Beänh lyù khôùp.

BS Nguyeãn Vaên Coâng.BS Nguyeãn Vaên Coâng.TTYK MedicTTYK Medic

Caáu taïo khôùp

Khớp là bộ phận nối 2 xương gồm:2 đầu xươngSụn: trắng đục, lấp lánh, láng, ẩm ướt gồm sụn bào (ít) và chất căn bản ngoại bào (nhiều)

Xquang trong beänh lyù khôùpXquang trong beänh lyù khôùpHình X quang giaù trò haïn cheá ñeå khaûo saùt Hình X quang giaù trò haïn cheá ñeå khaûo saùt

khôùpkhôùp--khoâng thaáy ñuôïc bao khôùp, suïn khôùpkhoâng thaáy ñuôïc bao khôùp, suïn khôùp-- daây chaèng, daây gaân vuøng caïnh khôùp.daây chaèng, daây gaân vuøng caïnh khôùp.-- huyeát quaûn vuøng khôùp.huyeát quaûn vuøng khôùp.

Chæ coù aûnh khe khôùp ñeå bieát giaùn tieáp caùc Chæ coù aûnh khe khôùp ñeå bieát giaùn tieáp caùc caáu truùc trong khôùp.caáu truùc trong khôùp.

Moâ taû toån thöông khôùp

Khe khôùp daõn ? HeïpKhe khôùp daõn ? Heïp ññoái xöùng hay khoâng?oái xöùng hay khoâng? Loaõng xLoaõng xöôöông hay xng hay xôô xxöôöông caïnh khôùp?ng caïnh khôùp? Coù gai hay khoâng?Coù gai hay khoâng? Toån thToån thöôöông khuyeát xng khuyeát xöônöông caïnh khôùp?g caïnh khôùp? Phaàn meàm coù phuø neà hay khoâng? Phaàn meàm coù phuø neà hay khoâng? ññoái oái

xöùng:dòch khôùpxöùng:dòch khôùp. K. Khoânghoâng ñoái xöùngñoái xöùng: mass: mass Voâi hoùa caïnh khôùp? trong khôùp?Voâi hoùa caïnh khôùp? trong khôùp?

A: khe khôùp bình thöôøng.

B: daõn khe khôùp:

1: maát caân xöùng

2: caân xöùng

C: heïp khe khôùp :1: maát caân xöùng2: caân xöùng3: dính khôùp

Moâ tả tổn thương khớp LoLoạại khi khớớp : khp : khớớp lp lớớn hay nhn hay nhỏỏ, ngo, ngoạại vi i vi

(x(xươương chi) hay trng chi) hay trụục (CS, c (CS, đđai chi...)ai chi...) MMộột kht khớớp (monoarticular)p (monoarticular)-- ít khít khớớp p

(oligoarticular)(oligoarticular)-- nhinhiềều khu khớớp (polyarticular)p (polyarticular) NhiNhiềều khu khớớp: cp: coùoù hay khhay khoâoâng ng đốđối xi xứứng ng TTổổn thn thươương cng caùc baùc bộộ phphậận khn khaùaùc c đđi ki keøeøm: nm: nốốt, t,

đốđốm m ngngoaoaii da, vida, vieâmeâm niniệệu u đạđạoo (Reiter d.)(Reiter d.), , vieâm giaùc maïc, xôvieâm giaùc maïc, xô phphổổi...i...

Danh muïc caùc beänh lyù khôùpA. Beänh lyù khôùp nhieãm truøngA. Beänh lyù khôùp nhieãm truøng1. Lao1. Lao2. Vi truøng thöôøng2. Vi truøng thöôøng3. HC vieâm khôùp beänh lyù Lyme 3. HC vieâm khôùp beänh lyù Lyme 4. Vieâm khôùp do naám: Candida, Coccidioides 4. Vieâm khôùp do naám: Candida, Coccidioides immites, Blastomyces dermatitidis, Histoplasma immites, Blastomyces dermatitidis, Histoplasma capsulatum, Sportrix schenckii, Cryptococcus capsulatum, Sportrix schenckii, Cryptococcus neoformans, Aspergillus fumigatusneoformans, Aspergillus fumigatus

B. Vieâm khôùp do beänh lyù chaát keo.B. Vieâm khôùp do beänh lyù chaát keo.1. Vieâm ña khôùp daïng thaáp 1. Vieâm ña khôùp daïng thaáp 2. Vieâm coät soáng dính khôùp,2. Vieâm coät soáng dính khôùp,3. beänh lyù khôùp do Psoriasis (vaåy neán.)3. beänh lyù khôùp do Psoriasis (vaåy neán.)4. Rheumatic fever4. Rheumatic fever5. Sarcoidosis5. Sarcoidosis

Danh muïc caùc beänh lyù khôùp

C. Beänh lyù khôùp sinh hoùa hay traàm tích vi tinh theåC. Beänh lyù khôùp sinh hoùa hay traàm tích vi tinh theå(microcrystalline)(microcrystalline)

1. Gout1. Gout2. Chondrocalcinosis2. Chondrocalcinosis3. Ochronosis (alkaptonuria)3. Ochronosis (alkaptonuria)4. Hemophilic arthritis4. Hemophilic arthritis

D.Beänh lyù khôùp do thoùai hoùa ( Osteoarthritis)D.Beänh lyù khôùp do thoùai hoùa ( Osteoarthritis)E. Beänh lyù khôùp do chaán thöông E. Beänh lyù khôùp do chaán thöông 1. thoùai hoùa khôùp thöù caáp 1. thoùai hoùa khôùp thöù caáp 2. beänh lyù khôùp do thaàn kinh2. beänh lyù khôùp do thaàn kinh3. Vieâm bao khôùp saéc toá nhung mao noát 3. Vieâm bao khôùp saéc toá nhung mao noát (Pigmented villonodular synovitis)(Pigmented villonodular synovitis)

Danh muïc caùc beänh lyù khôùpF. Beänh lyù khôùp do caùc chöùng vieâm ruoät maõnF. Beänh lyù khôùp do caùc chöùng vieâm ruoät maõn1. Ulcerative colitis (in 10 1. Ulcerative colitis (in 10 -- 20%)20%)2. Crohn disease (in 5%)2. Crohn disease (in 5%)peripheral arthritis increases with colonic diseaseperipheral arthritis increases with colonic disease

3. Whipple disease (in 60 3. Whipple disease (in 60 -- 90% transient 90% transient intermittent polyarthritis: sacroiliitis, spondylitis)intermittent polyarthritis: sacroiliitis, spondylitis)Caét ñoïan ruoät beänh seõ giaûm trieäu chöùng khôùp!Caét ñoïan ruoät beänh seõ giaûm trieäu chöùng khôùp!

G. Beänh lyù khôùp do thaàn kinh:G. Beänh lyù khôùp do thaàn kinh: do voâ caûm, thöøong do voâ caûm, thöøong gaây bieán daïng nhieàu.gaây bieán daïng nhieàu.

Danh muïc caùc beänh lyù khôùpVieâm khôùp vôùi HLA B 27 +Vieâm khôùp vôùi HLA B 27 +1. Vieâm coät soáng dính khôùp 95%1. Vieâm coät soáng dính khôùp 95%2. Beänh lyù Reiter 80%2. Beänh lyù Reiter 80%3. Vieâm khôùp do beänh lyù vaåy neán 70%3. Vieâm khôùp do beänh lyù vaåy neán 70%4. Beänh lyù khôùp do vieâm ruoät maõn 70%4. Beänh lyù khôùp do vieâm ruoät maõn 70%5. Daân soá bình thöôøng 10%5. Daân soá bình thöôøng 10%

Vaøi yù nieäm quan troïng Khôùp chuû yeáu goàm xöông vaø suïnKhôùp chuû yeáu goàm xöông vaø suïn

Xöông cöùng laøm khung cho cô theå, töï taùi Xöông cöùng laøm khung cho cô theå, töï taùi taïo ñöôïc, nhöng maët xöông thoâ raùp taïo ñöôïc, nhöng maët xöông thoâ raùp khoâng cho tröôït leân nhau toát.khoâng cho tröôït leân nhau toát.

Suïn trôn laùng, giuùp 2 maët xöông tröôït Suïn trôn laùng, giuùp 2 maët xöông tröôït toát, nhöng khoâng töï taùi taïo ñöôïctoát, nhöng khoâng töï taùi taïo ñöôïc

Neân toån thöông khôùp laøm hö suïn coi Neân toån thöông khôùp laøm hö suïn coi nhö vónh vieãn khoâng laønh ñöôïc!nhö vónh vieãn khoâng laønh ñöôïc!

Beänh lyù khôùp xöông chi (Appendicular Arthritis)

Ñaïi cöông Ñònh nghóaÑònh nghóa : Vieâm khôùp laø töø chung cuûa : Vieâm khôùp laø töø chung cuûa

caùc beänh veà khôùp. Coù theå chia ra laøm caùc caùc beänh veà khôùp. Coù theå chia ra laøm caùc loaïi chính :loaïi chính :Thoaùi hoùa khôùp Thoaùi hoùa khôùp ((Osteoarthritis/arthrosis hay Osteoarthritis/arthrosis hay

degenerative joint disease DJD)degenerative joint disease DJD)

Vieâm khôùp dVieâm khôùp dạạng vieâm ng vieâm (inflammatory arthritis)(inflammatory arthritis)

Beänh lyù khôùp do bieán döôûng Beänh lyù khôùp do bieán döôûng (Metabolic (Metabolic arthropathy).arthropathy).

Vieâm nhieãm khôùp Vieâm nhieãm khôùp (Septic arthritis).(Septic arthritis).

Dấu hiệu X quang căn bản1. Thoaùi hoùa khôùp:1. Thoaùi hoùa khôùp:--Gai xöông.Gai xöông.--Xô xöông döôùi suïn.Xô xöông döôùi suïn.--Heïp khe khôùp khoâng caân xöùng.Heïp khe khôùp khoâng caân xöùng.2. Beänh khôùp do vieâm:2. Beänh khôùp do vieâm:--Khuyeát xöông döôùi suïn khoâng vieàn xô xöông.Khuyeát xöông döôùi suïn khoâng vieàn xô xöông.--Loaõng xöông caïnh khôùp.Loaõng xöông caïnh khôùp.--Heïp ñeàu khe khôùp.Heïp ñeàu khe khôùp.3. Beänh khôùp do bieán döôûng:3. Beänh khôùp do bieán döôûng:--khôùp loån nhoån, phu neà.khôùp loån nhoån, phu neà.--khuyeát xöông coù bôø vieàn roõ.khuyeát xöông coù bôø vieàn roõ.

Daáu hieäu X quang veà bôø xöông maët khôùp:Moûng voû xöôngKhuyeát xöôngDaøy xöong

1: gai xöông

2 - 3: loã khuyeát xöông (geode)

4: loã khuyeát xöông bôø khôùp

5: maûnh xöông cheát (sequestrum)

Daáu X quang ñaëc tröng

Gai xöông (Osteophyte):Gai xöông (Osteophyte): daáu hieäu baét buoäc daáu hieäu baét buoäc phaûi coù ôû thoaùi hoùa khôùp. (sine qua non of phaûi coù ôû thoaùi hoùa khôùp. (sine qua non of diarthrodial of osteoarthritis)diarthrodial of osteoarthritis)

Daáu X quang ñaëc tröng.Daáu khuyeát xöông caïnh khôùp (Erosion):--Beänh lyù vieâm (Inflammatory disease) Beänh lyù vieâm (Inflammatory disease) --Beänh khôùp do traàm tuï tinh theå (Mirocristaline Beänh khôùp do traàm tuï tinh theå (Mirocristaline deposit)deposit)

--Vieâm nhieãm khôùp ( infection).Vieâm nhieãm khôùp ( infection).Do caùc pannus seõ baøo moøn suïn khôùp vaø Do caùc pannus seõ baøo moøn suïn khôùp vaø

xöông caïnh khôùp. Hoaëc söï vieâm nhieãm xöông caïnh khôùp. Hoaëc söï vieâm nhieãm khôùp seõ phaù huûy suïn khôùp vaø xöông bôø khôùp seõ phaù huûy suïn khôùp vaø xöông bôø khôùp. Thöôøng coù loaõng xöông caïnh khôùp.khôùp. Thöôøng coù loaõng xöông caïnh khôùp.

Baøo moøn khuyeát xöông bôø khôùp.

Loaõng xöông caïnh khôùp

Erosion in Rheumatoid Arthritis/JRA

Narrowing of joint spaces

Daáu X quang ñaëc tröng.

Hieän dieän tinh theå giöõa khe khôùp laø Hieän dieän tinh theå giöõa khe khôùp laø ñaëc tröng cuûa beänh lyù khôùp vi tinh ñaëc tröng cuûa beänh lyù khôùp vi tinh theå.theå.

CPPDCPPD: gaây voâi hoùa suïn khôùp vaøo bao khôùp. : gaây voâi hoùa suïn khôùp vaøo bao khôùp. GoutGout: söï khuyeát xöông do söï baøo moøn do : söï khuyeát xöông do söï baøo moøn do

tophi gaàn gioáng vieâm khôùp daïng thaáp tophi gaàn gioáng vieâm khôùp daïng thaáp nhöng suïn khôùp khoâng bò aûnh höôûng.nhöng suïn khôùp khoâng bò aûnh höôûng.

Aûnh voâi hoùa trong khôùp vaø caïnh khôùp

a: voâi hoùa bao khôùp-daây chaèng-daây gaân caïnh khôùp

b: voâi hoùa trong khôùp, gai xöông

c: voâi hoùa suïn khôùp

CPPD

Voâi hoùa daây chaèng tam giaùc coå tay do CPPD.

Ochronosis (Alkaptonuria)

Daáu X quang beänh lyù khôùp.Caùc daáu hieäu khoâng ñaëc hieäu:Caùc daáu hieäu khoâng ñaëc hieäu:-- nang xöông döôùi suïn.(nang xöông döôùi suïn.(sub chondral bone cyst)sub chondral bone cyst)

-- Xô xöông.Xô xöông.(Sclerosis)(Sclerosis)

-- Cöùng khôùp.Cöùng khôùp.(ankylosis)(ankylosis)

-- Baùn traät khôùp.Baùn traät khôùp.(Sub luxation)(Sub luxation)

Giuùp cho bieát ñoä naëng cuûa beänh nhöng Giuùp cho bieát ñoä naëng cuûa beänh nhöng khoâng ñaëc hieäu tìm nguyeân nhaân.khoâng ñaëc hieäu tìm nguyeân nhaân.

Ñònh luaät Sutton

“ Ngaân haøng laø nôi coù tieàn!”“ Ngaân haøng laø nôi coù tieàn!”caâu traû lôøi cuûa Sutton khi ñöôïc hoûi taïi caâu traû lôøi cuûa Sutton khi ñöôïc hoûi taïi

sao chæ ñi cöôùp ngaân haøng duø ñaõ bò sao chæ ñi cöôùp ngaân haøng duø ñaõ bò baét nhieàu laàn.baét nhieàu laàn.

Khi chaån ñoùan beänh neân choïn khaû naêng Khi chaån ñoùan beänh neân choïn khaû naêng beänh thöôøng gaëp nhaát!beänh thöôøng gaëp nhaát!

Moâ hình tieáp caän chaån ñoaùn.(Pattern approach)

OA: osteoarthritis; RA: rhumatoid arthritis; CPPD (calcium pyrophosphate deposition)

Moâ hình tieáp caän chaån ñoaùn.(Pattern approach)

Caùc khôùp vuøng coå tay:CMC (first carpometacarpal)CCMC (common

carpometacarpal)ST (scaphotrapezial)MC(midcarpal)RC (radiocarpal)DRUJ (distal radioulnar joint)

Caùc vò trí ñaëc tröng vieâm khôùp ôû coå tay.Caùc vò trí ñaëc tröng vieâm khôùp ôû coå tay.

Thoaùi hoùa khôùp baøn tay.

Toùm taét vò trí vuøng baøn/coå tay.Thoaùi hoùa khôùp Thoaùi hoùa khôùp (osteoarthritis)(osteoarthritis)::-- Khôùp lieân ñoát xa.(DIP) Khôùp lieân ñoát xa.(DIP) -- Khôùp coåKhôùp coå--baøn ngoùn 1 (1st CMC ).baøn ngoùn 1 (1st CMC ).-- Khôùp thuyeànKhôùp thuyeàn--thang.thang.-- Khôùp lieân ñoát gaàn (PIP) hieám hôn.Khôùp lieân ñoát gaàn (PIP) hieám hôn.Vieâm khôùp daïng thaáp Vieâm khôùp daïng thaáp (Rheumatoid arthritis):(Rheumatoid arthritis):

--khôùp lieân ñoát gaàn & khôùp baøn ngoùn. (PIP) & (MCP) khôùp lieân ñoát gaàn & khôùp baøn ngoùn. (PIP) & (MCP) --Taát caû caùc khôùp coå tay (pancarpal involvement).Taát caû caùc khôùp coå tay (pancarpal involvement).Vieâm khôùp tinh theVieâm khôùp tinh theå (å (CPPDCPPD deposition disease)deposition disease)

-- khôùp quaykhôùp quay--coå tay (RC). coå tay (RC). -- Khôùp baøn Khôùp baøn –– ñoát.ñoát.

3. Moâ hình tieáp caän chaån ñoaùn.

Caùc vò trí ñaëc tröng vieâm khôùp ôû khôùp goái.

Thoaùi hoùa khôùp vai

Thoaùi hoùa khôùp haùng

Thoaùi hoùa khôùp goái

1. Thoaùi hoùa khôùp: heïp khe khôùp baát ñoái xöùng, xô xöông, ít phuø neà phaàn meàm.

2. Thaáp khôùp: heïp khe khôùp caân xöùng, loaõng xöông caïnh khôùp, phuø neà phaàn meàm

1

2

Thoaùi hoùa khôùp vai

Thoaùi hoùa khôùp goái & vieâm suïn xöông boùc taùch goái T

3. Moâ hình tieáp caän chaån ñoaùn.

Caùc vò trí ñaëc tröng beänh lyù khôùp ôû khôùp haùngCaùc vò trí ñaëc tröng beänh lyù khôùp ôû khôùp haùng..

Baûng giuùp chaån ñoùan phaân bieät beänh lyù khôùp

Löùa tuoåi & giôùi tính. Tuoåi:Tuoåi: Treû em: JRA & vieâm nhieãm khôùp.Treû em: JRA & vieâm nhieãm khôùp. Ngöôøi lôùn: OA, RA, CPPD, Gout.Ngöôøi lôùn: OA, RA, CPPD, Gout. Giôùi tính: Giôùi tính: OA&RA: F>M; OA&RA: F>M; CPPD M=F, CPPD M=F, Gout: M>FGout: M>F Chuûng toäc, ngheà nghieäp, nôi cö truChuûng toäc, ngheà nghieäp, nôi cö truù cuõng laø ù cuõng laø

caùc yeáu toá giuùp chaån ñoaùn phaân bieät.caùc yeáu toá giuùp chaån ñoaùn phaân bieät.

Lyù thuyeát &Thöïc teá. Baát cöù beänh lyù khôùp naøo cuõng aûnh Baát cöù beänh lyù khôùp naøo cuõng aûnh

höôûng laøm yeáu chöùc naêng khôùp ñoù höôûng laøm yeáu chöùc naêng khôùp ñoù (ñaëc bieät khôùp chòu löïc)(ñaëc bieät khôùp chòu löïc) hö khôùp hö khôùp sôùm hôn bình thöôøng. sôùm hôn bình thöôøng.

Nhöõng beänh lyù phoái hôïp thöôøng gaëp:Nhöõng beänh lyù phoái hôïp thöôøng gaëp: -- RA & GoutRA & Gout -- CPPD & Gout.CPPD & Gout. -- RA & DISH (Diffuse idiopathic RA & DISH (Diffuse idiopathic

skeletal hyperostosis)skeletal hyperostosis)

Thoaùi hoaù khôùp haùng 2 beân treân neàn RA

Thoaùi hoùa khôùp baøn tay

Thoaùi hoùa khôùp haùng treå

Vieâm nhieãm khôùp haùng.

Vieâm khôùp daïng thaáp.

Vieâm khôùp daïng vieâm

Pure erosion of carpal and MCP joint with soft tissue sweling, symmetric: Rhumatoid arthritis

Vieâm khôùp nhieãm truøng

Vieâm khôùp tinh theå do bieán döôûng.

Vieâm khôùp tinh theå (Crystalline Vieâm khôùp tinh theå (Crystalline arthritis)arthritis)

Tích tu tinh theå CP (Calcium pyrophosphate Tích tu tinh theå CP (Calcium pyrophosphate crystal deposition disease): crystal deposition disease): töø chung cho blyù töø chung cho blyù tích tuï CP quanh hoaëc trong khôùp.tích tuï CP quanh hoaëc trong khôùp.

Giaû thoáng phong (Pseudogout): töø chæ blyù Giaû thoáng phong (Pseudogout): töø chæ blyù CPPD keøm caùc côn vieâm khôùp caáp gioáng gout.CPPD keøm caùc côn vieâm khôùp caáp gioáng gout.

Chondrocalcinosis: voâi hoaù suïn khôùp khi phim Chondrocalcinosis: voâi hoaù suïn khôùp khi phim Xquang cho thaáy söï voâi hoùa caùc suïn trong Xquang cho thaáy söï voâi hoùa caùc suïn trong khôùpkhôùp. .

Calcium Pyrophosphate Dihydrate Crystal Deposition disease.

Beänh lyù vieâm khôùp tinh theå.

Sô ñoà vieâm khôùp do Gout

Vieâm khôùp tinh theå do bieán döôûng.

Thoáng phong (Thoáng phong (Gout)Gout)--beänh khôùp do tinh theå tieâu bieåu.beänh khôùp do tinh theå tieâu bieåu.--do tích tuï tinh theå monosodium urate do tích tuï tinh theå monosodium urate

trong da, döôùi da vaø khôùp.trong da, döôùi da vaø khôùp.--thoáng phong nguyeân phaùt voâ caênthoáng phong nguyeân phaùt voâ caên--thoáng phong thöù caáp lieân quang ñeán thoáng phong thöù caáp lieân quang ñeán

beänh lyù khaùc hay do thieáu men bieán beänh lyù khaùc hay do thieáu men bieán döôûng.döôûng.

Thoáng Phong (Gout)

Thoáng Phong (Gout)

HC Reiter HC goàm tam chöùng:HC goàm tam chöùng:

Vieâm nieäu ñaïoVieâm nieäu ñaïo Vieâm khôùp.Vieâm khôùp. Vieâm cöông maïc maét.Vieâm cöông maïc maét.

Vieâm khôùp vôùi ñaëc tröng gaây ñaëc xöông

Psoriatic arthritis:Cô cheá töï mieãn neân toån thöông khôùp gioáng RA, nhöng taïo khuyeát xöông töø ngoaïi vi vaøo trung taâm, dieãn tieán taøn phaù nhieàu : arthritis mutilans. Aûnh höôûng nhieàu loaïi khôùp:

Vieâm khôùp do beänh lyù Inflammatory Bowel Disease

Beänh lyù Crohn hay Vieâm ñaïi trang xuaát Beänh lyù Crohn hay Vieâm ñaïi trang xuaát huyeát (ulcerative colitis) coù theå gaây ra huyeát (ulcerative colitis) coù theå gaây ra beänh lyù khôùp, ñaëc bieät coù vieâm khôùp beänh lyù khôùp, ñaëc bieät coù vieâm khôùp cuøng chaäu vaø thöôøng coù cuøng chaäu vaø thöôøng coù HLAHLA--BB27 27 ++

Voâi hoùa trongkhôùp: Voâi hoùa trongkhôùp: Synovial Synovial OsteochondromatosisOsteochondromatosis

HemophiliaHemophilia

Beänh lyù khôùp xöông truïc (Axial skeleton) Coät soáng.

Ñaïi cöông.

Caùc khôùp cuûa coät soáng:Caùc khôùp cuûa coät soáng:11-- Khôùp 2 maët Khôùp 2 maët (Diarthrodial joint):(Diarthrodial joint):--khôùp lieân ñoát khôùp lieân ñoát (apophyseal or facet joint)(apophyseal or facet joint)--Khôùp moûm moùc Khôùp moûm moùc (uncovertebral joint / Luschkha)(uncovertebral joint / Luschkha)--Khôùp soángKhôùp soáng--söôøn söôøn (costovertebral joint)(costovertebral joint)

--Khôùp hoâng thieâng Khôùp hoâng thieâng (sacroiliac joint)(sacroiliac joint)22-- Khôùp daïng troøn Khôùp daïng troøn (Amphiarthrodial joint (intervertebral disc j.)(Amphiarthrodial joint (intervertebral disc j.)-- suïn taám taän suïn taám taän (cartilaginous end plate)=(cartilaginous end plate)= suïn khôùp suïn khôùp (articular cartilage)(articular cartilage)

-- Voøng sôïi Voøng sôïi (annulus fibrosus)(annulus fibrosus)= Bao khôùp = Bao khôùp (capsule)(capsule)

-- Nhaân nhaõoNhaân nhaõo(nucleus pulposus)=(nucleus pulposus)=dòch bao khôùp dòch bao khôùp (synovial fluid)(synovial fluid)

Caùc loaïi vieâm khôùp thöôøng gaëp cuûa coät soáng.

Thoaùi hoùa khôùp coät soáng (spondylarthrosis).Thoaùi hoùa khôùp coät soáng (spondylarthrosis). Taêng saûn xöông lan toûa voâ caên heä xöông Taêng saûn xöông lan toûa voâ caên heä xöông

(Diffuse Idiopathic Skeletal Hyperostosis).(Diffuse Idiopathic Skeletal Hyperostosis). Vieâm dính coät soáng. (Ankylosing spondylitis)Vieâm dính coät soáng. (Ankylosing spondylitis) Vieâm khôùp daïng thaáp (RA)Vieâm khôùp daïng thaáp (RA) Beänh khôùp do tinh theå: CPPD, gout, Beänh khôùp do tinh theå: CPPD, gout,

ocronosis(alkaptonuria)ocronosis(alkaptonuria)

Gai xöông vuøng khôùp sau coù theå cheøn eùp thaàn kinh vuøng hoác beân.

Thoaùi hoùa khôùp troøn.

Thoaùi hoùa nhaân ñóa ñeäm: caøng giaø, nhaân nhaõo bò khoâ ñi vaø giaõm chieàu cao taïo stress treân suïn taám taän gaây ra gai keùo (marginal osteophyte: Traction spurs) vaø khôùp sau(osteoarthritis)

Thoaùi hoùa voøng sôïi: seõ taïo ra gai neùn (compression spurs) beà cao ñóa ñeäm khoâng heïp.

Degenerative disc disease

air within disc

Taêng saûn xöông lan toûa voâ caên heä xöông (DISH).

Diffuse Idiopathic Skeletal Hyperostosis Diffuse Idiopathic Skeletal Hyperostosis Beänh lyù thöôøng gaëp voâ caên bieåu hieän Beänh lyù thöôøng gaëp voâ caên bieåu hieän baèng söï coát hoùa daây chaèng doïc tröôùc baèng söï coát hoùa daây chaèng doïc tröôùc taïo ra caùc choài xöông lôùn tröôùc coät taïo ra caùc choài xöông lôùn tröôùc coät soáng.soáng.

(teân khaùc: beänh lyù Forestier)(teân khaùc: beänh lyù Forestier)

Gai lôùn do beänh lyù DISH

Beänh lyù coät soáng do vieâm (Inflammatory spondyloarthropathies )Rhumatoid arthritis: Rhumatoid arthritis: thöôøng xaõy ra thöôøng xaõy ra

vuøng coät soáng coå vaø C1vuøng coät soáng coå vaø C1--2 gaây suy yeáu caùc 2 gaây suy yeáu caùc daây chaèng.daây chaèng.

Ankylosing spondylitis:Ankylosing spondylitis:coát hoùa caùc coát hoùa caùc daây chaèng vaø suïn vuøng coät soáng , 90% daây chaèng vaø suïn vuøng coät soáng , 90% HLAHLA--B27 +. B27 +.

Marie StrumpbellMarie Strumpbell Von BetcherevVon Betcherev Klippel Feil, Sprengel deformityKlippel Feil, Sprengel deformity

Daáu X quang ñaëc tröng

OsteophytesOsteophytes ::caùc daïng gai coät soáng:caùc daïng gai coät soáng:11-- gai neùn (compression spurs).gai neùn (compression spurs).22-- gai keùo (traction spurs).gai keùo (traction spurs).33-- gai dính (syndesmophyte)gai dính (syndesmophyte)44-- Choài xöông lôùn do coát hoùa daây chaèng doïc Choài xöông lôùn do coát hoùa daây chaèng doïc

tröôùctröôùc

Caùc daáu hieäu X quang cô baûn.

Gai dính Gai dính taïo ra do hieän töôïng vieâm vaø coát taïo ra do hieän töôïng vieâm vaø coát hoaù lôùp ngoaøi cuûa voøng sôïi coøn goïi laø sôïi hoaù lôùp ngoaøi cuûa voøng sôïi coøn goïi laø sôïi Sharpey. Laø daáu ñaëc tröng cuûa vieâm dính Sharpey. Laø daáu ñaëc tröng cuûa vieâm dính coät soáng.coät soáng.

Heïp ñóa ñeäm Heïp ñóa ñeäm laø daáu cuûa thoaùi hoùa ñóa ñeäm laø daáu cuûa thoaùi hoùa ñóa ñeäm (keøm xô xöông taám taän) hoaëc vieâm nhieãm (keøm xô xöông taám taän) hoaëc vieâm nhieãm (taám taän thöôøng môø nhoøa vaø maát lieân tuïc).(taám taän thöôøng môø nhoøa vaø maát lieân tuïc).

Gai neùn vaø gai keùo

Giai dính (syndesmophyte) Gai neùn: compression spur

Moät soá daáu hieäu khaùc.

Choài xöông lôùn: thöôøng coù trong beänh khôùp do vaåy Choài xöông lôùn: thöôøng coù trong beänh khôùp do vaåy neánneán

Khuyeát xöông.Khuyeát xöông.Laø daáu hieäu cuûa beänh khôùp do vieâm nhieãm.Laø daáu hieäu cuûa beänh khôùp do vieâm nhieãm.

Xô xöông: Xô xöông: daáu cuûa xöông bò kích thíchdaáu cuûa xöông bò kích thíchDính khôùp.Dính khôùp.Maát vöõng, baùn traät khôùpMaát vöõng, baùn traät khôùp

Caùc beänh lyù thöôøng gaëp.

Thoaùi hoùa coät soángThoaùi hoùa coät soáng : : --Taát caû caùc khôùp coät soáng coù caùc daáu hieäu: Taát caû caùc khôùp coät soáng coù caùc daáu hieäu: Gai thaân soáng vaø caùc khôùp sau.Gai thaân soáng vaø caùc khôùp sau.Heïp khe khôùp.Heïp khe khôùp.Xô xöông maët khôùp.Xô xöông maët khôùp.Heïp ñóa ñeäm.Heïp ñóa ñeäm.Gaây cheøn eùp tuûy, reã thaàn kinh. Gaây cheøn eùp tuûy, reã thaàn kinh.

Caùc choài xöông lôùn doïc theo daây chaèng doïc tröôùc vaø nguyeân nhaân gaây beänh vaån khoâng roõ tuy coù giaõ thuyeát do thieáu vitamin A. Vaø daáu chöùng tinh theå gaây coát hoùa cuõng khoâng roõ. Neân vieäc chaån ñoaùn DISH do loaïi tröø vaø chuû yeáu döïa treân hình thaùi neân deã bò laàm vôùi vieâm dính coät soáng hoaëc thoaùi hoùa coät soáng.

Taêng saûn xöông lan toûa heä xöông voâ caên (DISH : diffuse Idiopathic skeletal hyperostosis)

Beänh lyù naøy taán coâng vaøo khôùp coù bao khôùp vaø khôùp suïn vaø vuøng gaén daây chaèng vaø daây gaân cô. Do ñoù caùc vuøng bò toån thöông nhieàu nhaát laø heä xöông truïc nhö khôùp hoâng thieâng, khôùp sau vaø ñóa ñeäm coät soáng, khôùp soáng-söôøn,theo lyù thuyeát thöôøng beänh baét ñaàu vuøng khôùp hoâng thieâng sau ñoù lan vuøng ngöïc thaét löng vaø thaét löng cuøng. Vaø theo thôøi gian taát caû coät soáng coøn laïi seõ bò aûnh höôûng. Coù theå nhanh chaäm tuøy caù nhaân. Nhöng thöôøng chaäm hôn vieâm coät soáng do beänh vaåy neán vaø Reiter Vieâm khôùp hoâng thieâng laø daáu chuû cuûa Vieâm dính CS. Xaõy ra sôùm trong quaù trình beânh giai ñoaïn ñaàu coù theå khoâng caân xöùngt nhöng ñeán giai ñoaïn cuoái thì thöôøng ñoái xöùng 2 beân. Ñaëc tính naøy giuùp chaån ñoaùn phaân bieät vôùi RA, vaåy neán, Reiter, vaø nhieãm truøng. Caùc thay ñoåi vuøng khôùp hoâng thieâng xaõy treân toaøn boä khôùp chuû yeáu treân xöông chaäu.

Vieâm dính coät soáng

Vieâm coät soáng dính khôùp

Vieâm coät soáng dính khôùp aûnh höôûng treân khôùp hoâng thieâng & khôùp haùng

The characteristic radiographic features of ankylosing spondylitis include erosions, sclerosis, syndesmophytosis, and ankylosis.

Vieâm khôùp daïng thaáp

Veà maët moâ hoïc gioáng nhö vieâm dính coät soáng. Nhöng veà vò trí vuøng aûnh höôûng coù khaùc:RA thöôøng taán coâng vuøng CS coå vaø maët khôùp sau gaây khuyeát baøo moøn xöông gaây maát vöõng tröôït thaân ñoát soáng daïng naát thang, heïp ñóa ñeäm vôùi xô xöông taám taän khoâng taïo gai vaø gaây traät ña khôùp nhieàu nhaát vuøng C1-C2. Rieâng coät soáng vuøng ngöïc, thaét löng vaø khung chaäu ít bò aûnh höôûng nhieàu nhö beänh vieâm dính coät soáng.

the dens is eroded in this patient with rheumatoid arthritis -- a mass of pannus is noted behind the dens and impinging on the thecal sac and cord

in these T1- and T2-weighted MR images Other helpful differential findings are the absence of osteoporosis and the presence of bony proliferation and intraarticular bony ankylosis in the seronegative spondyloarthropathies.

Atlantoaxial subluxation due to ligament laxity

Atlantoaxial impaction due to bilateral C1-2 facets erosion

Beänh lyù tích tuï tinh theå trong khôùp CPPD .Coät soáng thöôøng bò aûnh höôûng. Voâi hoùa ñóa ñeäm vuøng voøng sôïi thöôøng gaëp coù theå taïo gai dính. Söï voâi hoùa naøy gaây ñau löng. Nhaân meàm ít voâi hoaù hôn.

Heïp ñaõi ñeäm cuõng hay gaëp vaø lan roäng nhieàu ñóa, keát hôïp vôùi xô xöông ñoát soáng. Voâi hoùa daây chaèng vaøng cuõng thöôøng gaëp,baát thöôøng daïng huûy xöông coät soáng ít hôn.Voâi hoùa suïn khôùp gaëp nhieàu vuøng khôùp mu hôn khôùp hoâng thieâng

CPPD of dens cervical spine ("crowned dens")

. A: Anterior view of lumbar spine. Apparent bridging is not associated with erosions at the anterosuperior and anteroinferior borders of the vertebral bodies (in contrast to that seen in spondyloarthropathy). B: Lateral radiograph of lumbar spine with calcification of vertebral disks.

Spine involvement in calcium pyrophosphate deposition disease

GoutRaát ít aûnh höôûng treân coät soáng, caùc daáu hieäu coù theå laøKhuyeát xöông khôùp sau, taám taän, heïp ñóa ñeäm .Khôùp hoâng thieâng bò aûnh höôûng khoaûng 7-17%, coù daáu khuyeát xöông daïng nang lôùn vuøng xöông caùnh chaäu vaø xöông thieâng. Tophi trong phaàn meàm caïnh khôùp…

Tích tuï urate trong phaàn meàm caïnh khôùp sau

Vaø chaån ñoaùn baèng CT maøu (spectral CT)

Beänh lyù coát hoaù daây chaèng doïc sau

NHOÙM TUOÅI TUOÅI KHÔÛI PHAÙT BEÄNH LYÙTreû(< 20 T) < 20 years Thaáp khôùp treû em

Vieâm khôùp nhieãm truøng

Trung nieân (> 20t ) 15 - 35 t Vieâm dính coät soángHC Reiter

Young adults Enteropathic arthropathie 25 - 55 years Rheumatoid arthritis

Psoriatic arthritis

Giaø (> 55t ) > 55 years OsteoarthritisDISHCPPD

YEÁU TOÁ TUOÅI

Beänh lyù tyû leä Nam:NöõAnkylosing spondylitis 4:1 to 10:1

Psoriatic 2:1 to 3:1

Reiter's 5:1 to 50:1

Gout 20:1

DISH 3:2

CPPD 1:1

Primary osteoarthritisEnteropathic arthropathyUlcerative colitis 4:1

Crohn's disease 1:1

Rheumatoid Arthritis 1:2 to 1:3

Yeáu toá giôùi tính

Kết Luận X quang laø PP caõn baûn khôûi X quang laø PP caõn baûn khôûi ñaàu khi khaûo saùt beänh khôùp, ñaàu khi khaûo saùt beänh khôùp,

do saún coù vaø deã thöïc hieän.do saún coù vaø deã thöïc hieän. Giaù trò haïn cheá do tính chaát vaät lyù cuûa tia X, vaø söï xuaát Giaù trò haïn cheá do tính chaát vaät lyù cuûa tia X, vaø söï xuaát

hieän chaäm caùc daáu chöùng.hieän chaäm caùc daáu chöùng. Caàn tìm ra caùc daáu hieäu X quang tinh teá ñeå coù theå phaùt Caàn tìm ra caùc daáu hieäu X quang tinh teá ñeå coù theå phaùt

hieän beänh sôùm giai ñoaïn coøn khaû naêng ñieàu trò.hieän beänh sôùm giai ñoaïn coøn khaû naêng ñieàu trò. Caàn phaân bieät ñöôïc beänh lyù suïn khôùp (khoâng phuïc hoài) Caàn phaân bieät ñöôïc beänh lyù suïn khôùp (khoâng phuïc hoài)

vaø caùc caáu truùc nhö maøng khôùp, caïnh khôùp…(coù theå phuïc vaø caùc caáu truùc nhö maøng khôùp, caïnh khôùp…(coù theå phuïc hoài)hoài)

Caàn keát hôïp laâm saøng, Caàn keát hôïp laâm saøng, CT scan, SA, MRI, xaï hình, CT scan, SA, MRI, xaï hình, xeùt xeùt nghieäm, nghieäm, teá baøo teá baøo beänh hoïcbeänh hoïc..

Caùm ôn