.110,00 782.352,00 837.221,00India 728.463,00 1.075.558,00 1.504.929,00 1.160.555,00 824.082,00Netherlands 364.130,00 501.039,00 673.746,00 621.350,00 660.786,00Germany 476.403,00 556.421,00 618.489,00 644.762,00 603.168,00United Kingdom 468.584,00 515.542,00 604.878,00 597.066,00 599.200,00Belgium 253.307,00 473.303,00 433.105,00 402.598,00 570.352,00Turkey 177.607,00 342.271,00 346.979,00 338.016,00 419.870,00China 150.256,00 244.510,00 196.486,00 278.809,00 346.401,00Area Nes 17.838,00 23.304,00 30.092,00 590,00 322.709,00Singapore 214.281,00 343.665,00 405.337,00 291.579,00 295.833,00

FAS’IN İHRACAT ÜRÜNLERİ

İhracatında Başlıca Ürünler

İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar)HS No Ürün Adı 2010 2011 2012

Toplam 17.764.791 21.649.934 21.417.184

8544 Izole Edılmıs Tel, Kablo 1.659.500 2.103.175 1.761.428

3105Azot, Fosfor Ve Potasyum Gıbı; Ikı/Ucunun Karısımları

1.268.677 1.924.444 2.036.456

2809Dıfosfor Pentaoksıt; Fosforık Asıt Ve Polıfosforık Asıtler

1.633.333 2.117.394 1.649.844

2510Tabıı Kalsıyum; Tabıı Alumınyum Kalsıyum Fosfat Ve Fosfatlı Tebesır

1.066.957 1.560.097 1.543.526

6204Kadın/Kız Cocuk Icın Takım, Takım Elbıse, Ceket Vs.

957.865 991.530 987.310

0805 Turuncgıller (Taze/Kurutulmus) 381.453 491.609 358.725

8541Dıotlar, Transıstorler Vb. Yarı Iletkenler, Pıezo Elektrık Krıstaller

583.772 607.671 517.622

0702 Domates 299.705 430.619 401.903

1604Hazırlanmıs/Konserve Edılmıs Balıklar; Balık Yumurtası Ve Havyar

589.963 518.787 643.713

6203Erkek/Erkek Cocuk Icın Takım, Takım Elbıse, Ceket Vs.

409.547 400.275 423.622

6109 Tısort, Fanıla, Dıger Ic Gıyım Esyası (Orme) 272.128 323.579 281.267

TÜRKİYE’NİN FAS’A İHRACAT ÜRÜNLERİ

Türkiye'nin Fas'a İhracatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)GTİP ÜRÜN ADI 2011 2012 2013

Toplam (diğerleri dahil) 920.938 1.015.149 1.194.224

7207 Demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller 76.834 31.151 102.563

8703 Otomobili, steyşın vagonlar, yarış arabaları 39.413 61.802 99.771

7216 Demir/alaşımsız çelikten profil 83.209 65.814 57.066

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 7.004 25.849 48.341

5209 Pamuk men (dokuma %85 < pamuklu 200g/m2 den fazla) 44.700 51.673 44.525

7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası 3.972 23.333 39.441

8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları 20.124 28.760 36.592

8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları 29.800 34.603 33.661

4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 15.233 17.323 26.135

6006 Diğer örme mensucat 13.963 17.746 21.813

8701 Traktörler 14.217 10.836 19.700

7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş) 21.403 18.614 18.052

5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar 7.881 14.798 16.990

6004 Diğer örme mensucat (en>30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 11.676 14.359 15.863

5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb) 9.787 11.220 15.311

8711 Motosiklet, mopetler, motorlu bisikletler, sepetler 13.947 13.345 14.085

5402 Sentetik lif ipliği (dikiş ipliği hariç) (toptan) 6.750 8.341 13.479

9999 Başka yerde belirtilmemiş ürünler 6.251 6.448 13.078

5208 Pamuk men (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk m.kare 200gr) 13.693 14.044 11.996

2814 Saf amonyak/amonyağın sulu çözeltileri 5.551 13.403 11.868

5211 Pamuk men (dokuma, %85 >pamuklu, suni-sentetik karışık, 200g/m2 den ağır) 4.895 9.547 11.756 Kaynak: TUİK

FAS’IN TÜRKİYE’YE İTHALAT ÜRÜNLERİ

Türkiye'nin Fas'dan İthalatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)GTİP ÜRÜN ADI 2011 2012 2013

Toplam (diğerleri dahil) 419.945 429.482 572.227

8703 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları 34.695 5.634 208.235

2510 Tabii kalsiyum; tabii alüminyum kalsiyum fosfat ve fosfatlı tebeşir 43.658 67.455 65.977

2809 Difosfor pentaoksit; fosforik asit ve polifosforik asitler 115.022 125.723 62.124

7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) 10.628 23.203 41.905

2301 Et, sakatat, deniz hayvanı vs. (yemeye uygun olmayan) unu, pelleti, kıkırdakları 4.461 3.241 29.195

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 11.210 11.286 25.687

6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 18.244 15.834 17.049

8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k 22.281 18.317 16.361

6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 3.606 4.181 13.225

7106 Gümüş (ham/yarı işlenmiş, pudra halinde) 8.359 23.333 6.772

4105 Koyun ve kuzuların dabaklanmış derileri 2.054 3.382 6.000

0303 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları 1.540 4.708 5.560

5209 Tabii kalsiyum; tabii alüminyum kalsiyum fosfat ve fosfatlı tebeşir 1.438 4.906 5.504

6206 Difosfor pentaoksit; fosforik asit ve polifosforik asitler 5.036 4.958 5.388

7210 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) 5.765 330 5.331 

İki Ülke Arasındaki Ticaretin Altyapısını Düzenleyen Anlaşma ve ProtokollerKaynak:  T.C. Ekonomi Bakanlığı , Anlaşmalar Genel MüdürlüğüAnlaşma/Protokol İmza Tarihi RG Tarih RG No’su

Ticaret Anlaşması 16.05.1972 05.09.1972 14297

Ekonomik, Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması 20.06.1984 14.08.1984 18489

İGEME ile Fas İhracatı Geliştirme Merkezi (CMPE) Arasında İşbirliği Protokolü 1984

Hava Ulaştırması Anlaşması 24.09.1985 01.05.1989 20155

Deniz Ulaştırması Anlaşması 26.03.1987 22.06.1987 19495

Türkiye-Fas Hükümetler Arası Daimi Komisyon Kurulmasına Dair Anlaşma     12.07.1988 26.06.1989 20207

Turizm İşbirliği Anlaşması 27.08.1992 23.02.1993 21505

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 08.04.1997 04.05.2004 25452Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu ile Fas Zanaat Odaları Federasyonu Arasında İşbirliği Protokolü 2000

Gümrük Konularında Karşılıklı İdari ve Teknik Yardım Anlaşması 13.05.2003 05.08.2003 25190

Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 07.04.2004 22.06.2005 25853

Serbest Ticaret Anlaşması 07.04.2004 28.12.2004 25684 (Mükerrer)

Türkiye-Fas 8. Dönem KEK Toplantısı Protokolü 07.04.2004 26.06.2004 25504

Karayolları Ulaşımı Altyapısı Teknik ve Bilimsel İşbirliği Anlaşmasının 30.03.2005 07.01.2008 26749

Sağlık Alanında İşbirliğine Dair Anlaşma 30.03.2005 26.12.2007 26738Türk Patent Enstitüsü ile Fas Sınaî ve Ticari Mülkiyet Ofisi (OMPIC) Arasında İşbirliği Anlaşması 26.05.2006

Su Alanında Teknik İşbirliği Anlaşması 26.11.2008 18.03.2009 27173

Dış Ticaret Politikası

İthalat ve ihracata ilişkin serbestlik politikalarını hayata geçiren 1989 tarihli Dış Ticaret'e ilişkin Kanunun yanı sıra, 1994 yılında Dünya Ticaret Örgütü'ne üye olması Fas'ın dışa açılma sürecine ivme kazandırmıştır.

Dış Ticarete ilişkin 13-89 sayılı Kanun çerçevesinde yer alan hükümler çerçevesinde kamu güvenliği, kamu ahlakı, insan sağlığı, hayvanların, bitkilerin veya çevrenin korunması amacına yönelik tedbirler, sanatsal tarihi ve arkeolojik değer taşıyan eşyanın korunması ve ülkenin mali durumunda ortaya çıkacak değişiklikler saklı tutulmak kaydıyla ve belli miktar kısıtlamalarına tabi tutulan ürünler dışında tüm ürünlerin Fas'a ithalatı serbesttir. İthalat usullerine ilişkin olarak Fas Dış Ticaret Bakanlığı'nın konuya ilişkin bilgi notuna http://www.mce.gov.ma/Guide/doc_guide/PROCEDURES_Imp.pdf internet adresinden erişim sağlanabilmektedir.

Türkiye-Fas Serbest Ticaret Anlaşması 7 Nisan 2004 tarihinde imzalanmış ve 2006 yılında yürürlüğe girmiştir. Sanayi ürünleri ihracatımız 10 yıllık bir geçiş süreci sonunda sıfırlanacaktır. Anlaşmanın tam metni için tıklayınız.

Fas, ticaret anlaşması imzaladığı ülkelere karşılıklılık esasına dayalı olarak tercihli muamele uygulamaktadır. Örneğin, Arap Serbest Ticaret Bölgesi Anlaşması, Avrupa Birliği ile Serbest Ticaret Anlaşması, EFTA ülkeleri ile Serbest Ticaret Anlaşması, ya da BAE, Mısır, Ürdün, Tunus, Türkiye ve ABD ile imzaladığı ikili serbest ticaret anlaşmaları kapsamında anlaşmalara taraf olan ülkelere tercihli gümrük vergisi oranları uygulanmaktadır.

Dış ticaret faaliyetlerinde bulunmak isteyen Faslı firmaların Ticaret Sicil Kayıtlarını yaptırmaları gerekmektedir. İlaç ve eczacılık ürünleri sadece yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından yapılabilmektedir. İthalat yapabilmek için Faslı firmaların ithalat izni almaları gerekmektedir. İthalat lisansları Ticaret Bakanlığı tarafından verilmektedir.

Fas, CITES ve Basel Anlaşması’na taraftır. Dolayısıyla, atık ürünler veya nesli tehlikedeki türlere ilişkin ithalat ilgili bakanlıkların yetkilendirmesi ile yapılabilmekte ya da bu ürünlerin ithalatına izin verilmemektedir. Örneğin CITES Anlaşması’nın 1 numaralı ekinde yer alan ürünlerin ithalatı için izin alınması gereken kurum “High Commissioner for Water Resources, Forests and Deserfication”dır. BASEL Anlaşması’nın A listesinde yer alan atık ürünlerin ithalatı yasaklanmıştır. B listesinde yer alan ürünlerin ithalatı ise çevreden sorumlu bakanlığın iznine tabidir.

İhracat dokümanların büyük bir titizlikle hazırlanması gerekmektedir. Yapılacak ufak bir hata gümrükte zaman kaybı ya da ödemenin gecikmesine ya da hiç yapılmamasına yol açabilmektedir. 

İthalat ve ihracata konu bütün mallar için “Declaration Unique des Marchandises” DUM belgesi düzenlenmesi gerekmektedir. Bazı bitkiler ve hayvansal ürünler için sağlık belgesi gerekmektedir. İthalat lisans numarası bütün belgelere yazılmalıdır. Dokümanlar, mallardan önce gönderilmelidir. Faks imzaları kabul edilmemektedir. Ancak faks ile gönderilen proforma fatura kabul edilmektedir. 

Tarifeler ve Diğer Vergiler

2009 yılı Ocak ayında uygulamaya konulan “Computerized Online Customs Database - Bilgisayarla İşletilen Çevirimiçi Gümrük Veritabanı” sonrasında gümrük işlemlerinin kolaylaştığı görülmektedir. İthalat izinleri sadece güvenlik nedenleri ya da uluslararası anlaşmalar paralelinde talep edilmektedir.

Son yıllarda Fas gümrük vergileri oranlarını aşağıya çekmektedir.

Gümrükler tarım ürünleri için sanayi ürünlerine oranla daha yüksektir. Sanayi ürünlerinde %2,5 ile %35 arasında değişen gümrük vergilerine ek olarak %0,25 maliye dışı ithalat vergisi uygulanmaktadır. Tüm bunların, toplam değeri katma değer vergisine tabidir. KDV oranları, %7 ile % 20 arasında değişmektedir. Standart oran %20 olmakla birlikte gaz, elektrik, su, ilaçlar ve diğer temel ihtiyaç maddeleri %7’lik azaltılmış orandan yararlanmaktadır. %14’lük KDV oranı ise çay, kahve satışlarına, banka ve kredi işlemleri, inşaat, ulaştırma ve otelcilik hizmetlerine uygulanmaktadır. 

Fas, son yıllarda fiyat kontrolüne tabi tuttuğu ürünlerin listesinde de kısaltmalara gitmiştir. Devlet, petrol ürünleri gibi sübvansiyon uyguladığı ürünler için fiyat kontrolleri mekanizmasını kullanmaya devam etmektedir.  

Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar

Fas’ın teknik standart ve düzenlemeleri ISO, gıda ürünleri için Codex Alimentarius ve Avrupa Standartları özellikle Fransız Standardizasyon Kurumu’nun (French Standardization Association-AFNOR) uluslararası standartlarına dayanmaktadır.

Fas’ın standardizasyon kurumu SNIMA sanayi ürünlerinin standartlarını belirlemek ve sertifikasyonlarını yapmak ile görevli olup, 7,800’den fazla standart hazırlamıştır. Bu standartların büyük çoğunluğu uluslararası ve Avrupa Standartları’na dayanmaktadır . 

KAYSERİ- FAS TİCARETİ

2013 yılı ithalat rakamı: 8.191 $

2013 yılı ihracat rakamı: 24.776.533 $

FAS İLE TİCARET YAPAN ÜYELERİMİZ VE ÜRÜNLERİ

İHRACATÇI FİRMA İHRAÇ ÜRÜNÜ

DETAY TORNA İŞLEME VE KALIP SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

ANKASTRE FIRIN KALIBI

HAS ÇELİK VE HALAT SAN.TİC.A.Ş. GAZLVANİZ BORUNNURSER MUTFAK EŞYALARI KİMYA TEKSTİL GIDA SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

GAZLI FIRIN

METAL MATRİS SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

KARTON NAYLON