LOVE · Web viewบทนำ ความสำค ญและความเป...
Transcript of LOVE · Web viewบทนำ ความสำค ญและความเป...
บทท ๑ บทนำ
1.1. ควมสำคญและควมเปนมของปญหกรวจย (Background and Significance of Study)
ปญหาเร อง ความไมเสมอภาคทางการศกษาของพระภกษสามเณรในประเทศไทยนเปนปญหาทร อรงมานานและไมมใครกลาหยบยกขนมาเปนประเดนปญหาในการศกษาวจารณ เพอแกปญหานอยางจรงจง คนทวไปทราบแตเพยงวา เมอพระภกษสามเณรบวชแลวทานกตองศกษาเลาเรยนประเพณและตามหนาท แตในความเปนจรงไมทราบวาไดศกษาเลาเรยนจรงหรอไมเพยงใดและเรยนอะไร และเมอทานศกษาเลาเรยนสำาเรจแลวจะนำาเอาการศกษาททานไดรบไปใชประโยชนอะไรไดอยางแทจรงบาง ทงผทสามารถดำารงสมณเพศอย และผทลาสกขาออกไปสโลกภายนอกแลว เพราะหลกความจรงมอยวาผทไดรบการศกษาไมวาทานจะดำารงสมณเพศอยหรอวาสละสมณเพศเปนฆราวาสกตามยอมสามารถนำาเอาการศกษาทไดรบไปใชในการดำาเนนชวตไดโดยไมเปนภาระของสงคม และยงไดชวยเหลอเปนกำาลงสำาคญของพระพทธศาสนาและสงคมสวนรวมดวย
ความจรงอยางหนงทชาวพทธไทยยอมรบกคอประเพณการบวชเรยน คนไทยนยมบวชเรยนเพออบรมตนเองในทางธรรมมาตงแตสมยทคนไทยยอมรบนบถอพระพทธศาสนาใหมๆ สมยเมอพระเจาอโศกสงพระโสณะและพระอตระเถระมาเผยแพรพทธศาสนาทเมองนครปฐม และพระพทธศาสนากเผยแพรเขามาเรอยๆ เปนระยะๆ ผลดเปลยนวาระกนระหวางพทธศาสนานกายเถรวาทและมหายาน ในทสด พระพทธศาสนามหายานจากจน และจากอนเดยเผยแผมาผสมผสานกบเถรวาทของศรลงการและพมา จนในทสดพระพทธศาสนาแบบไทยๆ กกอตวขนอยางมนคงในสมยกรงสโขทย ในอดตกลบตรไทยนยมมาบวชเรยนทง
วชาการรวมทงวชาชพและวชาศลธรรมในวด บางทานกสามารถบวชอยไดนานจนเปนสมภารเจาวด สวนผทบวชอยไมไดกลาสกขาไปเปนฆราวาสทดเรยกวา บณฑตหรอทต การศกษาในวดสมยกอนรชกาลท 5 นนมความเสมอภาค เพราะเปนการศกษาทไมตองแขงขนกบประเทศไหน (วทย วศทเวทย, 2531, หนา 28) เมองไทยสมยนนยงไมไดเปดประเทศ ลกษณะการศกษามความสมดลระหวางทางโลกและทางธรรม แตมอยในวงแคบๆ แตพอมาถงรชกาลท 5 พระองคไดทรงไปศกษาตางประเทศและไดเหนระบบการเรยนการสอนทตางออกไป ทรงดำารวาถาเมอใดในอนาคตเมองไทยจะตองเปดตวเองและจะตองมการเลกระบบทาสเมอนนเมองไทยจะตองมระบบการศกษาทเหมอนกบนานาประเทศ (เร องเดยวกน) พระองคมพระดำารกาวหนาเชนนนกจรง แตพระองคไมทรงทอดทงบทบาทของพระในเร องการศกษา กลาวคอพระองคยงทรงตองการใหพระภกษสามเณรมบทบาทในการใหการศกษาอยเหมอนเดม จงทรงสรางมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยและมหามกฏราชวทยาลยใหเปนทศกษาของพระและฆราวาสเรยนรวมกน เมอพระมความรจะไดนำาไปสอนชาวบานไดเหมอนเดม ดงนนการจดการศกษาในสมย ร. 5 จงยงจดรวมกนระหวางวดวงและบาน (พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), 2533, หนา 7)
พระดำารของพระองคยงไมท นส ำาเรจสมบรณ พระองคสวรรคตเสยกอน ตกมาถงรฐบาลในสมยรชกาลท 6 รฐแยกการศกษาสมยใหมออกจากวดไปจดเองและใหพระจดการศกษากนเองไปตามหลกศาสนา โดยท ร ฐ ไม ได เข ามาอปถ มภ บ ำาร ง เท าท ควร และไม ได ประชาสมพนธใหประชาชนทราบโดยทวถง หรออาจประชาสมพนธแตวาประเพณบวชเรยนตามตางจงหวดยงคงดำาเนนเหมอนเดม ประกอบกบชาวชนบทไมคนกบวชาการสมยใหมและยงไมเหนประโยชนมากมายนก
บทนำา22
ชาวบานจงยงนยมสงบตรหลานมาบวชเรยนเหมอนเดม และคดวาในวดคงมการสอนวชาการเหลานหรอเรยนสงทวดจดให และประกอบกบรฐยงไมสามารถจดการศกษาแบบใหมไดอยางทวถงเพราะตองลงทนมาก ชาวบานจงยงสงลกหลานมาบวชกนมากขน แตหารไมวารฐไมไดจดการศกษาแบบผสมผสานระหวางทางโลกทางธรรมเหมอนแตกอนหรอรแตไมสนใจ เมอรฐแยกการศกษาแบบใหมมาจดเอง รฐไดปลอยปละละเลยการศกษาของพระในวดอยางสนเชง พระเณรเหนวารฐนยมชมชอบการศกษาแบบใหมมากจงอยากลองเรยนดบาง บางรปตองหนไปเรยนและพอเจาอาวาสจบไดตองใหลาสกขากม แตพอทานลาสกขาแลวบางทสามารถเขางานไดเพราะสงคมกำาลงตองการคนทมความรวชาการสมยใหม จงเปนผลใหชาวบานนยมสงลกหลานมาบวชเรยนมากขนเพราะเหนวา ลกชาวบานทบวชเปนพระเณรแลว หลงจากลาสกขาออกไปมงานทำาและมเงนเดอนด ชาวบานเขาใจวาวดจดการศกษาด จงนยมใหลกเรยน แตแททจรงระบบเดมๆ เปลยนไปแลว ความจรงคณะสงฆนาจะจดการศกษาใหสอดคลองกบความตองการของชาวบานมานานแลว การทพระหนมเณรนอยหนเรยนทางโลกอยางเดยวมากขน คณะสงฆบางกลมจงตดสนใจรอฟ นพระราชดำารรชกาลท 5 ขนมาจดการศกษาในมหาวทยาลยสงฆใหม เพอแกปญหาการหนเรยนทางโลกอยางเดยวของพระเณร การศกษาในมหาวทยาลยสงฆนมลกษณะบรณาการทงทางโลกและทางธรรม การทใหพระไดเรยนทางโลกบางจะทำาใหทานรเทาทนความเปนไปทางโลกและสอนชาวบานได พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) ใหทศนะวา
“ในบรรดาการศกษาสำาหรบพระภกษสามเณร ซงมรปแบบตางๆ นนมหาวทยาลยสงฆคงเปนตวแทนไดดทสดทแสดงถงการทำาหนาทหรอบทบาท 2 อยางพรอมไปในเวลาเดยวกนคอ ดานท 1
บทนำา32
คอ หนาทและบทบาทในฐานะสถาบนการศกษาของพระสงฆ ดานท 2 คอ บทบาทในฐานะเปนชองทางการศกษาสำาหรบผดอยโอกาสในสงคม บทบาทแรกเปนบทบาทหลก สวนบทบาททสองเปนบทบาททเปนผลพลอยไดเนองมาจากความเปลยนแปลงทางสงคมอนสบเนองมาจากประเพณการบวชเรยนของสงไทย” (การศกษาของสงฆปญหาทรอทางออก, 2529,85).
เมอมหาวทยาลงสงฆผลตบณฑตทมคณภาพมากขน ประกอบกบมการเรยกรองการรบรองสถานภาพมหาวทยาลย และรฐบาลกเหนความสำาคญของมหาวทยาลยสงฆ จงไดทำาการรบรองสถานภาพใหเปนมหาวทยาลยของรฐกำากบรฐบาล ปญหาเรองการหนเรยนนาจะหมดไป แตหาเปนเชนนนไม เพราะวาเจาอาวาสสวนใหญไมเขาใจการศกษาในมหาวทยาลยสงฆ คดวามแตวชาการทางโลกเทานน จงพยายามกดกนทกวถทาง การศกษาระบบเกากไมไดปรบปรงใหด และการศกษาทดในมหาวทยาลยสงฆกถกหาม จงเกดปญหามาก พระภกษสามเณรบางรปไมไดเรยนอะไรเลยกมเพราะไมทราบวาคณะสงฆจะสนบสนนอยางไหนแน ทผานมาคณะสงฆกไมไดชแจงระบบการศกษาเทาไรนก และมกจะสนบสนนไปในทางทผดโดยคำานงถงประโยชนสวนตนเปนหลกสำาคญ พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) วเคราะหไวในหนงสอ การศกษาของคณะสงฆ: ปญหาทรอทางออก อยางมเหตผลและเปนขอเทจจรงเสมอวา
“เมอรฐจดการศกษาแบบตะวนตกใหประชาชนไมทวถงชาวชนบททยากจนกอาศยประเพณการบวชเรยนและการทวดเปนแหลงการศกษามาแตโบราณนนเปนชองทาง และบางทเปนแคทางผาน เพอใหลกหลานของตนไดรบการศกษา ทำาใหมผลตามมาหลายอยาง เชนพระภกษสามเณรทบวชอยประจ ำาวดสวนใหญทว
บทนำา42
ประเทศ มาจากครอบครวกสกรเกนรอยละ 90 พระภกษสามเณรเหลานน แมโดยหนาทจะตองศกษาวชาการทางพระพทธศาสนา แตโดยพนฐานทมาเดมและเหตผลดงามบางอยางสนบสนนยอมมความโนมเอยงไปในทางทจะตองการศกษาวชาการทางโลก ยงไดเหนผรวมวยทเลาเรยนอยในระบบของรฐ บางทแรงทผลกดนความโนมเอยงนนกยงมมากขน จงเปนหนาทของวดและคณะสงฆทวา เมอรบพระภกษสามเณรเหลานนเขามาอยแลว จะมวธการจงใจหรอควบคมใหเรยนวชาทางพระไดมากเพยงใด และยอมเอออำานวยแกความตองการทจะศกษาวชาการทางโลกนนแคไหน
และเปนธรรมดาอกดวยทวาความตองการและทศนคตของพระภกษสามเณรในวยเลาเรยนกบของคณะสงฆหรอพระสงฆระดบผบรหารจะขดแยงกน ยงความตองการเรยนทางโลกกบการศกษาบาลนกธรรมทจดใหหางกนออกไปมากเทาใด ความขดแยงกยงรนแรงมากขนเทานน เมอเปนเชนนกเปนธรรมดาตอไปอกวาพระสงฆฝายบรหารจะเพมความเปนหวงมากขนและกมกโนมไปในทางสรางกฎเกณฑมากวดขนหรอบบบงคบใหพระภกษสามเณรอยในกรอบ และสวนมากไมประสบความสำาเรจแตกลบทำาให สถานการณเลวรายลง
วธทดคอการประสานประโยชนหรอพบกนคร งทางคอใหเรยนไดแตตองรวมมอทางวด ทำานองวาอนญาตใหใชทางผานไดแตตองชวยกนบำารงรกษา ยงทางยงมคนผานมาก ทางยงเจรญมาก และอาจมคนอยประจ ำาทางเพอพฒนาและดแลทางตอไป"(2529,หนา 5-7)
บทนำา52
ขณะนสงทถกคออะไร โดยนตนยพระภกษสามเณรถอวาเปนพลเมองของชาต และเปนบคลากรทางพระพทธศาสนา นโยบายของชาตจะตองจดการศกษาใหประชาชนอยางทวถง และตามหลกพระพทธศาสนา การศกษาถอวาเปนแกนธรรมอยางหนงทเรยกวา ปรยต สทธรรม จดเปนคนถธระคอหนาททจะตองทำาการเรยนร และในเมองไทยมการศกษาพระสทธรรมอย 2 ระบบคอ ระบบทหนง เรยกวาพระปรยตธรรมแผนกธรรมและบาล ซงใชวธการทองจำาเปนสวนมาก สบทอดกนมาเปนหลายรอยป ยงไมไดมการปรบปรงหลกสตรเนอหาและวธการใหสอดคลองกบความเปนจรง และระบบทสองเรยกวา ปรยตธรรมแผนกสามญศกษาและมหาวทยาลยสงฆ ซงเปนระบบการศกษาสากลทสอดคลองกบหลกพหสตร (องคตตรนกาย ปญจก. 22/87/129) ตามหลกพระพทธศาสนาและเขากนไดกบการศกษาสมยใหม โดยรฐและคณะสงฆรบรองมาตงแตสมยรชกาลท 5 และรฐบาลปจจบนรบรองวาเปนการศกษาในระบบตาม พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542
ดงนน พระภกษสามเณรทบวชในพระพทธศาสนาแลว ทานควรจะมสทธไดรบการศกษาอยางเทาเทยมกนในฐานะเปนทายาทของพระศาสนา และในฐานะเปนพลเมองของชาตดวย (สคช.,2541, หนา 46) ระบบการศกษาททานเหลานควรจะไดรบคอระบบการศกษาแบบแบบมหาวทยาลยสงฆซงเปดดำาเนนการศกษามาเกอบ ๕๐ ป หรอแบบใดกไดทมความเชอมโยงกนระหวางวชาการทางโลกและทางธรรม และรฐโดยมหาเถรสมาคมใหการสนบสนนการศกษาแบบปรยตธรรมสามญและมหาวทยาลยสงฆอยโดยนตนย แตโดยพฤตนยคณะสงฆยงใหการสนบสนนระบบการศกษาแบบเกาทเรยกวาบาลและนกธรรมอยอยางมาก เพราะมความเช อวาการศกษาตามหลกสตรนกธรรม -บาลจะ
บทนำา62
สามารถรกษาพระธรรมวนยไวได และผเรยนจะสามารถดำารงสมณเพศสบทอดศาสนทายาทตอไป ทงๆ ทขอเทจจรงไมไดเปนดงนนเสมอไป ดงรายงานวจยวา
"ผเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาลเร มลดลง ขณะเดยวกน ผทมการศกษาสงเชน มหาเปรยญเอก (ป.ธ. 7-9) มแนวโนมการลาสกขาสง สาเหตประการหนงคอ ผเรยนไมทราบทศทางเปาหมายทชดเจนของการจดการศกษา เมอจบชนสงสดแลว จะทำาภาระกจใด ตำาแหนงหนาททจะรองรบเปนอยางไร ไมมกำาหนดคณสมบตและการเทยบโอนกบระบบการศกษาอนๆ กไมชดเจน ทำาใหผเรยนขาดขวญและกำาลงใจ" (กรมการศาสนา , การพฒนารปแบบการจดการศกษาบาล, 2541, หนา 72)
อยางไรกตาม คณะสงฆยงพยายามสนบสนนการศกษาแผนกธรรมและบาล ดวยวธการหลายอยางนอกจากการบงคบดวยการออกประกาศแลว (สทธวงศ ตนตยาพศาลสทธ, 2541, หนา 296) ยงมวธอ นๆ อก เชนให เง นเด อนเรยน และการฉลองพดเปรยญและประกาศนยบตรใหเมอสอบได และตลอดจนมอบสมณศกดใหเพอเปนเครองดงดดใจใหบวชอยตอไป เปนททราบกนวาการศกษาแบบเกานนเนนวธการทองจำาเปนหลกและจดเปนการศกษาทสญเปลา (สกศ. สภาพการศกษาของคณะสงฆไทย, มปพ.) ดงโอวาทกถาของแมกองบาลวา
"การศกษาของเราทานทงหลายนน ในชนแรกแหงการศกษาเปนไปในลกษณะของการเรยน
เพอจำา ตอไปจงไดเรยนเพอความเขาใจอกชนหนงในภายหลง ครบาอาจารยสอนอยางไรก จำาไปตามนน เมอเปนนกเรยนยงไมไดคดคน ทำาความเขาใจในเร องนนๆ การเรยนจำาจงเปนเบองตน
บทนำา72
ประโยค 1-2 บาลไวยากรณตองทองทองจำาใหด เพราะทานถามความจำา ประโยค ป.ธ. 3 ทานจงจะถามความจำาและความเขาใจ นกเรยนประโยค 1-2 ทกรปตองทองแบบบาลไวยากรณใหไดทงหมดและตองทองใหไดจรงๆ ถาไมไดจรงในเวลาเขาสนามสอบจะเขยนไมถก" (สมเดจพระมหารชมงคลาจารย (ชวง วรปญญมหาเถร, อบรมบาลกอนสอบ 2544, หนา 5)
ทวาเปนการศกษาแบบศนยเปลานน เพราะจำานวนผสอบผานในแตละปมปรมาณนอยมาก บางปไมถง 50 เปอรเซนตของผเขาสอบ ดงรายงานการวจยของกรมการศาสนาวา
"คณภาพการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล ยงตองตอง…ปรบปรงในเร องประสทธภาพ การจดการศกษา เกยวกบผลสมฤทธทางการศกษา เพราะพบวา ในแตละปมจำานวนผขาดสอบคอนขางสง คดเปนรอยละ 33-40 และผเรยนสอบตกในแตละชนมจำานวนสงมาก ซงในป พ.ศ. 2541 มผเรยนสอบไดเฉลยทกระดบเพยงรอยละ 22 เทานน" (กรมการศาสนา, การศกษาผลงานวจยของกรมการศาสนาป 2535-2542, หนา 89)
การศกษาพระปรยตธรรมแผนกนกธรรมบาล เปนระบบทไมไดสอนใหรจกใชวจารณญาณวเคราะหเจาะลกและคดหาเหตผลเพอนำามาประยกตใชแกปญหาตนเองและสงคมได "การเรยนเนนความจำาเพยงอยางเดยว ขาดการสนบสนนใหเกดความเขาใจและนำาไปใชวเคราะหส ง เ ค ร า ะ ห แ ล ว น ำา ไ ป ป ร ะ ย ก ต ใ ช ใ น ก า ร เ ผ ย แ พ ร พ ร ะ พ ท ธศาสนา" (แนวคดของกรมการศาสนาในการพฒนาการศาสนาตามแนวป ฏ ร ป ก า ร ศ ก ษ า http://www.moe.go.th/webrad/educate/educate.htm) พระเทพวรเมธ เลขานการแมกองธรรม กลาววา การศกษาพระปรยตธรรมนก
บทนำา82
ธรรมบาล "ยงขาดการตความธรรมะเพอนำามาประยกตใชใหเหมาะสมกบสถานการณปจจบน" (สมภาษณ วนท 11 ก.ย. 2544) ถงรฐจะสนบสนนการศกษาแบบเกาทเรยกวานกธรรมและบาลแตกใชวาจะทวถง ยงมพระภกษสามเณรอกจำานวนมากทไมไดเรยนโดยเฉพาะวดในตางจงหวด บางวดเปนถงวดเจาคณะตำาบล หรอเจาคณะอำาเภอเสยดวยซำา และแมแตวดในกรงเทพฯ บางวดกไมจดการศกษาตามหลกพระพทธศาสนาและตามนโยบายการศกษาของชาตดงกลาวแลว ดงมรายงานการวจยของกองแผนงาน กรมการศาสนาระบถงความไมเสมอภาคทางการศกษาของพระภกษสามเณรอยางชดเจนวา
"สำานกเรยน/สำานกศาสนศกษาในภมภาคหรอชนบท สวนใหญจะขาดแคลนในแทบทกดาน พระภกษสามเณรตองศกษาดวยตนเอง เพราะวดไมไดจดการเรยนการสอนเปนประจำา จงตองหลงไหลเขามาศกษาในเมองหรอกรงเทพมหานคร เพอแสวงหาทเลาเรยน ทำาใหชนชทขาดแคลนพระสงฆท มการศกษาในระดบสงทจะท ำาประโยชนใหแกพระศาสนา ชมชนและสงคม" (กองแผนงาน กรมการศาสนา, การพฒนารปแบบการจดการศกษาบาล, 2541, หนา 71)การศกษาแบบเกายงกอใหเกดความไมเสมอภาคอกแงหนง
กลาวคอบางสำานกทมพระภกษสามเณรมากเทา ๆ กน เจาสำานกยงนยมจดการศกษาแกมบงคบคอจดตามใจตนเองเปนสำาคญ (อางแลว) โดยจดใหพระภกษสามเณรชเรยนอภธรรมอยางเดยว ซงการเรยนอภธรรมยงเนนการทองจำาหนกมากขน เพราะตองจำาเรองจต แตละดวง เนอหาสาระอภธรรมนนดมาก แตวธการเรยน เชน ใหน กศกษาทงหองประมาณ 20-30 คนตองอานขอความเดยวกนนนซำาแลวซำาเลาจนกวาจะจำาได เปนตน (การสงเกตการณการเรยนการสอนดวยตนเอง) กยงไม
บทนำา92
ไดปรบปรงใหถกตองตามหลกสากล บางทานทเรยนอภธรรมอยางเดยวแลวลาสกขาออกมาเปนฆราวาสตองประสบความลำาบากในการประกอบสมมาชพ เนองมาจากเปนการศกษาระบบเกาทยงไมไดรบการปรบปรงทสามารถนำาไปเทยบวฒได ทงๆ ทสงกดอยกบมหาวทยาลยสงฆ ซงรฐและคณะสงฆรบรองสถานภาพในฐานะเปนมหาวทยาลยของรฐในกำากบรฐบาลเรยยรอยแลว
มขอนาสงเกตอกอยางหนงวา ในอดตกอนทจะใชรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 นนปญหาเร องความไมเสมอภาคทางดานการศกษาของคณะสงฆไทยมกจะเกยวกบการทรฐบาลไมไดสนบสนนและไมรบรองการศกษาของคณะสงฆทด ำาเนนการอยทกรปแบบ ไมวาจะเปนการศกษาแบบเดม คอระบบนกธรรมบาล หรอการศกษาแบบใหม คอระบบสามญศกษา หรอมหาวทยาลยสงฆ พระภกษสามเณรผทดอยโอกาสทางการศกษามกจะเรยกรองใหรฐบาลรบรองวทยฐานะของการศกษาและรบรองสถานภาพของสถานศกษานนๆ
เพราะในอดต รฐถอวาการศกษาของคณะสงฆเปนเร องของพระ คณะสงฆจะตองจดการกนเอง สวนรฐบาลมหนาท ส ำาค ญในการสนบสนนการศกษาของทางบานเมองเทานน เรยกวาเปนการสนบสนนการศกษาแบบแยกสวน ไมเนนการบรณาการระหวางการศกษาทางโลกและทางธรรมหรอชาวบานและชาววด จงเกดปญหาเร องการสญเปลาทางดานการศกษา โดยผสำาเรจการศกษาไมสามารถนำาเอาความรความสามารถไปเทยบโอนเพอจะไดเปนประโยชนแกตนเองและรบใชสงคมอยางเตมทเปนรปธรรมได
แตปจจบนนรฐบาลหนมาสนบสนนการศกษาของคณะสงฆทกรปแบบ ทงการศกษาระบบนกธรรมและบาล และการศกษาระบบใหมในรปของมหาวทยาลยสงฆ โดยเฉพาะในมหาวทยาลยสงฆนนทางรฐบาลมง
บทนำา102
จดการศกษาอยางเปนบรณาการทงทางโลกและทางธรรม โดยใหการรบรองวทยฐานะและสถานภาพของมหาวทยาลยสงฆทงสองแหงแลว และกำาลงจะเปดใหมการศกษาพระพทธศาสนาอยางกวางขวาง โดยจะจดตงมหาวทยาลยพระพทธศาสนาแหงโลกขน ภายในป 2543 น ณ ท พทธมณฑล จงหวดนครปฐม ทงนเพอใหเปนไปตามแผนการศกษาแหงชาตพทธศกราช 2535 หมวด 3 ขอ 16 ระบวา “สงเสรมการศกษาของภกษ สามเณร นกบวช และบคลากรทางศาสนา เพอใหสามารถเปนแบบอยางทด และเปนผนำาในการปลกฝงคณธรรม ศลธรรม และคานยมทเหมาะสมใหแกบคคลและสงคม”
ขอสมมตฐานเบองตนคอการทรฐบาลมนโยบายสนบสนนการศกษาของคณะสงฆในหลายรปแบบจงทำาใหเกดปญหาทางดานความไมเสมอภาคในเร องการศกษาขน คอการศกษามหลายรปแบบทำาใหพระภกษสามเณรไมสามารถเลอกไดถกตองวาจะเรยนอะไรด และทำาให รฐบาลไมสามารถสนบสนนไดเตมท เพราะงบประมาณไมเพยงพอ จงทำาใหเกดความไมเสมอภาคในดานงบประมาณระหวางการจดการศกษาของคณะสงฆกบการศกษาของฆราวาสทวไป หรอ อาจเปนไปไดทวา นโยบายการใหการศกษาในหลายรปแบบอาจด แตแผนการศกษาอาจไมชดเจน และยทธศาสตร เชน การจดหล กสตรไมสอดคล องก บสถานการณเปนตน
ผวจยเหนวาถาจะใหเกดความสมดลยในดานการศกษารฐจะตองยนมอเขามาแกไขโดยรวมระบบการศกษาทง ๒ หรอ ๓ ดงกลาวขางตน เขาด วยกนเพอใหเป นระบบเดยวอยางมประสทธภาพ หรอมการปรบปรงหลกสตรของการศกษาทกระบบชนใหสอดรบกนเปนเอกภาพ เพ อรฐจะได สน บสนนได อยางเต มทท วถ ง และได ผลอยางเตมท
บทนำา112
เปนการประหยดงบประมาณแหงชาต เหมอนแมนำาสายเดยวทมกระแสเชยวกราด สามารถทำาลายสงของขวางกนตาง ๆ ไปไดอยางราบคาบ
ในปจจบนนการศกษาแบบมหาวทยาลยสงฆไดรวมการศกษาทง พระวนย พระสตร และพระอภธรรมเอาไวอยางครบถวนและเปนระบบ จงควรทพระภกษสามเณรทมศรทธา ในพระพทธศาสนาซงสวนมากเปนผพลาดโอกาสทางการศกษาภาคบงคบทรฐจดใหทวไปนาจะไดเขามาเรยน เปนทางเลอกอนสดทายในชวตตงแตแรกบวช การศกษาในมหาวทยาลยสงฆจะเปนทางเลอกเสรไดตอเมอคณะสงฆมใจกวางใหการสนบสนนอยางแทจรงและควรเปดกวางใหฆราวาสเรยนไดดวย
1.2. ประเดนปญหของกรวจย (The Research Questions)ผวจยมความเหนวามประเดนปญหาหลายประเดนทนำาไปสความไม
เสมอภาคทางการศกษาของพระภกษสามเณร ประการแรก ประเดนปญหาเร องนโยบายการจดการศกษา รฐและคณะสงฆไมมนโยบายอยางแนชดวาไวในพระราชบญญตการปกครองคณะสงฆเสยดวยซำาวาตองการใหพระภกษสามเณรเรยนในมหาวทยาลยสงฆหรอไม ทงๆ ท มหาวทยาลยสงฆเปนสถานศกษาททนสมยและเปนทยอมรบของสงคมโลกในยคโลกาภวตนน พระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต) ทานใหขอสงเกตวา พระเถระผใหญอยางเชนพระพรหมโมล (สมศกด) วดพชยญาต ซงเปนผอำานวยการสถาบนบาฬพทธโฆษ กลาววา "การเรยนตามหลกสตรมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยนนได มาตรฐานทสดแลว" (สมภาษณ วนท 27 ก.ย. 44) ถารฐและคณะสงฆรบรองและสงเสรมจรงตาม พ.ร.บ. ของมหาวทยาลย กนาทจะตองใหการสนบสนนอยางจรงจงโดยใหความอปถมภดานตางๆ แกมหาวทยาลย เชน ใหเงนสนบสนนดานการดำาเนนกจการ ทงดานการจดการเรยนการสอน และ
บทนำา122
ดานอาคารสถานท และดานผเรยน กลาวคอนอกจากเปดโอกาสใหพระภกษสามเณรและแมชเขามาศกษาอยางจรงจงแลวยงอาจจดทนการศกษาสำาหรบผเรยนโดยไมมเงอนไขใดๆ ดวย จากปญหาเรองนโยบายการศกษาไมชดเจน กทำาใหปญหาอนตามมา เชน ปญหาเจาอาวาสซงเปนเจาพนกงานปกครองคณะสงฆตามกฎหมายหรอเปนตนสกกดหรอผบงคบบญชาโดยตรงของพระเณรและแมชไมจดการศกษาขนภายในวดและไมอนญาตใหไปเรยนนอกวด เพราะสงเกตไดจากปญหาทประสบอยปจจบนนคอนอกจากคณะสงฆจะไมใหการสนบสนนทางดานการเงนแกมหาวทยาลยสงฆอยางพอเพยงแลว เจาอาวาสซงเปนเจาพนกงานปกครองยงกดกนพระภกษสามเณรไมใหมาศกษาทงทางตรงและทางออม โดยอางวาพระผใหญไมสนบสนนการศกษาระบบมหาวทยาลยสงฆ แลวทานกจะตงกฎเกณฑตางๆขนมาขนมาควบคม โดยจะเหนไดจากการทบางวดตงกฏเกณฑใหพระภกษและสามเณรตองศกษาเฉพาะบาลนกธรรมเทานน บางวดเจาอาวาสกกำาหนดกฏเกณฑใหผทจะศกษาในมหาวทยาลยสงฆจะตองสอบเปรยญธรรมใหไดชนนนชนนกอน บางวดกำาหนดวา ผทต องการจะเขาเรยนในมหาวทยาลยสงฆตองสอบเปรยญธรรม 6 ประโยคใหไดกอน บางวดอาจผอนกฎเกณฑลงมาเปนวา จะตองสอบเปรยญธรรมใหวดกอน 1 ประโยค เชน ถาพระเณรรปนนไดเปรยญธรรม 3 มาแลวตองสอบใหไดเปรยญธรรม 4 ประโยคกอนจงจะอนญาตใหเรยนทมหาวทยาลยสงฆได ผวจยสงเกตวาแมแตอนญาตแลวแตกหาทางกดกนและบบคนตลอดเวลา โดยคอยเพงเลงวาพระเณรรปทไปเรยนมหาวทยาลยสงฆนนจะใหความรวมมอกบทางวดในการทำากจกรรมมากนอยแคไหน ถาพระเณรรปนนออกความคดเหนมากมกถกตงขอสงเกตวาหวแขงหรอรมาก และไมเคารพผใหญ
บทนำา132
การไปเรยนทมหาวทยาลยสงฆยงถกมองวาเปนการเอาเปรยบสงคมและเอาเปรยบพระดวยกน เรยนจบแลวกพากนสกหมด (พระศรธรรมาภรณ (ดำารง อฏฐธมโม, พทธจกร, กย. 2544) และเมอมกจนมนตกมกจะไมแจกจายใหพระเณรทเรยนมหาวทยาลยสงฆ เพราะถอวาทานเหลานไมเชอฟงหรอไมชวยงานวดเอาเวลาไปเรยนอยางเดยว ซงเปนเร องททำาลายความรสกของพระภกษสามเณรรปนนมาก ทำาใหรสกอดอด บางครงตองเลกเรยนในทสด หรอตดสนใจลาสกขากม
ผวจยเหนวาการศกษาพระปรยตธรรมแผนกสามญเปนการรบชวงกบการศกษามหาวทยาลยสงฆทนท สวนการศกษาแผนกธรรม-บาลนนดจะไมสามารถรบชวงกบมหาวทยาลยสงฆไดอยางเหมาะสมทวถง มบางชวงทขาดหายไป คอผทจบบาลบางชนยงไมสามารถเรยนตอหลกสตรทมหาวทยาลยสงฆไดทนท เพราะทาง ก.พ. ไมไดเทยบวทยะฐานะการศกษาบาลใหทกระดบชน เทาทเทยบใหในปจจบน คอ เปรยญธรรม 3 ประโยคเทยบใหเทากบ ม. 3 และ ป.ธ. 5 เทยบใหเทากบ ม. 6 และ ป.ธ. 9 เทยบใหเทากบปรญญาตร ยงมชวงทไมเทยบใหคอ ป.ธ. 4, 7 และ 8 ทเปนการสญเปลาทางการศกษาเพราะไมสามารถเทยบโอนไดกบการศกษาในมหาวทยาลยสงฆ
ผวจยตงสมมตฐานวาการศกษาทพระภกษสามเณรควรไดรบนาจะเปนระบบการศกษาแบบมหาวทยาลยสงฆซงมหลกสตรพระปรยตธรรมสามญระดบมธยม เตรยมอดมศกษาและอดมศกษาทกระทรวงศกษาธการรบรองแลว และเปนการศกษาแบบบรณาการ หรอแบบพหนยมทางการศกษา เป นการจดการศกษาแบบองครวม เพราะม หลกสตรทสอดคลองและการจดการทเหมาะสมตามแนวพทธปรชญาดงทพระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) กลาวไว (2529, หนา 85).
บทนำา142
ผวจยไดตงสมมตประเดนปญหายอยทจะนำาไปสประเดนปญหาใหญคอความไมเสมอภาคทางการศกษาไวหลายประเดน เชน ปญหาเร องนโยบายการจดการศกษา ปญหาหลกสตรทมหลากหลายเปนตน ปญหาการขาดงบประมาณในการจดการศกษา ปญหาการขาดการประชาสมพนธระบบการศกษา ปญหาการไมมบรณาการทางการศกษา ปญหาการสนบสนนการศกษาทไมทวถงหรอจำากด ปญหาการเลอกสนบสนนการศกษาเพอวตถประสงคทางสมณศกด ปญหาทางวดตนสงกดหรอเจาอาวาสไมใหความรวมมอ ปญหาการลาสกขาของพระภกษสามเณร
ผวจยไดตงสมมตฐานความตองการทางดานการศกษาของพระภกษสามเณรไววา พระภกษสามเณรตองการโอกาสทางการศกษาใหกวางขน ตองการการศกษาแบบปรยตธรรมสามญและมหาวทยาลยสงฆ ตองการการศกษาแบบนกธรรมบาลและปรยตธรรมสามญและมหาวทยาลยสงฆรวมกน และความตองการการศกษาในมหาวทยาลยของรฐอนๆ นอกเหนอไปจากมหาวทยาลยสงฆ ดงจะไดคนควาหาผลสรปการวจยตอไป1.3. วตถประสงคในกรวจย (Objectives of the Research)
1.31. เพอแสวงหาขอเทจจรงเกยวกบสภาพปญหาความไมเสมอภาค ทางการศกษาของ พระภกษสามเณรและแมชในประเทศไทย
-เพอวเคราะหเจาะลกถงแนวความคดและปญหาตางๆ อนจะนำาไปสความไมเสมอภาคทางการศกษา เชน นโยบายการจดการศกษา แผนการจดการศกษา และยทธศาสตรการจดการศกษาของคณะสงฆและรฐโดยกรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการวามผลตอปญหาความไมเสมอภาคทางดานการศกษาของพระภกษสามเณรหรอไมอยางไร
บทนำา152
1.3.2. เพอตองการทราบถงวธการทเหมาะสมทรฐบาลจะเขาไปดำาเนนการแกไขปญหาในการจดการศกษาของพระสงฆและสามเณรตลอดถงแมช
-เพอศกษาถงความรวมมอระหวางกรมการศาสนาและคณะสงฆผปกครองและพระภกษสามเณรตลอดทงแมชวาจะมบทบาทในการรวมมอกนทำาใหปญหาความไมเสมอภาคทางการศกษาของพระภกษสามเณรและแมชหมดไปอยางไร
1.3.3. เพอจะไดทราบแนชดถงบทบาทของมหาวทยาลยสงฆบนพนฐานแหงการทำาประโยชนใหแกประเทศชาต ในการใหบรการทางดานการศกษาแกพระภกษสามเณรและแมชรวมทงฆราวาสทวไปดวย
-เพอศกษาถงแนวทางปรบปรงหลกสตรของการศกษาแบบพระปรยตธรรมแผนกสามญ รวมถงในรปแบบของมหาวทยาลยสงฆ ในสวนทยงบกพรองอยเพอตอบสนองความตองการของพระภกษสามเณรและแมช อนถอเปนทางเลอกหนงทคดวาดทสดในเวลาน
1.4. ระเบยบวธวจย (Research Methodology)การวจยครงนเปนการวจยเชงปรมาณและคณภาพ ผวจยได
แบงขอมลออกเปน ๒ ประเภทคอ1. ขอมลจากเอกสารหลกฐานตาง ๆ ไดแกหนงสอและสงต
พมพตางๆ2. ขอมลทรวบรวม โดยใชแบบสอบถามและการสมภาษณ
สำาหรบขอมลประเภทหลง กลมประชากรทเปนเปาหมายคอ กรมการศาสนาและมหาเถรสมาคม พระสงฆาธการ พระผบรหารการปกครองคณะสงฆ พระผบรหารมหาวทยาลยสงฆทงสองแหง คอ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และมหามกฏราชวทยาลย พระภกษสามเณร
บทนำา162
กลมตวอยาง รวมถงอบาสกและอบาสกาทวไปทอยในขอบขายงานวจย โดยแบงแบบสอบถามออกเปน 2 ชด เปนแบบสอบถามสำาหรบพระภกษสามเณรทวไปหนงชด และ แบบสอบถามสำาหรบกรมการศาสนาและมหาเถรสมาคม และ มแบบสมภาษณผทรงคณวฒ คอพระมหาเถระผไมพรอมทจะตอบแบบสอบถาม
1.5. กรอบควมคดในกรวจย (Research Thinking Methods or Framework)
ในการทำาวจยเกยวกบเรอง ความไมเสมอภาคดานการศกษาของพระภกษสามเณรในพระพทธศาสนาน ผวจยใชกรอบความคดเร องความเสมอภาคทางโอกาสแนวพทธคอเรองกรรมหรอความยตธรรมในทางพระพทธศาสนา เร องสทธหนาทแนวพทธ มาเปนเคร องประกอบการพจารณา การสบคนขอมลกใชหลกอรยสจ 4 เปนแนวทาง และใชหลกแนวคดเหลานนในปรชญาสงคมและปรชญาการศกษามาเปนสวนประกอบ โดยพจารณาประเดนปญหาเร องความไมเสมอภาคไปทละประเดน เชนเรองความเสมอภาคทางโอกาสการศกษา , งบประมาณ และหลกสตรเปนประเดนสำาคญ โดยทำาการวดทศนคตและความตองการของพระภกษสามเณร และทาทของกรมการศาสนา มหาเถรสมาคม ในประเดนปญหาตางๆ ทจะนำาไปสความไมเสมอภาคทางดานการศกษา เชน ความไมเสมอภาคทางโอกาสการเขาถง ความไมเสมอภาคทางงบประมาณ และความไมเสมอภาคทางหลกสตรหรอระบบการศกษา ผวจยไดศกษาทฤษฎปรชญาการศกษาของพระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) เปนกรณศกษาพเศษ ซงทฤษฎนเนนหลกไตรสกขาและการบรณาการทางดานการศกษาเปนสำาคญ เปาหมายสดทายของแนวความคดนคอการศกษาเพอสนตภาพ คอทำาใหผศกษา เกง ด และมความสขดวย อก
บทนำา172
อยางหนง แนวความคดนประสานการศกษาทงฝายโลกและฝายธรรม กลาวคอ การศกษาพระปรยตธรรมแผนกนกธรรมบาลและ การศกษาพระปรยตธรรมแผนกสามญและการศกษาในมหาวทยาลยสงฆใหเขากนไดอยางด ผวจยจะไดหยบยกแนวปรชญาการศกษาของนกวชาการทานอนๆ ซงอยบนรากฐานของแนวความคดทางพระพทธศาสนามาอธบายเพมเตม เชน ปรชญากาศกษาของทานพทธทาส ภกข ทานศาสตราจารย สาโรช บวศร และทานศาสตราจารย ดร. วทย วศทเวทย เปนเชงเปรยบเทยบดวย
ผวจยพบวาแนวความคดเรอง อนตตา หรอความไมยดมนถอมนในตวเราตวเขา เปนรากฐานของความเสมอภาคในพระพทธศาสนาอยางแทจรง และหลกคำาสอนเรองกรรมเปนหลกความยตธรรมทตอบคำาถามตางๆ ของพระภกษสามเณรทไดรบผลกระทบเนองมาจากความไมเสมอภาคทางการศกษา หลกอนตตาและกรรมทางพระพทธศาสนา เปนจดมงหมายสดทายของการศกษาแนวพทธ เปนระดบสจธรรม ถาจดมงหมายแหงการศกษาของมนษยไมวาจะอยในสงคมไหนเปนไปเพอการปรบปรงตวเองใหด, เพอปรบตวเองใหเขากบสงคมหรอคนอนได และเพอประเทองปญญาหรอเพอความรในตวของมนเอง พทธปรชญาเรองอนตตาจะเปนสภาวะทแทจรงของมนษยหรอความรเพอความรในตวของมนเอง เปนจดหมายสดทาย ทจะทำาใหจดมงหมายทเหลออกสองประการดงกลาวสมบรณยงขน
และจากฐานแนวความคดเร องอนตตานเองทำาใหนกวชาการไทยหลายทานพฒนาแนวความคดเกยวกบปรชญาการศกษาไทยไปตางๆ กน แตมฐานเดยวกน อาจกลาวไดวา แนวความคดทางดานปรชญาการศกษาไทยของนกคดไทยสามารถสรปรวมลงไดในแนวความคดหลกของพระพทธศาสนาเรอง อนตตาน
บทนำา182
1.6. ขอบเขตและเนอหกรวจย (Scope of Research)ผวจยจำากดการวจยเฉพาะเร องความไมเสมอภาคทางการศกษา
ของพระภกษสามเณร ในคณะสงฆทอยในเมองไทยซงนบถอพระพทธศาสนาแบบเถรวาทเทานน การวจยนจะไมครอบคลมถงพระภกษสามเณรหรอภกษณทนบถอพระพทธศาสนาแบบมหายานในเมองไทยซงสงกดคณะสงฆไทยดวยเหมอนกน
เนองจากการวจยเร องนเกยวของกบแนวความคดเร องความไมเสมอภาค ซงเปนแนวความคดเชงปรชญาการศกษา ผวจยจงตองพดถงเร อง ปรชญาการศกษาและความไมเสมอภาคตามทศนะของพระพทธศาสนาและนกปรชญาทวไป นอกจากแนวความคดเรองความไมเสมอภาคแลว ผวจยยงไดพดถงแนวความคดอนๆ ทเกยวของดวย เชน เร องสทธมนษยชน และอสรภาพ ทศนคตและความตองการการศกษาตามทศนะของพระพทธศาสนาและทศนะทวไป เปนตน
การวจยครงนตองการทราบถงการศกษาของคณะสงฆในอดตวามความเปนมาอยางไรและไดรบอทธพลอะไรบางรวมทงมขอดและขอเสยอยางไร โดยจะชใหเหนระบบการศกษาของสงฆแตละระบบวามจดออนจดแขงอยางไรและในสายตาของผเกยวของมความคดเหนอยางไร และศกษาเจาะลกลงไปในระบบการศกษาของมหาวทยาลยสงฆโดยเฉพาะมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เปนกรณศกษาพเศษ
1.7. ป ร ะ โ ย ช น ท ค ด ว จ ะ ไ ด ร บ (Expectations of Research Results)
1.7.1. ทำาใหรฐบาลและประชาชนไดทราบถงปญหา ความเหลอมลำาทางการศกษาของคณะสงฆและจะไดเปนแนวทางในการ
บทนำา192
รวมมอกนชวยเหลอแกไขระบบการศกษาของสถาบนวดใหถกตองเทาทจะเปนไปได
1.7.2. ทำาใหรฐบาลไดทราบแนวทางในการก ำาหนดนโยบายการศกษาของคณะสงฆ และ สามารถใหการสนบสนนไดอยางถกตอง อนจะสงผลใหการศกษาของคณะสงฆสำาเรจลลวงไปตามเปาหมายอยางแทจรง
1.7.3. ทำาใหไดแนวทางในการปรบปรงและปฏรปการศกษาของมหาวทยาลยสงฆในสวนทยงไมไดตอบรบ ความตองการของคนทวไปใหทนสมยใหมเสมอ เพอใหการศกษาของคณะสงฆไทยกาวไกลไปใน ยคโลกาภวตนอยางแทจรง
บทนำา202