Warunki Wdrożenia i Realizacji Interwencji Profilaktycznej w Celu

7/25/2019 Warunki Wdrożenia i Realizacji Interwencji Profilaktycznej w Celu

http://slidepdf.com/reader/full/warunki-wdrozenia-i-realizacji-interwencji-profilaktycznej-w-celu 1/14

HOSTED BY

Artykuł oryginalny/Original article

Warunki wdrożenia i realizacji interwencji profilaktycznej w celu

zapobiegania HCV wobec osób używają cych narkotyków – wyniki

badań jakościowych

Conditions for the implementation of intervention to reduce hepatitis C virus

infection among drug users – qualitative study results

Katarzyna Dą browska*, Janusz Sierosławski

Instytut Psychiatrii i Neurologii, Zak ł ad Badań nad Alkoholizmem i Toksykomaniami, Warszawa, Polska

Alcoholism

and

Drug

Addiction

28

(2015)

199 – 212

I N F O R M A C J E O A R T Y K U L E

Historia artykuł u:

Otrzymano:

12.05.2015

Zaakceptowano: 16.10.2015

Dostępne online: 19.11.2015

Keywords:

Risk factors

HCV infection

Drug use

Prevention

A B S T R A C T

Introduction: Drug users are particularly exposed to the risk of HCV infection.

At the same time, this is a difficult group to reach out with preventive measures.

The aim of the study was recognition of respondents’ needs for intervention to

reduce hepatitis C virus infection, including the identification of preferences on

the conditions of its implementation and execution.

Method: Results are based on outcomes of 25 group interviews with drug users

andprofessionals and 20 individual interviewswith drugusers.Analysis included

systemic investigation to create the frame of analysis based on codes, which

emerged from the material. In the second stage of analysis, selective coding was

used to combine a priori categories drawn from research interests.

Results: Respondents expressed their suggestions regarding the character of the

planned intervention and the conditions for its implementation. They turned

attention to the potential barriers that may hinder theuseof preventivemeasures.

Physical accessibility, providing a sense of security and anonymity, duration and

nature of the intervention adjusted to conditions of implementation and

repeatability and complexity of activities are key elements that can affect thesuccess of the intervention.

Discussion: So far, HCV was not sufficiently present in the preventive

interventions addressed to drug users. There is a need to develop

Peer

review

under

responsibility

of

Institute

of

Psychiatry

and

Neurology.

* Adres do korespondencji: Zakład Badań nad Alkoholizmem i Toksykomaniami, Instytut Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9,

02-957 Warszawa,

Polska.

Tel.:

+48

22

4582

779.

Adres email: [email protected] (K. Dą browska).

Doste pne online www.sciencedirect.com

ScienceDirect

jo urn al h o mepag e: w ww.elsev ier .co m / locate/a lk o na

http://dx.doi.org/10.1016/j.alkona.2015.11.001

0867-4361/© 2015 Institute of Psychiatry and Neurology. Production and hosting by Elsevier Sp. z o.o. This is an open access article

under the CC BY-NC-ND license (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ ).
















mailto:[email protected]


http://www.sciencedirect.com/science/journal/08674361

http://www.elsevier.com/locate/alkona












http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/




http://www.sciencedirect.com/science/journal/08674361





Wprowadzenie

Iniekcyjne zażywanie narkotyków jest głównymczynnikiem ryzyka zakażenia HCV (Hepatitis C Virus)

[1 – 3]. Zachowania ryzykowne zwią zane z dokony-

waniem iniekcji to dzielenie się używanymi igłamii strzykawkami [4 – 10], ale także wspólne używaniepotrzebnych do iniekcji przedmiotów, takich jak filtry

czy naczynia do podgrzewania narkotyku, a takżewody używanej do płukania igieł i strzykawek [7, 8, 10,

11]. Wyższe odsetki zakażenia HCV są równieżodnotowywane w populacji osób przyjmują cych nar-kotyki, które nie mają w swojej historii incydentu

iniekcji w porównaniu z populacją osób, które nie

używają narkotyków [12 – 14]. W tej pierwszej grupie

wyższy odsetek zakażeń przypisywany jest takim

a comprehensive, long-term preventive strategy that on theone handwill provide

the necessary knowledge, and on the other, change drug users’ attitudes to

becoming more health oriented.

Conclusions: The planned intervention should take into account the needs of

HCV infected and non-infected drug users. The activities should be carried out

cyclically.

© 2015 Institute of Psychiatry and Neurology. Production and hosting by

Elsevier Sp. z o.o. This is an open access article under the CCBY-NC-ND license

(http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ ).

S ł owa kluczowe:

czynniki

ryzyka

zakażenie HCV

używanie narkotyków

zapobieganie

S T R E S Z C Z E N I E

Wprowadzenie: Populacja osób używają cych narkotyków jest szczególnie

narażona na ryzyko zakażenia HCV. Jednocześnie jest to grupa, do której

z wielu względów trudno jest dotrzeć z działaniami profilaktycznymi. Opisanebadanie miało na celu poznanie opinii – potencjalnych odbiorców, a także osóbpracują cych z użytkownikami narkotyków – na temat optymalnych warunków

wdrożenia i realizacji planowanych działań profilaktycznych dotyczą cychproblemu HCV.

Metoda: W ramach badania przeprowadzono 25 wywiadów grupowych

z profesjonalistami i użytkownikami narkotyków oraz 20 wywiadów indywi-dualnych z użytkownikami. Analiza danych polegała w pierwszym etapie na

zakodowaniu wszystkichwypowiedzi badanych, by w kolejnym etapie skupić się jedynie na kategoriach istotnych z punktu widzenia celu badania.

Wyniki: Badani wyrazili swoje sugestie dotyczą ce zarówno charakteru plano-wanej interwencji, jak i warunków jej wdrażania. Zwrócili uwagę na potencjalnebariery, które mogą utrudnić skorzystanie z oferty profilaktycznej. Dostępnośćfizyczna, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i anonimowości, dostosowanie

czasutrwania i charakteru interwencji dowarunków,w jakich jest ona wdrażana,oraz powtarzalność i kompleksowość podejmowanych działań to elementymają ce kluczowy wpływ na powodzenie interwencji.Omówienie: Do tej pory temat zakażenia HCV nie był wystarczają co obecnyw działaniach profilaktycznych adresowanych do grupy użytkownikównarkotyków. Istnieje potrzeba opracowania kompleksowej, długofalowejstrategii profilaktycznej, która miałaby na celu z jednej strony dostarczenie

niezbędnej wiedzy, a z drugiej – zmianę postaw na bardziej prozdrowotne.Wnioski: Planowana interwencja powinna uwzględniać potrzeby osób nią objętych, zarówno zakażonych, jak i niezakażonych HCV. Działania powinnybyć prowadzone cykliczne.

© 2015 Institute of Psychiatry and Neurology. Production and hosting by

Elsevier Sp. z o.o. This is an open access article under the CCBY-NC-ND license

(http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ ).

K. Dąbrowska, J. Sierosł awski / Alcoholism and Drug Addiction 28 (2015) 199 – 212200







zachowaniom, jak tatuowanie ciała, podejmowaniezachowań seksualnych obarczonych dużym ryzykiem

oraz dzielenie sprzętu potrzebnego do wziewnego

zażycia narkotyków.Szacuje się, że rozpowszechnienie HCV w popu-

lacji osób używają cych narkotyki iniekcyjnie (injec-

tion drug users; IDU) zawiera się w przedziale od30 do 60% [7, 9, 15, 16]. Badanie przeprowadzone

w Polsce, w Gdańsku i Krakowie, w 2009 r. na próbie

iniekcyjnych użytkowników narkotyków pokazałyrozpowszechnienie przeciwciał HCV w tej populacji

na poziomie 47,6%.

Użytkownicy narkotyków należą do populacji, do

której trudno jest dotrzeć z działaniami profilaktycz-

nymi ze względu na utrudniony z nimi kontakt, brak

zaufania do instytucjonalnych form pomocy i specy-

ficzny dla tej grupy system norm i wartości. W wielu

kręgach dzielenie się sprzętem do iniekcji jest ogólnie

przyjętymzachowaniem [17, 18].Wśródbezdomnychużytkowników narkotyków i regularnych użytkow-ników iniekcyjnych panuje przeświadczenie, żeryzyko zwią zane z zakażeniem HCV jest wszech-

obecne i bycie zakażonym to raczej norma, aniżelistan wyją tkowy [19 – 21]. Bycie zakażonym HCV

może stanowić część tożsamości przyjmowanej przez

osoby używają ce narkotyków w iniekcjach. Jednakżeto grupy społeczne, do których użytkownik należy,mają największy wpływ na to, do jakiego stopnia ten

stan jest postrzegany jako nieunikniony [22].

Zaufanie do innych wyznacza postępowanieużytkowników. Zastępuje ono wiedzę biomedyczną dotyczą cą ryzyka zarażenia. Informacja, że partnernie dzieli się sprzętem do iniekcji z innymi czy dba

o higienę stanowi wystarczają cą przesłankę, by mu

zaufać i używać wspólnych igieł, strzykawek i innych

sprzętów. Zaufanie może też być wyrazem zażyłościw relacjach. Zaufanie jest strategią , która wyznacza

postępowanie w sytuacji niepewności dotyczą cejryzyka zakażenia oraz statusu zakażenia partnera

[23, 24]. Czasami naciski otoczenia społecznegoutrudniają zachowania prozdrowotne, w tym nie-

dzielenie się sprzętem do iniekcji. Na przykładdzielenie roztworu narkotyku i sprzętu jest ogólnie

przyjęte w myśl zasady kooperacji w celu zabezpie-

czenia dostępu do pożą danej substancji [17].

Omawiane w artykule badanie jakościowe zrea-

lizowane zostało w listopadzie i grudniu 2014 r.

w ramach programu „Opracowanie i weryfikacja

programu zapobiegania HCV wśród użytkownikównarkotyków iniekcyjnych (IDU) i ocena potrzeb

w zakresie profilaktyki HCV w tej grupie”. Program

ten to jedna z części składowych ogólnopolskiego

projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV”, finan-

sowanego ze szwajcarskiego programu współpracyz nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej

i koordynowanego przez Narodowy Instytut Zdro-

wia Publicznego

– Państwowy Zakład Higieny.

Badanie miało na celu poznanie opinii potencjal-nych odbiorców oraz osób pracują cych z użytkow-nikami narkotyków na temat planowanych działańzapobiegają cych zakażeniu HCV, w tym opinii

dotyczą cych optymalnych kanałów przekazywania

treści profilaktycznych i warunków ich wdrażania.Chodziło również o uzyskanie informacji o barierach

w dostępie do leczenia i profilaktyki oraz o zbadanie

postrzegania przez respondentów instytucji tzw.

pokoi iniekcyjnych – rozwią zania z zakresu działańograniczają cych szkody, które dotychczas nie byłow Polsce wprowadzane.

Metoda

Prowadzone badanie osadzone było w paradyg-

macie badań jakościowych, które dają badanymmożliwość swobodnego wyrażenia własnych opinii

oraz podzielenia się doświadczeniami. Rolą badacza jest nadanie prowadzonej rozmowie kierunku

poprzez zaakcentowanie interesują cych go tematów

[25, 26]. W ramach omawianego badania zrealizo-

wano 20 wywiadów grupowych z problemowymi

użytkownikami narkotyków, 5 wywiadów grupo-

wych z osobami pracują cymi z problemowymi

użytkownikami narkotyków oraz 20 wywiadów

indywidualnych z problemowymi użytkownikaminarkotyków. Dobór uczestników do badania byłcelowy ( purposive sampling ). Istotą doboru celowego

jest to, że próbę stanowią respondenci, którzy wedługbadacza dostarczą pełnych i wyczerpują cych infor-macji z punktu widzenia postawionych celów

badania. Przyjęto następują ce kryteria włą czają cedo badania dla użytkowników narkotyków: używa-nie narkotyków codziennie lub prawie codziennie

przynajmniej przez miesią c w cią gu ostatnich trzech

lat poprzedzają cych badanie lub/i przynajmniej

jednokrotne zażycie narkotyku w iniekcji w cią gucałego życia. Profesjonaliści to osoby, które na co

dzień pracują z osobami uzależnionymi od narko-

tyków zarówno w ośrodkach stacjonarnych, jak

i poradniach. Wywiady realizowane były w War-

szawie, Toruniu, Chorzowie, Wrocławiu i Staracho-

wicach. Doświadczeni ankieterzy kontaktowali sięz osobami, które wcześniej wzięły udział w badaniu

K. Dąbrowska, J. Sierosł awski / Alcoholism and Drug Addiction 28 (2015) 199 – 212 201



ilościowym, polegają cym na wypełnieniu kwestiona-

riusza i pobraniu próbki śliny w celu oznaczenia

przeciwciał HCV, przeprowadzonym w ramach tego

samego projektu badawczego. Dysponowali oni

zestandaryzowaną listą poszukiwanych informacji,

natomiast forma pytania mogła być indywidualizo-

wana w zależności od potrzeb respondenta.Z problemowymi użytkownikami narkotyków prze-

prowadzono wywiady indywidualne i grupowe.

Wywiad indywidualny daje badanym możliwośćszczerego wypowiedzenia się na dany temat bez

obaw, że ich wypowiedzi będą oceniane czy komen-

towane. Ponadto pozwala respondentowi na dłuższą i pełniejszą wypowiedź. Z kolei wywiady grupowe

poprzez interakcje i wymianę poglą dów pomiędzyuczestnikami mogą stymulować ich do wypowiedzi

i wyrażania emocji. Zgromadzenie danych przy użyciuobydwu metod pozwoliło na uzyskanie bogatego

materiału badawczego.Kodowanie danych miało w pierwszym etapie

charakter otwarty, to znaczy dane zostały zakodo-

wane poprzez przypisanie im etykiet o charakterze

konceptualnym. Na tym etapie zakodowano wszyst-

kie informacje z wywiadów, również te nieodnoszą cesię bezpośrednio do tematów wyznaczonych w fazie

przygotowywania narzędzi badawczych, a które

badani spontanicznie uznali za warte omówienia,

np. wydarzenia z własnego życia. Drugi etap to

kodowanie selektywne, w którym wyróżniono kate-

gorie istotne ze względu na temat i cele badania

omówione powyżej [26].

Wyniki

Wywiady grupowe z profesjonalistami

Czynniki ryzyka HCV w grupie osób uż ywaj ących

narkotyki

Profesjonaliści uważają , że świadomość dróg

zakażenia wśród osób używają cych narkotyków jest

w dalszym cią gu niewielka. Użytkownicy wiedzą , żenie należy stosować wspólnych igieł i strzykawek, ale

nie zawsze mają świadomość, że nie należy równieżdzielić innych, potrzebnych do przygotowania iniek-

cji, przedmiotów. Badania pokazują , że ich wiedza

dotyczą ca objawów, znaczenia wyniku testu i dróg

zakażania jest niewystarczają ca [27, 28]. W tej grupie

powszechnie nie rozróżnia się różnych rodzajów

żółtaczki, bywa, że HCV uważa się za ostrą fazężółtaczki A lub B. Szczególnie wiele niepewnościzwią zanej jest z dzieleniem sprzętu potrzebnego do

przygotowania narkotyku, np. łyżeczek, filtrów.Użytkownicy często łą czą HCV z brudem i brakiem

higieny. Brud może dotyczyć otoczenia, narkotyków

oraz sprzętu. Często użytkownikom brakuje wiedzy,

że jest to choroba przenoszona poprzez krew [29, 30].

Respondenci wiążą to m.in. z tym, że w przeszłości

dużo uwagi poświęcano profilaktyce HIV, natomiastzaniedbano sprawę zapobiegania zakażeniu HCV.

Jakpodkreślają , użytkownicy narkotyków lekceważą problem HCV, gdyż bardziej obawiają się HIV, który

w ich mniemaniu jest bardziej niebezpieczny. Nie

zawsze wiedzą , że znacznie łatwiej zakazić się HCV.

„Mimo wszystko cią gle jest niska świadomość dróg

zakażenia, w sensie, że jest to bagatelizowane. Dużo sięmówiło o HIV, o HCV bardzo mało i jedyne, co

użytkownicy narkotyków wiedzą , to że mogą sięzakazić albo już HCV mają . Nie do końca wiedzą , żemożna się zakazić używają c wspólnego korka lub

innymi drogami. Ten HCV jest nieznany i bagatelizo-

wany, bo im sięwydaje bezpieczny; ważne dla nich jest,

że nie mają HIV,bo z HCV to jakoś można żyć, możnato leczyć” (terapeuta 1, wywiad grupowy).

„Ja myślę, że placówki leczenia uzależnieńzdecydowanie za mało czasu poświęcają na profi-

laktykę zdrowotną . Jeżeli chodzi o HIV, to jest

o niego pytanie w wywiadzie prowadzonym z osobą ,która trafia do placówki leczenia uzależnień. Nato-miast o HCV już niekoniecznie i w zwią zku z tym on

kompletnie gdzieś znika z pola widzenia. Jeżeli znika

z pola widzenia terapeutów, placówek leczniczych, to

tym bardziej z pola widzenia pacjenta” (terapeuta 2,

wywiad grupowy).

Obserwacje te znajdują potwierdzenie w bada-

niach [17, 27], które ustaliły, że żółtaczkę typu

C często porównuje się z zakażeniem HIV i w ten

sposób tworzona jest jej społeczna definicja jako

choroby mniej groźnej. Użytkownicy wnioskują o mniejszym zagrożeniu zwią zanym z HCV, m.in.

na podstawie reakcji personelu medycznego, który

w ich opinii trywializuje problem testów na HCV

i diagnozy. Stą d obawy osób używają cych narko-tyków w iniekcjach głównie koncentrują się na HIV.

Bardzo niewielka jest świadomość ryzyka zaka-

żenia HCV drogą seksualną . Większość osób podej-

muje kontakty seksualne bez zabezpieczenia. Doty-

czy to zarówno osób świadczą cych usługi seksualne,

jak i par, w których tylko jedna osoba jest zakażonaHCV. Międzynarodowe badanie REDUCE „Ogra-

niczenie ryzykownych zachowań prowadzą cych do

zakażenia wirusem żółtaczki typu C wśród kobiet

przyjmują cych narkotyki w zastrzykach w Europie:




przełożenie dowodów naukowych na praktykę”przeprowadzone wśród 227 kobiet pokazało, żeponad jedna trzecia kobiet uczestniczą cych w ba-

daniu nie stosowała żadnych metod antykoncepcji

(34,4%), choć 37% potwierdziło, że obecny lub

ostatni partner był zakażony HCV [31].

Nowe trendy

w ś rodowisku

osób

zaż ywaj ących

narkotyki

Respondenci pytani o zmiany w środowisku osób

używają cych narkotyków, zaobserwowane na prze-

strzeniostatnich lat, wskazali na nowe trendyna rynku

substancji psychoaktywnych. Najczęściej używanesubstancje to legalne leki, marihuana, amfetamina

oraz tzw. dopalacze. Dopalaczy używają w zasadzie

wszystkie grupy użytkowników, poczynają c od

rekreacyjnych po osoby uzależnione. Nabywane są za pośrednictwem sklepów internetowych, a informa-

cje o konkretnych specyfikach można uzyskać na

forach internetowych. Dopalacze, inaczej niż trady-cyjne narkotyki, dostarczane są przez listonosza lub

kuriera do domu. Są reklamowane nie tylko w inter-

necie, ale również poprzez rozwieszane w mieścieogłoszenia.Dostęp do dopalaczy jest łatwy, zakupowiich nie towarzyszy atmosfera czynu niezgodnego

z prawem. Wszystko to daje złudnewrażenie, że danasubstancja jest bezpieczna i sprawdzona.

Rynek substancji psychoaktywnych zmienia siędynamicznie, można nawet powiedzieć, że kształto-wany jest przez mody. Jednego roku używana jest

dana substancja, np. Akatar, potem inna substancja

zajmuje jej miejsce. Użytkownicy eksperymentują z substancjami, dzielą się przepisami na ich produk-

cję, na ich mieszanie, prowadzą na ten temat blogi.

„Użytkownicy sami eksperymentują , zmieniają składniki. Można prześledzić niektóre fora interne-

towe, jak wymieniają uwagi na ten temat i to się stałotakim stylem życia trochę i takim chałupnictwem,można pokazywać swoje wyroby innym. Jak ludzie

się przepisami na ciasto wymieniają na blogach, tak

w tej chwili jest taka swoista tendencja do tego, żebypoprzez internet wymieniać się uwagami, przepisami

na produkcję określonych substancji, na mieszanie

ich, na eksperymentowanie z nimi” (terapeuta 3,

wywiad grupowy).

W ocenie terapeutów, wcześniej pewne tendencje

czy trendy utrzymywały się przez dłuższy czas, a w tej

chwili zmieniają się na tyle szybko, że lecznictwo nie

jest w stanie adekwatnie na nie odpowiadać.Inny trend, zaobserwowany przez część respon-

dentów, to zmniejszenie się liczby osób zażywają cych

opiaty (w szczególności „kompot”) i przyjmują cychnarkotyki poprzez iniekcje – duża część tych osóbzostała objęta pomocą programów metadonowych,co doprowadziło do ograniczenia rozpowszechnie-

nia problemu. Zdania na ten temat są jednakpodzielone. Pojawiły się również opinie, że liczba

iniekcyjnych użytkowników jest zdecydowaniezaniżona. Nie znajdują się w oficjalnych statysty-

kach, bo nie korzystają z żadnej oferty terapeu-tycznej. Z jednej strony, istnieją ca oferta nie jest dla

nich atrakcyjna, z drugiej – nie są jeszcze na takimetapie uzależnienia, by poszukiwać pomocy. Osoby

używają ce substancji psychoaktywnych są obecnietrudniejsze do zidentyfikowania, nie bywają w miej-

scach wcześniej znanych jako miejsca spotkań osób

zażywają cych, a substancje psychoaktywne zama-

wiają przez telefon.

Przyk ł ady

dobrej praktyki

w

zapobieganiu

HCV

W zasadzie respondenci nie znają przykładówinterwencji zapobiegają cych HCV, kierowanych

do użytkowników substancji psychoaktywnych

i dopasowanych do ich potrzeb. Nie wiedzą o żadnej kampanii edukacyjnej dla użytkownikównarkotyków dotyczą cej HCV. Część respondentówuznała, że programy metadonowe w pewnym stop-

niu odpowiadają na problem chorób zakaźnych,choć nie eliminują całkowicie iniekcyjnegoużywanianarkotyków. Jak się wydaje, w opinii tych respon-

dentów programy metadonowe mogą przyczyniaćsię do redukcji zakażeń HCV poprzez ograniczenie

zażywania narkotyków w iniekcjach. Badania

ewaluują ce działalność programów metadonowychpokazały jednak, że oferowanie leczenia substytu-

cyjnego niepołą czonego z innymi działaniamiz zakresu redukcji szkód jest niewystarczają ce jeśli chodzi o ograniczanie zakażeń HCV [4, 32 – 36].

Respondenci podkreślają , że profilaktyka HCV

rozumiana jako strategia w zasadzie nie istnieje.

Wspominają o żółtym tygodniu, w czasie którego

przekazywana jest wiedza na temat żółtaczkii o stronie internetowej organizacji Prometeusze.

Jednak obydwie inicjatywy, w ich ocenie, w obecnej

chwili przeżywają kryzys. Brakuje działań promują -cych żółty tydzień, mało osób wie o tej inicjatywie.

Z kolei strona internetowa stowarzyszenia Pro-

meteusze od dawna nie jest aktualizowana,

nie pojawiają się na niej nowe informacje. Podkreś-lają też, że w zasadzie brak jest możliwościnieodpłatnego wykonania testu w kierunku przeciw-

ciał HCV.




Warunki powodzenia interwencji

Profesjonaliści zauważyli, że w codziennej pracy

z osobami uzależnionymi zbyt mało nacisku kładziesię na choroby zakaźne. O ile temat HIV na stałezostał wpisany w programy terapeutyczne, o tyle

problem HCV jest pomijany przez samych terapeu-

tów. Z ich wypowiedzi wynika, że nie czują siękompetentni w kwestii zapobiegania HCV i przy-

gotowani, by podejmować jakiekolwiek interwencje.

Nie poruszają w swojej pracy problemu zakażeńHCV, bo brakuje im wiedzy na ten temat. Na

podstawie tych wypowiedzi można wnioskować, żeprogramy edukacyjne kierowane do osób pracują -cych z osobami uzależnionymi od narkotyków nie

poruszają wcale lub poruszają w niedostatecznym

stopniu problematykę chorób zakaźnych, a szcze-

gólnie HCV.

Część respondentów podkreśla, że najlepiej, gdyby

każdy pracują cy z osobami uzależnionymi przeszedłodpowiednie, prowadzone przez lekarza, szkolenie

na temat podstaw zapobiegania HCV. Mógłby wtedy

tę wiedzę przekazywać w trakcie pracy terapeutycz-

nej w zależności od potrzeb.

„Każda z osób stykają cych się lub pracują cychz osobami uzależnionymi powinna mieć przynaj-mniej podstawową wiedzę na temat zakażeń HCVoraz profilaktyki i w dogodnych sytuacjach prze-

kazywać ją osobom zażywają cym narkotyki” (tera-

peuta 5, wywiad grupowy).

Nie wszyscy terapeuci widzą jednak potrzebęszkolenia dotyczą cego HCV. Część wolałaby, by

interwencje kierowane do problemowych użytkow-ników pozostawić w rękach osób wyspecjalizowa-

nych w tematyce chorób zakaźnych. Preferują wdrażanie interwencji przez doświadczonych eduka-

torów zdrowotnych. Padła również propozycja, by

wiedza o zakażeniu HCV była przekazywana przy

okazji wizyt w poradniach podstawowej opieki

zdrowotnej. Postulowano wykorzystanie doświad-czeń kampanii prowadzonych w ramach profilaktyki

HIV/AIDS i zasobów ludzkich w postaci świetniewyszkolonych edukatorów oraz rozszerzenie działal-ności punktów konsultacyjno-diagnostycznych HIV/

AIDS na zagadnienia zwią zane z HCV. W edukacjępowinni być również zaangażowani streetworkerzy,

którzy mają bezpośredni kontakt z potencjalnymi

odbiorcami interwencji.

Miejsca, w których warto by wdrożyć interwencję,to, według respondentów, ośrodki stacjonarne,

poradnie, zakłady karne, miejsca publiczne, gdzie

spotykają się osoby używają ce narkotyków. To czy

interwencja powinna mieć charakter jednorazowy

czy cykliczny zależy od miejsca. I tak, na ulicy

sprawdzą się raczej interwencje jednorazowe, pod-

czas gdy w lecznictwie stacjonarnym spotkania mogą być cykliczne. Zwracano uwagę, że interwencjacykliczna powinna się składać z krótkich 20-

-minutowych sesji o charakterze interaktywnym,w trakcie których każdy może uzyskać odpowiedźna pytanie zwią zane z problemem zakażeń HCV.Jeśli interwencja miałaby mieć charakter jednora-

zowy, to w jej ramach zainteresowana osoba powinna

się dowiedzieć, gdzie może znaleźć więcej informacjina temat HCV, wymienić sprzęt do iniekcji, wykonaćbadanie na obecność wirusa.

Profilaktyka, według respondentów, powinna

mieć charakter kompleksowy, a więc powinnaobejmować szereg różnych działań, m.in. rozdawanie

igieł i strzykawek, tworzenie pokoi iniekcyjnych,

rozdawanie ulotek, przekazywanie wiedzy poprzez

rozmowy przy okazji prowadzonej terapii, darmowe

testy w kierunku HCV. Respondenci podkreślają istotność elementu powtarzalności, tak by osoba

zainteresowana w wielu miejscach i przy różnychokazjach spotykała się z informacją na temat HCV.

„Wszystko, co jest doraźnie prowadzone, jest

raczej mało skuteczne, każde działanie warto podzie-

lić na pewne etapy i wracać do tego, bo moim

zdaniemw każdej terapii, w każdej profilaktyce to, co

jest najważniejsze, to seryjność, powtarzalność,pewna cią głość i monitorowanie zjawisk” (terapeuta

6, wywiad grupowy).

Padł również pomysł by w trakcie leczenia

uzależnienia klienci mieli możliwość zajęcia sięproblemem HCV, np. dzięki współpracy ośrodkaczy poradni ze szpitalem zakaźnym.W opinii profesjonalistów istotne jest, by inter-

wencja kierowana była zarówno do osób zakażo-nych, jak i niezakażonych. W pierwszym przypadku

nacisk powinien być położony na to, co robić, by nie

zakazić innych, na motywowanie do leczenia.

Osobom, które dowiedziały się o chorobie, w upo-

raniu się z nową sytuacją życiową może byćpotrzebna pomoc psychologa. W drugim przypadku

akcent powinien być położony na profilaktykę. Poza

tym wnioskowano, aby w interwencjach czy kampa-

niach koncentrować się głównie na zachowaniach

ryzykownych, a nie na grupach ryzyka, co pozwoli

zmniejszyć zagrożenie stygmatyzacją tych grup.

Problem iniekcji nie dotyczy tylko osób uzależnio-nych, ale także tych, które na siłowniach robią sobieiniekcje ze sterydów czy chorych na cukrzycę




leczonych insuliną . Wydaje się, że respondentomchodzi o to, by przekaz profilaktyczny koncentrowałsię na ryzyku zwią zanym z dokonywaniem iniekcji

czy uprawianiem seksu bez zabezpieczenia, a nie

przypisywał ryzyka do poszczególnych grup, np.

osób używają cych narkotyków czy osób homosek-

sualnych. Profesjonaliści przywołują tutaj doświad-czenia kampanii dotyczą cych HIV, w których akcen-

towano, że każdy może się zarazić w konkretnych

sytuacjach, nie wymieniano jednak z nazwy grup

społecznych bardziej narażonych na zakażenie. W ich

ocenie fakt, że należy się do grupy o dużym ryzyku

zakażenia HCV, dodatkowo naznacza czy piętnujeosoby, które i tak borykają się z problemem

stygmatyzacji i wykluczenia społecznego.

Zagrożenia dla

realizacji

interwencji

Zagrożeniem dla powodzenia interwencji, w opinii

respondentów, może być negatywne nastawienie

społeczeństwa, ale i części terapeutów do działańz zakresu ograniczania szkód. Zwią zane jest to

z przekonaniem, że tego rodzaju działania „poma-

gają ”w zażywaniu narkotyków. Sami zainteresowani

mogą nie chcieć skorzystać z interwencji ze względuna problem stygmatyzacji, strach przed policją . Brakumocowania prawnego dla działań z zakresu ograni-

czania szkód, takich jak pokoje iniekcyjne, stwarza

groźbę interwencji policji w punkcie i jego okolicach.

Inny problem, na jaki zwrócili uwagę respondenci,

to brak wystarczają cej liczby przeszkolonych osób,

które byłyby kompetentne w sprawie zakażenia HCV

i równocześnie miały doświadczenie w pracy

z osobami używają cymi substancji psychoaktyw-nych. Osoby kompetentne, czyli lekarze, rzadko

decydują się na pracę z osobami uzależnionymi, gdyżwedług profesjonalistów wiąże się ona z niskim

prestiżem i jest słabo opłacana.

Pokoje iniekcyjne

jako

odpowied ź na

potrzeby

osób

zaż ywaj ących narkotyki

Według respondentów, pokoje iniekcyjne mogą sięprzyczynić do tego, że osoby zażywają ce narkotyki

będą to robiły w sposób bezpieczniejszy dla siebie, ale

i dla reszty społeczeństwa. Oprócz oferty podstawo-

wej, tj. pobrania sterylnego sprzętu do iniekcji

i możliwości zdania używanego, proponują , byw tych pokojach można było skorzystać z dodat-

kowych usług, takich jak dostęp do internetu,

możliwośćwypicia gorą cego napoju,zjedzenia czegoś,umycia się, zapoznania z materiałami edukacyjnymi.Zwracają uwagę na odpowiednie wyposażenie, np.

dobre oświetlenie czy lustra. Uważają , że należyrównież zapewnić dostęp do psychologa i lekarza.

Zasugerowano stworzenie kryteriów korzystania

z pokoju iniekcyjnego, które uwzględniałyby wiek

użytkowników oraz stopień wykluczenia społecz-nego. Uzasadniane było to obawą , że osoby młodsze,

mniej doświadczone pod wpływem kontaktu zestarszymi kolegami mogą podejmować bardziej

ryzykowne i destrukcyjne sposoby używania sub-

stancji i zachowania. Postulowano poszerzenie oferty

pokoi iniekcyjnych o działania skierowane do osób

zażywają cych narkotyki nieiniekcyjnie, gdyż wyniki

badań wyraźnie pokazują zwiększone ryzyko zaka-

żeniaHCV w tej grupie użytkowników w stosunku do

populacji generalnej [12 – 14].

Według respondentów istotne jest, by uświadomićosobom używają cym narkotyków, jakie korzyściprzynosi korzystanie z pokojów iniekcyjnych. Warto

np. podkreślać, że w razie zapaści czy pogorszenia

stanu zdrowia zwiększa się szansa na szybką interwencję.

„Trzeba uświadamiać, że jest bezpieczne miejsce,

w którym jest od razu sprzęt, jest ktoś, kto w razie

zapaści czy pogorszenia stanu zdrowia może inter-

weniować. Ludzie trochę nie wiedzą , czym ten pokój

iniekcji miałby dla nich być, co to jest oprócz igłyi strzykawki, nie wiedzą dlaczego korzystanie

z pokoju może być dla nich bezpieczniejsze”

(terapeuta 4, wywiad grupowy).

Profesjonaliści obawiają się, że pokoje iniekcyjne

mogą nie cieszyć się zainteresowaniem samych

adresatów z obawy przed interwencją policji, ale

też utratą anonimowości. Szczególnie w małychspołecznościach trudno ukryć fakt korzystania z tej

oferty. Stą d konieczność przyjęcia procedur mają -cych na celu zapewnienie dyskrecji osobom korzy-

stają cym z takich usług, tam gdzie to jest możliwe.Profesjonaliści dostrzegają też zagrożenie dla

funkcjonowania pokoi iniekcyjnych w postaci nega-

tywnych reakcji społeczności lokalnej. Uważają zatem, że istnieje potrzeba przygotowania lokalnej

społeczności na pojawienie się takiej oferty w ich

okolicy. Niektórzy deklarują , że ich nastawienie do

tej formy pomocy jest ambiwalentne. Zdaniem

profesjonalistów łatwiej będzie implementowaćofertę pokoi iniekcyjnych w dużych miastach, gdzie

ludziom zależy na tym, żeby osoby zażywają cenarkotyki nie robiły tego w miejscach publicznych.

„Problemem realizacji tego typu interwencji, jak

pokoje iniekcji, rozdawanie sprzętu do iniekcji,

może być nastawienie społeczeństwa, ale i części




środowiska osób zajmują cych się pracą z osobami

uzależnionymi. Zwią zane jest to z przekonaniem, żenp. pomaga się jeszcze tym osobom zażywaćnarkotyki” (terapeuta 5, wywiad grupowy).

Bardzo istotną kwestią jest fizyczna dostępnośćpokoi iniekcyjnych, tak by odroczenie momentu

dokonania iniekcji nie trwało zbyt długo. Stą d ważne jest ich usytuowanie, np. w centrum, w pobliżumiejsc, gdzie spotykają się użytkownicy. Padłapropozycja mobilnego pokoju iniekcyjnego w postaci

przemieszczają cej się po mieście furgonetki.

Respondenci wskazują też na konieczność zapewnie-nia stałego finansowania temu przedsięwzięciu.

Wywiady indywidualne i grupowe z uż ytkownikami

substancji psychoaktywnych

Wiedza na temat HCV

Wiedza użytkowników substancji psychoaktyw-

nych na temat HCV pochodzi od lekarzy, innych

użytkowników, z internetu i telewizji. O swoim

zakażeniu często dowiadują się w trakcie pobytu

w szpitalu, przy okazji leczenia HIV lub innej choroby

oraz w trakcie pobytu w więzieniu. W ocenie

respondentów wiedza pochodzą ca od lekarzy jest

dość ogólna i często przekazywana niezrozumiałym językiem. Ulotki zwykle są pisane w sposób bardziej

przystępny i zawierają więcej szczegółowych informa-cji. Respondenci podkreślają , że ich wiedza na temat

HIV jest wystarczają ca, natomiast mają braki, jeślichodzi o wiedzę na temat HCV. Rzadko wykazują aktywność w poszukiwaniu informacji. Uzyskują jeraczej przez przypadek, przy okazji kontaktu

z różnego rodzaju placówkami i instytucjami.

Mogłoby się wydawać, że podstawowym źródłeminformacji o chorobach zakaźnych powinni byćlekarze. Tymczasem kontakt z lekarzami jest utrud-

niony, gdyż operują często hermetycznym, medycz-

nym żargonem, który dla pacjenta jest trudny do

zrozumienia. Inne przeszkody w kontakcie z leka-

rzem zidentyfikowane w trakcie badania REDUCE

to ignorowanie problemu zakażenia HCV oraz

niepoświęcanie wystarczają cej ilości czasu na kon-

sultację [31].

Nowe trendy w ś rodowisku osób zaż ywaj ących

narkotyki

Zmiany zaobserwowane przez respondentów

w cią gu ostatnich lat dotyczą m.in. środowiska osób

używają cych narkotyków. Grupy osób, które sięspotykają w celu wspólnego używania są znacznie

mniejsze (2 – 3 osoby). Ludzie nie spędzają razem zesobą czasu jak kiedyś, spotykają się tylko

w konkretnym celu. Znacznie łatwiej zdobyćnarkotyk, nie trzeba na to poświęcać tak dużoczasu, jak kiedyś. Transakcja jest omawiana przez

telefon, a towar dostarczany o umówionej godzinie.

Substancje psychoaktywne można nabyć w sexshopach, w salonach gier hazardowych. Użytkow-nicy nie przywią zują się do jednej substancji,

dostosowują się do trendów na rynku. Wiele osób

decyduje się na leczenie metadonem, by miećzapewniony stały dostęp do opiatu. Dopalacze

i metadon są najbardziej rozpowszechnionymisubstancjami.

„Teraz z tego, co zauważyłem, pojawiły siędopalacze, które są bardzo łatwo dostępne przezinternet, są w różnych miejscach jak salony

gry, sprzedawane są spod lady bardzo młodymosobom, dzieciom, pod różnymi nazwami typuproszek do czyszczenia klawiatury. Teraz z tego, co

zauważyłem, to Mefedron jest modny wśródtakich . . . nie wiem, jak to powiedzieć, nowychnarkomanów” (użytkownik 7, wywiad indywi-

dualny).

Czynniki ryzyka

Mimo że użytkownicy starają się stosować tylko

swoje igły i strzykawki, zdarza się im dzielić z innymi.

Powszechne jest pobieranie narkotyku z jednego

naczynia lub dystrybuowanie narkotyku za pomocą tej samej strzykawki.

Ryzyko użycia wspólnego sprzętu, według res-

pondentów, wzrasta, gdy:

ktoś odczuwa głód narkotyczny

narkotyki używane są przez parę pozostają cą w intymnej relacji

narkotyki używane są w miejscach publicznych

(pośpiech i strach przed identyfikacją ) używa się narkotyków w grupie (większe prawdo-

podobieństwo użycia wspólnego sprzętu, pobiera-

nia substancji z tego samego naczynia jedną strzykawką )

dostęp do sterylnego sprzętu jest ograniczony:

w trakcie weekendu, kiedy większość aptek jest

zamkniętych, z powodu niechętnej reakcji perso-

nelu w aptece, w więzieniach osoba nie potrafi sama dokonać iniekcji.

Wwięzieniachdodatkowym, istotnym problemem

– oprócz używania tego samego sprzętu do iniekcji –

jest wykonywanie tym samym sprzętem tatuaży.




Warunki powodzenia interwencji

Respondenci proponują , by zwiększyć dostępnośćwymiany igieł i strzykawek. Oprócz igieł i strzykawek

w pakiecie powinny być gaziki i inne potrzebne do

dokonania iniekcji przedmioty. By zwiększyć anoni-

mowość, proponują zainstalowanie automatów,

w których można kupować igły i strzykawki. Pro-ponowano też, by igły i strzykawki dostępne były za

darmo w aptekach.

„Trzeba zacząć od tego, żeby sprzęt był dostępnyza darmo w aptekach. Po zrobieniu strzała chowa sięsprzęt do pudełka, oddaje w aptece i bierze nowy

sprzęt. Przynajmniej wtedy nie byłoby pompek na

klatkach” (użytkownik 5, wywiad grupowy).

Najlepiej, by interwencje mają ce na celu ograni-

czenie zakażeń HCV miały miejsce na ulicy,

w noclegowniach

– tam, gdzie przebywają osoby

używają ce. Zgłoszono pomysł na umieszczanie

w aptekach informacji o HCV, bo tam większośćosóbużywają cych substancji psychoaktywnych bywa

regularnie. Respondenci wskazują , że ośrodki sta-

cjonarne i zakłady karne są dobrym miejscem do

prowadzenia zajęć edukacyjnych na temat HCV.

Innym pomysłem jest stworzenie strony internetowej

poświęconej tej tematyce.

Osoby zaangażowane w przeprowadzanie inter-

wencji powinny mieć przyjazny, nieoceniają cy sto-

sunek do użytkowników substancji psychoaktyw-

nych, być kompetentne w sprawie zakażeń HCV, ale

i narkomanii. Padła propozycja, by to osoby

używają ce narkotyków prowadziły takie interwencje

w swoim środowisku. Respondenci równie wysoko,

jak kompetencję w dziedzinie chorób zakaźnych,cenią życzliwość i zrozumienie specyfiki choroby, na

którą cierpią . Udział edukatorów wywodzą cych sięz ich środowiska zapewniałby badanym poczucie

bezpieczeństwa.Interwencja powinna być ciekawa dla odbiorców.

Ważna jest możliwość uzyskania odpowiedzi na

pytania, a więc by interwencja miała interaktywny

charakter. Powszechnie dostępne powinny być ulotki.

Istotnym czynnikiem jest powtarzalność i długofalo-wość podjętych działań, a także dopasowanie charak-

teru interwencji do sytuacji odbiorcy. W poradni

powinny to być raczej indywidualne rozmowytrwają ceokoło 15 minut, podczas gdy w ośrodku te interwencje

mogłyby być dłuższe i mieć charakter grupowy.

„Przy wydawaniu sprzętu, igieł powinna byćulotka, krótka interwencja. Powinna być to inter-

wencja indywidualna. W ośrodku może to być roz-mowa w grupie, odpowiedzi na pytania. Interwencje

powinny być różne w zależności od miejsca”

(użytkownik 2, wywiad indywidualny).

Zachęty materialne zwiększyłyby zainteresowanie

interwencją . Również darmowe badanie w kierunku

HCV mogłoby zmotywować do udziału.„Gdyby płacili, że się osoba zatrzymała i słucha

informacji, np. mogłaby to być puszka coca coli.Informacja powinna być krótka, maksymalnie

15 minut. Powinna być w formie przycią gają cejuwagę” (użytkownik 6, wywiad indywidualny).

W opinii respondentów interwencje powinny byćkierowane do wszystkich, również do społeczeństwa,bo wszyscy są narażeni na zakażenie HCV. Powinny

objąć osoby, które dopiero zaczynają używać narko-

tyków oraz te używają ce rekreacyjnie, po to, by mogłyuniknąć zakażenia. Inną grupą , którą należałoby objąćprofilaktyką , są osoby świadczą ce usługi seksualne.

W celu ograniczenia rozpowszechnienia HCV potrzeb-

na jest zmianaw politycepaństwa na bardziej liberalną .Wtedy, w opinii badanych, osoby używają ce substancji

nie będą się bały ujawnić ze swoim problemem.

Pokoje iniekcyjne

jako

odpowied ź na

potrzeby

osób

zaż ywaj ących narkotyki

Respondenci w większości wyrazili chęć skorzy-staniaz oferty pokoi iniekcyjnych. Część z nich zna to

rozwią zanie ze swych pobytów za granicą . Zalety

takiego rozwią zania to, według nich, higieniczne

i komfortowe warunki, możliwość wykonania iniek-

cji w spokoju i bez pośpiechu, brak stresu, możliwośćoddania zużytego sprzętu, uzyskania pomocy w razie

przedawkowania, uzyskania pomocy w dokonaniu

iniekcji, ograniczenie ryzyka zakażenia, możliwośćwymiany sprzętu na miejscu.

„Wolałbym poświęcić te parę minut więcej nadotarcie do takiego miejsca, żeby mieć ciepło, spokój

i cicho, bez żadnych niespodzianek na klatce, w nie

wiadomo jakich warunkach” (użytkownik 5, wywiad

grupowy).

„Byłbymzainteresowany. Mniejszy stres, poczucie

bezpieczeństwa, komfort zażycia, mniejsze ryzyko

zakażenia. Tak to czasem nawet w śniegu się czyściłosprzęt. Podawało na klatce, szybko. A tu można sięrozebrać, na spokojnie” (użytkownik 6, wywiad

indywidualny).

Potencjalni użytkownicy chcieliby mieć możliwośćwypicia i zjedzenia czegoś ciepłego, spędzenia czasu,

skorzystania z internetu, podładowania telefonu,

zadbania o higienę osobistą , rozmowy z kimś, ktorozumie ich sytuację, dostęp do jednorazowych

przedmiotów wykorzystywanych do iniekcji.




„Żeby był ktoś, z kim można porozmawiać i niewgrupie, tylko samemu. Często ludzie przychodzą , bo

mają takie problemy, że są załamani kompletniei dlatego przychodzą , nie tylko, żeby przywalić. Wieluludzi ma taką górę problemów na głowie, czują sięsamotni, myślą żeby zabrać się z tego świata i może to

jest ostatnie miejsce, które może ich zatrzymać przyżyciu” (użytkownik 2, wywiad grupowy).

„Według mnie to jest bardzo pomocne, jeśli ten

pokój jest wyposażony odpowiednio, we wszystko co

powinno być. Czyli po prostu pojemniki na strzy-

kawki i igły zużyte, waciki do przemywania, jakieśśrodki dezynfekcyjne, nawet takie podstawowe

rzeczy potrzebne do przygotowania narkotyku, no

nie wiem – jakieś kapsle, cokolwiek, na czym możnaprzygotować, czysta woda” (użytkownik 4, wywiad

indywidualny).

Widać z tego, że funkcję pokoju iniekcyjnego

badani postrzegają dość szeroko i chcieliby, żebyw tym miejscu mogli spotkać się z ofertą odpowia-dają cą również na inne ich potrzeby, aniżeli tylko

bezpieczne zażycie narkotyku.

Ważną sprawą jest dostępność fizyczna, odpo-

wiednie oświetlenie, możliwość pozostawienia zuży-tego sprzętu. Padła propozycja, by otworzyć pokoje

iniekcyjne w centrach handlowych.

Barierą w skorzystaniu z pokoi iniekcyjnych jest

strachprzed interwencją policji, niechęć do spotykania

się innymi użytkownikami, lęk przed utratą anonimo-wości i wstyd. Podstawowym warunkiem skorzystania

z pokoju jest pewność, że policja nie będzie podejmo-

wała w tym miejscu żadnych interwencji.„Mi to by pierwsze przyszło do głowy, jeżeli

chodzio pokój taki, to chyba najbardziej bym się baławjazdu policji” (użytkownik 3, wywiad grupowy).

Niektórzy respondenci podkreślali koniecznośćstworzenia jasnych zasad, po to, by pokoje te nie stałysię miejscem handlu narkotykami. Pożą dana byłabymożliwość dowiedzenia się czegoś o ofercie leczniczej

czy uzyskania skierowania na program metadonowy.

Kilka osób podkreślało, że pokoje iniekcyjne stano-

wią kolejny krok w rozwoju oferty leczniczej, brakuje

jednak bardziej podstawowych form pomocy, takich

jak poradnia czy program metadonowy.

Omówienie

Ze względu na różnego rodzaju trudnościw trafieniu z przekazem profilaktycznym do osób

używają cych narkotyków (specyficzny system war-

tości i styl życia, brak zaufania do instytucji),

kluczową sprawą przy planowaniu interwencji profi-

laktycznej wydaje się być rozpoznanie potrzeb tej

grupy. Zrealizowane badanie pokazało, że zarówno

użytkownicy substancji psychoaktywnych, jak i pro-

fesjonaliści zwrócili uwagę na podobne zagadnienia,

które należałoby uwzględnić na etapie planowania

i wdrażania interwencji profilaktycznej poświęconejproblemowi zakażeń HCV. Dostępność fizyczna,

zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i anonimowościosobom korzystają cym z oferty, dostosowanie czasu

trwania i charakteru interwencji do warunków,w jakich

jest wdrażana, interaktywny charakter interwencji

i możliwość zadawania pytań oraz powtarzalnośći kompleksowość podejmowanych działań, wydają siękluczowymi czynnikami dla powodzenia interwencji.

Przynajmniej część z tych zaleceń jest zgodna

z zaleceniami uzyskanymi w trakcie ewaluacji

interwencji kierowanej do kobiet używają cych nar-kotykóww iniekcjach, we wspominanym już badaniu

REDUCE. Ewaluacja pokazała, że sesje powinny

być krótsze, gdyż podczas oferowanych w trakcie

interwencji dwugodzinnych sesji uczestniczki nie byływ stanie utrzymać koncentracji. Najbardziej podo-

bały się im elementy interwencji o charakterze

interaktywnym, podczas gdy część dydaktyczna byłaprzez nie oceniana jako mniej ciekawa. Kobiety

uważały, że więcej czasu powinno się przeznaczać nazadawanie pytań [31].

Rekomendacja respondentów dotyczą ca komplek-

sowości wdrażanych działań jest zgodna z wiedzą natemat skuteczności interwencji dotyczą cych zapobie-

ganiaHCV. Hagan i wsp. [37] przeprowadziliprzeglą dbadań ewaluują cych interwencje i podkreślają , żeprawdopodobieństwo sukcesu wzrasta w przypadku

zastosowania kombinacji strategii prewencyjnych.

Interwencje zawierają ce wiele komponentów, takich

jak ograniczenie lub wyeliminowanie iniekcyjnego

używania narkotyków, dostarczanie sterylnego sprzę-tu do iniekcji i przygotowywania narkotyku, doradz-

twodotyczą ce zmiany zachowań na mniej ryzykowne,

okazały się być bardziej skuteczne.

Planują c interwencję profilaktyczną , należy rów-nież uwzględnić zmiany, które zaszły w ostatnich

latach zarówno w środowisku osób używają cychsubstancji psychoaktywnych, jak i na rynku tych

substancji. Badani wspominali o tym, że tendencjeczy trendy w konsumpcji substancji psychoaktyw-

nych szybko się zmieniają , kształtowane są przezzmienną dostępność substancji, ale również mody.

Można mieć wą tpliwości co do opisywanego

zarówno przez profesjonalistów, jak i użytkowników,




szerokiego rozpowszechnienia na rynku dopalaczy,

które, według badanych, są środkiem wybieranym

przez rekreacyjnych i problemowych użytkownikówsubstancji. Badanie dotyczą ce używania dopalaczy – przeprowadzone w 2013 r. na reprezentacyjnej próbie

Polakówpowyżej 15. roku życia – pokazało, że w cią gu

roku poprzedzają cego badanie zaledwie 1% badanychużywał dopalaczy. Nieco wyższe odsetki odnotowano

w badaniu prowadzonym przez CBOS, na zlecenie

KrajowegoBiura ds. PrzeciwdziałaniaNarkomanii,napróbie młodzieży w wieku 18 – 19 lat w 2008, 2010

i 2013 roku. Używanie w cią gu ostatniego roku

dopalaczy w 2008 roku zadeklarowało 3% responden-

tów, dwa lata później było to 7%, a w ostatnim

pomiarze zaobserwowano spadek do poziomu 2%.

Badania zdają się nie potwierdzać obserwacji respon-

dentów o szerokim rozpowszechnieniu dopalaczy

[38]. Może być również tak, że grupa użytkownikówdopalaczy z różnych powodów nie jest wystarczają coreprezentowana w badaniach populacyjnych.

Internet stał się ważnym źródłem informacji

o właściwościach różnych substancji, o tym jak je

ze sobą mieszać, ale również źródłem pozyskiwania

substancji. Schifano i wsp. [39] zaproponowali

klasyfikację kanałów dystrybucji narkotyków. Wed-

ługnich, w tej chwili najbardziej dynamicznie rozwija

się, opisywany przez uczestników omawianego

badania, kanał

„e-commerce” wykorzystują cy moż-liwości, jakie oferuje internet. Stało się to możliwedzięki powszechnemu dostępowi do internetu

i ograniczonym możliwościom kontroli tego medi-

um. Strony oferują ce szeroki wybór legalnych

substancji psychoaktywnych, fora internetowe, tab-

lice ogłoszeń pozwalają ce na wymianę doświadczeń

–

to kluczowe elementy tego rynku [39]. W tej sytuacji

internet powinien stać się, w większym stopniu niżmiało to miejsce do tej pory, narzędziem dotarcia do

osób, których nie sposób uchwycić na ulicy czy

dotrzeć do nich poprzez lecznictwo.

W badaniu diagnozowano również stopień akcep-tacji dla rozwią zania, którym jest oferta pokoi

iniekcyjnych. Europejskie Centrum Monitorowania

Narkotyków i Narkomanii we współpracy z Euro-

pejskim Centrum Kontroli i Prewencji Chorób

opracowało w 2011 roku wytyczne dotyczą celeczenia i profilaktyki chorób zakaźnych wśród osób

iniekcyjnie używają cych narkotyków. Wśród wielurekomendowanych rozwią zań znalazło się działaniepokoi iniekcyjnych, które mają m.in. na celu

doprowadzenie do spadku częstości podejmowania

ryzykownych zachowań i do poprawy stanu zdrowia

odbiorców oferty. Do tej pory w Polsce rozwią zanie to

nie funkcjonuje, natomiast stanowi część oferty

terapeutycznej w Niemczech, Holandii, Hiszpanii,

Szwajcarii i kilku innych krajach europejskich.

W miejscach tych istnieje możliwość prowadzenia

edukacji zdrowotnej i profilaktyki zakażeń, a także

bezpośredniej interwencji profesjonalistów w przy-padku przedawkowania. Użytkownicy substancji

psychoaktywnych w zdecydowanej większości popie-rają pomysł otwarcia pokoi iniekcyjnych, choć nie

oznacza to, że wszyscy chcieliby z nich osobiściekorzystać. Profesjonaliści również pozytywnie odno-

szą się do tego pomysłu, dostrzegają c korzyści płyną cez tego przedsięwzięcia dla użytkowników substancji

psychoaktywnych. Kilka osób jednak zaznaczyło, żemają ambiwalentny stosunek do tej formy pomocy.

Jasno z tego wynika, że pokoje iniekcyjne nie są formą pomocy, która zyskałaby jednogłośną akceptacjęzarówno profesjonalistów, jak i użytkowników nar-kotyków. Pierwsza grupa może uważać, że założeniatkwią ce u podstaw funkcjonowania tych placówek są niezgodne z ideą przeciwdziałania narkomanii. Dla

użytkowników przeszkodą w korzystaniu z nich możebyć niechęć do instytucjonalnych form pomocy,

obawa przed utratą anonimowości i stygmatyzacją .Wydaje się, że częściej tego rodzaju ofertą zaintere-sowane są osoby o większym stopniu wykluczenia

społecznego, bezdomne.Obydwie grupy respondentów zwróciły uwagę na

kluczowe aspekty działania pokoi iniekcyjnych,

których istotność została potwierdzona w trakcie

ewaluacji tej formy ograniczania szkód w innych

krajach. Świadczy to o tym, że nie są im obce

zarówno teoretyczne ramy tego przedsięwzięcia, jak

i praktyczna strona jego realizacji. Profesjonaliścii sami użytkownicy, wśród innych wymienianych

zaleceń, zwrócili uwagę na konieczność ustanowieniazasad, które umożliwiałyby pracę pokoi iniekcyj-

nych. Zasady obowią zują ce w innych krajach to na

przykład zakaz pomocy w dokonywaniu iniekcji

obowią zują cy zarówno pracowników placówek, jak

i klientów. Regulamin zakazuje handlu narkotykami

na terenie placówki, dzielenia się narkotykami,

agresywnego zachowania, używania innych substan-

cji i alkoholu. Ważne jest zachowanie podstawowych

zasad higieny i bezpieczeństwa [40].

Do tej pory w Polsce nie opracowano żadnejkompleksowej strategii profilaktyki HCV, kierowa-

nej do środowiska osób używają cych narkotyki, choćwiadomo, że jest to grupa szczególnie narażona na

zakażenie. Jak podkreślają respondenci, o ile temat




HIV wpisany jest na stałe w programy terapeutyczne

i jest dość dobrze znany użytkownikom i profesjo-

nalistom, o tyle nie można tego powiedzieć o HCV.

Potwierdzają to wyniki badania diagnozują cegowiedzę kobiet używają cych narkotyki w iniekcjach

na temat zachowań ryzykownych mogą cych prowa-

dzić do zakażenia HCV [19]. Wiedza ta wciąż jestniepełna, oparta na stereotypach i błędnych prze-

konaniach. Jednak nawet pełna i rzetelna wiedza nie

chroni przed zachowaniami ryzykownymi. Użytkow-niczki narkotyków często świadomie podejmują zachowania narażają ce je na zakażenie HCV.

Zakażenia HCV wśród użytkowników narkotyków

są problemem nie tylko polityki prowadzonej wobec

substancji psychoaktywnych, ale polityki zdrowotnej

jako takiej i wymagają wdrożenia stosownych

działań. Istnieje pilna potrzeba opracowania inter-

wencji profilaktycznych i intensyfikacji działańz zakresu ograniczania szkód, po to by zmienićzachowania osób używają cych narkotyki na bardziej

prozdrowotne.

Wnioski

dotyczące

planowanej

interwencji

1. Planowana interwencja powinna mieć komplek-

sowy charakter i uwzględniać potrzeby osób nią objętych, zarówno zakażonych, jak i niezakażo-nych HCV.

2.

Działania

powinny

być cykliczne,

mieć

powta-rzalny charakter.

3. W sprawie pokoi iniekcyjnych kluczowe jest

zapewnienie im legalności i dostępności fizycznej

oraz zagwarantowanie poczucia anonimowości ich

klientom.

Wkł ad pracy autorów/Authors’ contributions

Koncepcja pracy/Study Design: K. Dą browska,J. SierosławskiZebranie danych/Data Collection: K. Dą browska,

J. SierosławskiInterpretacja danych/Data Interpretation:

K. Dą browska, J. SierosławskiAkceptacja ostatecznej wersji/Acceptance of final

manuscript version: K. Dą browskaPrzygotowanie literatury/Literature Search:

K. Dą browskaPozyskanie środków (finansowania)/Funds:

J. Sierosławski, K. Dą browska,Nie występują zjawiska

ghostwriting i guest

au-

thorship/ No ghostwriting and guest authorship

declared.

Konflikt interesów/Conflict of interest

Nie występuje/None declared.

Finansowanie/Financial support

Publikacja powstała w ramach projektu finanso-

wanego ze szwajcarskiego programu współpracyz nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej

i koordynowanego przez Narodowy Instytut Zdro-

wia Publicznego

– PZH: Szwajcarsko-Polski Progra-

mu Współpracy (SPPW), projekt nr KIK/35

„Zapo-

bieganie zakażeniom HCV” / The paper was

prepared in the frame of the Swiss programme of

collaboration with the new members of EU and

coordinated by the National Institute of Public

Health – NIH: Swiss-Polish Cooperation Program

(SPCP), Project No. KIK/35 „Prevention of HCV

infections”

Etyka/Ethics

Treści przedstawione w artykule są zgodnez zasadami Deklaracji Helsińskiej odnoszą cymi siędo badań z udziałem ludzi, dyrektywami EU

dotyczą cymi ochrony zwierzą t używanych do celów

naukowych, ujednoliconymi wymaganiami dla cza-

sopism biomedycznych

oraz

z

zasadami

etycznymiokreślonymi w Porozumieniu z Farmington w 1997

roku.

The work described in this article has been carried

out in accordance with the Code of Ethics of the

WorldMedical Association (Declaration of Helsinki)

on medical research involving human subjects; EU

Directive (210/63/EU) on protection of animals use of

scientific purposes; Uniform Requirements for

manuscripts submitted to biomedical journals; the

ethical principles defined in the Farmington Consen-

sus of

1997.

Piśmiennictwo/References

[1]

Harrell

PT,

Mancha

BE,

Petras

H,

Trenz

RC,

Latimer

WW. Latent classes of heroin and cocaine users predict

unique HIV/HCV risk factors. Drug and Alcohol Depen-

dence 2012;3:220 – 7.

[2] Chitwood

DD,

Comerford

M,

Sanchez

J.

Prevalence

and risk factors for HIV among sniffers, short-term

injectors, and long-term injectors of heroin. Journal of

Psychoactive Drugs 2003;4:445 – 53.

[3] Nelson KE, Galai N, Safaeian M, Strathdee SA, Celen-

tano DD,

Vlahov

D.

Temporal

trends

in

the

incidenceof human immunodeficiency virus infection and risk


http://refhub.elsevier.com/S0867-4361(15)00063-2/sbref0205
























































































































































behavior

among

injection

drug

users

in

Baltimore,

Maryland, 1988 – 1998. American Journal of Epidemiolo-

gy 2002;7:641 – 53.

[4] Selvey

LA,

Denton

M,

Plant

AJ. Incidence and preva-

lence of hepatitis C among clients of a Brisbane metha-

done clinic: factors influencing hepatitis C serostatus.

Australian and New Zealand Journal of Public Health

1997;1:102 – 4.

[5] Van Beek IA, Dwyer RG, Dore GJ, Luo K, Kaldor

JM. Infection

with

HIV

and

hepatitis

C

virus

among

injecting drug users in a prevention setting: retrospective

cohort

study. British Medical Journal 1998;317:433 – 7.

[6] Thorpe LE, Ouellet LJ, Levy JR, Williams IT, Monter-

roso ER. Hepatitis C virus infection: prevalence, risk

factors,

and

prevention

opportunities

among

young

in-

jection drug users in Chicago, 1997 – 1999. Journal of

Infectious Diseases

2000;6:1588 – 94.

[7] Thorpe LE, Ouellet LJ, Hershow R, Bailey SL, Wil-

liams IT, Williamson J, et al. Risk of hepatitis C virus

infection among young adult injection drug users who

share injection equipment. American Journal of Epidemi-

ology 2002;7:645 – 53.[8]

Hagan

H,

Thiede

H,

Weiss

NS,

Hopkins

SG,

Duchin

JS, Alexander ER. Sharing of drug preparation equip-

ment as a risk factor for hepatitis C. American Journal

of Public Health 2001;1:42 – 6.

[9] Hahn JA, Page-Shafer K, Lum PJ, Ochoa K, Moss AR.

Hepatitis C virus

infection

and

needle

exchange

use

among young injection drug users in San Francisco.

Hepatology 2001;1:180 – 7.

[10] Pouget ER, Hagan H, Des Jarlais DC. Meta-analysis of

hepatitis C seroconversion in relation to shared syringes

and drug

preparation

equipment. Addiction

2012;6:1057 – 65.

[11]

Villano

SA,

Vlahov

D,

Nelson

KE,

Lyles

CM,

Cohn

S,

Thomas DL. Incidence and risk factors for hepatitis Camong injection drug users in Baltimore, Maryland.

Journal of Clinical Microbiology 1997;12:3274 – 7.

[12] Ferreira RC, Rodrigues FP, Teles SA, Lopes CL,

Motta-Castro AR, Novais AC, et al. Prevalence of hep-

atitis B virus and risk factors in Brazilian non-injecting

drug users. Journal of Medical Virology 2009;4:602 – 9.

[13] Vallejo F, Toro C, de la Fuente L, Brugal MT, Soriano

V, Silva

TC,

et

al.

Itinere

Project

Group

Prevalence

of

and risk factors for hepatitis B virus infection among

street-recruited

young

injection

and

non-injection

heroin

users in Barcelona. Madrid and Seville European Addic-

tion Research 2008;3:116 – 24.

[14]

Rich

JD,

Anderson

BJ,

Schwartzapfel

B,

Stein

MD.Sexual risk for hepatitis B virus infection among hepati-

tis

C

virus-negative

heroin

and

cocaine

users. Epidemiol-

ogy & Infection 2006;3:478 – 84.

[15] Hope

VD,

Judd

A,

Hickman

M,

Lamagni

T,

Hunter

G,

Stimson GV, et al. Prevalence of hepatitis C among

injection drug users in England and Wales: is harm re-

duction working? American Journal of Public Health

2001;1:38 – 42.

[16] Des Jarlais DC, Hagan H, Arasteh K, McKnight C,

Semaan S, Perlman DC. Can intranasal drug use reduce

HCV infection among injecting drug users? Drug and

Alcohol Dependence 2011;3:201 – 6.

[17]

Rhodes

T,

Davis

M,

Judd

A.

Hepatitis

C

and

its

risk

management among drug injectors in London: renewing

harm

reduction

in

the

context

of

uncertainty. Addiction

2004;99(5):621 – 33.

[18] Hahn JA, Page-Shafer K, Lum PJ, Bourgois P, Stein E,

Evans JL,

et

al.

Hepatitis

C

virus

seroconversion

among

young injection drug users: relationships and risks. Jour-

nal of Infectious Diseases 2002;186(11):1558 – 64.

[19] Rhodes T, Treloar C. The social production of hepatitis

C risk among injecting drug users: a qualitative synthe-

sis. Addiction 2008;103(10):1593 – 603.

[20]

Roy

E,

Nonn

E,

Haley

N,

Cox

J. Hepatitis

C

meanings

and preventive strategies among street-involved young

injection

drug

users

in

Montréal. International Journal

of Drug Policy 2007;18(5):397 – 405.

[21] Sutton R, Treolar C. Chronic illness experiences, clinical

markers

and

living

with

hepatitis

C. Journal of Health

Psychology 2007;12(2):330 – 40.

[22]

Ellard

J. ‘There

is

no

profile

it

is

just

everyone’: the

challenge of targeting hepatitis C education and preven-

tion messages to the diversity of current and future

injecting drug users. International Journal of Drug Policy

2007;18(3):225 – 34.

[23]

Carrier

N,

LaPlante

J, Bruneau

J. Exploring

the

contin-gent reality

of

biomedicine:

Injecting

drug

users,

hepati-

tis C virus and risk. Health risk and society 2005;7

(2):123 – 40.

[24] Ho H, Maher L. Co vay co tra (what goes around

comes around): culture, risk and vulnerability to blood

borne

viruses

among

ethnic

Vietnamese

injecting

drug

users. Drug and Alcohol Review 2008;27(4):420 – 8.

[25] Babbie E. Badania społ eczne w praktyce. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN; 2006.

[26] Konecki K. Studia z metodologii badań jakoś ciowych.

Teoria ugruntowana.

Warszawa:

Wydawnictwo

Nau-

kowe PWN; 2000.

[27] Davis

M,

Rhodes

T.

Beyond

prevention?

Injecting

drug

user narratives about hepatitis C. International Journal of Drug Policy 2004;15(2):123 – 31.

[28] Southgate E, Weatherall AM, Day C, Dolan KA.

What's in a virus? Folk understandings of hepatitis C

infection and infectiousness among injecting drug users

in Kings Cross, Sydney. International Journal for Equity

in Health 2005;4:5 – 9.

[29] Treloar C. ‘You sort of switch off ’: exploring mindless-

ness in

injecting

drug

users ’

accounts

of

blood. Journal

of Health Psychology 2005;10(1):137 – 45.

[30]

Treloar

C,

Laybutt

B,

Jauncey

M,

van

Beek

I,

Lodge

M, Malpas G, et al. Broadening discussions of “safe” in

hepatitis C prevention: a close-up of swabbing in an

analysis of

video

recordings

of

injecting

practice.

Inter-national Journal of Drug Policy 2008;19(1):59 – 65.

[31]

Gilchrists

G,

Torrens

M,

Tirado

J,

Di

Furia

L,

Glam-

marchi C, Fischer G, et al. W: Dą browska K, Moska-

lewicz J, reds.

Ograniczanie

ryzykownych

zachowań

prowadzących do zakażenia wirusem żół taczki typu C

wś ród kobiet przyjmuj ących narkotyki w zastrzykach w

Europie: przeł ożenie dowodów naukowych na praktyk ę:

raport końcowy projektu REDUCE 2013.

Warszawa:

Instytut Psychiatrii i Neurologii; 2013 (pol. wersji

raportu).

[32] Chamot E, de Saussure P, Hirschel B, Déglon JJ, Perrin

LH. Incidence of hepatitis C, hepatitis B and HIV infec-

tions among

drug

users

in

a

methadone-maintenance

programme. AIDS 1992;6(4):430 – 1.










































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































[33]

Crofts N, Nigro

L, Oman

K, Stevenson

E,

Sherman

J.

Methadone maintenance and hepatitis C virus infection

among injecting drug users. Addiction 1997;92(8):999 – 1005.

[34] Rezza

G,

Sagliocca

L,

Zaccarelli

M,

Nespoli

M,

Sico-

nolfi M, Baldassarre C. Incidence rate and risk factors

for HCV seroconversion among injecting drug users in

an area with low HIV seroprevalence. Scandinavian

Journal of Infectious Diseases 1996;28(1):27 – 9.

[35] Thiede H, Hagan H, Murrill CS. Methadone treatment

and HIV

and

hepatitis

B

and

C

risk

reduction

among

injectors in the Seattle area. Journal of Urban Health

2000;77(3):331 – 45.

[36] Van Ameijden EJ, Van den Hoek JA, Mientjes GH,

Coutinho RA. A longitudinal study on the incidence

and

transmission

patterns

of

HIV,

HBV

and

HCV

infection

among

drug

users

in

Amsterdam. European

Journal of Epidemiology 1993;9(3):255 – 62.

[37] Hagan H, Pouget ER, Des Jarlais DC. A systematic

review

and

meta-analysis

of

interventions

to

prevent

Hepatitis C virus infection in people who inject drugs.

Journal of Infectious Diseases 2011;204(1):74 – 83.

[38] Jabłoński P, Malczewski A. Dopalacze. Skala zjawiska i

przeciwdział anie. Warszawa: Krajowe Biuro ds. Prze-

ciwdziałania Narkomanii; 2014.

[39]

Schifano

F,

Leoni

M,

Martinotti

G,

Rawaf

S, Rovetto

F. Importance for the assessment of the drug abuse mar-

ket: Preliminary

results

from

the

Psychonaut

2002

Proj-

ect. Cyberpsychology & Behaviour 2003;6(4):405 – 10.

[40] Hedrich D. European report on drug consumption rooms.

Lisbon: EMCDDA;

2004.





































































































































































































































































































































































































































Warunki Wdrożenia i Realizacji Interwencji Profilaktycznej w Celu

Documents

Transcript of Warunki Wdrożenia i Realizacji Interwencji Profilaktycznej w Celu