w> xH. pd vXuD>&h.rk>}wD>unDxlvHRzd t uD>ylR M. ySR[D.cd.zd'D; M qX. td. rl w ylR CD ohA

Cd.fvdmf

w>frkmfw>fck.fu&>>f

?w> rl cJ vXm td. rl o ud; rkm rkm ck. ck. AvXw> rkm w> ck. t zD vm /

uD>&h.rk>}wD>

unD’DuvkmpXzSd.u&X

unDzdcd.CXR’D;

ySR*h>0Dw>rRySmbs;pJu&X

Cd. vdm w> rkm w> ck. u &X>Arh> w> vX t b. vdmzd; rH ‘D;A u nD zd t w> rd.

M> o; vD

1I Aw> rkm w> ck. ‘D; eD> u p> w> pH. nD. yX vDR o;

2IAcd. CXR M qX.w> b. xGJ vdmo; w rHR CD

3IA vk> v>xl o El w> qJ; w> vR t w> td. rl td. *JR

Cd. vdm usd ‘D; t oh. yS>w z. td. vX w> b. ,d. t ylR

uD> y ,DR t rk> xD. u vHR xH; [D. u 0DR vX t rh>Aw> vD>vX ySR w vJR wkR uhR wkR nD Ek>t vD>tHR M.A cD zsd b.uG>

qX. rJm ‘D; xH vD> uD> ylR w> ‘k; w> ,R A’D; td. wh> vH vX ok; rDR pd &dR y ‘d.w> yX t zD vm vX tylR uGHm A t eH. vX t qH

wz.tCdAoh. yS> Au pX> u vd vXu n DySR xl vHR zd td. qd; 0J tHR M.A b. oh. oh. ySR u qd rd. vXAuJ xD. 0J ‘. w> rHR vm

q. zd uD> zd ysJ ylR t vD> w oh b. M.vDRIA

Cd. vdm }wDR tHRA td. vX td. ySJR 0J ‘. ‘D; M qX. w> td.,XR tg r; A‘D;rh> ph>uD; w> vD> w wDR vX M qX. oh. y [H. t

oh. yS>vX t vk> ‘d. yOR ‘d. A vX b. w> xH. M> tDRzJ A uD>th%SX.t rk> xD. u vHR xH; t ylR M. vDRIA Cd. vdm usd vX t xD td.

0J ‘. A 2<800 A uH vd rHxX. tHR M. A ,GR vDR o bV 0J ‘. wkR rk> r qg w eHR tHR’D; Aw> w wh xD. xH w rX.vX t ylR eD w zsX. ‘H;

b. M.vDRIA ‘D;rh> ph> uD; 0J ‘.q. zd uD> zd rHR vm vX t uR t u vkm tgrHR ‘f t rh>A th%SX.t bD. od.<A bD eXR<A u ,lR yS>oh.

w z.t w> td. w> qd; At[H. t CD w> vD> w> usJwcgM.vDRIA zJ t ylR uGHm pSR eH. t wD> ylR M. < AySRxl vHR zd w> u [k u

,m pk vDR qdw> rR t w> Ck oh. ng ‘D; rR eD. rR Cg td. 0J ‘.vXA q. zd uD> zd rHR vm tpXR bl; u vDR wlm ‘f tr h>A bD. od. ‘D;

ch oh. wz. Atd. ‘H; vX w> vD> w> usJ tHR tgr; M. vDRI

b. q. w> vX t vDR o; tk; w rHR w cDrh> 0J ‘. < A uD> y ,DR y ‘d. ‘D; ul. y eH.’D; rk> usdR 0JR uGm t w> &J. w> usJR AvX

u rR 0J ‘. w> *kR xD. y o DxD. w> wdm usJR vX t w uGD. ‘d.A zJ Cd. vdm usdt }wDR ylR tHR A‘k; td. xD. w> vDR b. ,d. vX w>

rl tg u vkmA ‘D; u nD ySR xl vHR zd t w > M.og [D. u 0DR w> vD> w> usJ oh.w z. t*D>M. vDRI

w>*DRA=AchpJ>

w> vD>vX w bsD t cg rh> wh> 0J w> ‘k; ysD tHR A uJ xD. u ‘g uhR ysJ ylR q. zd uD> zd ysHR uGDR

vX q. zd uD> zd rHR vm vX t p XR bl; u vDR wlm tu vkm oh. wz. t *D> AvXy SR xl

vHR zd wD cd. &d. rJ 0J’.Ab. u oh {gI

w> pH; qX w cD Aoh 0J ‘. M. vDRIA Cd. vdm w> rkm w> ck. u &X>pk vDR qdw > rR tHRA rh> w> &J. w> usJR w cg vX td. xD.

t o; cD zsd AvD> u 0DR ySR w 0X t w> u [k u ,m Aw> zH; w> rR w> &J. w> usJR AvX w> rR wh> vH tDR vX tylR uGHm t eH. vX t

qH bsJ. t wD> ylR M. vDRI Au nD ySR xl vHR zd t w>oh. ng e>yX><Aw> pl> w> em ‘D; w> ‘k. w> xkAvXt uXR zSd. pl; ug 0J ‘.A w>

vk> tD. o; o rl usdR usJ vX t,lmuX<A w> ‘D o ‘X cd. CXR M qX. ‘D;A ‘H. rd. jch. pH. w>yX w> jy; o El oh. wz. A rh> w> vX t

’k; td. rl td. *JR 0J ‘.A[D. u0DR w> vD> w> usJtHR ‘D; At w> rl w 0X w z. tHRA wkR rk> r qg w eHR tHR M. vDRIAy [D. cd. zsX.

vX t b. uG> qX. rJm ‘D; Aw> rl tg u vkm t pXR vDR wlm uGHm ‘D;A w> u okk. u oH; w> qD w vJ t w> *h> uD oh. wz. tHR t

*D> A w> ul. oh<Avk> v> xl o Elw> qJ; w> vRA ‘D; w> pl> w> em t w> M> og ‘f tHR w z. tHRM.A rh> w>td. ,XR vX t vk> ‘d.

yOR ‘d. eD> r; M.vDRI

uD> y ,DR xH uD> vX A t td. wh>vX ok; rDR pd &dR y ‘d.t w> yX zD vm ‘D; AxH vD> uD> ylR w> ‘k; w> ,R w z. t usg tHR M.

u wD>cJ tHR A t cd. [J 0H>xD. uhR to; u ,D u ,D M.vDRIAw> td. o; t 0J tHR ph> uD; Aw rh> ‘H;w> t *X>tusXRb.IA vX

w> [H; M> w> cGJ; w> ,m ‘f tHR t zD cd.< AySR vX t xH.Ckm ‘D; qD. xGJ 0J ‘.Cd. vdm w> rkm w> ck. u &X> oh. wz.A *h> vdm 0J

‘.w> wdm usJR z; ‘d.A vX t u tD.wl> tD. u vDR uGHm ySR xl vHR zd t [D. cd. u yHm ‘f trh>A xH wrX. z;’d.<A w> cl. pX>x;

’D; ysJ ylR oh. yS> ysHR uGDRA cD zsd vD> cX. o; w> zD. ysHR o El ‘f t rh> A‘Du vkm w> [;u ok. u &X>A (w rh> w> vX u rsX>rd. M> o; vD

‘D;Ch xD.) Aoh. wz. vX Au [H; M> ql. ySR xl vHR zd t [D. cd. u yHm tHR t vD> Aw> -uX; CkxH. M> w> *kR xD. y oD xD. w>

zH; w> rR t usJ vX t ,lm uX vX t *R M . vDRI AcD zsd vD>u 0DR t xH %l>uD> oJ; w> o bH. o bk.t w> td. o; A’D; u rsX>t w>

xD ‘g w bd ,l> CD w z. td. 0J t Cd<Aw> &J. w> usJR vX w> wdm usJR vX t w uGD. ‘d. oh.w z. Aw rh> w> vX t u uJ xD.

vd. xD.b . IA ‘D; w> wdmusJR w z. tHRA ‘f w> wdmymtDRtod; A rh> w vJR to; b. bsd; b. ‘g b. M.A u ‘k; td. xD. u

‘g uhR w> ‘k; w> ,R<A u rR [;*DR ySR w 0X u rsX> A’D; cd. CXR M qX.tg tg u vJm M.vDRIA

w>*DRA=AchpJ>

Cd. vdm w> rkm w> ck. u &X> tHR w uD> cg t w> td. o; td. ‘f vJ.

vD> u 0DR ySR w 0X vX uD>&h. rk> }wD> <A u nD zdcd. CXR ‘D; ySR *h> 0D w> rR ySmbs; pJ u &XA ‘D; ch. tJ. ,l.=u nD ‘D u vkm

pXzSd. u&Xoh. wz.A tw> ym zSd. rR oud; wh>w> vX tg eH. tg vg t wD> ylRtzD cd. A‘k; td. xD.0J ‘. ysJ ylR q. zd uD> zd ysHR

uGDR ‘D; AySR w 0X oh. yS>wz. vX w> u [k u ,m uhR w> rl t gu v km A‘D; w> qd; ug 0J ‘. M qX. w> td. ,XR oh.wz. vX

t,lm uX M. vDRI

Cd. vdm w> rkm w> ck. u &X> cD. w C. w> zH; w> rR ‘f tHR oh.w z. Arh> w> tk. o; oh. wz. vX tym zsg xD. 0J

‘. w> CkxX w> rR usJ vX t *R < AySR w 0X w>*kR xD. y oD xD. vX t ,lm uX A‘D; w> u [k u ,m pk vDR qdw> rR oh. wz.

uJ xD. t o; oh 0J ‘. M. vDRI Aw> ul. vdm wX. yD.oud; t qd u wX>w bsD b. C; ‘D; A Cd. vdm w> rkm w> ck. u &X> tHR

b. w>rR tDR zJA vg rhRA 2016 A eH. t ylRA ‘D;ySR [J xD. y.Ckm 0J vX w> ul. vdm wX. yD. w bsD tHR tg M> ‘H; A 300A*R M.vDRI

ySR rJ th. yVR oGJ; ‘D; ySR ol. uh o;yS> ‘D; eJ.%GJ. u &X oh. wz. Aw> ym vDR tDR vX u D> q. w bh. b. w bh.pkm pkm t ylR AvX

w> xXzSd. uhR ySR w 0X t w> xH. ‘D; w> y m o; A‘D; wJ e> yX> t 0J oh. b. C; ACd. vdm w> rkm w> ck. u &X tHR At w> xH. w>

qd u rd. oh. wz. t *D> M. vDRI Aw> ul. vdm wX> yD. oud; A(2)A bsD w b sD M.A u b. w> rR tDR zJA vg ‘H. pJ bX.A 2016

eH.t wD> ylR M.vDRIA

w>*DRA=AchpJ>

u rsX> ySR xl vHR zd oh.w z. rh> eD. 0Hm cH w cg A(ySR vX t &h ‘d. ) AvX w> u [k u ,m

w>rR t *D> M. vDR

Cd. vdm w> rkm w> ck. u &X> t rd> vHR rd> yS>u zsg xD. t *D>A w> rR usJ o El cd. oh. vX u b. w> rR tDR M. A rh> ‘. u

nD rd> vk> y>v>xl vHRtw> yX qSX&J. usJR [D. cd. uyHm ‘D; M qX. t usJ o El w cg AvX t b. w> oh. ng tDR ‘f t rh>A?uD>/

M.vDRIA w> tHR rh> 0J

• [D. cd. rJm zH; cd. w> vD> w> usJ ‘D; ySR *h> 0D u &X A vX w> yX w> jy; uhR [D. cd. u yHm vX t ,lm uX

• ySR w 0X tgzk t w> y.Ckm rR oud; w> vX w> yX qSX &J. usJRA vX ty.Ckm 0J ‘. ySR xl vHR zd t w> oh. ng e> yX> vX

M qX. w> rl w 0X < AysJ ylR q. zd uD> zd ysH R uGDR <A w> zJ; ck; zJ; oH. t vD> t usJ < Aw> ‘k. w> xk vX q. zd uD> zd rHR vm vX

w> }wD tDR oh.w z. < A‘D; w> bSgNJ uhR w> o bH. o bk. vX w> rkm w> ck. t usJ oh.w z.

q. zd uD> zd rHR vm

t w> td. qd; t vD> tusJ

oh. wz. AqJ; td. oh ‘H;vX

u nD uD> ylR tHRM.rh> w>tk.

o; w cg vXt ym zsg xD. 0J

‘. w> ul. oh ‘D; w> oh. ng

e> yX> b. xGJ ‘D;A “uD> / w>

zH;w>rRt usdR t usJ ‘D; t

oEl oh.wz.t Cd M. vDRI

Cd. vdm w> rkmw> ck. u &X>

pk vDR qdw>rR t ylR y.Ckm

‘D; A“uD> / A(83)A bh.A ‘D; t

w> y nd. w cD rh> 0J ‘. Aw>

‘Do ‘X ‘D; w> rR rl rR *JR xD. uhR

“uD> / to El vX vD> u 0DR

ySR w 0X oh. wz. t usg ‘f

t rh> w> Ck xX t usJ vX t

,lm uX w cg AvX u cD qX

0J ‘.w> *kR xD. y oD xD. w>

wdm usJR vX t u wuGD. ‘d.

oh.w z. t *D> < A‘D; rh> ph>

uD; usJ w bd vX ySRb. uD

b. cJ ‘D; ySR vD> td. u rSH oh.

wz. Au [J u hR td. qd; u

‘g uhR vX u nD uD> pJ. tylR

vX t w td. ‘D; w> rR [; *DR

0J ‘. cd. CXRM qX. ‘d. ‘d. rk>

rk> w *hR t *D> M. vDRI

w>*DRA=AchpJ>

w>*DRA=AchpJ>

w rh> xJ vX u &X> w zsX. {dR b. <

rh> w> xH. pd vX t rl w cg M .vDR

t ylR uGHm uD> y ,DR ‘D; xH *kRuD> *R ul . y eH.

t w> &J. w> usJR vX Aw> u rR 0J ‘. w> *kR xD. y oD

xD. w> wdmusJR AvX Cd. vdm }wDR tylR A vX t u ‘k;

td. xD. w> [; *lm[; *DR’D; Aw> b. ‘d b. xH; tg

tg *D> *D>w z. t vD> M.A Cd. vdm w> rkm w> ck. u

&X> tHRArh> 0J ‘. usJ Ck xX w bd vXAt [h. *H> [h.

bg A ‘D; rR ql. xD. uhR *H> cD. xH; u rsX> M.vDRIAvX

w>u wh xD. xH w rX.z; ‘d. vX Cd. vdm usd ylR tg

tg *D> *D> t vD> M.A y xH. vX w> wh xD. ‘D;w> xk;

xD. vD *H> bg o [D. vX xH ‘D; pd. v. *H> bg o [D.

vX usJvX t qH; w uvkmAvX t w td. ‘D; vD> cX.

o; y ‘d. w> zD. ysHR o El M.Arh> w> vX t -uX; 0J b.

0J M. vDRI AvX w> cl. pX>x; t w> wdmusJR z; ‘d. ‘D;

w> ol. &DbX. z;vJ> z;uGm oh. wz. t vD>M.

y Ch xD.A w> [; qS. uG> uDM qX.<Aq. zduD> zd’D;

oh. yS> 0. yS> t rk>usdR 0JR uGm A(eco-tourism) w> yX qSX &J. usJR oh. yS> vX t ,lmuX <A w> ol.

usJ . usD w> vX oh. yS> ylR A(agroforestry)A’D; M qX. w>ol. w> zs; tusdRtusJ A( o r g a n i c fa rming)Aoh. wz.M. vDRIAw> *kR xD. y oD

xD. w> wdm usJR vX t w uGD. vJ> AvX t ‘k; uJ xD.

w> o bH. o bk.A’D; wkR ‘. vJmA ‘k; td. xD. u

‘guhR xH vD> uD> ylR w> ‘k; w> ,R oh .w z. t vD>

M.y usJ; pX;Ck xH. M> 0J ‘. w> rkm w> ck. vX u

wD> ,Hmt *D> A‘D; M qX. w> rl w 0X t w> *kR xD.y

oD xD.A ‘f od; y SRu nD u td. rl Ckm w ylR CD ‘D; M

qX.w> td. 0; w &H; tDR oh.w z. u oh t *D> M.

vDRI AuD> y ,DR y ‘d. t oD vX t yX w> cJ tHR Aw zk tX.

vDR 0J ‘. vX u wD cd .&d. rJ’D; Aol. xD. uhR zJ. ‘&X.

‘H. rd. jch. pH. xH uD> M. vDRI Ay 0J u nD zd w z.Ay w

rR w> eD w rHR ‘D; qh. eDR td. cd;w> A ‘f od; y u rR M>

w> t pXtHR b.<A Cd. vdmw> rkmw> ck. u&X>tHR

rh> 0J ‘. zJ.’ &X. ‘H. rd. jch. pH. w> rR t usdR t usJ

w cg M. vDRI Aw> tHR rh> 0J ‘. ySR xl vH R zd eD> u p> w>

pH. nD. yX vDR o; A‘D; ySR w 0X t w> ‘D o ‘X uhR 0J

‘. M qX. ‘D; w> qJ; w> vR t w> M> og t w> rR

w cg M. vDRI

w>*DRA=AchpJ>

w>*DRA=AchpJ>

w>*DRA=ApDRrD>

w>*DRA=AchpJ>

pDRzDph.xGg<AchpJ>ySReJ.w>cd.usX>

Email: paulkesan@gmail.com

Cd.vdmw>rkm w> ck. u&X>[D. cd. *DR

oHuG>tgxD.w> *h> w> usdRoh zJ

y’d.usd.xl<Aoh.yS>0JRusdRcd.<A uD>&h.rk>}wD>

Email: dfomutraw@gmail.com

[D.cd.*DRA=AchpJ>