Digitalne zbirke kao

multimedijalni kolaž prošlosti

Vaska Sotirov-Đukić

dukic@bih.net.ba

2

Koncept istorije

u projektu “Das

Passagenwerk”

Waltera

Benjamina

3

Walter Benjamin (1892-1940)

Lijevo orijentisan Jevrej,

pripadnik Frankfurtske

škole, intelektualac i filozof

Zarađuje novac kao

slobodni pisac, književni i

umjetnički kritičar i

prevoditelj

Većina ključnih radova

objavljena je nakon

njegove smrti

4

Das Passagenwerk

Projekat Arkade

Pariz, prestonica XIX vijeka

Zbirka citata, ilustracija i komentara, koje je

Walter Benjamin sakupio u periodu 1927–1940,

s namjerom da ih pretoči u veliku panoramu XIX

veka („fantazmagorija“)

Zbirka je ostala nedovršena

5

Pasaž - odlomak

Prolaz između zgrada

unutar kojeg su

trgovačke radnje sa

izloženom robom

Čelična mrežna

konstrukcija koja

nadsvođuje prolaz

Vizualni spektakl – kolaž

odlomaka postavljen

unutar staklenog krova

pasaža

6

Pariz – arhitektura pasaža

Prošlost Pariza u 19 vijeku kao književni portret grada u

jednom periodu: barikade i ruševine, svakodnevnica

Enciklopedijski kolaž u boji sa vjerodostojnom narativnom

rekonstrukcijom zajedničke prošlosti

Svi dijelovi sačinjavaju cjelinu unutar koje su uklopljeni

7

Raznovrsnost odlomaka

Sadrži konkretne objekte i

konkretnu istoriju koja ih je

proizvela: potrošačka i

luksuzna roba, gradska gužva,

biblioteke, muzeje, tehnologija,

željeznica, industrija, Prust,

Bodler, Balzak, Engels i Marx,

Adorno, flaneur, barikade,

metro, čelične konstrukcije,

robne kuće, turistički vodiči ...

Riječi, objekti, slike kao

jednaka stvarna građa koja

sadrži pečat svoga vremena

8

Dijalektička organizacija

odlomaka

Transdisciplinarna konstrukcija: citati su različitih

dužina, područja, izvora (od turističkih vodiča i

dnevne štampe do filozofije i lirske poezije)

Razvrstani su u 28 tematskih grupa koje su

nespojive (”Moda”, “Dosada”, “Flaneur”, “Istorija

sekti”, “Marx”, “Antripološki materijalizam”...)

Komentari i mišljenja su grupirani pregledno u

kolone

Sistem bibliografskih referensi i uputnica gradi

veze između odlomaka i njihovih izvora ali stvara

i nove veze među njima samima

9

Dijalektička slika

Estetička tehnika montaže: jukstapozicija slika i

ilustracija sa ciljem dekonstrukcije i

fragmentacije

Proučavanje slika prošlosti koje nije ni

deskriptivno ni slikovno već izaziva “bljesak” -

eksplozivni trenutak sjećanja

Slika kao permanenti odlomak vremena u kojoj

postoji kritična tačka prepoznavanja

Arhitektura referenci i uputnica okružuju

odlomke i slike i daju im kontekst istorijskog

trenutka

10

„Metod ovog projekta: književna montaža. Ne

moram da kažem bilo šta. Samo ću pokazati.

Neću dodavati nikakve lične ukrase, nikakve

originalne formulacije. Ali, kada je reč o tim

krhotinama, otpacima – neću praviti njihov

popis, već ih pustiti da dođu do izražaja, na

jedini mogući način: tako što ću ih staviti u

upotrebu.“ — Walter Benjamin, „O teoriji znanja. Teorija

progresa.“, N1a.8, str. 460.

Književna montaža

11

Tehnika montaže

Umnožavanje perspektiva kao prepoznavanje

postojanja istovremenih stvarnosti te zgušnjavanje i

intenziviranje vremena i prostora

Prenošenje načela montaže na istoriju izgradnjom

velikih struktura iz spajanja najmanjih –

kaleidoskopska svijest

Svako pojedinačno gledište na neki događaj odnosi se

na druge stavove, ideje, događaje, komentare koji se

dalje nadograđuju i upućuju jedni na druge stvarajući

beskonačni lanac asocijacija a svi su međusobno

povezani na svoje izvore i jedni sa drugima

12

Bodler: grad i flaneur

Bodler opisuje Pariz prema simboličkoj

arhitekturi sjećanja u vidu imaginarnog,

neprozirnog grada kao društvenog prostora

Tjeskoba i melanholija kao svakodnevni

doživljaj velegradskog svijeta snova i

izgubljenog identiteta stanovnika velegrada

Flaneur je znatiželjni prolaznik gradom koji

besciljno luta, otuđen čovjek iz gradske gužve -

voajer

13

Paul Klee: Angelus Novus

“Anđeo istorije koji je lice

okrenuo prošlosti. Ono što m i

vidimo kao lanac događaja, on

vidi kao jednu katastrofu što

neprekidno gomila ruševine i

baca mu ih pred noge. Rado bi

se zaustavio, budi mrtve i

sastavljao ono što je razbijeno,

ali iz raja duva snažna oluja koja

mu ne da da sklopi krila te ga

nezadrživo goni u budućnost

kojoj okreće leđa. Ono što

nazivamo napretkom jeste ta

oluja.” WB

14

Istorija

Kritikuje istoriju i naratologiju istorijskog napretka naspram

istorije kao konstelacija događaja i konteksta viđen sa različitih

gledišta a sva ona imaju svoje značenje koje se odnosi na sam

događaj

Analiza malih, diskretnih trenutaka naspram vulgarnoj verziji

istorijskog materijalizma

Konstrukcija istorije na njenim otpacima (plakati, razglednice,

fotografije, novinske ilustracije, citati i sl.)

15

Buđenje i aura

Događaj je neponovljiv, vrijeme i prostor su povezani

Cilj istoričara da učini prošlost živu u sadašnjosti –

bljesak sjećanja – buđenje svijesti iz sna koje

proizvodi komforno i potrošačko društvo

Umjetničko djelo je nastalo u određenom vremenu i

prostoru gdje je bilo doživljeno i taj doživljaj je aura

koja se prenosi

Mehanička reprodukcija dovodi do toga da umjetničko

djelo gubi svoju auru – kontekst i značenje (vezu sa

početkom i izvorom) – i postaje roba

16

Pra web

Raznovrsna građa

Odlomci i citati povezani sa izvorima i

komentarima

Sistem poveznica i unakrsnih uputnica koje

objektu daju istorijski kontekst

Kolaž organizovan bez hijerarhijskog autoriteta

Svi dijelovi su ravnopravni i čine jednu vizualnu

cjelinu

Cilj je probuditi sjećanje te slijediti lični lanac

utisaka i asocijacija

17

Digitalne zbirke

Kompleksna struktura umreženih

multimedijalnih objekata (slika, zvuk, video,

tekst) sa linkovima na svoje izvore

Bogata asocijativna struktura podataka

Podstiče komunikaciju i na taj način dolazi do

novih podataka i građe koja se može

neograničeno ugrađivati (ažurirati) u postojeću

strukturu zbirke

Jednostavna navigacija omogućava različite

puteve individualnog pretraživanja

18

Asocijativna struktura

Umrežavanje i vizualizacija podataka povezanih

sa njihovim izvorima

Ključne riječi/pojmovi/slike kojima se podaci

sortiraju, klasificiraju ali istovremeno podstiću

sjećanje i komunikaciju među korisnicima

Vizualna prezentacija znanja za sve vrste

korisnika – inovacije digitalnih oblika, ideja i

predstava

Podstiče nastajanje novih nizova asocijacija i

informacija – dalji razvoj znanja

19

Biblioteke i ekspanzija znanja

Biblioteke su dio opšteg kulturnog konteksta

istorije čovječanstva i njegove evolucije kroz

akumulirano i sačuvano znanje

Dostupnost informacija, komunikacija i

interaktivnost dovode do spontanog nastajanja

mreža znanja i njegove stalne nadgradnje

Elektronski katalozi su postali dostupni svima –

medij masovne komunikacije

Biblioteka kao stvarna zgrada – prostor ali i

virtualno mjesto koje sadrži digitalizovanu građu

dostupnu on-line

20

Bibliotekar

Aktivni posrednik u stvarnom i vrtualnom svijetu

između informacije i korisnika sa dugogodišnjim

iskustvom korištenja raznih alata za

pretraživanje informacija bazirano na

razumijevanju korisnika i njihovih potreba

Prosječni pretraživač Interneta, poput flaneura,

besciljno surfa Internetom u potrazi za

zabavom, tekućim vijestima i kupovinom

Otuđenost i tjeskoba stanovnika velegrada koji

tragaju za svojm izgubljenim identitetom

21

Vizualna kultura - spektakl

Moderno doba: stvarno se svodi na vidljivo

Urbano-industrijski svijet postaje začaran u

vizualno spektakularnm robnim kućama,

oglasnim reklamama sa mitskim i fantastičnim

slikama – fantazamgoriča grad

22

Tematske zbirke

“Sjećanje zajednice”

Istorija i sjećanje su bitni elementi svakog identiteta

Stvaranje kolektivnog iskustva/sjećanja koje se unutar

zajednice neprekidno uvećava

Skupljanje zabilježenog i nezabilježenog znanja

lokalne zajednice

Kolektivno pamćenje digitalizovano u resurse

dostupne svima i organizirani u zbirke

Novi pristup lokalnoj istoriji i baštini kroz atraktivne

vizualne prezentacije - dizajn simbola i imidža

zajednice

23

Digitalne zbirke kao doživotni

projekat

Ideje i nove predstave nastaju kao rezultat

sadejstva različitih kompleksa znanja

sastavljenih od fragmenata/objekata iz

određenog vremena/prostora koje u nama

spontano izazivaju utisak i podstiču niz novih

asocijacija i mišljenja koji stvaraju nove veze,

ideje i predstave i tako beskonačno ...

Ključne riječi/slike su okidači i veze sa mrežom

unakrsnih uputnica

Bibliografske reference objekte upućuju na

njihov originalni izvor

24

Zaključak

Institucije kulturne baštine bi trebale više pažnje da

obrate na ključno pitanje kako danas savremena

tehnologija mijenja percepciju, način mišljenja i

komunikaciju korisnika

Na koji način istorija oblikuje naš identitet te kako se

uz pomoć digitalne tehnologije mogu razviti iz

pasivne u aktivne institucije koje svojim kulturnim

proizvodima i uslugama postaje od velikog značaja

za svoju zajednicu

Kako napraviti doživotni projekat rekonstrukcije

prošlosti svoje lokalne zajednice ......