İL ÇEVRE DURUM RAPORU HAZIRLAMA REHBERİ

AÇIKLAMAÇevrenin çok dinamik ve hızlı gelişen bir olgu olması nedeniyle "İl Çevre Durum Raporları Formatı"nda güncelleme ihtiyacı doğmaktadır. Hem Bakanlığımız ihtiyaçları göz önüne alınarak, hem de yayımlanmış bulunan birçok ülke ve uluslararası kurum/kuruluşun hazırladığı Çevre Durum Raporu incelenerek "İl Çevre Durum Raporu Rehberi" mevzuatta olan gelişmeler de dikkate alınarak her yıl gözden geçirilmektedir. İl Müdürlükleri tarafından hazırlanan raporlar Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü tarafından değerlendirilerek Genel Müdürlük internet sayfasında yayımlanmaktadır.

AMAÇResmi yayın niteliği taşıyan ve Bakanlığımız ile ilgili kurum/kuruluşlarımızın il bazında çevre alanında yürüttüğü çalışmalar hakkında kamuoyunu ve politika yapıcıları bilgilendiren bu Raporların amacı; çevreyle ilgili potansiyel problemlere erken bir uyarı sistemi oluşturmak; bu problemlerin analizini sağlamak; çevre koruma ve sürdürülebilir kalkınma yolundaki hedefler doğrultusunda elde edilen gelişmeleri halkın izlemesini ve bilgilenmesini sağlamak; çevresel etki değerlendirme, planlama ve düzenleme için karar vericiler ile kamuoyuna temel bilgi ve verileri sunmaktır.

İl Çevre Durum Raporlarının;a. Beş Yıllık Kalkınma Planları kapsamında oluşturulacak ekonomik ve sektörel

politikalarda çevre boyutunun dikkate alınmasında,b. Sürdürülebilir kalkınmayı hedeflerken korunmasına özen gösterdiğimiz

ekosistemlerin devamlılığının sağlanmasında,c. İnsan ihtiyaçları ve doğal kaynaklar arasındaki dengenin kurulmasında,d. Araştırmacılara ve akademik çalışma yapmakta olan kişilere temel bilgi sunarken

araştırmaların yeni yön ve hedeflerinin belirlenmesinde,e. Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Raporlarının hazırlanmasında,f. Çevre konusunda eksik bilgilerin belirlenmesinde ve yeni çalışmaların bu

çerçevede yönlendirilmesinde,g. Uluslararası çevre bilgi sistemlerine dahil olunmasında,

Resmi belge sıfatıyla katkı sağlamasını hedefliyoruz.

KAPSAMÇevreyi koruma, çevre kirliliğini ve çevre sorunlarını önleme çalışmalarının hareket noktası, sorunları bilmek ve tanımaktan geçmektedir. Bu nedenle, İl Çevre Durum Raporu, Bakanlığımız görev alanı kapsamında bulunan ve çevre mevzuatı çerçevesinde yapılan faaliyetleri, bunlardan elde edilen verileri kapsamaktadır.

Avrupa Birliği dahil pek çok uluslararası kurum/kuruluş ile çok sayıda ülkenin çevre durumunu yansıtan raporlar ve çevre politika raporları incelenerek ulusal önceliklerimiz başta olmak üzere Bakanlığımız stratejileri, çalışma konuları ve hedefleri de dikkate alınarak ana başlıklar oluşturulmuştur.

Ana başlıkların altındaki alt başlıklar tespit edilirken de aşağıdaki hususlar dikkate alınmaktadır;

a. Çevre mevzuatı, b. Çevreye etki eden unsurlar,c. Çevreyi kirleten etkenlerden etkilenen alıcı ortamlar,d. Ulusal ve uluslararası kabul edilmiş çevre politikaları.

İL ÇEVRE DURUM RAPORU HAZIRLANMASI SIRASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KONULAR

Güvenilir ve sağlıklı çevre verileri ile her yıl hazırlanmakta olan “İl Çevre Durum Rapor”ları 4 yılda bir hazırlanmakta olan Türkiye Çevre Durum Raporu’na temel oluşturmaktadır. Raporlar ayrıca Bakanlığımız internet sayfasında yayınlanarak kamuoyu bilgisine sunulmakta, çevre alanında araştırma, planlama ve yatırım yapacaklar için de “resmi kaynak” niteliği taşımaktadır.Bu nedenle aşağıdaki hususlara uyulması önem arz etmektedir:

“2020 Yılı İl Çevre Durum Raporu” 2020 yılı bilgi ve verilerini kapsayacak şekilde 2021 yılının Mayıs ayı sonuna kadar hazırlanarak Bakanlığa sunulmuş olmalıdır.

Raporlar; “Çevre Durum Raporu: İller Özeti Raporu”nun hazırlanmasında da kullanılmak üzere “word” formatında, Bakanlığa hem belgenet üzerinden resmi yazı ile hem de (cebyd@csb.gov.tr adresine) bulut şehir paylaşımından gönderilmelidir. Rapor kesinlikle basılı olarak gönderilmemelidir.

Rapor kapağında; İl Müdürlüğünün ismi ve Raporun ait olduğu yıl belirtilmelidir.

"İl Çevre Durum Raporu Hazırlama Rehberi”nde belirtilen ana ve alt başlıkların hepsi raporda tam olarak yer almalıdır.

Raporun hazırlanmasında ilgili rehber esas alınmalıdır. Yazımda mümkün olduğu kadar sade ve akıcı bir dil kullanılmasına özen gösterilmelidir.

Rapor formatında yer alan ana ve alt konu başlıkları ile ilgili hususlarda gerekli veri ve bilgilerin yer almasına özen gösterilmelidir.

Raporda standart kısaltmalar dışındaki kısaltmalara gerek duyulduğunda, kısaltma veya simgenin ilk geçtiği yerde ifadenin önce normal yazılışı, sonra parantez içerisinde kısaltılmış şekli yer almalıdır. Bu tür kısaltmalar veya simgeler çok fazla ise bunlar ayrı bir sayfada kısaltmalar ve/veya simgeler başlığı altında alfabetik sıra ile verilmeli, raporun giriş kısmından önce yer almalı ve Romen rakamı ile numaralandırılmalıdır.

Rehberde gri renkte ve italik olarak yazılan bölümler açıklama amaçlı olup rapor oluşturulurken silinmelidir.

Rapordaki bilgilerin (başlıkların altında yer alan dip notlar dikkate alınarak) raporun ait olduğu yılın (2020 yılı) bilgi ve verileri olmasına dikkat edilmelidir.

Bilgi verilemeyen konu başlıkları olması halinde o bölümde nedenleri belirtilmelidir.

Raporda özel firma isimlerine yer verilmemesi gerekmektedir. Çizelgelerde yer alan sayılar sağa dayalı olarak yazılmalıdır. Sayılarda, binlik

basamaklarda nokta ve küsurat gösteriminde virgül kullanılmalıdır (Örnek: 1.968,01). Ayrıca miktarlara ait birimlerin tam ve doğru verilmesi de gerekmektedir (ton, kg, m3 gibi).

Raporda yer alan koordinatlar enlem, boylam olarak ondalık derece formatında olmalıdır. (Örnek: 39,9154420K, 32,8530960D)

Raporun İçindekiler bölümünde harita, grafik ve çizelgelerin listesi yapılacak olup, bunların yerlerinin bulunmasına yardımcı olacak şekilde sayfa numaraları verilmelidir. (Aşağıda Çizelgeler Dizini, Grafikler Dizini ve Haritalar Dizininin nasıl oluşturulacağı anlatılmıştır.)

Rapor içinde yer alacak olan grafik ve çizelgelerin formatı, "İl Çevre Durum Raporu Hazırlama Rehberi”nde verilen grafik ve çizelge ile aynı formatta olmalıdır. Ayrıca, gerekiyor ise raporun içerisine resim de konulursa, grafik ve çizelgelerde olduğu gibi resimler numaralandırılmalıdır.

Harita, grafik ve çizelgelerin kaynakları ile başlığı ve ait olduğu yıl belirtilmelidir. Ayrıca haritalarda lejant da yer almalıdır.

Grafik ve çizelgede yer alan bilgi ve verilerin eksiksiz doldurulmasına özen gösterilmelidir.

Veri elde edilemeyen Çizelgeler rapor metni içerisinde boş olarak kalır. Ancak doldurulamayan çizelgenin altına verinin niçin elde edilemediği belirtilmelidir.

Veri olmadığından çizilemeyen grafikler rapor metninden çıkartılmalıdır. Raporda rehberde yer alan örnek grafikler silinmelidir.

Rapor içerisine yeni çizelge(ler), grafik(ler) eklendiğinde Rapor formatına uygun şekilde numara verilmelidir.

Her bölümün sonunda ilgili bölümde kullanılan kaynaklar verilmelidir. Sonuç ve değerlendirme bölümü, bölüm sonlarında kaynaklardan hemen önce

yer almalıdır. İlgili bölümün genel bir değerlendirmesi sade bir anlatımla yapılmalıdır.

Rapor, yukarıda istenilen şekilde tam ve eksiksiz hazırlanarak süresi içinde Bakanlığa sunulmalı; emek, iş ve zaman kaybı önlenmelidir.

Rapor Bakanlığa ulaştıktan sonra Çevresel Etki Değerlendirme, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, Çevre Envanteri ve Bilgi Yönetimi Dairesi Başkanlığı, Çevre Durum Raporları Şube Müdürlüğü tarafından kontrol edilir.

Rapor’un Rehber’de istenilen yazım şekli ve formatında olmaması; bilgi ve/veya verilerin verilen yıla ait ve formata uygun olmaması, istenilen veri ve bilgilerin eksik olması vb. halinde, gerekli düzeltmelerin yapılması, eksikliklerin giderilmesi ve yayıma hazır hale getirilmesi amacıyla İl Müdürlüğüne iade edilecektir. İl Müdürlüğünün bu eksiklikleri ivedilikle tamamlayarak Bakanlığa iletmesi önem arz etmektedir.

Raporlar eksiklikleri tamamlandıktan ve Bakanlıkça uygun bulunduktan sonra; Bakanlık Çevresel Etki Değerlendirme, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü’ nün internet sayfasında yayınlanarak kamuoyu ile paylaşılacaktır.

RAPOR HAZIRLANIRKEN İZLENECEK YÖNTEM:

Raporda İçindekiler Bölümü, Çizelgeler Dizini, Grafikler Dizini ve Şekiller Dizini aşağıda anlatıldığı şekilde yapıldığında Word programında otomatik olarak oluşacaktır.

İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜ: Rapor yazılırken, başlıklar üst kısımdaki “GİRİŞ” bölümünde stiller menüsünden

kaçıncı dereceden başlık olduğu işaretlenmelidir. Raporda “İÇİNDEKİLER” bölümünü eklemek için üst menüdeki “BAŞVURULAR”

kısmına gelmeli, daha sonra “İçindekiler” menüsünde “İçindekiler Tablosu Ekle” satırı tıklanmalıdır. Raporda kaç dereceli başlık kullanılacak ise “Düzeyleri Göster” komutunda bu derece belirtilmelidir. İşlem bitince “TAMAM” komutu seçilmelidir. Bu işlem yapılırken bilgisayar imleci “İÇİNDEKİLER” bölümünün ekleneceği satırda bulunmalıdır.

Rapora daha sonra yeni bölüm veya alt başlık eklemek gerekirse, raporda başlık yazısının üzerine gelerek Word’da “GİRİŞ” bölümündeki menüden kaçıncı dereceden başlık olduğu işaretlenmelidir.

Yeni bölümün veya alt başlık(lar)ın eklemesi bittikten sonra, “İÇİNDEKİLER” kısmına gidip metin üzeri tıklandığında İÇİNDEKİLER yazısının yanında “TABLOYU GÜNCELLEŞTİR” ifadesi çıkacaktır. Bu ifadenin üzeri tıklandığında “Tüm Tabloyu Güncelleştir” ifadesi çıkacaktır. Bu ifadeyi seçip TAMAM komutu tıklandığında İÇİNDEKİLER bölümü güncellenecektir.

ÇİZELGELER DİZİNİ: Rapora yeni Çizelge eklenmek istendiğinde; çizelge yazısının üstüne geldikten sonra

“BAŞVURULAR” bölümünde “RESİM YAZISI EKLE” tıklanmalıdır. Çıkan menüde “Yeni Etiket” kısmı seçilmeli, çıkan boşluğa “Çizelge” yazılarak “TAMAM” komutu seçilmelidir. Böylece “RESİM YAZISI EKLE” menüsünde “Etiketler” içine “Çizelge” de eklenmiş olacaktır.

Rapor içerisinde çizelgenin üzerine açıklama metni eklenmek istendiğinde önce bilgisayar imleci açıklamanın ekleneceği satıra gelmeli daha sonra da “BAŞVURULAR” bölümünde “RESİM YAZISI EKLE” tıklanmalı, Etiket menüsünden “Çizelge” ifadesi seçilerek TAMAM komutu ile menüden çıkılmalıdır.

Daha sonra çizelge numarasının önüne bölüm numarası (A, B, C gibi) eklenebilir. Rapor yazımı sona erdiğinde, rapora “ÇİZELGELER DİZİNİ”nde eklenmek istenirse;

“ÇİZELGELER DİZİNİ”nin ekleneceği satıra bilgisayar imleci getirilerek “BAŞVURULAR” bölümünden “Şekiller Tablosu Ekle” menüsü seçilir. Çıkan menüde “Resim Yazısı Etiketi” bölümünden Çizelge seçilerek “TAMAM” komutu ile çıkılır. Program otomatik olarak “ÇİZELGELER DİZİNİ”nini oluşturur.

Rapora daha sonra yeni çizelge(ler) eklenmek istendiğinde, ekleme yapılacak yere gelerek yukarıda anlatılan işlem ile çizelge numarası verilir. Çizelge eklenmesi sona erdiğinde “ÇİZELGELER DİZİNİ”nde metnin üzerine fare ile tıklandığında “BAŞVURULAR” bölümünde bulunan “Tabloyu Güncelleştir” menüsü aktif hale gelecektir. Bu ifadenin üzeri tıklandığında “Tüm Tabloyu Güncelleştir” ifadesi çıkacaktır. Bu ifadeyi seçip TAMAM komutunu tıkladığınızda ÇİZELGELER DİZİNİ güncellenecektir.

GRAFİKLER DİZİNİ: Rapora yeni Grafik eklendiğinde; çizelge yazısının üstüne geldikten sonra

“BAŞVURULAR” bölümünde “RESİM YAZISI EKLE” tıklanmalıdır. Çıkan menüde “Yeni Etiket” kısmı seçilmeli, çıkan boşluğa “Grafik” yazılarak “TAMAM” komutu seçilmelidir. Böylece “GRAFİK YAZISI EKLE” menüsünde “Etiketler” içine “Grafik” de eklenmiş olacaktır.

Rapor içerisinde şekil açıklama metni eklenmek istendiğinde önce bilgisayar imleci açıklamanın ekleneceği satıra gelmeli daha sonra da “BAŞVURULAR” bölümünde “GRAFİK YAZISI EKLE” tıklanmalı, Etiket menüsünden “Grafik” ifadesi seçilerek TAMAM komutu ile menüden çıkılmalıdır.

Daha sonra şekil numarasının önüne bölüm numarası (A, B, C gibi) eklenebilir. Rapor yazımı sona erdiğinde, rapora “GRAFİK DİZİNİ” nde eklenmek istenirse;

“GRAFİK DİZİNİ” nin ekleneceği satıra bilgisayar imleci getirilerek “BAŞVURULAR” bölümünden “Grafikler Tablosu Ekle” menüsü seçilir. Çıkan menüde “Resim Yazısı Etiketi” bölümünden Grafik seçilerek “TAMAM” komutu ile çıkılır. Program otomatik olarak “GRAFİKLER DİZİNİ” ni oluşturur.

Rapora daha sonra yeni Grafik(ler) eklenmek istendiğinde, ekleme yapılacak yere gelerek yukarıda anlatılan işlem ile şekil numarası verilir. Şekil eklenmesi sona erdiğinde “GRAFİKLER DİZİNİ” nde metnin üzerine fare ile tıklandığında “BAŞVURULAR” bölümünde bulunan “Tabloyu Güncelleştir” menüsü aktif hale gelecektir. Bu ifadenin üzeri tıklandığında “Tüm Tabloyu Güncelleştir” ifadesi çıkacaktır. Bu ifadeyi seçip TAMAM komutunu tıkladığınızda GRAFİKLER DİZİNİ güncellenecektir.

Benzer işlemler “HARİTALAR DİZİNİ”, “FOTOĞRAFLAR DİZİNİ” gibi değişik dizinleri oluşturmak için de uygulanabilir.

ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Çevre Envanteri ve Bilgi Yönetimi Dairesi Başkanlığı

Çevre Durum Raporları Şube Müdürlüğü

TÜRKİYE CUMHURİYETİ(…..) VALİLİĞİ

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

(…..) İLİ 2020 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU

HAZIRLAYAN:ÇED, İZİN VE DENETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ÇEVRE ENVANTERİ VE BİLGİ YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞIÇEVRE DURUM RAPORLARI ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ

ANKARA - 2021

İÇİNDEKİLERSayfa

GİRİŞ............................................................................................................................................................ 1

A. HAVA....................................................................................................................................................... 2

A.1. HAVA KALİTESİ...............................................................................................................................................2A.2. HAVA KALİTESİ ÜZERİNE ETKİ EDEN KİRLETİCİLER.................................................................................................5A.3. HAVA KALİTESİNİN KONTROLÜ KONUSUNDAKİ ÇALIŞMALAR..................................................................................8

A.3.1. Temiz Hava Eylem Planları............................................................................................................8A.4. ÖLÇÜM İSTASYONLARI.....................................................................................................................................8A.5. GÜRÜLTÜ....................................................................................................................................................10A.6. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI ÇERÇEVESİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR..................................................................11A.7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME............................................................................................................................14

B. SU VE SU KAYNAKLARI......................................................................................................................... 15

B.1. İLİN SU KAYNAKLARI VE POTANSİYELİ...............................................................................................................15B.1.1. Yüzeysel Sular...................................................................................................................................15

B.1.1.1. Akarsular......................................................................................................................................................15B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar.........................................................................................................15

B.1.2. Yeraltı Suları.....................................................................................................................................15B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri......................................................................................................................................16

B.2. SU KAYNAKLARININ KALİTESİ..........................................................................................................................16B.3. SU KAYNAKLARININ KİRLİLİK DURUMU.............................................................................................................17

B.3.1. Noktasal kaynaklar..........................................................................................................................17B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar...................................................................................................................................17B.3.1.2. Evsel Kaynaklar.............................................................................................................................................17

B.3.2. Yayılı Kaynaklar................................................................................................................................17B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar.......................................................................................................................................17B.3.2.2. Diğer.............................................................................................................................................................17

B.4. DENİZLER.....................................................................................................................................................17B.4.1. Deniz Kıyı Sularının Kirlilik Durumu..................................................................................................17B.4.2. Plajların Su Kalitesi ve Mavi Bayrak Durumu..................................................................................18B.4.3. Acil Müdahale Planları.....................................................................................................................19B.4.4. Atık Kabul Tesisleri ve Atık Alma Gemileri.......................................................................................19B.4.5. Denizdeki Balık Çiftlikleri..................................................................................................................19B.4.6. Deniz Çöpleri.....................................................................................................................................19

B.5. SEKTÖREL SU KULLANIMLARI VE YAPILAN SU TAHSİSLERİ.....................................................................................19B.5.1. İçme ve Kullanma Suyu....................................................................................................................19

B.5.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içme suyu arıtım tesisi mevcudiyeti.............................19B.5.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içme suyu arıtım tesisi mevcudiyeti...........................20B.5.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb........................................................20

B.5.2. Sulama..............................................................................................................................................20B.5.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı......................................................................................20B.5.2.2. Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı......................................21

B.5.3. Endüstriyel Su Temini.......................................................................................................................21B.5.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı...............................................................................................21B.5.5. Rekreasyonel Su Kullanımı...............................................................................................................21

B.6. ÇEVRESEL ALTYAPI........................................................................................................................................22B.6.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Atıksu Arıtma Tesisi Hizmetleri....................................................22B.6.2. Organize Sanayi Bölgeleri ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri.......................................25B.6.3. Katı Atık (Düzenli) Depolama Tesisleri Atıksuları İçin Önlemler......................................................25B.6.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması.......................................................................26

B.7. TOPRAK KİRLİLİĞİ VE KONTROLÜ.....................................................................................................................26

B.7.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar...............................................................................................26B.7.2. Arıtma Çamurlarının Bertaraf Yöntemi............................................................................................27B.7.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin yapılan çalışmalar...................................................................................................................................................27B.7.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği................................................................................28

B.8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME............................................................................................................................29

C. ATIK......................................................................................................................................................... 30

C.1. BELEDİYE ATIKLARI (KATI ATIK BERTARAF TESİSLERİ)..........................................................................................30C.2. HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARI...............................................................................................32C.3. SIFIR ATIK YÖNETİMİ.....................................................................................................................................32

C.3.1. Eğitimler...........................................................................................................................................32C.3.2. Atık Getirme Merkezleri...................................................................................................................33C.3.3. Atık Miktarları..................................................................................................................................33C.3.4. Sisteme Geçen Kuruluş Sayısı...........................................................................................................35C.3.5. Ekipman............................................................................................................................................36C.3.6. Kompost............................................................................................................................................36C.3.7. Sıfır Atık Belgesi................................................................................................................................36

C.4. AMBALAJ ATIKLARI........................................................................................................................................37C.5. TEHLİKELİ ATIKLAR........................................................................................................................................40C.6. ATIK MADENİ YAĞLAR...................................................................................................................................41C.7. ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLER.........................................................................................................................42C.8. BİTKİSEL ATIK YAĞLAR...................................................................................................................................42C.9. ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER.................................................................................................................42C.10. ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALAR.......................................................................................................43C.11. ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ ARAÇLAR.................................................................................................................45C.12. TEHLİKESİZ ATIKLAR.....................................................................................................................................45

C.12.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları.........................................................................................45C.12.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül.......................................................................................46C.12.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları........................................................................................................46

C.13. TIBBİ ATIKLAR............................................................................................................................................47C.14. MADEN ATIKLARI........................................................................................................................................47C.15. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME..........................................................................................................................48

Ç. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ ÇALIŞMALARI........................................................50

Ç.1. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALAR........................................................................................................................50Ç.2. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME............................................................................................................................50

D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK.........................................................................................51

D.1. FLORA.........................................................................................................................................................51D.2. FAUNA........................................................................................................................................................51D.3. ORMANLAR, MİLLİ PARKLAR VE TABİAT PARKLARI.............................................................................................52

D.3.1. Ormanlar..........................................................................................................................................52D.3.2. Milli Parklar......................................................................................................................................52D.3.3. Tabiat Parkları..................................................................................................................................52

D.4. ÇAYIR VE MERA...........................................................................................................................................52D.5. SULAK ALANLAR...........................................................................................................................................52D.6. TABİAT VARLIKLARINI KORUMA ÇALIŞMALARI...................................................................................................53

D.6.1. Tabiat Anıtları..................................................................................................................................53D.6.2. Tabiatı Koruma Alanları...................................................................................................................53D.6.3. Anıt Ağaçlar.....................................................................................................................................53D.6.4. Özel Çevre Koruma Bilgileri..............................................................................................................53D.6.5. Doğal Sit Alanları.............................................................................................................................53

D.7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME...........................................................................................................................53

E. ARAZİ KULLANIMI................................................................................................................................. 54

E.1. ARAZİ KULLANIM VERİLERİ..............................................................................................................................54E.2. MEKÂNSAL PLANLAMA..................................................................................................................................56

E.2.1. Çevre Düzeni Planı.............................................................................................................56E.3. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME............................................................................................................................56

F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ...............................................................................................57

F.1. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ İŞLEMLERİ.....................................................................................................57F.2. ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ......................................................................................................................58F.3. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME............................................................................................................................59

G. ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI............................................................60

G.1. ÇEVRE DENETİMLERİ......................................................................................................................................60G.2. ŞİKÂYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ..................................................................................................................61G.3. İDARİ YAPTIRIMLAR.......................................................................................................................................61G.4. ÇEVRE KANUNU UYARINCA DURDURMA CEZASI UYGULAMALARI..........................................................................62G.5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME...........................................................................................................................63

H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ............................................................................................................................... 64

ÇİZELGELER DİZİNİSayfa

Çizelge A.1 – Hava kalitesi değerlendirme ve yönetiminde limit değerlerinde kademeli azaltım ve uyarı eşikleri...........................................................................................................................................3Çizelge A.2 - Ulusal hava kalite indeksi kesme noktaları.........................................................................4Çizelge A.3 - Ulusal hava kalitesi indeksi.................................................................................................4Çizelge A.4 –2020 yılı itibariyle sürekli emisyon ölçüm sistemleri..........................................................5Çizelge A.5 – 2020 yılında kullanılan yakıt türleri ve miktarları..............................................................7Çizelge A.6 - 2020 yılındaki araç sayısı ve egzoz ölçümü yaptıran araç sayısı.........................................8Çizelge A.7 - 2020 yılında hava kalitesi ölçüm istasyon yerleri ve ölçülen parametreler........................9Çizelge 8 - 2020 yılı hava kalitesi parametreleri aylık ortalama değerleri ve sınır değerin aşıldığı gün sayıları (µg/m3; CO: mg/m3)..................................................................................................................10Çizelge B.9 –İlin akarsuları....................................................................................................................15Çizelge B.10 - Mevcut göl, gölet ve rezervuarlar..................................................................................15Çizelge B.11 – Yeraltı suyu potansiyeli..................................................................................................16Çizelge B.12 - 2020 yılı yüzey ve yeraltı sularında tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan nitrat kirliliği ile ilgili analiz sonuçları..............................................................................................................................16Çizelge B.13 – Kıyı su kütlelerinin ekolojik kalite değerlendirmesi.......................................................18Çizelge B.14 – 2020 yılı itibariyle acil müdahale planı hazırlaması gereken ve onaylı plana sahip kıyı tesisi sayısı............................................................................................................................................19Çizelge B.15 – 2020 yılı itibariyle kentsel atıksu arıtma tesislerinin durumu........................................24Çizelge B.16 – 2020 yılı OSB, Serbest Bölgeler ve Sanayi Sitelerinde atıksu arıtma tesislerinin (AAT) durumu.................................................................................................................................................25Çizelge B.17 – 2020 yılı itibariyle münferit sanayiye ait atıksu arıtma tesisi (AAT) sayısı......................25Çizelge B.18 – 2020 yılı itibariyle arıtıldıktan sonra bertaraf edilen atıksu durumu..............................26Çizelge B.19 - 2020 yılı için tespit edilen noktasal kaynaklı toprak kirliliğine ilişkin veriler...................26Çizelge B.20 – 2020 yılında kullanılan ticari gübre tüketiminin bitki besin maddesi bazında ve yıllık tüketim miktarları.................................................................................................................................28Çizelge B.21 - 2020 yılında tarımda kullanılan girdilerden gübreler haricindeki diğer kimyasal maddeleri (tarımsal ilaçlar vb)..............................................................................................................28Çizelge B.22 - 2020 yılında topraktaki pestisit vb tarım ilacı birikimini tespit etmek amacıyla yapılmış analizin sonuçları..................................................................................................................................28Çizelge C.23 - 2020 yılı için il/ilçe belediyelerince toplanan ve yerel yönetimlerce (büyükşehir belediyesi/ belediye/ birliklerce) yönetilen belediye atığı miktarı ve toplanma, taşınma ve bertaraf yöntemleri............................................................................................................................................31Çizelge C.24 – 2020 yılı itibariyle hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıkları yönetimi...........................32Çizelge C.25 – 2020 yılında sıfır atık yönetimi kapsamında verilen eğitimler........................................32Çizelge C.26 – 2020 yılı itibariyle Atık Getirme Merkezleri...................................................................33Çizelge C.27 – 2020 yılında sıfır atık yönetimi kapsamında toplanan atık miktarı................................34Çizelge C.28 – 2020 yılı itibariyle sıfır atık sistemini uygulayan kurum/kuruluş sayısı..........................35Çizelge C.29 – 2020 yılı itibariyle sıfır atık yönetimi kapsamındaki ekipmanlar....................................36Çizelge C.30 – 2020 yılı itibariyle sıfır atık yönetimi kapsamında kompost üretimi bilgileri..................36Çizelge C.31 - Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi almış kurum türlerine ilişkin bilgiler...............................37Çizelge C.32 - 2019 yılı ambalaj ve ambalaj atıkları istatistik sonuçları*...............................................37

Çizelge C.33 - 2020 yılında kayıtlı ekonomik işletme sayısı..................................................................38Çizelge C.34 - 2020 yılında kayıtlı ambalaj atığı toplama ayırma tesisi sayısı........................................38Çizelge C.35 - 2020 yılında ambalaj atığı geri kazanım tesisi sayısı......................................................39Çizelge C.36 – 2020 yılında Belediyelerin Ambalaj Atık Yönetim Planı (AAYP) durumu........................39Çizelge C.37 - 2020 yılında Atık Getirme Merkezleri ile ilgili durum.....................................................39Çizelge C.38 - 2019 yılında atık işleme yöntemine göre atık miktarları*...............................................40Çizelge C.39 – 2019 yılı için atık madeni yağ geri kazanım ve bertaraf miktarları.................................41Çizelge C.40 – Yıllar itibariyle toplanan atık akü ve pil miktarı (kg)*.....................................................42Çizelge C.41 – 2019 yılı için atık bitkisel yağlarla ilgili veriler................................................................42Çizelge C.42 –2019 yılında oluşan ömrünü tamamlamış lastikler ile ilgili veriler..................................43Çizelge C.43 – Yıllar itibariyle geri kazanım tesislerine ve Atık Yakma Tesislerine gönderilen toplam ÖTL miktarları (ton/yıl).........................................................................................................................43Çizelge C.44 –2020 yılı AEEE toplanan ve işlenen miktarlar..................................................................45Çizelge C.45 - 2020 yılı teslim alınan ÖTA sayısı....................................................................................45Çizelge C.46 – 2019 yılı için sanayi tesislerinde oluşan tehlikesiz atıkların toplanma ve bertaraf edilmesi ile ilgili verileri........................................................................................................................45Çizelge C.47 –2019 yılı için ildeki demir ve çelik üreticileri, cüruf ve bertaraf yöntemi........................46Çizelge C.48 –2019 yılı termik santrallerde kullanılan kömür, oluşan cüruf ve uçucu kül miktarı.........46Çizelge C.49 – 2020 yılında il sınırları içinde oluşan yıllık tıbbi atık miktarı...........................................47Çizelge C.50 - Yıllara göre tıbbi atık miktarı..........................................................................................47Çizelge C.51 – 2020 yılında maden zenginleştirme tesislerinden kaynaklanan atık miktarı.................47Çizelge C.52 – 2020 yılı itibariyle bulunan atık işleme tesisi sayısı........................................................48Çizelge Ç.53 – 2020 yılında BEKRA kuruluşlarının sayısı.......................................................................50Çizelge Ç.54 – 2020 yılında BEKRA bildirimleri sorgulanan kuruluş sayıları..........................................50Çizelge E.55 – Arazi kullanım sınıflandırması........................................................................................55Çizelge F.56 – Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından 2020 yılı içerisinde alınan ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının sektörel dağılımı......................................................................................57Çizelge F.57 – 2014-2020 yılları arasında verilen iade/iptal kararlarının sektörel dağılımı..................58Çizelge F.58 – 2020 yılında Bakanlık Merkez teşkilatı ve ÇŞİM tarafından verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi sayıları....................................................................59Çizelge G.59 - 2020 yılında ÇŞİM tarafından gerçekleştirilen denetimlerin sayısı.................................60Çizelge G.60 – 2020 yılında ÇŞİM’e gelen tüm şikâyetler ve bunların değerlendirilme durumları........61Çizelge G.61 – 2020 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan ceza miktarları ve sayısı................................61

GRAFİKLER DİZİNİSayfa

Grafik A.1 - 2020 yılında (….) istasyonu PM10 parametresi günlük ortalama değer grafiği*...................9Grafik A.2 - 2020 yılında (….) istasyonu SO2 parametresi günlük ortalama değer grafiği*....................10Grafik A.3 –2020 yılında gürültü konusunda yapılan şikayetlerin dağılımı...........................................11Grafik B.4 – 2020 yılı itibariyle plajların durumu, mavi bayrak almış plaj ve marinaların sayısı............18Grafik B.5 - 2020 yılı belediyeler tarafından içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağıtılmak üzere temin edilen su miktarının kaynaklara göre dağılımı......................................................................................20Grafik B.6 - 2020 yılında endüstrinin kullandığı suyun kaynaklara göre dağılımı..................................21Grafik B.7 – 2020 yılında kanalizasyon şebekesi tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam nüfusa oranı.........................................................................................................................................23Grafik B.8 – 2020 yılında atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam belediye nüfusuna oranı.....................................................................................................................................23Grafik B.9 - 2020 yılında belediyelerden kaynaklanan arıtma çamurunun yönetimi............................27Grafik B.10 - 2020 yılında sanayiden kaynaklanan arıtma çamurunun yönetimi..................................27Grafik C.11 - 2020 yılı itibariyle katı atık kompozisyonu.......................................................................30Grafik C.12 – Yıllar bazında sıfır atık yönetimi kapsamında verilen eğitimlere katılan kişi sayısı..........33Grafik C.13 – Yıllar bazında sıfır atık yönetimi kapsamında toplanan atık miktarı................................34Grafik C.14 – Yıllar itibariyle sıfır atık sistemine geçen kurum/kuruluş binası sayısı.............................35Grafik C.15 – Yıl bazında kayıtlı ekonomik işletme sayısı......................................................................38Grafik C.16 – Yıl bazında bulunan ambalaj atığı geri kazanım tesisi sayısı............................................39Grafik C.17 – Atık yönetim uygulaması verilerine göre ilimizdeki tehlikeli atık yönetimi*....................40Grafik C.18 – Yıllar itibariyle ilinde atık madeni yağ toplama miktarları &.............................................41Grafik C.19 – Yıllar itibariyle geri kazanım tesislerine ve Atık Yakma Tesislerine gönderilen toplam ÖTL miktarları (ton/yıl)................................................................................................................................43Grafik C.20 - Yıllar itibariyle atık elektrikli ve elektronik eşya toplama miktarları (ton).......................44Grafik C.21 - Yıllar itibariyle AEEE işleyen tesis sayısı............................................................................44Grafik C.22 –2019 yılı kül atıklarının yönetimi......................................................................................46Grafik C.23 – 2020 yılında madencilikte proses atıklarının bertarafı..................................................48Grafik E.24 – 2018 yılı arazi kullanım durumuna göre arazi sınıflandırması........................................54Grafik F.25 – 2020 yılında ÇED Olumlu Kararı alınan projelerin sektörel dağılımı................................57Grafik F.26 – 2020 yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı alınan projelerin sektörel dağılımı....................58Grafik F.27 – 2020 yılında verilen Çevre İzin/ Çevre İzin ve Lisans Belgelerinin konularına göre dağılımı.............................................................................................................................................................59Grafik G.28 – ÇŞİM tarafından 2020 yılında gerçekleştirilen planlı ve ani çevre denetimlerinin dağılımı.............................................................................................................................................................60Grafik G.29 – 2020 yılında ÇŞİM gelen şikâyetlerin konulara göre dağılımı..........................................61Grafik G.30 – 2020 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan idari para cezaları miktarının konulara göre dağılımı.................................................................................................................................................62Grafik G.31 - 2020 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan idari para cezaları sayısının konulara göre dağılımı.................................................................................................................................................62

HARİTALAR DİZİNİSayfa

Harita A.1 – (.....) ilinde bulunan hava kirliliği ölçüm cihazlarının yerleri................................................8Harita E.2 – (…) ilinin Çevre Düzeni Planı..............................................................................................56

RESİMLER DİZİNİSayfa

Resim C.1 - Beyaz Nilüfer - Nymphaea alba.........................................................................................51Resim D.2 - Kervançulluğu (Numenius arquata)...................................................................................52

GİRİŞ

İlin nüfusu, iklimi, coğrafi durumu, sanayi, tarım, turizm vb. konularında genel kısa bilgiler ve İl Müdürlüğünün çevre kısmının yapılanması ve personel durumuna ilişkin genel bilgiler verilecektir. Bu bölüm 3 sayfayı geçmeyecek şekilde düzenlenecektir.

A. HAVA

A.1. Hava Kalitesi

Modern yaşamın getirdiği şehirleşmenin bir sonucu olan hava kirliliği, yerel ve bölgesel olduğu kadar küresel ölçekte de etki alanına sahiptir. Hava kirliliğinin insan sağlığına önemli etkileri olması sebebiyle, hava kalitesi konusuna tüm dünyada büyük önem verilmektedir. Hava kirliliği problemlerini çözmek ve strateji belirlemek için, bilimsel topluluk ve ilgili otoritenin her ikisi de atmosferik kirletici konsantrasyonlarını izlemek ve analiz etmek konusuna odaklanmışlardır (Kyrkilis vd, 2007). Otoritelerin hava kalitesinin korunması ve iyileştirilmesi konusunda sorumluluklarının yanı sıra, halk sağlığını doğrudan etki eden bir konu olması sebebiyle, kamuoyuna iletişim araçları vasıtasıyla hava kirliliği güncel bilgilerini sunması da sorumlulukları arasındadır.

Ülkemizde dış ortam hava kalitesine ilişkin parametrelerin yönetimi Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği gereğince gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda, 2020 yılı itibarıyla geçerli olan hava kalitesi limit değerlerine ilişkin bilgi Çizelge A.1’te verilmektedir.

Ancak farklı kirleticilere ait ölçümleri anlamak bu konuda çalışan bir bilim insanı için mümkün olsa bile genel halk ve yerel otoriteler için oldukça zor olmaktadır. Bu sebeple, hava kirliliğinin/hava kalitesinin durumunu kamuoyuna açıklarken halkın kolayca anlayabileceği bir sınıflama sistemi kullanılmaktadır. Tüm dünyada yaygın olarak kullanılan, Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) denilen bu sınıflama sistemi ile havadaki kirleticilerin konsantrasyonlarına göre hava kalitesi için iyi, orta, kötü, tehlikeli vb şeklinde derecelendirme yapılmaktadır. Dünyanın pek çok ülkesinde indeks hesaplanmasında kullanılan yöntem ve kriterler, kendi ülkelerinde uygulanan hava kalitesi standartlarına uygun şekilde oluşturulmuştur.

Bir ulusun hava kalitesinin iyileştirilmesi konusundaki başarısı, yerel ve ulusal hava kirliliği sorunları ve kirlilik azaltmadaki gelişmeler konusunda doğru ve iyi bilgilendirilmiş vatandaşların desteğine bağlıdır (Sharma vd, 2003a). Bir bölgedeki kirletici seviyelerini anlamak için uygun bir aracın geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu araç, vatandaşın hava kirliliği seviyesi hakkında doğru ve anlaşılabilir şekilde bilgi sağlarken, aynı zamanda ilgili otoritelerin toplum sağlığını korumak için önlem almaları konusunda kullanılabilir olmalıdır (Kyrkilis vd, 2007).

Bu amaçla, geliştirilen standart değerler, gerek uyarıcı ve anlaşılabilir olması gerekse de kullanımı açısından yaygın olarak bir indekse çevrilerek sunulabilmektedir. Belli bir bölgedeki hava kalitesinin karakterize edilmesi için ülkelerin kendi sınır değerlerine göre dönüştürdükleri ve kirlilik sınıflandırılmasının yapıldığı bu indekse Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) (Air Quality Index/AQI) adı verilmektedir. İndeks belirli kategorilerde farklı tanım ve renkler kullanılarak ifade edilmekte ve ölçümü yapılan her kirletici için ayrı ayrı düzenlenmektedir (Yavuz, 2010).

Ulusal Hava Kalitesi İndeksi, ulusal mevzuatımız ve sınır değerlerimize uygun olarak oluşturulmuştur. 5 temel kirletici için hava kalitesi indeksi hesaplanmaktadır. Bunlar; partikül maddeler (PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO2), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3) dur.

Çizelge A.1 – Hava kalitesi değerlendirme ve yönetiminde limit değerlerinde kademeli azaltım ve uyarı eşikleri

KİRLETİCİ ORTALAMA SÜRE LİMİT DEĞER UYARI EŞİĞİ2019 (µg/m3) 2020 (µg/m3)

SO2

saatlik-insan sağlığının korunması için-

350 350 500 µg/m3

(hava kalitesinin temsili bölgelerinde bütün bir “bölge” veya “alt bölge”de veya en azından 100 km2’de –hangisi küçükse- üç ardışık saatte ölçülür)

24 saatlik-insan sağlığının korunması için-

125 125

yıllık ve kış dönemi (1 Ekim’den 31 Marta kadar)-insan sağlığının korunması için-

20 20

NO2

saatlik-insan sağlığının korunması için-

250 240 400 µg/m3

(hava kalitesinin temsili bölgelerinde bütün bir “bölge” veya “alt bölge”de veya en azından 100 km2’de –hangisi küçükse- üç ardışık saatte ölçülür)

yıllık-insan sağlığının korunması için-

40 40

NOXyıllık-vejetasyonun korunması için-

30 30 ----

PM10

24 saatlik-insan sağlığının korunması için-

50 50

----yıllık-insan sağlığının korunması için-

40 40

Pbyıllık-insan sağlığının korunması için-

0,5 0,5----

BENZENyıllık-insan sağlığının korunması için-

7 6----

CO

maksimum günlük 8 saatlik ortalama-insan sağlığının korunması için-

10.000 10.000

----

(Kaynak: Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği)

Hava kalitesine ilişkin hava kalite indeksi karşılaştırması da Çizelge A.2’ de verilmektedir.

Çizelge A.2 - Ulusal hava kalite indeksi kesme noktaları

İndeks HKİSO2 [µg/m³] NO2 [µg/m³] CO [µg/m³] O3 [µg/m³] PM10 [µg/m³]

1 Sa. Ort. 1 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 24 Sa. Ort.

İyi 0 – 50 0-100 0-100 0-5.500 0-120L 0-50

Orta 51 – 100 101-250 101-200 5.501-10.000 121-160 51-100

Hassas 101 – 150 251-500 201-500 10.001-16.000L 161-180B 101-260

Sağlıksız 151 – 200 501-850 501-1.000 16.001-24.000 181-240U 261-400

Kötü 201 – 300 851-1.100 1.001-2.000 24.001-32.000 241-700 401-520

Tehlikeli 301 – 500 >1.101 >2.001 >32.001 >701 >521

L: Limit DeğerB: Bilgi EşiğiU: Uyarı Eşiği

İyi

Çizelge A.3 - Ulusal hava kalitesi indeksiHava Kalitesi

İndeksi(AQI) Değerler

Sağlık Endişe

SeviyeleriRenkler Anlamı

Hava Kalitesi İndeksi bu aralıkta olduğunda..

..hava kalitesi koşulları..

..bu renkler ile sembolize edilir..

..ve renkler bu anlama gelir.

0 - 50 İyi Yeşil Hava kalitesi memnun edici ve hava kirliliği az riskli veya hiç risk teşkil etmiyor.

51 - 100 Orta SarıHava kalitesi uygun fakat alışılmadık şekilde hava kirliliğine hassas olan çok az sayıdaki insanlar için bazı kirleticiler açısından orta düzeyde sağlık endişesi oluşabilir.

101- 150 Hassas Turuncu Hassas gruplar için sağlık etkileri oluşabilir. Genel olarak kamunun etkilenmesi olası değildir.

151 - 200 Sağlıksız Kırmızı Herkes sağlık etkileri yaşamaya başlayabilir, hassas gruplar için ciddi sağlık etkileri söz konusu olabilir.

201 - 300 Kötü Mor Sağlık açısından acil durum oluşturabilir. Nüfusun tamamının etkilenme olasılığı yüksektir.

301 - 500 Tehlikeli Kahverengi Sağlık alarmı: Herkes daha ciddi sağlık etkileri ile karşılaşabilir.

Çizelge A.4 –2020 yılı itibariyle sürekli emisyon ölçüm sistemleri (ÇŞİM, 2021)SEKTÖR TESİS SAYISI BACA SAYISIAğaç İşleme Tesisleri

Asit Üretim Tesisleri

Atık Geri Kazanım ve Bertaraf Tesisleri

Cam Üretim Fabrikaları

Çimento

Demir - Çelik ve Metalurji Fabrikaları

Doğalgaz Çevrim ve Termik Santraller

Gıda Fabrikaları

Gübre Fabrikaları

Kağıt Fabrikaları

Kimya Fabrikaları

Kireç Fabrikaları

Lastik Üretim Tesisleri

Otomotiv

Petrol ve Petrokimya Tesisleri

Şeker Fabrikaları

Tekstil Fabrikaları

TOPLAM

A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Kirleticiler

Hava kirliliği, doğrudan veya dolaylı olarak insan sağlığını etkileyerek yaşam kalitesini düşürmektedir. Günümüzde hava kirliliği nedeniyle yerel, bölgesel ve küresel sorunlar yaygın olarak yaşanmaktadır.

Yoğun şehirleşme, şehirlerin yanlış yerleşmesi, motorlu taşıt sayısının artması, düzensiz sanayileşme, kalitesiz yakıt kullanımı, topoğrafik ve meteorolojik şartlar gibi nedenlerden dolayı büyük şehirlerimizde özellikle kış mevsiminde hava kirliliği yaşanabilmektedir.

Bir bölgede hava kalitesini ölçmek, o bölgede yaşayan insanların nasıl bir hava teneffüs ettiğinin bilinmesi açısından çok büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, önemli bir nokta da, bir bölgede meydana gelen hava kirliliğinin sadece o bölgede görülmeyip meteorolojik olaylara bağlı olarak yayılım göstermesi ve küresel problemlere de (küresel ısınma, asit yağmurları, vb) sebep olmasıdır.

Renksiz bir gaz olan kükürtdioksit (SO2), atmosfere ulaştıktan sonra sülfat ve sülfürik asit olarak oksitlenir. Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden taşınabilecek damlalar veya katı

partiküller oluşturur. SO2 ve oksidasyon ürünleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli yağmur) sayesinde atmosferden uzaklaştırılır.

Azot Oksitler (NOX), Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO2), toplamı azot oksitleri (NOX) oluşturur. Azot oksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dışarı verilir. NO ve NO2’ nin ozon veya radikallerle (OH veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda oluşur. İnsan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari ile NO2 kentsel bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. Azot oksit (NOX) emisyonları insanların yarattığı kaynaklardan oluşmaktadır. Ana kaynakların başında kara, hava ve deniz trafiğindeki araçlar ve endüstriyel tesislerdeki yakma kazanları gelmektedir.

İnsan sağlığına etkileri açısından, sağlıklı insanların çok yüksek NO2 derişimlerine kısa süre dahi maruz kalmaları, şiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişilerin ise bu derişimlere maruz kalmaları, akciğerde kısa vadede fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. NO2 derişimine uzun süre maruz kalınması durumunda ise buna bağlı olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda arttığı gözlenmektedir.

Toz Partikül Madde (PM10), partikül madde terimi, havada bulunan katı partikülleri ifade eder. Bu partiküllerin tek tip bir kimyasal bileşimi yoktur. Katı partiküller insan faaliyetleri sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışırlar. Atmosferde diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM’yi oluştururlar ve atmosfere verilirler. (PM10 -10 μm’nin altında bir aerodinamik çapa sahiptir) 2,5 μm’ye kadar olan partikülleri kapsayacak yasal düzenlemeler konusunda çalışmalar devam etmektedir. PM10 için gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer önemli kaynaklar ise trafik, kömür ve maden ocakları, inşaat alanları ve taş ocaklarıdır. Sağlık etkileri açısından, PM10 solunum sisteminde birikebilir ve çeşitli sağlık etkilerine sebep olabilir. Astım gibi solunum rahatsızlıklarını kötüleştirebilir, erken ölümü de içeren çeşitli ciddi sağlık etkilerine sebep olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer ve kalp hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı olan kişiler PM10’a maruz kaldığında sağlık durumları kötüleşebilir. Yaşlılar ve çocuklar, PM10 maruziyetine karşı hassastır. PM10 yardımıyla toz içerisindeki mevcut diğer kirleticiler akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir. Buradan da kurşun gibi zehirli maddeler %100 olarak kana geçebilir.

Karbonmonoksit (CO), kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun tam yanmaması sonucu oluşur. CO derişimleri, tipik olarak soğuk mevsimlerde en yüksek değere ulaşır. Soğuk mevsimlerde çok yüksek değerlere ulaşılmasının bir sebebi de enverziyon durumudur. CO’in global arka plan konsantrasyonu 0.06 ve 0.17 mg/m3 arasında bulunur. 2000/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır değerler tespit edilmiştir.

Enverziyon, sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak birbiriyle karışmasının engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava tabakasının içerisinde toplanır.

CO’in ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkışıklıktır. Sağlık etkileri, akciğer yolu ile kan dolaşımına girerek, kimyasal olarak hemoglobinle bağlanır. Kandaki bu madde, oksijeni hücrelere taşır. Bu yolla, CO organ ve dokulara ulaşan oksijen miktarını azaltır. Sağlıklı kişilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO’e maruz kalmak, algılama ve gözün görme gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan kişiler ve henüz doğmamış ve yeni doğmuş bebekler, CO kirliliğine karşı en riskli grubu oluşturur.

Kurşun (Pb), doğada metal olarak bulunmaz. Kurşun gürültü, ışın ve vibrasyonlara karşı iyi bir koruyucudur ve hava yoluyla taşınır. Kurşun, maden ocakları ve bakır ve tunç (Cu+Sn) alaşımı işlenmesi, kurşun içeren ürünlerin geriye dönüştürülmesi ve kurşunlu petrolün yakılmasıyla çevreye yayılır. Kurşun içeren benzin ilavesi ürünlerinin de kullanılması, atmosferdeki kurşun oranını yükseltir.

Ozon (O3), kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluşan bir gazdır. Ozon kirliliği, özellikle yaz mevsiminde güneşli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluşur (NO2+ güneş ışınları = NO+ O => O+ O2 = O3). Ozon üretimi uçucu organik bileşikler (VOC) ve karbon monoksit sayesinde hızlandırılır veya güçlendirilir. Ozonun oluşması için en önemli öncü bileşimler NOX (Azot oksitler) ve VOC’dır. Yüksek güneş ışınlarının etkisiyle ozon derişimi Akdeniz ülkelerinde Kuzey-Avrupa ülkelerinden daha yüksektir. Sebebi ise güneş ışınlarının ozon’un fotokimyasal oluşumundaki fonksiyonundan kaynaklanmasıdır.

Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karışmaz. Yeryüzüne yakın seviyede ozon karmaşık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluşur. Bu reaksiyonlara NOX, metan, CO ve VOC’ler (etan (C2H6), etilen (C2H4), propan (C3H8), benzen (C6H6), toluen (C6H5), xylen (C6H4) gibi kimyasal maddelerde eklenir. Ozon çok güçlü bir oksidasyon maddesidir. Birçok biyolojik madde ile etkileşimde bulunur. Tüm solunum sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi derişim oranına ve ozona maruziyet süresine bağlıdır. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluşturur. Diğer gruplar arasında öğlen saatlerinde dışarıda fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları, akciğer hastaları ve yaşlılar bulunur.*

*Yukarıdaki metin örnektir, ihtiyaca göre kısaltılabilir veya geliştirilebilir.

İlde gerek evsel ısınmada, gerekse sanayide ve araçlarda kullanılan yakıt miktarları ve cinsi aşağıdaki bilgiler doğrultusunda ilgili kurum/kuruluşlardan toplanarak çizelgelere işlenir. Ayrıca konuya ilişkin gerekli yorumlar çizelgelerinin altına yazılmalıdır.

Çizelge A.5 – 2020 yılında kullanılan yakıt türleri ve miktarları (Kaynak, 2021)

Katı Yakıt Doğalgaz Fuel Oil

Kullanım Yeri

Cinsi Tüketim Miktarı

(ton)

Kullanım Yeri

Tüketim Miktarı

(sm3)

Kullanım Yeri

Tüketim Miktarı

(kg)

Sanayi

Tüketim Miktarı (ton) Tüketim Miktarı (sm3) Tüketim Miktarı (m3)

Konut

İlde verilen egzoz gazı emisyon ölçüm yetki belgesi ve egzoz gazı emisyon ölçümü yaptıran araçlara ilişkin bilgiler verilmelidir.

Çizelge A.6 - 2020 yılındaki araç sayısı ve egzoz ölçümü yaptıran araç sayısı(Kaynak, Yıl)

Egzoz Gazı Emisyon Ölçüm Yetki Belgesi Düzenlenen Firma Sayısı

İldeki Toplam Araç SayısıEgzoz Ölçümü Yaptıran

Araç Sayısı

A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar

İlde hava kalitesinin kontrolü konusunda rapor yılı içerisinde gerçekleştirilen çalışmalardan söz edilmelidir.

A.3.1. Temiz Hava Eylem Planları

İlde Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ve ilgili Bakanlık Genelgesi çerçevesinde hazırlanmış olan Temiz Hava Eylem Planları ve bu planlar dahilinde belirlenmiş eylemlerin, gerçekleşme durumu ile ilgili bilgilere burada yer verilecektir.

İller tarafından halihazırda kullanılan THEP-İZ İzleme yazılımından bilgi alınması, süreci kolaylaştıracaktır.

A.4. Ölçüm İstasyonları

Harita A.1 – (.....) ilinde bulunan hava kirliliği ölçüm cihazlarının yerleri

İlde bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonu/istasyonları hakkında bilgi verilmelidir. Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon/İstasyonlarının yerleri aşağıdaki örnek haritada olduğu gibi harita veya uydu

ÖRNEK

görüntüsü üzerinde gösterilmelidir. Çizelge A.7, ilde hava kalitesi ölçümü yapan istasyon/istasyonların ölçüm parametrelerini gösterecek şekilde doldurulmalıdır.

Çizelge A.7 - 2020 yılında hava kalitesi ölçüm istasyon yerleri ve ölçülen parametreler İSTASYON YERLERİ

İSTASYON TÜRÜ(Isınma/Trafik/

Sanayi)

HAVA KİRLETİCİLERİSO2 NOX CO O3 HC PM

Sıhhiye X X X X XBahçeli X X X X XCebeci X X X X XDemetevler X X XDikmen X X X X XKayaş X X X X XKeçiören X X X X XSincan X X X

(havaizleme.gov.tr, yıl)

İlin rapor yılındaki hava kirletici parametreler için günlük ortalama değerlerini içeren grafik ve çizelge, uyarı eşiği aşım sayıları eklenmelidir.

Grafik A.1 - 2020 yılında (….) istasyonu PM10 parametresi günlük ortalama değer grafiği*(havaizleme.gov.tr, Yıl)

ÖRNEK

ÖRNEK

Grafik A.2 - 2020 yılında (….) istasyonu SO2 parametresi günlük ortalama değer grafiği*(havaizleme.gov.tr, Yıl)

*Ölçülen tüm parametreler için ayrı grafik konulacaktır.

Çizelge 8 - 2020 yılı hava kalitesi parametreleri aylık ortalama değerleri ve sınır değerin aşıldığı gün sayıları (µg/m3; CO: mg/m3)(havaizleme.gov.tr, yıl)

İSTASYON ADI SO2 AGS* PM10 AGS* CO AGS* NO AGS* NO2 AGS* NOX AGS* OZON AGS*OcakŞubatMartNisanMayısHaziranTemmuzAğustosEylülEkimKasımAralık

*AGS: Sınır değerin aşıldığı gün sayısı

Çizelge(ler) ilde bulunan her bir istasyon için ayrı ayrı doldurulmalıdır.

A.5. Gürültü

Gürültü konusunda kısa bir bilgi verilebilir. Gürültü denetimi konusunda yetki devri yapılmış ise, yetki devri yapılmış belediyelerden gelen bu konu hakkında bilgiler rapora eklenmelidir.

ÖRNEK

Ayrıca Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne ulaşan gürültü şikâyetlerinin konu bazında dağılımı Grafik A.3’deki gibi verilmelidir. Ek olarak bu şikâyetler hakkında neler yapıldığı konusunda bilgiler rapora eklenmelidir.

EĞLENCE ŞANTİYE SANAYİ TRAFİK İŞYERİ DİĞER

285

75

45

6 10 12

Grafik A.3 –2020 yılında gürültü konusunda yapılan şikayetlerin dağılımı(Kaynak, yıl)

A.6. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar

İklim Değişikliği Eylem Planı’nda bulunan sektörel hedefler kapsamında ilde yapılan kısa, orta ve uzun vadeli çalışmalara değinilecektir.

Ülkemizde, emisyonların tesis seviyesinde takibine yönelik mevzuat çalışmaları 2010 yılında başlamış, Bakanlığımız ve ilgili kurumlar ile kuruluşlar arasında oluşturulan teknik bir çalışma grubu Sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin yasal çerçevenin temelleri “ Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik ” in 25 Nisan 2012 Tarihli ve 28274 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle atılmıştır. Yönetmelik, Doğrulayıcı Kuruluşlar için TÜRKAK tarafından yapılması gereken akreditasyon yükümlülüğünü 2017 yılına ertelemek üzere revize edilerek 17 Mayıs 2014 tarih ve 29003 Sayılı Resmi Gazete’ de tekrar yayımlanmıştır. Yönetmeliğimiz ihtiyaçlar doğrultusunda bir kez daha revize edilmiş, 31 Mayıs 2017 tarihli ve 30082 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır.

Söz konusu yönetmelik, 2003/87/EC sayılı  AB Emisyon Ticareti Direktifinin,  sera gazı emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması konularını uyumlaştıracak şekilde hazırlanmış olup, AB Çevre Müktesebatına uyum çerçevesinde önemli bir adım atılmıştır.

Ulusal mevzuat kapsamında, elektrik, çimento, demir-çelik, rafineri, seramik, kireç, kâğıt ve cam üretimi gibi sektörlerden kaynaklanan ve ulusal sera gazı emisyonlarının yaklaşık yarısını teşkil eden sera gazı emisyonları tesis seviyesinde izlenmektedir.

Yönetmelik kapsamında yürütülecek izleme ve raporlama iş ve işlemlerinin detaylandırılmasına yönelik “Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması Hakkında Tebliğ” 22 Temmuz 2014

ÖRNEK

tarih ve 29068 sayılı Resmi Gazete’ de, tesis bazında hazırlanacak emisyon raporlarının Bakanlığa gönderilmeden önce yetkili bağımsız kuruluşlarca doğrulanması ile ilgili hususlar ve bahse konu doğrulayıcıların yetkilendirilmesine ilişkin şartlara yönelik “Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması ve Doğrulayıcı Kuruluşların Yetkilendirilmesi Tebliği” ise 02 Nisan 2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelik kapsamındaki tesisler öncelikle sera gazı izleme planlarını hazırlayarak sera gazı emisyonlarının ilk izlenmeye başlanacağı tarihten en az 6 ay önce Bakanlığa onay için göndermekle yükümlüdür. İzleme planı onaylandıktan sonra tesis, sera gazı emisyonlarını bu plan çerçevesinde her takvim yılı (1 Ocak -31 Aralık) için izlemek ve her yılın 30 Nisan tarihine kadar bir önceki yılın sera gazı emisyon raporunu Bakanlıktan tarafından yetkilendirilmiş doğrulayıcı kuruluşlara doğrulatarak Bakanlığa raporlamakla yükümlüdür.

Türkiye Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi ve Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü 1991 yılında taraf olmuştur. Montreal Protokolünün Yirmi sekizinci Taraflar Konferansında kabul edilen Kigali Değişikliği, Bakanlığımız tarafından, ilgili iş ve işlemleri yürütmek üzere Dışişleri Bakanlığına iletilmiş olup 29 Mayıs 2019 tarihinde “Yirmi sekizinci Taraflar Toplantısında üzerinde Mutabakata Varılan Montreal Protokolüne Yönelik Değişiklik (Kigali Değişikliği-2016) Dair Kanun Teklifi” TBMM Dış İşleri komisyonunca kabul edilmiştir.

Kigali Değişikliğini kabul edebilmek, bu değişikliğin kendi iç mevzuatlarına uyumunu sağlayabilmek adına taraf ülkelerde Montreal Protokolü tarafından fonlanan etkinleştirme faaliyetleri (Enabling Activities) yürütülmektedir. Bu faaliyetler kapsamında ülkemizde önce kamu kurumları ve özel sektör için değişikliğin getirileri konusunda bilgilendirme toplantıları yapılmış ayrıca konuya ilişkin ilgili sektörlerin katılımı ile çalıştaylar düzenlenmiştir. Bu şekilde ülkemizin Değişiklik getiri ve yükümlülüklerine hazır hale getirilmesi planlanmaktadır. Bu değişiklik ile 2050 itibariyle 80 milyar ton CO2 eşdeğeri emisyonun engellenmesi beklenmektedir. Bu şekilde küresel sıcaklık artışını 2°C’nin altında tutulması yönündeki amaca çok belirgin bir katkı sağlanacaktır. Çeşitli tarihlerde kamu kurumları ve özel sektör ile istişare çalıştayı düzenlenmiş ve değişikliğin kabulü ile kurumlara düşen sorumluluklarda yapılması gerekenlere ilişkin yol haritası belirlenmiştir.

Öte yandan günün gelişen şartları ve ülkemizin durumu da göz önüne alınarak değişen şartları karşılamak üzere; Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 06 Ekim 2020 tarihli ve 31266 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

“Florlu Sera Gazı İçeren Ürün veya Ekipmana Müdahale Eden Gerçek ve Tüzel Kişilerin Belgelendirilmesine İlişkin Tebliğ" 24/09/2020 tarihli ve 31254 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Böylelikle florlu sera gazları ile çalışan teknik personelin bilgi ve birikiminin arttırılması desteklenerek Bakanlığımız mevzuatlarının hükümlerinin uygulanmasında verimin artması hedefine katkı sağlayacaktır.

Bunun yanında, Bakanlığımız tarafından yürütülmekte olan “Sera Gazı Ulusal Katkı Hedefinin Gerçekleştirilmesi için Kapasite Geliştirme ve İzleme Projesi” kapsamında ulusal katkı çerçevesinde yer almakta olan enerji, ulaştırma, sanayi, tarım, orman ve atık sektörleri ile ilişkili kamu kurumları, özel kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşlarına yönelik sektörel temelde kapasite geliştirme ve farkındalık faaliyetleri gerçekleştirilmiş, Sera gazı projeksiyonlarına temel teşkil eden veri tabanlarının hazırlanarak alt projeksiyon çalışmaları, Paris Anlaşması’na taraf olan ülkelerin

sunmuş oldukları ulusal katkılarda yer alan azaltım ve uyuma yönelik hedef ve politikaların sektör temelinde incelenerek ülkemiz politikalarına yol gösterici değerlendirmeler yapılmasına katkı sağlayacağı beklenilmektedir.

Ayrıca Karbon Piyasalarına Hazırlık Ortaklığı (Partnership of Market Readiness-PMR) Dünya Bankası Projesi ile Türkiye de yasal ve kurumsal altyapı analizleri ve diğer ülkelerdeki iyi uygulamalar çerçevesinde taslak bir İklim Değişikliği Kanunu hazırlanmış, taslak emisyon ticaret sistemi mevzuatı, emisyon ticaret sisteminin uygulanabilmesi için kurumsal çerçeve oluşturulmuş, Paris Anlaşması Madde 6 altında Türkiye’nin konumunun belirlenmesi, sera gazı emisyon sınırı ve tahsisat planlarının belirlenmesi çalışmaları yürütülmüştür.

İklim Değişikliği 7. Ulusal Bildirimi ve 3. İki Yıllık Raporun Hazırlanmasına Destek Projesi ile Sözleşmenin Ek I Taraf Ülkesi olarak Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) kapsamında Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Yedinci Ulusal Bildirimi 26 Aralık 2018 tarihinde; Üçüncü İki Yıllık Raporu 1 Ocak 2018 tarihinde BMİDÇS Sekretaryasına sunulmuştur. Bunun yanında Dördüncü İki Yıllık Rapor hazırlanmış olup, 27 Aralık 2019 tarihinde Sekretaryaya sunulmuştur. Proje kapsamında 2023 – 2030 yılları iklim değişikliği eylem planı ve 2050 iklim değişikliği stratejisi hazırlık çalışmalarına devam edilmektedir.

“Düşük Karbon Salımı için Çözümsel Tabanlı Strateji ve Eylem Geliştirilmesi Teknik Yardım Projesi”ile iklim değişikliği ile çözümsel tabanlı mücadele yoluyla küresel çabalara katkı sağlayarak insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının azaltılması hedeflenmiş, bu çerçevede; atık, bina, ulaştırma ve tarım sektörlerinde düşük karbonlu büyüme fırsatlarının değerlendirilerek, çevreye duyarlı ekonomik büyümeyi sağlayan yeni iş alanları, Ar-Ge ve yenilikçi yaklaşımların araştırılması, uzun vadede düşük karbonlu kalkınmayı desteklemek için analitik bir temel sağlayarak AB iklim politikası ve mevzuatı ile zaman içerisinde uyum sağlamak amacına haiz Proje, Ağustos 2020 itibariyle başarıyla tamamlanmıştır.

Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri tarafından elde edilecek bilgilerin kapsamı; Bakanlığımızın Stratejik Planıyla ve Planda belirtilen iklim değişikliği ile ilişkili Üst politika belgeleriyle uyumlu olma bazında değerlendirilerek; Eksen 1: Çevre başlığı altındaki “Hedef 1.2. Hava Kalitesi ve Gürültü Kontrolü, İklim Değişikliği ve Ozon Tabakasının Korunması” na paralel unsurlar içermelidir.

Stratejik Planda yer alan söz konusu hedef kapsamında özellikle; “sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum ile ilgili ulusal ölçekte plan, proje ve mevzuat çalışmaları devam etmekte olduğu” ifade edilmiştir. Bu doğrultuda iklim değişikliğine uyum, sera gazı azaltımı ve ozon tabakasının korunması bağlamında yürütülen çalışmalar da mevcuttur.

Bakanlığımız 2019-2023 Stratejik Planı kapsamında, 30 Büyükşehir Belediyesinde Yerel İklim Değişikliği Eylem Planının (YİDEP) hazırlanabilmesi için mevzuat çalışmaları yapılacağı belirtilmiştir.

Bu doğrultuda; yerel yönetimlerce Yerel İklim Değişikliği eylem planlarının hazırlanmasına dönük mevzuat ve Teknik Kılavuz hazırlama çalışmaları başlatılmıştır. Son yıllarda ülkemizde yaşanan iklim ile ilişkili afetlerin sayı, sıklık ve şiddetindeki artışa koşut olarak bölgesel düzeyde de iklim değişikliğine karşı direncin artırılması amacıyla bölge ve şehir ölçeğinde ele alınması gereken eylem ihtiyaçlarının tespit edilerek çözüm önerilerinin belirlenmesi doğrultusunda Bölgesel İklim Değişikliği Eylem Planlarının hazırlanması çalışmaları da devam etmektedir.

Türkiye İklim Değişikliği Eylem Planı’nda bulunan sektörel hedefler kapsamında illerde yapılan iklim değişikliğiyle ilgili çalışmaların Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri tarafından yerel yönetimlerden temin edilerek İl Çevre Durum Raporlarında yer verilmesi büyük önem arz etmektedir.

Bu minvalde, Bakanlığımız Stratejik Planında da yukarıdaki hedefleri gerçekleştirmek doğrultusunda işbirliği yapılacak olan birimler arasında ifade edilen İl Çevre Müdürlüklerince yerel yönetimlerden varsa ‘’Yerel İklim Değişikliği Eylem Planları’’ başta olmak üzere; kentin iklim değişikliğiyle mücadelede uluslararası kent birliklerine üye olup olmadığı; sera gazı azaltımı ve uyum faaliyetleri ile ilgili uygulamaların; proje ve politikalarına dair bilgilerin bu başlık altına yer alması gerekmektedir.

A.7. Sonuç ve Değerlendirme

Sade bir anlatımla ilin hava yönetimi ile ilgili genel bir değerlendirmesi yapılmalıdır.

Kaynaklarhavaizleme.gov.tr(…) Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü(…) Belediye Başkanlığı

B. SU VE SU KAYNAKLARI

B.1. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli

B.1.1. Yüzeysel Sular

B.1.1.1. Akarsular

İlde bulunan akarsular hakkında kısa bilgi verilerek Çizelge B.9 doldurulmalıdır. İlgili kurumdan (Devlet Su İşleri-DSİ’den) alınan çizelge formatı farklı ise Çizelge B.9 ilgili kurumun verdiği şekilde değiştirilebilir.

Çizelge B.9 –İlin akarsuları (Kaynak, yıl)

AKARSU İSMİ Toplam Uzunluğu

(km)

İl Sınırları İçindeki

Uzunluğu (km)

Debisi(m3/sn)

Kolu Olduğu Akarsu

Kullanım Amacı

Eğer mevcut ise, İlin akarsularında bulunan balık çiftliklerinden söz edilmelidir (konum, üretim çeşidi ve kapasite).

B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar

İlde bulunan doğal göllerden, göletlerden ve rezervuarlardan söz edilmelidir. Bunların yerini gösteren harita rapora eklenmelidir. Kullanım amaçlarından söz edilmelidir.

İlde bulunan sulama göletlerine ait bilgiler Çizelge B.10’da verilmelidir. İlgili kurumdan (DSİ’den) alınan çizelge formatı farklı ise Çizelge B.10 ilgili kurumun verdiği şekilde değiştirilebilir.

Çizelge B.10 - Mevcut göl, gölet ve rezervuarlar (Kaynak, yıl)

Gölün/Göletin/ Rezervuarın Adı

Tipi Göl hacmi, m3

Sulama Alanı (net), ha

Çekilen Su Miktarı, (m3)

Katılan Su Miktarı,

(m3)

Kullanım Amacı

B.1.2. Yeraltı Suları

Bu kısımda ilde yer alan yer altı suları ile birlikte eğer mevcut ise jeotermal kaynaklardan da söz edilmelidir.

İlin yeraltı suyu potansiyeli aşağıda Çizelge B.14’deki gibi verilmelidir. İlgili kurumdan (DSİ’den) alınan çizelge formatı Çizelge B.11’den farklı ise, format ilgili kurumun verdiği şekli ile kullanılabilir.

Çizelge B.11 – Yeraltı suyu potansiyeli (Kaynak, yıl)

Kaynağın İsmi hm3/yıl

Yeraltı suyu akiferleri, yer altı suyu kullanım amaçları, yeraltı suyu yıllık çekim miktarı konularına da kısaca değinilmelidir.

B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri

İldeki yeraltı su seviyesi ve bunun yıllar içerisindeki değişimi hakkında bilgi verilmelidir.

B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi

Yüzey ve yeraltı suları için değerlendirme 7 Nisan 2012 tarih ve 28257 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik” ve 10.08.2016 tarih ve 29797 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ‘'Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” e göre yapılacak ve Çizelge B.12 doldurulacaktır.

Çizelge B.12 - 2020 yılı yüzey ve yeraltı sularında tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan nitrat kirliliği ile ilgili analiz sonuçları (Kaynak, yıl)

Su KaynağınınCinsi(Yüzey/ Yeraltı)

AdıKullanım amacı ve kullanılan miktar

Analiz Yapılan İstasyonun

İçme ve kullanma

suyu

Enerji üretimi

Sulama suyu

Endüstri-yel su temini

Akım gözlem istasyo

nu kodu

Analiz sonuçları

YSKY(Tablo-5)

Yeri(İlçe, Köy,

Mevkii)

Koordinatları Yıllık Ortalama Nitrat Değeri

(mg/L)

B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu

B.3.1. Noktasal kaynaklar

B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar

İl genelinde endüstrinin yayıldığı alanlardan, endüstride kullanılan su kaynağından ve alıcı ortama deşarj noktası koordinatlarından, atıksu deşarjları, sektörü ve deşarj edilen atıksu miktarı m3/yıl gibi verilere değinilmelidir.

B.3.1.2. Evsel Kaynaklar

Kısaca su kaynakları üzerine evsel kirlilik baskısından söz edilebilir. Alıcı ortama deşarj edilen atıksu miktarı m3/yıl, deşarj noktası koordinatlarına değinilmelidir. Ayrıntılar “B.6” bölümünde verilebilir.

B.3.2. Yayılı Kaynaklar

B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar

Kısaca ilde tarım yapılan alanlar, yapılan tarımın türünden (kuru veya sulu tarım) söz edilmelidir. İl genelinde kullanılan gübre ve pestisitler ile ilgili çok kısa bir bilgi verilmelidir.

B.3.2.2. Diğer

İl içerisinde vahşi depolama sahaları varsa bunlar hem yerüstü suları hem de yer altı sularını etkileyecektir. Bu sahaların yerleri ve etkileyebilecekleri su kaynakları belirtilmelidir.

B.4. Denizler

B.4.1. Deniz Kıyı Sularının Kirlilik Durumu

Ulusal deniz izleme programımız ile tüm denizlerimizde meydana gelen kirlilik ve etkileri ile kimyasal ve ekolojik kalite durumunun izlenerek ve insan faaliyetlerinden kaynaklı baskı ve etkiler değerlendirilerek ulusal deniz ve kıyı yönetimi politikalarının ve stratejilerinin belirlenmesi/gözden geçirilmesi ve alınan önlemlerin etkilerinin takibine altlık oluşturulması amaçlanmaktadır. Denizlerde kirlilik ve kalite değerlendirmeleri su yönetimi birimi bazlı yapılmaktadır. Ekolojik kalite durumu ise 3 Biyolojik Kalite Elemanı (fitoplankton, makro alg ve bentik omurgasızlar) ile diğer destekleyici parametrelerin (besin elementleri; toplam fosfor, nitrat+nitrit, seki disk derinliği) ortak değerlendirmesi yapılarak ortaya konulmaktadır. 2017-2019 izleme programı izleme durumu ekolojik kalite durumu aşağıdaki çizelgede yer almaktadır.

Çizelge B.13 – Kıyı su kütlelerinin ekolojik kalite değerlendirmesi(Kaynak, yıl)

Su Yönetim Birimi Kodu

Su Yönetim BirimiKapsadığı Alan

Ekolojik Kalite Durumu2017 2018 2019

MAR10 İzmit İç körfez Orta kalite Zayıf kalite Orta kalite

Ekolojik Kalite Renk Kodlaması

Bu bilgiler Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerimiz tarafından ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Laboratuvar, Ölçüm ve İzleme Dairesi Başkanlığı’nca oluşturulan Sürekli İzleme Merkezinden elde edilebilir.

B.4.2. Plajların Su Kalitesi ve Mavi Bayrak Durumu

Plajlarla ilgili olarak Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı ölçümleri verilmelidir. Su kalitesi ölçüm sonuçlarına göre İlde bulunan yüzme suyu alanlarının kalite durumu ve mevcut ise Mavi Bayrak almaya hak kazanan plaj ve marina sayılarından söz edilerek Grafik B.4 oluşturulmalıdır.

2017 2018 2019

150 155 160

50 52 56

108 5

7075 80

1 2 2

MÜKEMMEL İYİ KÖTÜMAVİ BAYRAKLI PLAJ SAYISI MAVİ BAYRAKLI MARİNA SAYISI

Grafik B.4 – 2020 yılı itibariyle plajların durumu, mavi bayrak almış plaj ve marinaların sayısı (mavibayrak.org.tr, yıl)

ÖRNEK

ÖRNEK

Çok İyiİyiOrtaZayıfKötü

Mavi bayrak ile ilgili bilgilere (http://www.turcev.org.tr/V2/icerikDetay.aspx?icerik_id=10 ) ve (http://mavibayrak.org.tr) internet adreslerinden de ulaşılabilir.

B.4.3. Acil Müdahale Planları

İlde mevcut ise acil müdahale planı hazırlaması gereken kıyı tesisi sayısı ve onaylı plana sahip kıyı tesisi sayısı belirtilir. (Söz konusu kıyı tesisi sayıları İl Faaliyet Sistemi’nden elde edilebilir.)

Çizelge B.14 – 2020 yılı itibariyle acil müdahale planı hazırlaması gereken ve onaylı plana sahip kıyı tesisi sayısı(Kaynak, Yıl)

Şehir Acil Müdahale Planı Hazırlaması Gereken Kıyı Tesis Adedi Onaylı Plana Sahip Kıyı Tesis Adedi

B.4.4. Atık Kabul Tesisleri ve Atık Alma Gemileri

Eğer mevcut ise, ilde bulunan atık kabul tesislerinden ve atık alma gemilerinden bahsedilmelidir. Bahse konu atık kabul tesislerinin ve atık alma gemilerinin hangi gemi atıklarının alım hizmetini verdiğinden bahsedilmelidir.

B.4.5. Denizdeki Balık Çiftlikleri

Eğer mevcut ise, denizdeki balık çiftliklerinden söz edilmelidir (konum, üretim çeşidi ve kapasite).

B.4.6. Deniz Çöpleri

Deniz çöpleri konusunda ildeki mevcut kirlilik durumuna, baskılara, mevcut ve planlanan çalışmalara değinilmelidir.

B.5. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri

B.5.1. İçme ve Kullanma Suyu

B.5.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içme suyu arıtım tesisi mevcudiyeti

İlde kentsel su temini için çekilen suyun kaynağından söz edilmelidir. Bu suyun ne kadarının evsel amaçlı ne kadarının sanayi amaçlı kullanıldığından söz edilmelidir. Eldeki verilerden Grafik B.5 çizilmelidir.

Baraj%40,00

Kuyu%28,00

Kaynak%23,00

Akarsu%4,00

Göl-Gölet%5,00

Grafik B.5 - 2020 yılı belediyeler tarafından içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağıtılmak üzere temin edilen su miktarının kaynaklara göre dağılımı(Kaynak, yıl)

İlde içme ve kullanma suyu şebekesi ile hizmet verilen belediye sayısından ve bu kapsamda hizmet alan nüfusun değişiminden söz edilmelidir.

İçme ve kullanma suyu şebekesi ile hizmet verilen nüfustan bahsedilmelidir.

B.5.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içme suyu arıtım tesisi mevcudiyeti

Yeraltı su kaynaklarından temin edilen suyun; içme suyu, sanayi ve tarımda vb. kullanılan miktarlarından ayrı ayrı bahsedilmesi ve eğer içme suyu arıtım tesisi var ise bununla ilgili de bilgi verilmesi gerekmektedir.

B.5.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb.

İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb konularından bahsedilmelidir.

B.5.2. Sulama

İldeki tarım yapılan alanlardan, bu alanların ne kadarında sulu tarım yapıldığından genel olarak bahsedilmelidir.

Sulama yapılan alanlarda kullanılan sulama yöntemlerinden bahsedilmelidir.

B.5.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı

Salma sulama yapılan alanlardan ve bu alanlarda kullanılan su miktarından bahsedilmelidir. Sulama yapılan alanda birlik olup olmadığı sulama kooperatifleri ve sulamadan dönen suların drene edilip

ÖRNEK

edilmediğin ve drene ediliyor ise drene edilen suyun nereye verildiğinden bahsedilmelidir. Bu bilgilerin il genelinde verilmesi gerekmektedir.

B.5.2.2. Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı

Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarından bahsedilmelidir. Sulama yapılan alanda birlik olup olmadığı sulama kooperatifleri ve sulamadan dönen suların drene edilip edilmediğin ve drene ediliyor ise drene edilen suyun nereye verildiğinden bahsedilmelidir. Bu bilgilerin il genelinde verilmesi gerekmektedir.

B.5.3. Endüstriyel Su Temini

İl genelinde sanayinin kullandığı suyun kaynaklara göre dağılımından, miktarından söz edilmelidir. Kullanılan su kaynakları belirtilerek Grafik B.6 hazırlanmalıdır.

Kuyu; 175.000;

%21

Belediye; 500.000; %60

Akarsu; 125.000;

%15Göl-Gölet; 30.000; %4

Sanayinin Kullandığı Su Kaynakları

Grafik B.6 - 2020 yılında endüstrinin kullandığı suyun kaynaklara göre dağılımı(Kaynak, yıl) (Çizelge ile de verilebilir)

Geri dönüşüm suyunun kullanılıp kullanılmadığı, suyun nereden (yüzeysel veya yer altı suyu) ne kadar tahsis edildiği, soğutma suyu olarak kullanılan suyun miktarı ve nereye deşarj edildiği, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde (SKKY) verilen sektörü belirtilmelidir.

B.5.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı

Su kaynakları üzerinde enerji üretme amacıyla kurulan hidroelektrik santrallerinden, kapasitelerinden ve özelliklerinden söz edilmelidir.

B.5.5. Rekreasyonel Su Kullanımı

ÖRNEK

İl genelinde rekreasyonel (örneğin: park, bahçe sulaması, havuz suları vb) amaçlı kullanılan su miktarı ve mümkünse suyun kaynaklara göre dağılımından (grafik veya çizelge verilebilir) söz edilmelidir.

B.6. Çevresel Altyapı

B.6.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Atıksu Arıtma Tesisi Hizmetleri

Kentsel kanalizasyon sistemi ve bu sistem hizmeti alan nüfustan, bu nüfusun yıllara göre değişiminden, atıksu arıtma tesisi sayısından ve bu tesislerle hizmet verilen belediye sayısından söz edilmelidir. Atık su arıtma tesisi hizmeti verilen nüfusun toplam belediye nüfusuna oranından ve yıllara göre değişiminden bahsedilmeli ve grafik şeklinde verilmelidir. Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen nüfusun toplam belediye nüfusuna oranı belirtilerek Grafik B.7 ve Grafik B.8 oluşturulmalıdır.

“Kanalizasyon Şebekesi Tesisi ile Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Nüfusa Oranı (%)” ile ilgili gösterge için, Türkiye İstatistik Kurumu’nun internet adresinin (http://www.tuik.gov.tr/) ana sayfasının alt kısmında bulunan “Veritabanları (MEDAS)” başlığına girilmesi gerekmektedir. “Veritabanları (MEDAS)” başlığı onaylanınca “Merkezi Dağıtım Sistemi” ekranı gelecektir. Konu menüsünden “Belediye Atıksu İstatistikleri” başlığı seçilecektir. Seçim yapıldıktan sonra “Kanalizasyon Şebekesi Tesisi ile Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Nüfusa Oranı (%)” başlığı tıklanacak ve alttaki “Gösterge ekle” ye basılıp “İleri” tuşuyla devam edilecektir. Periyot olarak “Yıllık”, devamında “Yıl” kutucuğu tıklanarak, devamında “Düzey” seçeneğinde “İBBS-Düzey3 (İl)” düzeyi ve ilinizin adı seçilerek “Rapor oluştur” tuşu ile ”XLS” formatında rapor alınabilmektedir.

“Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı(%)” ile ilgili gösterge için, Türkiye İstatistik Kurumu’nun internet adresinin (http://www.tuik.gov.tr/) ana sayfasının alt kısmında bulunan “Veritabanları (MEDAS)” başlığına girilmesi gerekmektedir. “Veritabanları (MEDAS)” başlığı onaylanınca “Merkezi Dağıtım Sistemi” ekranı gelecektir. Konu menüsünden “Belediye Atıksu İstatistikleri” başlığı seçilecektir. Seçim yapıldıktan sonra “Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı(%)” başlığı tıklanacak ve alttaki “Gösterge ekle” ye basılıp “İleri” tuşuyla devam edilecektir. Periyot olarak “Yıllık”, devamında “Yıl” kutucuğu tıklanarak, devamında “Düzey” seçeneğinde “İBBS-Düzey3 (İl)” düzeyi ve ilinizin adı seçilerek “Rapor oluştur” tuşu ile ”XLS” formatında rapor alınabilmektedir.

2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

6975 75

8086

90 92 92 92

ÖRNEK

Grafik B.7 – 2020 yılında kanalizasyon şebekesi tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam nüfusa oranı (Kaynak, yıl)

2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

13 1317

5560

7075 75

80

Grafik B.8 – 2020 yılında atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam belediye nüfusuna oranı (Kaynak, yıl)

Belediyenin atıksu arıtma tesis (ler)inden çıkan arıtma çamurunun analizi de verilmelidir.

ÖRNEK

Çizelge B.15 – 2020 yılı itibariyle kentsel atıksu arıtma tesislerinin durumu (Kaynak, yıl)

Yerleşim Yerinin Adı

Belediye Atıksu Arıtma Tesisi Olup Olmadığı?

Belediye Atıksu Arıtma Tesisi Türü

Mevcut Kapasitesi (ton/gün)

SAİS Kabini Durumu

(var/yok)

Arıtılan /Deşarj Edilen Atıksu

Miktarı(m3/sn)

Deşarj Noktası

Deniz Deşarjı

(var/yok)

Hizmet Verdiği Nüfus

Oluşan AAT Çamur Miktarı

(ton/yıl)

Varİnşa/plan

aşamasında Yok Fiziksel Biyolojik İleri

İl M

erke

ziİlç

eler

*22.03.2015 tarih ve 29303 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Sürekli Atıksu İzleme Sistemleri (SAİS) Tebliği” kapsamında ülke genelinde kurulu kapasitesi 10.000 m3/gün ve üzerinde olan atıksu arıtma tesisinin çıkış sularında debi, pH, İletkenlik, Çözünmüş Oksijen, Sıcaklık ve KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı) ile AKM (Askıda Katı Madde) parametreleri 7/24 online izlenmektedir. Bu sayede tesislerin atıksularını arıtmadan su kaynaklarımıza deşarj etmeleri engellenmektedir.

SAİS Bilgileri Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerimiz tarafından ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Laboratuvar, Ölçüm ve İzleme Dairesi Başkanlığı’nca oluşturulan Sürekli İzleme Merkezinden elde edilebilir.

B.6.2. Organize Sanayi Bölgeleri ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri

Organize Sanayi Bölgelerinin (OSB) hem çalışmakta olan hem de inşaat ya da proje aşamasında olan atıksu arıtma tesisleri ile ilgili bilgiler verilerek Çizelge B.16 hazırlanmalıdır. Ayrıca, OSB’lerin atıksu arıtma tesisinden çıkan arıtma çamurunun analizi de verilmelidir.

Çizelge B.16 – 2020 yılı OSB, Serbest Bölgeler ve Sanayi Sitelerinde atıksu arıtma tesislerinin (AAT) durumu(Kaynak, yıl)

OSB/Serbest Bölge/Sanayi

Sitesi Adı

Mevcut Durumu

Kapasitesi(ton/gün)

SAİS Kabini

Durumu(var/yok)

AAT Türü AAT Çamuru Miktarı

(ton/gün)

Deşarj Ortamı

*22.03.2015 tarih ve 29303 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Sürekli Atıksu İzleme Sistemleri (SAİS) Tebliği” kapsamında ülke genelinde kurulu kapasitesi 10.000 m3/gün ve üzerinde olan atıksu arıtma tesisinin çıkış sularında debi, pH, İletkenlik, Çözünmüş Oksijen, Sıcaklık ve KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı) ile AKM (Askıda Katı Madde) parametreleri 7/24 online izlenmektedir. Bu sayede tesislerin atıksularını arıtmadan su kaynaklarımıza deşarj etmeleri engellenmektedir.

Çizelge bilgileri Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerimiz tarafından ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Laboratuvar, Ölçüm ve İzleme Dairesi Başkanlığı’nca oluşturulan Sürekli İzleme Merkezinden elde edilebilir.

Münferit atık su arıtma tesisi ile ilgili bilgi verilecekse sanayinin/faaliyetin isimlerinin verilmesi yerine “İlde 200 adet münferit tesiste 155 adet atık su arıtma tesisi vardır” şeklinde ifade ile bilgilendirme yapılabilir.

Çizelge B.17 – 2020 yılı itibariyle münferit sanayiye ait atıksu arıtma tesisi (AAT) sayısı(Kaynak, yıl)Tesis Statüsü Toplam Tesis Sayısı AAT’si Olan Tesis SayısıÜretim Sektörü/Sanayi Tesisi    Turizm Tesisi veya Site Yönetimi    Diğer    

B.6.3. Katı Atık (Düzenli) Depolama Tesisleri Atıksuları İçin Önlemler

Bu kısımda, sadece ilde bulunan katı atık düzenli depolama tesislerinde biriken/oluşan atık suların toprağı ve suları kirletmemesi için alınmış önlemler belirtilmelidir. Eğer mevcut ise haritada gösterilmelidir. İldeki katı atık düzenli depolama tesisine ilişkin ayrıntılara bu kısımda değil “C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri)” bölümünde değinilmelidir.

25

B.6.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması

Atıksu geri kazanım yöntemleri, (kentsel yeniden kullanım, tarımsal yeniden kullanım, endüstriyel yeniden kullanım, çevresel/ekolojik yeniden kullanım başka bir tesise su kaynağı) tarımda sulama maksatlı, yeşil alanların sulamasında, endüstriyel geri kazanım, yeraltına enjeksiyon, dinlenme maksatlı kullanılan bölgelerde (göller vb) geri kazanım, direkt olmayan (yangın suyu, tuvaletlerde vb) geri kazanım ve direkt (içme suyu olarak) geri kazanım sayılabilir.

Eğer mevcut ise ilde bu kapsamda yapılan çalışmalara (toplam arıtılan atıksu miktarı, geri kazanılan atıksu miktarı ve toplam arıtılan atıksu miktarına oranı) değinilmelidir.

Çizelge B.18 – 2020 yılı itibariyle arıtıldıktan sonra bertaraf edilen atıksu durumu(Kaynak, yıl)

ARITILDIKTAN SONRA BERTARAF EDİLEN ATIKSU DURUMU

Alıcı Ortama Deşarj Edilen

(m3/yıl)

Kanalizasyona Deşarj Edilen

(m3/yıl)

Kentsel Yeniden Kullanım(m3/yıl)

Tarımsal Yeniden Kullanım(m3/yıl)

Endüstriyel Yeniden Kullanım(m3/yıl)

Çevresel/Ekolojik Yeniden Kullanım

(m3/yıl)

Başka Bir Tesise Su Kaynağı(m3/yıl)

TOPLAM(m3/yıl)

B.7. Toprak Kirliliği ve Kontrolü

B.7.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar

“Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik” ve “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik Yeterlilik Belgesi Tebliği” kapsamında yapılan çalışmalara değinilmelidir.

Kirlenmiş sahaların temizlenmesi ile ilgili yürütülen çalışmalar ve yöntemleri hakkında bilgi verilecektir.

Çizelge B.19 - 2020 yılı için tespit edilen noktasal kaynaklı toprak kirliliğine ilişkin veriler (Kaynak, yıl)

Şüpheli Saha Sayısı Takip Gerektiren Saha Sayısı Kirlenmiş Saha Sayısı

26

B.7.2. Arıtma Çamurlarının Bertaraf Yöntemi

Belediyelerden kaynaklanan arıtma çamurunun yönetimi ve sanayiden kaynaklanan arıtma çamurlarının yönetimi tespit edilerek Grafik B.9 ve Grafik B.10 oluşturulmalıdır.

Belediye Çöp Alanına

Dökülen%53

Geçirimsiz Zeminde

Bekletilen%8

Düzenli Depolanan

%22

Çamur Ku-rutma Havu-

zlarında Bekletilen

%7

Maden Sa-

halarında Dolgu

Amacıyla kullanılan

%1

Toprakta Kullanılan%8

Yakma%1

Grafik B.9 - 2020 yılında belediyelerden kaynaklanan arıtma çamurunun yönetimi(Kaynak, yıl)

Gelişigüzel Atılan%38

Dolgu Malzemesi Olarak Kullanılan

%5Toprakta Kullanılan

%8Üretimde Kullanılan%3

Yakma%1

Düzenli Depolanan%10

Çimento Fab-rikalarında Ek Yakıt ve Alternatif Ham-madde Olarak Kul-

lanılan1%

Belediye Çöp Alanına Dökülen

%34

Grafik B.10 - 2020 yılında sanayiden kaynaklanan arıtma çamurunun yönetimi(Kaynak, yıl)

B.7.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin yapılan çalışmalar

27

ÖRNEK

ÖRNEK

“Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği” kapsamında yapılan çalışmalara değinilmelidir. Madencilik Faaliyetleri İle Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği kapsamında, yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten bu yana İlde hazırlanmış Doğaya Yeniden Kazandırma Planlarından ve bunların sayısından söz edilmelidir.

B.7.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği

İlde kullanılan gübre (bitki besin maddesi bazında), pestisit miktarları ve bunların çeşitlerinden söz edilerek, Çizelge B.20, Çizelge B.21, Çizelge B.22 doldurulmalıdır.

Çizelge B.20 – 2020 yılında kullanılan ticari gübre tüketiminin bitki besin maddesi bazında ve yıllık tüketim miktarları (Kaynak, yıl)

Bitki Besin Maddesi Bitki Besin Maddesi Bazında Kullanılan Miktar

(ton)

İlde Ticari Gübre Kullanılarak Tarım Yapılan Toplam Alan

(ha)Azot FosforPotas

TOPLAM

Çizelge B.21 - 2020 yılında tarımda kullanılan girdilerden gübreler haricindeki diğer kimyasal maddeleri (tarımsal ilaçlar vb) (Kaynak, yıl)

Kimyasal MaddeninAdı

Kullanım Amacı Miktarı(ton)

İlde Tarımsal İlaç Kullanılarak Tarım Yapılan

Toplam Alan (ha)İnsekdisitler

Herbisitler

Fungisitler

Rodentisitler

Nematositler

Akarisitler

Kışlık ve Yazlık Yağlar

Diğer

TOPLAM

Çizelge B.22 - 2020 yılında topraktaki pestisit vb tarım ilacı birikimini tespit etmek amacıyla yapılmış analizin sonuçları (Kaynak, yıl)

Analizi Yapan Analiz Yapılan Yer Analiz Tarihi Analiz Edilen Tespit Edilen Birikim

28

Kurum/Kuruluş (İlçe, Köy, Mevkii, Koordinatları)

Madde Miktarı(μg/kg- fırın kuru toprak)

B.8. Sonuç ve Değerlendirme

İlin su yönetimi ile ilgili genel bir değerlendirme sade bir anlatımla yapılmalıdır.

Kaynaklar- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı- (…) Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü- DSİ- (…) Büyükşehir/Belediye Başkanlığı- (…) Tarım ve Orman İl Müdürlüğü

C. ATIK

29

Bu bölümde raporun kapsamında olan yılın verisi yoksa mevcut en son yılın verisi verilmelidir.

C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri)

İlde, üretilen belediye atık miktarı ve toplanan atık miktarına değinilmelidir. İldeki katı atık düzenli depolama tesislerinin yerleri ve suların kirlenmemesi için alınmış önlemler belirtilmelidir. Eğer ilde vahşi depolama da mevcut ise bu konuya da değinilmelidir.

Eğer ilde katı atık kompozisyonu ile ilgili bilgi mevcut ise Grafik C.11 oluşturulmalıdır.

Mutfak Atıkları; 235.000;

48%

Kağıt; 35.000; 7%

Karton; 25.000;

%5

Hacimli Karton; 10.000;

%2

Plastik; 47.000; %10

Cam; 41.000; %8

Metal; 5000; 1%

Kül; 17.000;

%4

Diğer; 73.000;

%15

Grafik C.11 - 2020 yılı itibariyle katı atık kompozisyonu (Kaynak, yıl)

İl Müdürlüğü tarafından Belediye veya Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) elde edilecek verilerden Çizelge C.23 doldurulmalıdır.

30

ÖRNEK

Çizelge C.23 - 2020 yılı için il/ilçe belediyelerince toplanan ve yerel yönetimlerce (büyükşehir belediyesi/ belediye/ birliklerce) yönetilen belediye atığı miktarı ve toplanma, taşınma ve bertaraf yöntemleri(Kaynak, yıl)

Büyükşehir/İl/İlçeBelediye veya

Birliğin AdıBüyükşehir Belediyesi/ Birlik ise

birliğe üye olan

belediyeler

Nüfus Üretilen Katı Atık Miktarı

(ton/gün

Toplanan Katı Atık Miktarı(ton/gün)

Kişi BaşınaÜretilen

Ortalama KatıAtık Miktarı

(kg/gün)

Transferİstasyonu

VarsaSayısı

Atık Yönetimi

HizmetleriniKim

Yürütüyor? (Belediye (B), Özel

Sektör (OS), Belediye

Şirketi (BŞ))

Mevcut Belediye Atığı Yönetim Tesisi

Yaz Kış Yaz Kış Yaz Kış Düzenli Depolama

Ön İşlem (Mekanik Ayırma/

Biyokurutma/ Kompost/

Biyometanizasyon)

Yakma Düzensiz Depolama

Depo Gazından

Enerji Üretimi

İl Geneli

31

C.2. Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıkları

“Hafriyat Toprağı İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında yapılan çalışmalara değinilmelidir. Eğer mevcut ise, oluşan inşaat, hafriyat toprağı ve yıkıntı atığı miktarları, döküm sahalarının yeri, inşaat yıkıntı atıklarının kapasiteleri vb bilgilere de yer verilmelidir.

Çizelge C.24 – 2020 yılı itibariyle hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıkları yönetimi(Kaynak, yıl)

Belediye Adı Üretilen İnşaat

/Yıkıntı Atığı Miktarı (m3/yıl)

Ortaya Çıkan Hafriyat Toprağı Miktarı (m3/yıl)

İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Yönetimi Hafriyat Toprağı Yönetimi

Geri Kazanım Tesisi Sayısı

Düzenli Depolama Tesisi Sayısı

Döküm Sahası Sayısı

İl Geneli (Toplam)

C.3. Sıfır Atık Yönetimi

Sıfır Atık Yönetimi kapsamında hedef kitlelere yönelik eğitimler, ilde yer alan atık getirme merkezleri ve bilgileri, toplanan atık miktarları, sıfır atık sistemini uygulayan kurum/kuruluş sayıları ve üretilen kompost miktarlarına ilişkin bütün paydaşların yaptığı işlere sayısal değerler de belirtilerek değinilmelidir.

C.3.1. Eğitimler

İlde Sıfır Atık Yönetimi kapsamında verilen eğitimler ve farkındalık çalışmalar ile atık önleme kapsamındaki çalışmalar belirtilmeli ve her hedef kitle için düzenlenen eğitimlere ilişkin bilgiler Çizelge C.25’e göre verilmelidir. Yıl bazlı karşılaştırma grafiği yapılmalıdır (Grafik C.12).

Çizelge C.25 – 2020 yılında sıfır atık yönetimi kapsamında verilen eğitimler(Kaynak, yıl)

Hedef Kitle Düzenlenen Eğitim Sayısı Eğitim Verilen Kişi SayısıKurum TemsilcileriÖğrenci

32

2018 2019 2020

6,555

18,700

35,000

Yıl Bazlı Eğitimler (kişi/yıl)

Grafik C.12 – Yıllar bazında sıfır atık yönetimi kapsamında verilen eğitimlere katılan kişi sayısı(Kaynak, yıl)

C.3.2. Atık Getirme Merkezleri

İldeki Atık Getirme Merkezleri ilişkin bilgiler verilerek Çizelge C.26 doldurulmalıdır.

Çizelge C.26 – 2020 yılı itibariyle Atık Getirme Merkezleri (Kaynak, Yıl)

Atık Getirme Merkezi(AGM)

Belediye/AVM/ OSB/Üniversite/ Site/havaalanı

İlçesi Toplanan Atık Türü Sayısı

Toplanan Atık Grupları

1. Sınıf AGM …. Belediye2. Sınıf AGM …. AVM3. Sınıf AGM ….OSB, Üniversite,

Site, havaalanıMobil Atık Getirme Merkezi

…..Belediye

C.3.3. Atık Miktarları

İlde toplanan atık miktarlarına ilişkin bilgiler Çizelge C.27’ye göre verilir. Yıl bazlı karşılaştırma grafiği yapılmalıdır (Grafik C.13).

33

ÖRNEK

Çizelge C.27 – 2020 yılında sıfır atık yönetimi kapsamında toplanan atık miktarı(Kaynak, Yıl)

İlçe Toplanan Atık Miktarı

(Kg)Kağıt, karton (15 01 01, 15 01 05, 20 01 01)Plastik (15 01 02, 15 01 05, 17 02 03, 20 01 39)Metal (15 01 04, 17 04 07, 20 01 40)Cam (15 01 07, 17 02 02, 20 01 02)Ahşap (15 01 03, 17 02 01, 20 01 38)Tekstil (15 01 09, 20 01 10, 20 01 11)Pil(16 06 01*)Akü (16 06 02*, 16 06 03*, 16 06 04, 16 06 05, 20 01 33*, 20 01 34)Toner-Kartuş (08 03 17*, 20 01 27*)Aydınlatma (20 01 21*)Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (20 01 23*, 20 01 35*, 20 01 36, 16 02 13*, 16 02 14*, 09 01 10, 09 01 11, 09 01 12)İlaçlar (20 01 31*, 18 01 08*, 18 02 07*, 20 01 32)Bitkisel atık yağ (20 01 25, 20 01 26*)Hacimli atıklar (20 03 07)Araç bakım/onarım(16 01 03, 16 01 07*)Tehlikeli atık (20 01 13*, 20 01 14*, 20 01 15*, 20 01 17*, 20 01 19*, 20 01 27*, 20 01 29*, 20 01 37*)Organik atıkKarışık (plastik, kağıt, cam, metal)TOPLAM

2018 2019 2020

29,700

37,500

43,500

Toplanan Atık Miktarı (ton/yıl)

Grafik C.13 – Yıllar bazında sıfır atık yönetimi kapsamında toplanan atık miktarı(Kaynak, Yıl)

C.3.4. Sisteme Geçen Kuruluş Sayısı

34

ÖRNEK

İlde sıfır atık sistemini uygulayan kurum/kuruluşlara ilişkin Çizelge C.28 doldurulur. Yıllar bazında karşılaştırma grafiği (Grafik C.14) yapılmalıdır. Yıl bazlı ilerleme grafiği yapılmalıdır.

Çizelge C.28 – 2020 yılı itibariyle sıfır atık sistemini uygulayan kurum/kuruluş sayısı(Kaynak, Yıl)

Kurum Türü Toplam Kurum Sayı

Sisteme Geçen Kurum Sayısı

300 Ve Üzeri Konuta Sahip SitelerAkaryakıt istasyonları ve Dinlenme TesisiAlışveriş MerkeziBelediyeÇED Yönetmeliği Ek-1 Listesinde Yer Alan Sanayi TesisiÇED Yönetmeliği Ek-2 Listesinde Yer Alan Sanayi TesisiÇevre ve Şehircilik İl MüdürlüğüEğitim Kurumu ve YurtlarHavalimanıİl Özel İdaresiİş merkezi ve Ticari PlazaKamu Kurum ve KuruluşuKonaklama İşletmeleriLimanOrganize Sanayi BölgesiSağlık KuruluşuTren ve Otobüs TerminaliZincir Marketler

2018 2019 2020

25

255

786

Sisteme Geçen Kurum/Kuruluş Binası (Bina/Yıl)

Grafik C.14 – Yıllar itibariyle sıfır atık sistemine geçen kurum/kuruluş binası sayısı(Kaynak, Yıl)

35

ÖRNEK

C.3.5. Ekipman

İldeki sıfır atık yönetimi kapsamındaki ekipmanlara ilişkin bilgiler Çizelge C.29’a göre verilir.

Çizelge C.29 – 2020 yılı itibariyle sıfır atık yönetimi kapsamındaki ekipmanlar(Kaynak, Yıl)

Kurumlardaki Kumbara Sayısı

Kurumlardaki Konteyner Sayısı

Belediye Genelindeki Konteyner Sayısı

C.3.6. Kompost

İlde kompost üretimine ilişkin bilgi verilerek Çizelge C.30 doldurulmalıdır.

Çizelge C.30 – 2020 yılı itibariyle sıfır atık yönetimi kapsamında kompost üretimi bilgileri(Kaynak, Yıl)

Kompost Tesisi Sayısı

Toplam Kapasitesi Yıllık Üretilen Kompost Miktarı

(kg)Belediye GeneliKurum/Kuruluşlar

C.3.7. Sıfır Atık Belgesi

İlde 2020 yılında Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi almış kurum türlerine ilişkin bilgiler Çizelge C.31’e göre verilir.

36

Çizelge C.31 - Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi almış kurum türlerine ilişkin bilgiler(Kaynak, Yıl)

Kurum Türü Sıfır atık sisteminde faaliyet bildiren sayısı

Sıfır Atık Belgesi alan sayısı

300 Ve Üzeri Konuta Sahip SitelerAkaryakıt istasyonları ve Dinlenme TesisiAlışveriş MerkeziBelediyeÇED Yönetmeliği Ek-1 Listesinde Yer Alan Sanayi TesisiÇED Yönetmeliği Ek-2 Listesinde Yer Alan Sanayi TesisiÇevre ve Şehircilik İl MüdürlüğüEğitim Kurumu ve YurtlarHavalimanıİl Özel İdaresiİş merkezi ve Ticari PlazaKamu Kurum ve KuruluşuKonaklama İşletmeleriLimanOrganize Sanayi BölgesiSağlık KuruluşuTren ve Otobüs TerminaliZincir Marketler

C.4. Ambalaj Atıkları

“Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında ambalajın üretimi, ürünlerin ambalajlı olarak satışa sunulması, ambalaj atığının oluşumu, ambalaj atığının toplanması ve geri dönüştürmesi aşamalarında yer alan bütün paydaşların yaptığı işlere sayısal değerler de belirtilerek değinilmelidir.

İlin yıl içerisinde elde ettiği ambalaj ve ambalaj atıkları istatistik sonuçları belirlenerek Çizelge C.32 oluşturulmalıdır.

Çizelge C.32 - 2019 yılı ambalaj ve ambalaj atıkları istatistik sonuçları*(Kaynak, yıl)

Ambalaj Cinsi Toplanan Ambalaj Atığı Miktarı Geri Kazanılan Ambalaj Atığı Miktarı

PlastikMetalKompozitKağıt KartonCamAhşapKarışıkToplam

37

* Raporda aşağıdaki açıklama yer almalıdır.Ambalaj Bilgi Sisteminde 2020 yılı istatistikleri henüz değerlendirme ve inceleme süreci devam eden ham veriyi içerdiğinden, çizelge ve grafikler son veri olarak 2019’u içermektedir. Söz konusu süreç sona erdiğinde, doğrulanmış istatistiki veriye Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü internet sayfasında Ambalaj Bülteninden ulaşılabilir.

İlde kayıt altına alınan ekonomik işletme sayısından söz edilerek sayısal veriler ile Grafik C.15 hazırlanmalıdır.

Çizelge C.33 - 2020 yılında kayıtlı ekonomik işletme sayısı(Kaynak, yıl)

Piyasaya Süren İşletme SayısıAmbalaj Üreticisi SayısıTedarikçi Sayısı

2015 2016 2017 2018 2019 2020

3546

53

78

149

186

Kayıtlı Ekonomik İşletme Sayısı

Grafik C.15 – Yıl bazında kayıtlı ekonomik işletme sayısı(Kaynak, yıl)

İlde kayıt altına alınan lisanslı firma (TAT-GKT) sayısından söz edilerek sayısal veriler ile Çizelge C.34 ve Çizelge C.35 hazırlanmalıdır

Çizelge C.34 - 2020 yılında kayıtlı ambalaj atığı toplama ayırma tesisi sayısı(Kaynak, yıl)

Ambalaj Atığı Toplama Ayırma

Tesisi (TAT) Sayısı Toplam

1. Tip TAT Sayısı 2. Tip TAT Sayısı 3. Tip TAT Sayısı

38

ÖRNEK

Çizelge C.35 - 2020 yılında ambalaj atığı geri kazanım tesisi sayısı(Kaynak, yıl)

Ambalaj Atığı Geri Kazanım

Tesisi (GKT) Sayısı

Toplam*

Plastik Ambalaj

Atığı GKT Sayısı

Kağıt-Karton

Ambalaj Atığı GKT

Sayısı

Cam Ambalaj

Atığı GKT Sayısı

Metal Ambalaj

Atığı GKT Sayısı

Ahşap Ambalaj

Atığı GKT Sayısı

Kompozit Ambalaj

Atığı GKT Sayısı

Tekstil Ambalaj

Atığı GKT Sayısı

*Bir geri kazanım tesisi birden fazla ambalaj atığı işleyebileceğinden toplam Geri Kazanım Tesis Sayısı farklı olabilir.

2015 2016 2017 2018 2019 2020

2

5

7 7

11

17

Gerİ KazanIm Tesİsİ SayIsI

Grafik C.16 – Yıl bazında bulunan ambalaj atığı geri kazanım tesisi sayısı (Kaynak, yıl)

İldeki belediye isimleri ve nüfusları verilerek, Belediyelerin Ambalaj Atık Yönetim Planlarına (AAYP) ilişkin durum verilmelidir.

Çizelge C.36 – 2020 yılında Belediyelerin Ambalaj Atık Yönetim Planı (AAYP) durumu(Kaynak, yıl)

Belediye Adı Nüfusu AAYP Durumu(Var-Yok)

AAYP Onay Tarihi

İldeki Atık Getirme Merkezleri ilişkin durumdan söz edilerek sayısal veriler ile Çizelge C.37 hazırlanmalıdır.

Çizelge C.37 - 2020 yılında Atık Getirme Merkezleri ile ilgili durum(Kaynak, yıl)

39

ÖRNEK

Atık Getirme Merkezi(AGM)

Sahibi Kurucu Türü(Belediye-AVM-

OSB- Havalimanı-Satış

Noktası vd.)

Adresi İzin/Onay tarihi

Atık Grupları

1. Sınıf AGM2. Sınıf AGM3. Sınıf AGM

C.5. Tehlikeli Atıklar

İldeki tehlikeli atıklar miktarından bunların bertaraf ve/veya geri kazanım yöntemlerinden, mevcut ise lisans almış tesislerden bahsedilmelidir.

Grafik C.17 ve Çizelge C.38, Atık Yönetim Uygulamasında Raporlar bölümünde bulunan Atık Beyan Sistemi - Standart Raporlardan elde edilebilmektedir.

İldeki Atık Yönetim Uygulaması sistemine kayıtlı tesislerden elde edilen veriler doğrultusunda Grafik C.17 ve Çizelge C.38 oluşturulur.

Geri Kazanım Bertaraf Stok İhracat

38,3

41,4

65

12,2

10,4

19

1,15

5,65

0

347,

040

38,9

71,6

16

9,12

0,65

1

1,62

7,66

4

735,

646

40,0

61,2

21

18,0

49,3

29

1,09

7,98

2

939,

093

42,4

77,2

28

19,1

81,9

53

1,36

6,88

4

757,

215

Tehlikeli Atık Yönetimi (kg)

2016 2017 2018 2019

Grafik C.17 – Atık yönetim uygulaması verilerine göre ilimizdeki tehlikeli atık yönetimi*(Atık Yönetim Uygulaması)

Çizelge C.38 - 2019 yılında atık işleme yöntemine göre atık miktarları*(Atık Yönetim Uygulaması, yıl)

ATIK İŞLEME YÖNTEMİ ATIK İŞLEME YÖNTEMİ ADI MİKTAR(kg)

*Atık Beyan Sisteminde yer alan tehlikeli atık verisi, atık üreticilerinin gerçekleştirdikleri beyanlardan oluşmakta olup beyan yılında atık üreticisinin tesiste oluşan ve geri kazanım/bertaraf amacıyla atık işleme tesisine gönderilen tehlikeli atık verisini içermektedir.

40

ÖRNEK

C.6. Atık Madeni Yağlar

“Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde ilde gerçekleştirilen işlere ve atık yağ toplama miktarlarına değinilmeli ve bu kapsamda Grafik C.18 ve Çizelge C.38 oluşturulmalıdır. Motor yağı değişim noktası (MoYDEN) sayıları verisi de girilmelidir.

2016 2017 2018 2019

1,49

9,23

5

1,37

2,23

0

1,52

6,73

5

1,43

4,11

8

1,39

1,46

9

1,23

1,88

7

1,28

4,54

5

1,69

1,49

9

Atık Motor Yağı Miktarı (kg) Atık Endüstriyel Yağ Miktarı (kg)

Grafik C.18 – Yıllar itibariyle ilinde atık madeni yağ toplama miktarları &

(Atık Yönetim Uygulaması)& Atık Yönetim Uygulamasında beyan edilen atık miktarı stok hariç olarak değerlendirilmektedir.

Atık motor yağı kodları : 13 02 04*, 13 02 05*, 13 02 06*, 13 02 07*, 13 02 08*Atık endüstriyel yağ kodları : 12 01 06*, 12 01 07*, 12 01 10*, 12 01 12*, 13 01 01*, 13 01

04*, 13 01 05*, 13 01 09*, 13 01 10*, 13 01 11*, 13 01 12*, 13 01 13*13 03 01*, 13 03 06*, 13 03 07*, 13 03 08*, 13 03 09*, 13 03 10*, 13 05 06*, 19 02 07*

Çizelge C.39 – 2019 yılı için atık madeni yağ geri kazanım ve bertaraf miktarları(Atık Yönetim Uygulaması, )

Geri kazanım&& (kg)

Nihai bertaraf (kg)

İhracat (kg)

Stok (kg)

&& Ek yakıt olarak kullanım dahildir.

Grafik C.18 ve Çizelge C.39, Atık Yönetim Uygulamasında Raporlar bölümünde bulunan Atık Beyan Sistemi - Standart Raporlardan elde edilebilmektedir.

41

ÖRNEK

C.7. Atık Pil ve Akümülatörler

İldeki pil ve akümülatörler hakkında yapılan çalışmalara değinilerek Çizelge C.40 oluşturulmalıdır.

Çizelge C.40, Atık Yönetim Uygulaması’nda Raporlar bölümünde bulunan Standart Raporlardan elde edilebilmektedir.

Çizelge C.40 – Yıllar itibariyle toplanan atık akü ve pil miktarı (kg)* (Atık Yönetim Uygulaması, yıl)

2014 2015 2016 2017 2018 2019

*Atık kodları:160601 Kurşunlu piller ve akümülatörler160602 Nikel kadmiyum piller160603 Cıva içeren piller160604 Alkali piller (16 06 03 hariç)160605 Diğer piller ve akümülatörler160606 Piller ve akümülatörlerden ayrı toplanmış elektrolitler200133 16 06 01, 16 06 02 veya 16 06 03’un altında geçen pil ve akümülatörler ve bu pilleri içeren sınıflandırılmamış karışık pil ve akümülatörler200134 20 01 33 dışındaki pil ve akümülatörler

C.8. Bitkisel Atık Yağlar

“Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmelik” kapsamında, ilde gerçekleştirilen çalışmalardan, lisanslı bitkisel atık yağ geri kazanım tesislerinden ve bunların ürettiği ürünlerden ve miktarlarından söz edilmeli, Çizelge C.41 oluşturulmalıdır.

Çizelge C.41 – 2019 yılı için atık bitkisel yağlarla ilgili veriler (Kaynak, yıl)

Bitkisel Atık Yağ Ara Depolama Lisansı Verilen Tesisi Sayısı1

Toplanan Bitkisel Atık Yağ Miktarı (kg)2 Lisans Alan Geri Kazanım

Tesis SayısıKullanılmış Kızartmalık Yağ(20 01 26*)

Kullanım Ömrü Dolmuş Yağlar(20 01 25)

1 Bitkisel atık yağlar için 6.6.2015 tarihinden önce verilen Bitkisel Atık Yağ Geçici Depolama İzinleri dahil2 Atık Yönetim Uygulamasında beyan edilen atık miktarı stok hariç olarak değerlendirilmektedir.

C.9. Ömrünü Tamamlamış Lastikler

İlde “Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında yapılan çalışmalardan, eğer mevcut ise ek yakıt olarak Ömrünü Tamamlamış Lastik (ÖTL) kullanan tesislerden ve miktarlarından söz edilmeli ve Çizelge C.42, Çizelge C.43, Grafik C.19 oluşturulmalıdır.

42

Çizelge C.42 –2019 yılında oluşan ömrünü tamamlamış lastikler ile ilgili veriler(Kaynak, yıl)

ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER (ÖTL)ÖTL

Geçici Depolama Alanı

Sayısı

Geçici Depolama Alanlarındaki ÖTL Miktarı

(ton)

ÖTL Geri Kazanım Tesisi

Sayısı

Geri Kazanılan ÖTL Miktarı

(ton)

ÖTL Bertaraf Tesisi Sayısı

Bertaraf Edilen ÖTL

Miktarı (ton)

Çizelge C.43 – Yıllar itibariyle geri kazanım tesislerine ve Atık Yakma Tesislerine gönderilen toplam ÖTL miktarları (ton/yıl) (Kaynak, yıl)

2014 2015 2016 2017 2018 2019Geri Kazanım Tesisi AYT Tesisi

2015 2016 2017 2018 2019

4,850

5,4005,700 5,800 5,840

2,740

3,1203,410

3,1503,350

Geri Kazanım Tesisi AYT Tesisi

Grafik C.19 – Yıllar itibariyle geri kazanım tesislerine ve Atık Yakma Tesislerine gönderilen toplam ÖTL miktarları (ton/yıl) (Kaynak, yıl)

C.10. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar

Avrupa Birliği’nin 2002/96/EC sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi ile elektrikli ve elektronik eşyaların üretiminde kullanılan tehlikeli maddelerin kullanılmasını yasaklayan 2002/95/EC sayılı elektrikli ve elektronik eşyalarda bazı zararlı maddelerin kullanımının sınırlanmasına ilişkin direktiflerin ulusal mevzuatımıza uyumlaştırılması çalışmaları kapsamında “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü (AEEE) Yönetmeliği”

43

ÖRNEK

hazırlanarak 22.05.2012 tarih ve 28300 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

İlde bu yönetmelik kapsamında yapılan çalışmalardan söz edilerek Grafik C.20, Grafik C.21 ve Çizelge C.44 oluşturulmalıdır.

Yönetmelik büyük ev eşyaları, küçük ev aletleri, bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları, tüketici ekipmanları, aydınlatma ekipmanları, elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayi aletleri hariç olmak üzere), oyuncaklar, eğlence ve spor aletleri, tıbbi cihazlar (emplantasyon ürünleri ve hastalık bulaşıcı temaslarda bulunan ürünler hariç), izleme ve kontrol aletleri ve otomat sınıflarına dâhil olan elektrikli ve elektronik eşyalar ile elektrik ampulleri ve evsel amaçlı kullanılan aydınlatma gereçlerini kapsamaktadır.

2015 2016 2017 2018 2019 2020

56 60

75

97

118

135

Toplanan Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Miktarı (ton)

Grafik C.20 - Yıllar itibariyle atık elektrikli ve elektronik eşya toplama miktarları (ton) (Kaynak, yıl)

2015 2016 2017 2018 2019 20200

1

2

3

4

5

6

0

1 1

3

5

6

AEEE İşleyen Tesis Sayısı

Grafik C.21 - Yıllar itibariyle AEEE işleyen tesis sayısı (Kaynak, yıl)

Çizelge C.44 –2020 yılı AEEE toplanan ve işlenen miktarlar

44

ÖRNEK

ÖRNEK

(Kaynak, yıl)Belediyeler Tarafından Oluşturulan AEEE’nin

ToplandığıGetirme Merkezleri1

Sayısı

AEEE’lerin Toplandığı Aktarma

MerkezleriSayısı

Getirme Merkezlerinde ve Aktarma

Merkezlerinde Biriken AEEE Miktarı

(ton)

AEEE İşleme Tesisi Sayısı

İşlenen AEEE

Miktarı (ton)

C.11. Ömrünü Tamamlamış Araçlar

“Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” kapsamında ilde gerçekleştirilen çalışmalardan söz edilerek Çizelge C.45 oluşturulmalıdır.

Çizelge C.45 - 2020 yılı teslim alınan ÖTA sayısı(Kaynak, yıl)

ÖTA Teslim Yerleri Sayısı

ÖTA Geçici Depolama Alanı

Sayısı

ÖTA İşleme Tesisi Sayısı

Teslim Alınan ÖTA Sayısı

İşlenen ÖTA Miktarı (ton)

C.12. Tehlikesiz Atıklar

İlde tehlikesiz atıklar konusunda gerçekleştirilen çalışmalardan, bu konuda eğer var ise çevre izin ve lisansı bulunan tesislerden ve bunların kapasitelerinden söz edilerek Çizelge C.46 oluşturulmalıdır.

Çizelge C.46 – 2019 yılı için sanayi tesislerinde oluşan tehlikesiz atıkların toplanma ve bertaraf edilmesi ile ilgili verileri (Atık Yönetim Uygulaması, )

Atık Kodu Atık İşleme Yöntemi Kodu Toplam (kg)

C.12.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları

Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar, 05 Temmuz 2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik”in Atık Listesinde; 10 02 koduyla, “Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar” olarak belirtilen başlık altında yer almaktadır.

Eğer ilde demir çelik sektörü mevcut ise, bu tesislerin yeri ve sayısından, ortaya çıkan cüruf atıklarından, bunların bertaraf yöntemlerinden söz edilmeli ve Çizelge C.47 oluşturulmalıdır.

45

Çizelge C.47 –2019 yılı için ildeki demir ve çelik üreticileri, cüruf ve bertaraf yöntemi (Kaynak, yıl)

Toplam Tesis sayısı Kullanılan Hammadde Miktarı (ton/yıl)

Cüruf Miktarı (ton/yıl)

Bertaraf Yöntemi

C.12.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül

İlde kömürle çalışan termik santral mevcut ise, bu tesislerden kaynaklanan kül ve bunun bertaraf yönteminden söz edilerek Çizelge C.48, Grafik C.22 oluşturulmalıdır.

Çizelge C.48 –2019 yılı termik santrallerde kullanılan kömür, oluşan cüruf ve uçucu kül miktarı (Kaynak, yıl)

Toplam Tesis sayısı Kullanılan Kömür Miktarı (ton/yıl)

Oluşan Uçucu Kül Miktarı (ton/yıl)

Oluşan Cüruf(ton/yıl)

Düzenli Depolama; 4,692,192

Tesiste bekleme;

15,201,328

Kül Atıklarının Bertarafı

Grafik C.22 –2019 yılı kül atıklarının yönetimi (Kaynak, yıl)

C.12.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları

İlde sanayi kuruluşları ve belediyenin sanayi/evsel/ kentsel atıksu arıtma tesislerinden kaynaklanan arıtma çamurlarından ve bunların bertaraf yöntemlerinden söz edilmelidir.

Belediyelerden kaynaklanan arıtma çamurunun yönetimi ve endüstriden kaynaklanan arıtma çamurlarının yönetimi ile ilgili bilgiler Bölüm B.7.2’de daha ayrıntılı olarak işlenmelidir.

46

ÖRNEK

C.13. Tıbbi Atıklar

İlde “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmelik” kapsamında yapılan çalışmalardan söz edilerek Çizelge C.49, Çizelge C.50 oluşturulmalıdır.

Çizelge C.49 – 2020 yılında il sınırları içinde oluşan yıllık tıbbi atık miktarı(Kaynak, yıl)

İl/ilçe Belediyesinin Adı

Tıb

bi A

tık

Yön

etim

Pla

nı

Tıb

bi A

tık

Taş

ıma

araç

sa

yısı

Top

lana

n tıb

bi a

tık

mik

tarı

Ber

tara

f Y

önte

mi

Ber

tara

fT

esis

i St

erili

zasy

on/

Yak

ma

Var

Yok

Öze

l

Kam

u

ton/

yıl

Yak

ma

Ster

iliza

syon

Bel

ediy

enin

Yet

kili

Firm

anın

Tes

isin

B

ulun

duğu

İl

Çizelge C.50 - Yıllara göre tıbbi atık miktarı (Kaynak, yıl)

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020Tıbbi Atık Miktarı

(ton)

C.14. Maden Atıkları

İlde ortaya çıkan maden atıklarına değinilerek Çizelge C.51 ve Grafik C.23 ve oluşturulmalıdır.

Çizelge C.51 – 2020 yılında maden zenginleştirme tesislerinden kaynaklanan atık miktarı(Kaynak, yıl)

İşlenen Cevherin Adı Toplam Tesis Sayısı Zenginleştirme Atığı Miktarı (ton/yıl)

Kategori A Tesis Sayısı

Kategori B Tesis Sayısı

47

Depolama; 19326285;

76%

Yığın Liçi; 2149600;

8%

Alıcı ortama boşaltım; 3866000;

15%

Depolama Yığın Liçi Alıcı ortama boşaltım

ÖRNEK

Grafik C.23 – 2020 yılında madencilikte proses atıklarının bertarafı (Kaynak, yıl)

Maden Atık Depolama Tesisleri (Atık Barajı, Yığın Liçi, Asit Üreten Pasa Depolama Alanı) Sayısı

İnert Maden Atık Depolama Tesisleri Sayısı

Kapatılmış ve Rehabilite Edilmiş Maden Atık Depolama Tesisleri Sayısı (Atık Barajı, Yığın Liçi (Özütlemesi), Pasa Depolama Alanı)

Terkedilmiş Maden Atık Depolama Sahaları Sayısı(Atık Barajı, Pasa Depolama Alanı)

2020

C.15. Sonuç ve Değerlendirme

Sade bir anlatımla İldeki atık/atık yönetimi ile ilgili genel bir değerlendirme yapılmalı ve aşağıda verilen çizelge doldurulmalıdır.

Çizelge C.52 – 2020 yılı itibariyle bulunan atık işleme tesisi sayısı(Kaynak, yıl)Katı Atık Bertaraf Tesisi Sayısı (Belediye)Lisanslı Ambalaj Atığı Toplama Ayırma Tesisi ve Geri Kazanım Tesisi SayısıTehlikeli Atık Geri Kazanım Tesisi SayısıAtık Yağ Geri Kazanım Tesisi SayısıBitkisel Atık Yağ Geri Kazanım Tesisi SayısıAtık Pil ve Akümülatör Geri Kazanım Tesisi SayısıÖmrünü Tamamlamış Lastik Geri Kazanım Tesisi SayısıTıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi SayısıTehlikesiz Atık Geri Kazanım Tesisi SayısıAtık Elektrikli ve Elektronik Eşya İşleme Tesisi SayısıMaden Atığı Bertaraf Tesisi Sayısı

48

KaynaklarAtık Yönetim UygulamasıAmbalaj Bilgi Sistemi(…) Büyükşehir Belediyesi/Belediyesi Başkanlığı

49

Ç. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ ÇALIŞMALARI

Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar

“Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” kapsamında tehlikeli maddeleri bulunduran ya da bulundurması muhtemel kuruluşlar Yönetmeliğin bildirim maddesi uyarınca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Entegre Çevre Bilgi Sistemi altında çalışan BEKRA Bildirim Sistemine bildirimlerini yapmakla yükümlüdür.

2020 yılında, BEKRA bildirimlerine göre kuruluş sayıları ve kategorileri Çizelge Ç.53’de yer almaktadır.

Çizelge Ç.53 – 2020 yılında BEKRA kuruluşlarının sayısı (Kaynak, yıl)KURULUŞ SAYISIAlt SeviyeÜst SeviyeTOPLAM

2020 yılında yapılan çevre denetimlerinde BEKRA bildirimleri sorgulanan kuruluş sayıları Çizelge Ç.54’de yer almaktadır.

Çizelge Ç.54 – 2020 yılında BEKRA bildirimleri sorgulanan kuruluş sayıları(Kaynak, yıl)KURULUŞ DENETİM SAYISIAlt SeviyeÜst SeviyeKapsam DışıTOPLAM

Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme

“Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” kapsamında İlde yürütülen çalışmalar hakkında sade bir anlatımla genel bir değerlendirme yapılmalıdır.

KaynaklarBEKRA Bildirim Sistemi

50

D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

D.1. Flora

Karasal ve sucul türlerin yaşama ortamları (habitatlar) ve özelikleri belirtilerek, il sınırları içerisinde belirlenen vejetasyon tipleri bir harita üzerinde gösterilmelidir.

Karasal ve sucul türler (özellikle yörede doğal olarak bulunan türler, endemik, egzotik, tıbbi ve nesli tehlikede olan türler) ve mahalli popülasyonları, bilimsel adları yanında mevcut bitkilere göre yöresel adları da verilmelidir. Önemli hastalık ve zararlılar söz konusu ise bunlarla ilgili bilgi verilmelidir.

Mevcut ise yöresel/ endemik bitkilerin resimleri rapora eklenmelidir (ör., Resim D.1).

Resim C.1 - Beyaz Nilüfer - Nymphaea alba(Kaynak)

D.2. Fauna

Yaban yaşamı türleri, endemik hayvan türleri ve yılın çeşitli zamanlarında geleneksel olarak kullandıkları yaşam ortamlarındaki popülasyonları (memeliler, sürüngenler, amfibiler, kuşlar, balıklar) envanter çalışmalarına dayandırılarak belirtilmelidir. Popülasyonların göç yolları üzerindeki konaklama noktaları, kışlama yerleri mevsimler veya aylar itibariyle belirtilip, türler bilimsel ve yöresel adlarıyla verilmelidir. Önemli hastalık ve zararlılar ile bunların mücadelesi hakkında da bilgi verilmelidir.

İl düzeyinde nesli tehlikede olan ve olması muhtemel evcil hayvanlar ile yaban hayvanlarının; türleri (bilimsel ve yöresel adları), sayıları ve bunların korunmasına yönelik alınan tedbirler ile ilgili bilgiler verilmelidir.

51

Mevcut ise yöresel/endemik hayvanların resimleri rapora eklenmelidir (ör., Resim D.2).

Resim D.2 - Kervançulluğu (Numenius arquata)(Kaynak)

D.3. Ormanlar, Milli Parklar ve Tabiat Parkları

D.3.1. Ormanlar

İlde mevcut ormanlık alanlardan, bunların yayılışlarından ve özelliklerinden, nitelik ve niceliklerinden, ormanlık alanların yıllar bazında azalmasından veya artmasından söz edilmelidir.

D.3.2. Milli Parklar

İlde mevcut milli parklardan, bunların özelliklerinden, nitelik ve niceliklerinden, milli parkların yıllar bazında niteliklerinin değişmesinden söz edilmelidir.

D.3.3. Tabiat Parkları

İlde mevcut milli parklardan, bunların özelliklerinden, nitelik ve niceliklerinden, milli parkların yıllar bazında niteliklerinin değişmesinden söz edilmelidir.

D.4. Çayır ve Mera

İlde mevcut çayır ve mera alanlarından, bunların özelliklerinden [isimleri ve alanları (ha)], kullanımlarından, çayır ve mera alanlarının yıllar bazında azalmasından veya artmasından söz edilmelidir.

D.5. Sulak Alanlar

İlde mevcut ise, sulak alanlardan, bunların özelliklerinden [isimleri ve alanları (ha)], niteliklerinin zaman içerisinde nasıl değiştiğinden söz edilmelidir.

52

D.6. Tabiat Varlıklarını Koruma Çalışmaları

D.6.1. Tabiat Anıtları

İl sınırları içerisinde bulunan tabiat anıtlarından söz edilerek [isimleri ve alanları (ha) olarak belirtilerek], fotoğraflar verilerek tabiat varlıklarını koruma çalışmalarına değinilmelidir. Açıklamalarla birlikte çizelge olarak da verilebilir.

D.6.2. Tabiatı Koruma Alanları

İl sınırları içerisinde bulunan tabiatı koruma alanlarından vs söz edilerek [isimleri ve alanları (ha) olarak belirtilerek], fotoğraflar verilerek tabiat varlıklarını koruma çalışmalarına değinilmelidir. Açıklamalarla birlikte çizelge olarak da verilebilir.

D.6.3. Anıt Ağaçlar

İl sınırları içerisinde bulunan anıt ağaçlardan söz edilerek (isimleri ve özellikleri belirtilerek), fotoğraflar verilerek tabiat varlıklarını koruma çalışmalarına değinilmelidir. Açıklamalarla birlikte çizelge olarak da verilebilir.

D.6.4. Özel Çevre Koruma Bilgileri

İl sınırları içerisinde bulunan özel çevre koruma bölgelerinden vs söz edilerek [isimleri ve alanları (ha) olarak belirtilerek], fotoğraflar verilerek koruma çalışmalarına değinilmelidir. Açıklamalarla birlikte çizelge olarak da verilebilir.

D.6.5. Doğal Sit Alanları

İl sınırları içerisinde bulunan doğal sit alanlarından vs söz edilerek [isimleri ve alanları (ha) olarak belirtilerek], fotoğraflar verilerek koruma çalışmalarına değinilmelidir. Açıklamalarla birlikte çizelge olarak da verilebilir.

D.7. Sonuç ve Değerlendirme

Kaynaklarhttps://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/27/Milli-Parklarhttps://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/31/Sulak-Alanlarhttps://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/28/Tabiat-Parklarihttps://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/29/Tabiat-Anitlarihttps://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/30/Tabiat-Koruma-Alanlarihttps://ockb.csb.gov.tr/

53

E. ARAZİ KULLANIMI

E.1. Arazi Kullanım Verileri

İlin arazi kullanım durumu güncel bilgiler doğrultusunda tarım arazileri, ormanlar, çayır/mera, su kütleleri, yerleşim yerleri ve yapay alanlar şeklinde sınıflandırılarak değerlendirilmeli ve aşağıdaki Grafik E.24 ve Çizelge E.55 oluşturulmalıdır.

Grafik E.24 – 2018 yılı arazi kullanım durumuna göre arazi sınıflandırması (https://corinecbs.tarimorman.gov.tr, yıl)

54

ÖRNEK

Çizelge E.55 – Arazi kullanım sınıflandırması (https://corinecbs.tarimorman.gov.tr, yıl)

ALAN BÜYÜKLÜĞÜ1990 2000 2006 2012 2018

Arazi Sınıfı ha % ha % ha % ha % ha %

1) Yapay Alanlar

2) Tarımsal Alanlar

3) Orman ve Yarı Doğal Alanlar

4) Sulak Alanlar

5) Su Yapıları

TOPLAM

Yeni tarihli arazi kullanım verileri aşağıdaki şekilde elde edilebilir.a)https://corinecbs.tarimorman.gov.tr/ adresinden istatistik sekmesi seçilir, b)Sorgulama menüsünden il seçilir, ilçe tümü seçilir, arazi sınıflarının tümü seçilir,c)Rapor indir seçilir (“rapor indir” menüsünün solundaki menüden raporun türü seçilir)d)Rapor istenilen formatta elde edilir (Rapor formatı çalışma kitabı seçildiğinde excel grafikler, arazi sınıfı dağılımları [Çizelge E.56] ve ayrıntılı arazi sınıfları otomatik olarak gelmektedir).

55

E.2. Mekânsal Planlama

E.2.1. Çevre Düzeni Planı

İlin Çevre Düzeni Planı, A4 boyutu kağıda sığacak şekilde harita olarak verilmeli ve kısa bir açıklamada bulunulmalıdır. İlin Çevre Düzeni Planının kabul ve eğer varsa değişiklik tarih ve sayıları verilmelidir.

Harita E.2 – (…) ilinin Çevre Düzeni Planı(Kaynak, yıl)

E.3. Sonuç ve Değerlendirme

KaynaklarTarım ve Orman Bakanlığı (https://corinecbs.tarimorman.gov.tr/)(…) Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü

56

ÖRNEK

F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ

F.1. Çevresel Etki Değerlendirmesi İşlemleri

Yıl içerisinde “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği” kapsamında Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü (ÇŞİM) tarafından verilen Ek-2 Listesi ÇED Gereklidir ya da Gerekli Değildir Kararları, sayıları ve bunların sektörel dağılımları verilmeli ve Çizelge F.56, Grafik F.25 ve Grafik F.26 oluşturulmalıdır (Sayısal değerler e-ÇED yazılımından ve https://ced.csb.gov.tr/ adresi ÇED Kararları ve ÇED İstatistikleri başlıkları altından elde edilebilir).

Çizelge F.56 – Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından 2020 yılı içerisinde alınan ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının sektörel dağılımı (e-ÇED Yazılımı, https://ced.csb.gov.tr/, yıl)

Karar Maden Enerji Sanayi Tarım-Gıda

Atık-Kimya

Ulaşım-Kıyı

Turizm-Konut

TOPLAM

ÇED Gerekli Değildir

ÇED Gereklidir

ÇED Olumlu Kararı

ÇED Olumsuz Kararı

Sanayi%9,87

Enerji%18,1

5

Maden%23,5

7

Atık-Kimya%12,1

0

Tarım-Gıda

%18,79

Ulaşım Kıyı%7,32

Turizm-Konut%10,19

Grafik F.25 – 2020 yılında ÇED Olumlu Kararı alınan projelerin sektörel dağılımı (e-ÇED Yazılımı, https://ced.csb.gov.tr/, yıl)

57

ÖRNEK

Sanayi%16,7

7Enerji%6,53

Maden%46,52

Atık-Kimya%6,64

Tarım-Gıda

%16,05%

Ulaşım Kıyı%1,89

Turizm-Konut%5,60

Grafik F.26 – 2020 yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı alınan projelerin sektörel dağılımı (e-ÇED Yazılımı, https://ced.csb.gov.tr/, yıl)

Çizelge F.58 – Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından 2014-2020 yılları arasında verilen muafiyet kararlarının sektörel dağılımı (e-ÇED Yazılımı; https://ced.csb.gov.tr/, verinin alındığı ay/ yıl belirtilmelidir)

Maden Enerji Sanayi Tarım-Gıda Atık-Kimya Ulaşım-Kıyı

Turizm-Konut

TOPLAM

Çizelge F.57 – 2014-2020 yılları arasında verilen iade/iptal kararlarının sektörel dağılımı ( e-ÇED Yazılımı; https://ced.csb.gov.tr/, verinin alındığı ay/ yıl belirtilmelidir)

Maden Enerji Sanayi Tarım-Gıda Atık-Kimya Ulaşım-Kıyı

Turizm-Konut

TOPLAM

F.2. Çevre İzin ve Lisans İşlemleri

Yönetmelik kapsamında verilen geçici faaliyet belgeleri, çevre izni ve çevre izni ve lisansı belgeleri sayıları verilmeli ve Çizelge F.58 ve Grafik F.27 oluşturulmalıdır.

58

ÖRNEK

Çizelge F.58 – 2020 yılında Bakanlık Merkez teşkilatı ve ÇŞİM tarafından verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi sayıları (e-İzin Yazılımı, yıl)

EK-1 EK-2 TOPLAMGeçici Faaliyet BelgesiÇevre İzin/Çevre İzin ve Lisans BelgesiÇevre İzni Muafiyet SayısıTOPLAM

Grafik F.27 – 2020 yılında verilen Çevre İzin/ Çevre İzin ve Lisans Belgelerinin konularına göre dağılımı (e-izin yazılımı, yıl)

F.3. Sonuç ve Değerlendirme

ÇED süreçleri ve Çevre İzin ve Lisans Belgeleri ile ilgili sade bir anlatımla genel bir değerlendirme yapılmalıdır.

Kaynaklar(…) Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüe-ÇED Yazılımıe-İzin Yazılımı

59

ÖRNEK

G. ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI

G.1. Çevre Denetimleri

Bu rapor kapsamında denetim faaliyetleri değerlendirilirken, gerçekleştirilen denetimler planlı (rutin) ve ani (plansız-rutin olmayan) denetimler olarak ikiye ayrılmıştır. Planlı denetimler, bir ya da çok yıllık bir program çerçevesinde İl Müdürlüğü tarafından haberli veya habersiz olarak gerçekleştirilen denetimlerdir. Plansız denetimler ise;

a) izin yenileme prosedürünün bir parçası olarak, b) yeni izin alma prosedürünün bir parçası olarak, c) kaza ve olaylar sonrasında (yangın ve aniden ortaya çıkan kirlilikler gibi),d) mevzuata uygunsuzluğun fark edildiği durumlarda,e) Bakanlık ya da ÇŞİM tarafından gerek görülen durumlarda,f) ihbar veya şikâyet sonrasında

ani olarak gerçekleşen ve herhangi bir programa bağlı kalınmaksızın ÇŞİM tarafından yapılan denetimlerdir.

Çizelge G.59, Grafik G.28, e-denetim uygulamasından elde edilen verilerle oluşturulmalıdır (Denetim verileri e-denetim yazılımından elde edilmelidir).

Çizelge G.59 - 2020 yılında ÇŞİM tarafından gerçekleştirilen denetimlerin sayısı (e-denetim yazılımı, yıl)

Denetimler Toplam

Planlı denetimlerPlansız (ani+şikayet) denetimler

Genel toplam

Planlı dene-timler%32,3

9

Ani (plan-sız)

dene-timler%67,6

1

Grafik G.28 – ÇŞİM tarafından 2020 yılında gerçekleştirilen planlı ve ani çevre denetimlerinin dağılımı (e-denetim yazılımı, yıl)

60

ÖRNEK

G.2. Şikâyetlerin Değerlendirilmesi

İl Müdürlüğünde bulunan bilgiler kapsamında Çizelge G.60 ve Grafik G.29 oluşturulmalıdır.

Çizelge G.60 – 2020 yılında ÇŞİM’e gelen tüm şikâyetler ve bunların değerlendirilme durumları (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, yıl)

Şikâyetler Hava Su Toprak

Atık Kimyasallar

Gürültü

ÇED

TOPLAM

Şikâyet sayısı

Denetimle sonuçlanan şikâyet sayısıŞikâyetleri denetimle sonuçlanma (%)

Hava; 2.404; %30,4

2

Su; 1.322; %16,7

3Toprak; 187; %2,37

Atık; 1.939; %24,5

3

Kimyasallar;

57 ; %0,72

Gürültü;

1.259; %15,9

3

ÇED; 735; %9,30

Grafik G.29 – 2020 yılında ÇŞİM gelen şikâyetlerin konulara göre dağılımı (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, yıl)

G.3. İdari Yaptırımlar

Çizelge G.61, Grafik G.30 ve Grafik G.31, e-denetim uygulamasından elde edilen verilerle oluşturulmalıdır. İdari yaptırım kararı verilen firmaların isimleri rapor metninde verilmemelidir.

Çizelge G.61 – 2020 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan ceza miktarları ve sayısı(e-denetim yazılımı, yıl)

Hava Su Toprak AtıkKimyasall

arGürültü ÇED Diğer

TOPLAM

Ceza Miktarı (TL)

61

ÖRNEK

Uygulanan Ceza

Sayısı

Hava%8,94

Su%20,43

Toprak%4,70%Atık

%44,46

Kimyasallar

%0,06

Gürültü%1,93

ÇED%18,65

Diğer%0,84

Grafik G.30 – 2020 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan idari para cezaları miktarının konulara göre dağılımı (e-denetim yazılımı, yıl)

Hava6%

Su8% Toprak

2%

Atık17%

Kimyasallar1%

Gürültü17%

ÇED19%

Diğer30%

Hava Su Toprak Atık

Kimyasallar Gürültü ÇED Diğer

Grafik G.31 - 2020 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan idari para cezaları sayısının konulara göre dağılımı(e-denetim yazılımı, yıl)

G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları

62

ÖRNEK

ÖRNEK

İlde tesislere verilen faaliyeti durdurma/kapatma kararı var ise bunlar nedenleri ile birlikte sektörel olarak verilmelidir. Durdurma/kapatma kararı verilen firmaların isimleri verilmemelidir.

G.5. Sonuç ve Değerlendirme

Denetim sonuçları ile ilgili sade bir anlatımla genel bir değerlendirme yapılmalıdır.

Kaynaklar(…) Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüe-Denetim Yazılımı

63

H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ

Bu kısımda, 2020 yılı içerisinde Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün diğer kamu kurum ve kuruluşları, sanayi odaları, okullar, STK’lar vb ile gerçekleştirdiği çevre eğitimi (sıfır atık eğitimleri dahil) faaliyetlerinden, çevre ile ilgili eğitim projelerinden, çevre ödüllü yarışmalardan ve 5 Haziran Çevre günü etkinliklerinden bahsedilmelidir.

Kaynaklar(…) Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü

64