Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

66

description

Antzokiaren birrekiera dela eta antzokiaren historiari buruz argitaratutako liburua. Libro sobre la historia del teatro editado con motivo de su reapertura en 2007.

Transcript of Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Page 1: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)
Page 2: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Victoria Eugenia1902-2007

Page 3: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

02 EdukiaContenido

Edukia

Alkatearen agurraAurkezpenaEraikinaren ezaugarriakKanpo aldeko arkitekturaBarneko arkitektura. Antzokiaren barne aldea

Historiari buruzko ohar batzukKronologiaEhun urte kulturaOhorezko aulkiak

Antzokiaren erreforma eta zaharberritzeaEzagutzen diren eremuakIrispideakEremu berriak

Aro berri bat, irudi berri bat

040810

1214

22262834

40444654

58

Page 4: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

03EdukiaContenido

Saludo del AlcaldePresentaciónCaracterísticas del EdificioSu arquitectura exteriorSu arquitectura interior. El teatro por dentro

Unas notas sobre la historiaCronologíaCien años de culturaButacas de honor

Su reforma y rehabilitaciónEspacios conocidosLos accesosLos nuevos espacios

Nueva etapa, nueva imagen corporativa

Contenido

040810

1214

22262834

40444654

58

Page 5: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

04 XXI. menderako antzoki batUn teatro para el siglo XXI

XXI. menderako antzoki batKudeaketa-prozesu luze eta gogorra izanda hau. Aitortu beharra dut ez dudalahonetan adina “sufritu”, hiriko besteinolako proiektutan. Zenbat ahalegin etazenbat bilera! Proiektu honetan parte hartuduten pertsonen lanari, zehaztasunari,ilusioari eta kemen eta adore deliberatuariesker, amets hura azkenean errealitateanmamitu ahal izan da.

Donostia, Kultura-Hiri gisa, ez zegoenosorik bere Antzoki handi eta maitatuhori gabe. Kursaalak ezin ditu beteeszenako arteetako programazio onbaten premia guztiak. Orain, bada, biekipamendu horiek, hain desberdinaketa elkarren hain hurbilekoak, martxandaude biak, eta elkarren osagarri izangodira.

Victoria Eugenia eraikinarenzaharberritze lanak eta antzoki horreninstalazioen modernizatzearen emaitzakbikainak iruditzen zaizkit zinez. Halaxeiruditzen zait eta halaxe esaten dut, etaharro nago abentura zoragarri hau biziizan dudalako, Kursaalena bizi izan nuenbezalaxe. Zenbat gauza erakutsi didaten!

Bere jatorrizko balioari uko egin gabe,teknologia modernoak eta agertoki-hornikuntza berritzaile batez hornitu da

Antzokia, eta, horri esker, hiriak etahiriaren modernizazio-prozesuakuneotan bizi duten kulturberpizkundearen ikur bihurtuko da.Seguru nago era askotako ikusleakerakarriko dituela, agian eszenakoarteetara lehendabiziko aldiz hemenhurbilduko direnak, eta eskaintzenzaizkion aukeraz zabaldurik, mugazgaindiko interes handiko programabatean parte hartu eta zabaltzekohelburua izango duela.

Baina gure Victoria Eugenia askozgehiago ere izango da. Xarma izango du,kultur-bizitzaren eta kalitatezko arte-emanaldiaren eta sorkuntzaren topagunebihurtuko da. Kursaalekin eta hiriko KulturEtxeekin koordinaturiko espazioa,Europako beste antzokiekin sarean lanegingo duena, Arte Eszenikoei eta kultur-espresio ezberdinei zabalduko zaiena,bereziki Antzerkiari, Dantzari, Zinemarieta Musikei, baina baita egungo gizartekoherritarren kezkei ere. Hala, euskarriartistiko guzti horiek erabiliz,eztabaidarako eta hausnarketarako forobilakatuko da antzokia, gizarte-erronkainteresgarriei loturiko gai jakineninguruko egunak antolatuz eta eztabaidaeta ikuspegi anitzen eskaintzaahalbidetuz.

Eszenatoki berean izango dira lan eginezgure Jaialdiak eta Donostiako kulturerakundeak, besteak beste, Musikene,Udal Musika eta Dantza Eskola,Donostiako antzerki konpainiak, jazz-taldeak, etab. Antzoki berriarenfuntzionaltasunak eta balioaniztasunak,dantzarako eta klub irekiko jardueretarakobi areto berriekin, erakusketak egitekoespazioekin edota beheko jarlekuenespazioa areto gardena bihurtzen delarik,kultur erakunde bakoitzak behar duengune propioa izatea ahalbidetuko dute.Birgaitze-lanak handinahiak eta nekezakizan dira eta egin egin dira Arkitektura-Etxebizitza Ministerioraen laguntzarekin,inbertitu diren 22 milioi eurotik 8 milioikoekarpenarekin, hain zuzen ere.

Baina hori guztia iragana da. Oihalaaltxatu da. Victoria Eugeniak orainari etaetorkizunari zabaldu dizkio ateak berriroilusio berriekien eta kultur-programaziohandiarekin. Donostiako herritarrek bestegune bat berreskuratu dute kultura etagizarte kohesiorako, aniztasunerako,bakerako. Goza dezagun guztiok!

Odón ElorzaDonostiako Alkatea

Page 6: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Un teatro para el siglo XXI

05XXI. menderako antzoki batUn teatro para el siglo XXI

XXI. menderako antzoki batEste ha sido un proceso de gestión duroy largo. Tengo que confesar que nuncahabía "sufrido" tanto con un proyectode la ciudad. ¡Cuántos esfuerzos yreuniones! El trabajo, la rigurosidad, lailusión y la voluntad decidida ycompartida por las personas que hancolaborado en este proyecto, hanpermitido finalmente convertir estesueño en realidad.

San Sebastián como Ciudad de la Culturaestaba incompleta sin su gran y queridoTeatro. El Kursaal no puede atender todaslas necesidades de una programaciónen artes escénicas. Ahora, por fin, ambosequipamientos, tan distintos y tancercanos, están funcionando y se van acomplementar.

El resultado de la rehabilitación deledificio del Victoria Eugenia y lamodernización de sus instalaciones meparece espléndido. Lo digo como lopienso y me siento orgulloso de habervivido esta apasionante aventura, al igualque la del Kursaal. ¡Me han enseñadotanto!

El Teatro, conservando su valor original,ha incorporado las modernas tecnologíasy un innovador equipamiento escénico

que lo convierten en símbolo delrenacimiento cultural que vive la ciudady de su proceso de modernización. Estoyseguro que atraerá a públicos diversos, que se acercarán, quizás, por primeravez a las artes escénicas y que tendrávocación de abrir sus horizontes ycompartir un programa transfronterizode interés.

Pero nuestro Victoria Eugenia va a sermucho más. Se va a convertir en unamanzana llena de atractivos, de vidacultural, en punto de encuentro,exhibición y creación artística de calidad.Un espacio coordinado con el Kursaal ylas Casas de Cultura de la ciudad, en redcon otros teatros europeos, abierto a lasArtes Escénicas y a diferentes expresionesculturales, en especial al Teatro, la Danza,el Cine y las Músicas, pero también a lasinquietudes ciudadanas de la sociedadcontemporánea. De esta manera, elteatro, utilizando esos soportes artísticos, se transformará en foro de debate yreflexión, con jornadas temáticas sobreretos sociales de interés que permitirándebatir y ofrecer miradas diversas.

Será un escenario compartido connuestros Festivales y con las entidadesculturales donostiarras como Musikene,

la Escuela Municipal de Música y Danza,compañías de teatro locales, grupos dejazz, etc. La funcionalidad y polivalenciadel renovado teatro con dos nuevas salaspara danza y actividades de club abierto,espacios expositivos o un patio debutacas convertido en una sala diáfana,posibilitará que cada cual encuentre suespacio propio.

La rehabilitación del teatro ha sidoambiciosa y los trabajos arduos,realizados con la colaboración delMinisterio de Arquitectura-Vivienda queha aportado 8 de los 22 millones deeuros invertidos.

Pero eso ya es pasado. El telón se halevantado. El Victoria Eugenia ha vueltoa abrir sus puertas al presente y al futurocon renovadas ilusiones y una intensaprogramación cultural. La ciudadaníadonostiarra ha recuperado un espaciomás para la cultura y la cohesión social,para la diversidad, un escenario para lapaz. ¡Que lo disfrutemos!

Odón ElorzaAlcalde de San Sebastián

Page 7: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

06 AurkezpenaPresentación

Page 8: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

07AurkezpenaPresentación

Page 9: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

08 AurkezpenaPresentación

Victoria Eugenia Antzokia

2007ko maiatza Victoria Eugenia Antzoki berrituaren ateakdonostiarrentzat zabaltzen dira.

Mende berriarekin batera, zazpi urte isilikegon ondoren, berriro itzultzen da arte-bizitza, antzezlekuen jardueraeromenezkoa, udal koliseo handira. Aldioparo baten hasiera da antzerkiarentzateta antzerkiarekin lotura duten arteguztientzat, oro har. Hauxe izan dainstalazio zaharretan hasi ziren aldaketaeta zaharberritze lan handien helburua.

Berriro pizten da Victoria Eugenia; eraguztietako ikusleak bertara erakarri etahaiei kulturazko prestakuntza hobetzenlaguntzeko asmo argia du. Lan zaila,asmo luzekoa da, inondik ere, etaetengabe lanean eta ahaleginetanjardutea eskatzen du. Leku paregabehonek hiri honetako kultura eskaintzakurteko aldi jakinetan kontzentratzekoduen joera arintzen lagunduko du,eskaintza hori udako jaialdietan batzenbaita batez ere: Antzerki Feria, Musikaldia,Jazzaldia, Zinemaldia, eta abar.

Koliseo honetan ospatuko dira, hainzuzen, hemendik aurrera udakoospakizun horiek, baita Fantasiazko etaBeldurrezko Zinemaldia edota Zinemaeta Giza Eskubideen Topaketak ere; bainaurte osoan zehar kalitate handiko ikuskarieskaintza bat mantenduz, ikusleeninteres jarraitua zaintzen jakingo duena.

Victoria Eugenia Antzokia eszenakoarteen erakusketetarako prestatutakolekua da batez ere gaur egun –antzerkia,dantza eta musika–, eta arte horiekinzerikusirik duten bestelakoerabileretarako, hala nola ikuskizun-produkziorako, formazio-zerbitzuetarako,proba-saioetarako, erakusketetarako etaabar. Horrez gainera, aurreikusita dagoantzoki honetako aretoak bestelakoospakizunetarako alokatzea ere:kongresuak, biltzarrak, enpresa-bileraketa abar.

Kudeaketa publikoko leku hau nolaproiektatzen den jakitea falta da orain.Jaso da, azkenik, oihala Victoria Eugeniaberrian, bai. Orain ezagutuko dugubertako soinua, bere izaera eta, zergatikez, baina dasta ere. Programazioarenbidez definitu behar du hemendik aurreraizango duen nortasuna, hiriko etaestatuko musika eta eszenako arteetakogaur egungo panoraman ageri direngauzarik aipagarrienak erakutsiz, etaEuropan egiten diren muntaiahandientzat erreferentziazko puntuabihurtuz.

Sortzailerik ezagutuenei, bertakoei batezere, lekua eskainiz, eta era horretan euskalkonpainiei eta artistei beren laneanlagunduz, Victoria Eugenia Antzokiasorkuntzarako leku eta topagunebihurtuko da eszenako arteenprofesionalen eta zaleentzat.Mendeurrena beteko du, eta berriroekingo dio kulturaz betetako beste mendebaterako bideari.

1

Page 10: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

09AurkezpenaPresentación

Victoria Eugenia Antzokia

En el mes de marzo del año 2007 abre sus puertas al públicodonostiarra el renovado Teatro Victoria Eugenia.

Con el nuevo siglo, tras siete temporadasen silencio, vuelve la vida artística, laactividad frenética de los escenarios, algran coliseo municipal. Se espera quesea una próspera y fructífera etapa parael teatro y las artes escénicas en general.Éste ha sido el propósito de los intensostrabajos de reforma y rehabilitaciónemprendidos en sus antiguasinstalaciones.

Renace el Victoria Eugenia con el claroobjetivo de atraer a todo tipo deespectadores y contribuir además a laformación cultural de los mismos. Esesta una tarea sin duda compleja,ambiciosa y que exige una dedicacióny un esfuerzo continuos. Y es que esteespacio señero viene a mitigar laestacionalidad de la oferta cultural dela ciudad, hasta el momento con unpeso manifiesto en los festivales deverano: Feria de Teatro, QuincenaMusical, Jazzaldia, FestivalInternacional de Cine, etc.

En definitiva, el coliseo acogerá ahoraestos acontecimientos estivales, tambiénla Semana de Cine Fantástico y de Terroro los Encuentros de Cine y DerechosHumanos; pero manteniendo durantetoda la temporada una cartelerapermanente de calidad, que despierteel interés de un público asiduo.

El Teatro Victoria Eugenia es hoy unespacio destinado principalmente a laexhibición de las artes escénicas –teatro,danza y música– y a los diferentes usosrelacionados con dichas artes, como laproducción de espectáculos, serviciosde formación, ensayos, exposiciones,etc. Se prevé además el alquiler de susdiferentes estancias para todo tipo deeventos, como congresos, convenciones,reuniones de empresa, etc.

Y ahora falta por saber cómo se proyectaeste espacio de gestión pública. Selevanta por fin el telón en el nuevoVictoria Eugenia. Vamos a descubrir susonido, su esencia e incluso, por quéno, su sabor. Tiene que definir su propiapersonalidad a través de laprogramación, exhibiendo lo mássobresaliente del panorama estatalcontemporáneo en artes escénicas yconvirtiéndose en un punto de referenciapara los grandes montajes europeos.

Dando cabida a los creadores másdestacados, ante todo a los locales, yapoyando así la labor de las compañíasy artistas vascos, el Teatro VictoriaEugenia será un espacio para la creacióny un lugar de reunión y encuentro paralos profesionales y aficionados de lasartes escénicas. Cumplirá centenario yemprenderá la andadura hacia unsegundo siglo cargado de cultura.

1

Page 11: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

210 Eraikinaren ezaugarriak

Características del edificio

Victoria Eugenia Antzokia Boulevardaren hasieran aurkitzen da;behinolako Zabaldiaren bukaera da eta, aldi berean, EkialdekoZabaldia osatzen duten etxeekiko lotura eratzen du. Guztiz kokaeraegokian dago, beraz, hiriko lekurik erdikoen eta adierazgarrienean.

Victoria Eugenia Antzokia Maria Cristina Hotelarekin eta OkendoLorategiekin batera eraiki zen, hiruen artean leku publikomonumental bat eratuz. Koliseoa 2.460 m2-koorube laukizuzenbaten gainean eraiki zen.

Eraikinarenezaugarriak

Page 12: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio 11

El Teatro Victoria Eugenia se emplaza en el inicio d el Boulervard,constituyendo el remate del antiguo Ensanche y, al mismo tiempo,el enlace con las casas que componen el Ensanche Oriental. Tiene,por lo tanto, una ubicación privilegiada en la zona más céntricay representativa de la ciudad.

El Teatro Victoria Eugenia se construyó simultáneamente al HotelMaría Cristina y los jardines de Okendo, conformando un espaciopúblico de carácter monumental. El Coliseo se edificó sobre unaparcela de forma rectangular, con una extensión de 2.460 m2. 2Características deledificio

Page 13: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

12 Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio

Kanpoko arkitekturaSu arquitectura exterior

Fatxadak errekarriz eginak dira;konposizio sail bat erakusten dute,multzoaren osotasuna eratzeko biordena eta azken solairu batenelkarren gainkatzean oinarrituta.Hutsartean simetrikoki banatutadaude hormetan, eta era desberdinbat baino gehiagotako arku etaateburuak daude, hirunakakokonposizioetan banaturik, denakbateratzen dituen ordenaren barruan.

Las fachadas, realizadas en piedraarenisca, ofrecen una variadacolección de composiciones a partirde la superposición de dos órdenesmás un ático como sistema deagrupación general. Los huecosaparecen en los paños de manerasimétrica y coexisten distintos tiposde arcos y dinteles con variadascomposiciones tripartitas dentro delorden agrupador.

Neurri oparoko eraikina da; halako itxura neo-platereskoko estilo dotore eklektiko bat du, XIX.mendearen bukaera eta XX. mendearen hasiera aldeanoso boladan egon zena. Eraikin honetarako diseinuaegiterakoan, Francisco Urcola arkitektoak oso kontuanizan zituen garai horretan Parisen eta Vienan eraikiziren azkeneko antzoki handien nazioarteko esperientziak.

El edificio, espléndido en sus dimensiones, se distinguepor su estilo elegante y ecléctico de corte neo-plateresco,muy de moda a finales del siglo XIX y comienzos delsiglo XX. En el diseño del proyecto, el arquitecto FrancisoUrcola tuvo en cuenta las experiencias internacionalesde los últimos grandes teatros construidos en esa épocaen París y Viena.

Page 14: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio 13

Sarrerako bestibuloak bi solairuhartzen dituenez, leihoak handiagoakdira, eta fatxada horretako bibazterretan eskailera-dorreak daude,gorenean loggia neoplateresko banadutela, era horretan alboetakofatxadek duten modulaziodesberdinera errazago aldatzendelarik.

La doble altura del vestíbulo ocasionaventanales mayores y en las esquinasde esta fachada se sitúan torres deescaleras rematadas por loggiasneoplaterescas que permiten latransición a la distinta modulaciónde las fachadas laterales.

Fatxada nagusiak korintiar zutabelerdenak ditu, sarrerako hiru atehandien artean eta solairu nagusikobalkoien artean pareka tartekaturik.Aipatzekoak dira, orobat, solairunagusiko bi aldeetako terraza zabalak,eta bi dorre nagusiak, puntu erdikoarkuteriez osatuak eta goreneanpinakulu sail batez bukatuak.

La fachada principal presentaesbeltas columnas corintiasintercaladas de dos en dos entre lastres amplias puertas de acceso y losbalcones del piso principal. Sonasimismo destacables las ampliasterrazas laterales del piso principaly las dos grandes torres, compuestasde arcadas de medio punto yrematadas por multitud de pináculos.

Pasealariarentzat ohargarriak dira,era berean, balkoietako arkuengaineko tartean, landare irudiz etaEspainiako platereskoaren medailoitipikoez apainduak; medailoi horietanantzokia egin zen garaiko euskaldunezagunen bustoak ageri dira.

También resaltan a la vista de unpaseante observador las enjutas delos arcos que rematan los balcones,decoradas con motivos florales ytípicos medallones del platerescoespañol con bustos que representanpersonalidades vascas del momento.

Azkenik, alboetarako fatxadetan–luzeagoak dira– badute gorputzirten bat; gorputz horretako solairunagusian balkoi zabalak daude, enborildokatuzko zutarri atxiki banazmugatuak; antzekoak, bainatxikiagoak, daude goiko solairuan.

Por último, las dos fachadas laterales,de mayor longitud, presentan uncuerpo resaltado en cuya plantaprincipal aparecen amplios balconesenmarcados por pilastras de fustesacanalados, similares a otras demenor tamaño en el piso superior.

Page 15: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

14 Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio

Barneko arkitektura.Antzokiaren barne aldea.Su arquitectura interior.El teatro por dentro.

Aretoak ferra baten forma du, eta jarlekuak, plateak,palko nagusiak eta proszenioa, anfiteatroa eta galeriaedo paradisua ditu. Plateak, palkoak, anfiteatroak etagaleriak irtenak eraiki ziren, ondo ikus zedin.Nabarmentzekoak dira, konposizioa ez ezik, ikustekoeta entzuteko egokitasuna ere.

La sala es de tipo de herradura y consta de patio debutacas, plateas, palcos, balcón y anfiteatro. Los palcos,el balcón y el anfiteatro, se construyeron volados paraque hubiera una buena visibilidad. Es reseñable no sólosu composición, sino también sus buenas condicionesópticas y acústicas.

Page 16: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio 15

Page 17: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

16 Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio

“Antzoki batean aretoak berebizikogarrantzia du, baina, gure iritzian, komediak

jokatuko diren lekua iruditzen zaigugarrantzitsuena, leku hori ez badago ez

baitago antzokirik”. (La Voz de Guipúzcoa, 1912ko uztailak 19)

“Mucho importa en un teatro la sala, peroa nosotros nos parece que lo más importante

es el sitio donde se van a hacer lascomedias, sin las cuales no hay teatro”.

(La Voz de Guipúzcoa, 19 de julio de 1912)

AntzeztokiaEl escenario

Page 18: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio 17

Page 19: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

18 Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio

Arte edukiaMargolan ondareaContenido artísticoLegado pictórico

Antzokiaren dekorazio guztian, zatirikezaugarrizkoena orain berri San Telmo MuseokoKontserbazio eta Zaharberritze Sailarenzuzendaritzapean zaharberritu diren hiru margomultzoak dira. Zaharberritze horren ardura Albayaldeeta Artelan enpresek izan dute.

Lo más representativo de la decoración del teatro loconstituyen los tres conjuntos pictóricos recientementerestaurados bajo la dirección del Departamento deConservación y Restauración del Museo San Telmo.Las empresas encargadas de su restauración hansido Albayalde y Artelan.

Margolan multzo horietako lehendabizikoa aretoarenondoren dagoen Foyer-ean aurkitzen da. Leku horiberrikuntza arkitektonikorik nabarmengarrienetako batizan zen 1912an, eta hala aipatu zuten garai hartakoDonostiako kronikariek eta antzerki kritikariek. Foyer-eandauden margolan edo panelak Ascensio Martiarenak1912an egindako hiru margolan dira. Triptiko bat osatzendute; friso baten gisan eszenako arteen hiru musa nagusiakdaude irudikatuta: Musika, Olerkia eta Dantza.

El primero de estos grupos pictóricos lo encontramos enel Foyer que sucede a la sala. Este espacio fue en 1912 unade las principales novedades arquitectónicas reseñadaspor los cronistas locales y los críticos teatrales del momento.Las pinturas o paneles del Foyer son tres obras realizadaspor Ascensio Martiarena en 1912. Las tres pinturasconforman un tríptico que representa, a modo de friso, alas tres principales musas de las artes escénicas: La Música,La Poesía y La Danza.

Page 20: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

19Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio

Page 21: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

20 Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio

Page 22: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

21Eraikinaren ezaugarriakCaracterísticas del edificio

Hirugarren margolan multzoa txinatargelan dauden margolanek osatzen dute.Txinatar gela hori Victoria EugeniaAntzokiko bigarren solairuan dagoen gelabat da; 1924an Pierre Ribera, Perico, euskalmargolariak, egoitza Donibane Lohitzunenzuen “Bederatzien taldea”ren aitzindariakegindako margoz dekoratu zen.Apaindurazko margolan hauek gaiaSortaldea da: hegazti exotikoak,flamenkoak, kurriloak, loroak, txinatarfarolak, landarean eta emakume-irudirenbat. Dekorazioaren osagarri, zur lakatuzkobi ate ditu, artista berak diseinatuak.Txinatar gela hori desagertu delarik,bertako margolanak zaharberritu etaTxinatar Aretoan kokatu dira.

El tercer grupo está constituido por laspinturas del cuarto chino. Ésta era unaestancia ubicada en el segundo piso delTeatro Victoria Eugenia, que fue decoradaen 1924 con pinturas del artista vasco PierreRibera, Perico, miembro del precursor“Grupo de los nueve”, ubicado en DonibaneLohizune (San Juan de Luz). Estas pinturasforman un conjunto decorativo de temáticaoriental, con aves exóticas, flamencos,grullas, loros, farolillos chinos, plantas yalguna figura femenina. La decoración secompleta con dos puertas de maderalacada, diseñadas por el mismo autor. Conla desaparición del cuarto chino, laspinturas han sido restauradas y reubicadasen el Salón Chino.

Bigarren margolan multzoa bobedakoa da,Ignacio Ugartek 1912an margotua hau ere.Bobedako margolaneko irudien arteanEguzki-Sorreraren Alegoria dago, besterenartean, hiru zaldik dakarten zalgurdi bateandatorrela, eta inguruan haur talde bat, besoakjasota, hura agurtzen. Alboetakomargolanetan Donostiako goizalba etailunabarra daude margotuta, eta, bikonposizio horien artean, Kasino Nagusia,Igeldo eta arkitektoaren erretratu bat ageridira.

El segundo conjunto lo conforma la bóvedapintada por Ignacio Ugarte, también 1912.La pintura de la bóveda contiene imágenescomo la Alegoría del Sol Naciente, llegandoen un carro arrastrado por tres caballos,mientras un grupo de niños saludan al astrotendiendo los brazos. En los laterales estánrepresentados los crepúsculos matutino yvespertino de Donostia y, entre ambascomposiciones, aparecen el Gran Casino,Igeldo y un retrato del arquitecto.

Page 23: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

22 Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia

Historiari buruzkoohar batzuk

Luzea eta aberatsa izan da Donostiako antzoki handi honek arteerakusketak eginez daraman ia mende oso honetan zehar egunzuen bidea.

Sortu zenetik, Donostiako kultura ekimen eta ospakizunikgarrantzitsuenetako asko eta askoren gertalekua izan da VictoriaEugenia Antzokia, bere bizitzako laurogeita hamalau urte hauetan.

Page 24: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia 23

Unas notas sobre lahistoria

Larga y prolífica ha sido la trayectoria de este gran escenariodonostiarra, durante prácticamente un siglo de actividad artística.

Desde su creación, el Teatro Victoria Eugenia ha acogido, en susnoventa y cuatro años de vida, muchos de los acontecimientosculturales más importantes de la ciudad. 3

Page 25: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

24 Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia

Antzokiaren inaugurazioa beramugarria izan zen bere garaian.1912ko uztailaren 20an, hamar urtelehenago, “Fomento de SanSebastián” Elkarte Anonimoasortzearekin batera hasitako prozesuluze bat burutu zen. Elkarte horrenhelburua “hiri honen aurreramenduaeta goratzea ekar lezakeen guztia”bultzatzea zen. Helburu horretarairisteko lehendabiziko urrats handibat Europako burgesia handitik etaaristokraziatik zetorren elitekoturismo baten gozagarri izango zenHotel Handi bat, eta, eskaintzenzituen baliabide teknikoengatik, unehartako interpretatzailerikpuntakoenentzat guztizko estimazioaizango zuten Antzoki Handi bat,eraikin handia eta guztiz artedramatikoari emana, eraikitzea izanzen.

Egia da bazirela beste antzoki batzuk,beren ikusleria zintzoa zutenak:Principe Antzokia, Circo Antzokia,Principal Antzokia...; Baina VictoriaEugenia Antzoki hau zabaltzearekinbeste kultura aldi berri bat hastenzen hirian, gizarte bizitzarenbilakaerarekin eta historiapolitikoaren gorabehera eta argi-ilunekin lotua beti ere.

“Fomento de San Sebastián”Elkarteak kontzesioko erregimenean ustiatu zuen Antzokia, aurrezerabakitako epeetan, 1912tik 1982rabitartean. Urtean gutxienez laurogeiemanaldi –horietako berrogeitahamar gutxienez uztailetik urrirabitartean– eskainiko zituela hitzartuazuen. Baina, inauguratu zuten urteanbertan hasita, lehenengo filmakproiektatzen hasi ziren, eta nahikoalastez, ohiko antzerki-konpainienlekua hartuz joan ziren filmak.

Beste alde batetik, leku horrenmerkataritza eta turismoko zentzuaargi aski ikusten zen Erregenteareneta Okendo kaleen kantoietan zeudenbi denden ustiaketan, eta baitafatxada nagusiaren bazter bateanzegoen kafetegiaren bitartez ere; Liond’Or izena izan zuen hasieran.

Nolanahi dela ere, Antzokian antzerkiemanaldiak eskaintzen jarraitu zen,opera eta zartzuela muntaketekintxandakatuz, eta Inauterietan dantzakospatuz. 1940tik aurrera AntzokiaDonostiako Musikaldiaren egoitzabilakatu zen, eta, 1953tik aurrera,Donostiako NazioartekoZinemaldiaren egoitza ere bai.

1983an Donostiako Udala bihurtuzen Antzokiaren jabe. 1985ekomaiatzaren 1ean, eraikinaren berritzelanak hasi ziren, ordurako zaharkituageratua baitzen alderdi askotatik.

Handik hiru hilabetera berrirozabaldu zituen ateak, hiriburuhonetako arte eta kulturazabalkunderako gune nagusibihurtzeko helburu aitortuarekin.Harrezkero Donostiako KulturaPatronatuak (Donostia Kultura)kudeatu du, eta eszenako arteprogramazio zabal bat hartu izan dubere antzeztokian, hasieran zuenantzerki-jarduerara bihurtuz berriro.

Page 26: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Historiari buruzko ohar batzukUnas notas sobre la historia 25

La inauguración del Teatro ya supusoun hito en su época. Culminaba así,el 20 de julio de 1912, un procesoiniciado una década antes, con laconstitución de la Sociedad Anónima“Fomento de San Sebastián”. Elobjetivo de su formación erapromover “todo aquello quesignifique el progreso y elengrandecimiento de la ciudad”. Unprimer paso para llevar a cabo estaempresa fue el propósito de construirun Gran Hotel, que hiciese lasdelicias de un turismo de elite,procedente de la alta burguesía y laaristocracia europeas, y de un GranTeatro, un edificio colosal,consagrado al arte dramático, yescenario exclusivo por susnovedosas prestaciones técnicaspara los intérpretes más prestigiososdel momento.

Es cierto que ya existían otros espaciosteatrales, con un público fiel: el TeatroPríncipe, el Teatro Circo, el TeatroPrincipal...; pero con la apertura delTeatro Victoria Eugenia se iniciabapara la ciudad una nueva etapacultural, estrechamente relacionadasiempre con el devenir de la vida socialy los claroscuros de la historia política.

La Sociedad “Fomento de SanSebastián” explotó el Teatro, enrégimen de concesión, durante losplazos establecidos, entre 1912 y 1982.En principio se había comprometidoa celebrar al menos ochentarepresentaciones al año y de ellas almenos cincuenta entre los meses dejulio y octubre. Pero, ya el mismo añode la inauguración, empezaron aproyectarse las primeras películasque, con cierta rapidez, fuerondesplazando a las clásicas compañíasteatrales.

Por otra parte, el sentido mercantily turístico de este espacio se reflejabaen la explotación comercial de lasdos tiendas existentes en lasesquinas de las calles Reina Regentey Okendo, así como del café anexoa la fachada principal, que enprincipio de denominó Lion d’OR.

En todo caso, continuaron lasrepresentaciones en el Teatro, quese alternaban con montajes de ópera,zarzuelas y la celebración de bailesdurante el Carnaval. A partir de 1940,el teatro se constituyó en sede de laQuincena Musical y, desde 1953, delFestival Internacional de Cine.

En 1983 el Teatro pasó a perteneceral Ayuntamiento de Donostia. El 1 demayo de 1985, empezaron las obrasde restauración de un edificio que,en muchos aspectos, se habíaquedado obsoleto. Se reabrió al

público tres meses después con elclaro objetivo de erigirse en centrode la difusión artística y cultural dela capital. Gestionado desdeentonces por el Patronato de Cultura(Donostia Kultura), ha acogido ensu escenario una ampliaprogramación de artes escénicas,recuperando así su primigeniaactividad teatral.

Page 27: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

26 Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia

Kronologia

1922Eraikinaren lehenengo erreforma egitenda. Aulkiak, antzeztokiko oihal-burua etaoihala berritzen dira. Aretoko errezelen,margoen eta tapizeriaren hasierakokolore berdea kendu eta gaur egungogorria jartzen da.

Se emprende una primera reforma deledificio. Se renuevan las butacas, laguardamalleta y el telón. Se sustituye elcolor verde de la sala de cortinajes,pinturas y tapicería por el rojo actual.

1940Donostiako Musikaldiak, lehenengourtean Kursaal Handian ospatuondoren, Antzokian hartzen duegoitza urte honetatik aurrera.

Tras una primera edición, celebradaen el Gran Kursaal, el Teatro seconvierte a partir de este año en sedede la Quincena Musical.

1953Donostiako Nazioarteko Zinemaldiasortzen da. Lehenengo urteetatikhasita, sekulako arrakasta lortzen dujendearen artean.

Nace el Festival Internacional deCine. Ya desde sus primerasediciones, cosecha un gran éxito depúblico.

1902“Fomento de San Sebastián” ElkarteAnonimoa sortzen da.

Se constituye la Sociedad Anónima“Fomento de San Sebastián”.

1908Fomentok antzokia eraikitzekoproiektu-lehiaketa baterako deiaegiten du. Francisco de Urcolaarkitekto jaunak irabazten dulehiaketa.

Fomento convoca un concurso deproyectos para la construcción delteatro. El ganador es el arquitecto D.Francisco de Urcola.

1910Antzokia eraikitzen hasten da.

Se inicia la construcción del Teatro.

1912Victoria Eugenia Antzokiareninaugurazioa: Eduardo Marquina-renEn Flandes se ha puesto el solantzezlana ematen da, María Guerreroeta Fernando Díaz de MendozarenKonpainiak taularatua.. Lehenengofilmak proiektatzen hasten dira.

Se inaugura el teatro Victoria Eugeniacon la escenificación de la obra EnFlandes se ha puesto el sol, de EduardoMarquina, por la Compañía de MaríaGuerrero y Fernando Díaz de Mendoza.Comienzan a proyectarse las primeraspelículas.

Page 28: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia 27

1983Antzokiaren jabetza Donostiako Udalareneskuetara itzultzen da; kontserbazioegoera aski txarra da. Donostiako KulturaPatronatuak hartzen du bere ardurapeankudeaketa. Programazio egonkor batantolatzen du.

El Teatro revierte al Ayuntamiento deDonostia-San Sebastián en mal estadode conservación. El Patronato Muncipalde Cultura asume su gestión. Organizauna programación estable.

1985Udalak Antzokiaren barnekozaharberritzeari eta berrikuntzariheltzen dio.

El Ayuntamiento acomete larestauración y renovación interior delTeatro.

1988Antzokia Antzerki Feriaren egoitzabihurtzen da; Feria horretan uneanuneko programatzaile eta antzerkikonpainia nagusiak biltzen dira.

El Teatro se convierte en sede de laFeria de Teatro, que reúne a losprincipales programadores ycompañías teatrales del momento.

1997Sustapeneko Ministerioak Antzokiagoitik behera birgaitzeko proiektuaenkargatzen du. Bi urte geroagoUdalak SustapenekoMinisterioarekiko hitzarmenaberresten du. Erdi bana izango dafinantzaketa.

El Ministerio de Fomento encarga elproyecto de rehabilitación integraldel teatro. Dos años después elAyuntamiento ratifica el acuerdo conFomento. La financiación será apartes iguales.

2001Antzokia erabat birgaitzeko lanakhasten dira.

Comienzan los trabajos derehabilitación integral del teatro.

2007Erabat berriturik, Antzokiak berrirozabaltzen ditu ateak.

Totalmente remodelado, el teatrovuelve a abrir sus puertas.

Cronología

Page 29: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

28 Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia

Ehun urte kulturaCien años de cultura

Victoria Eugenia Antzokiak antzerkiaren etazinemaren mende osoko historia du berebaitan. Hiriaren barruan duen kokalekuaklagundurik, eta antzokiaren berezitasunaketa eskaintzen dituen aukera teknikoekerakargarri egiten dutelarik, oso aukerasendoa bilakatu da, une honetan, hiriburuhonetako kultura emanaldien eta topaketenegoitza gisa. Garai bakoitzean, egoera sozio-kulturalak eta une horretako testuinguruhistoriko eta politikoak arras baldintzatudituzte antzoki honen emanaldi zerrenda,eta bertan ospatu diren ospakizunak etabertan burutu diren ekimenak.

El Teatro Victoria Eugenia alberga nadamenos que un siglo de historia teatral ycinematográfica. Favorecidoestratégicamente por su ubicación en laciudad de Donostia, y atractivo por susingularidad y sus posibilidades técnicas,este gran escenario se consolida hoy comosede de los festivales y encuentros culturalesmás importantes de la capital. En cadaépoca, su cartelera y los distintos actos yeventos que ha albergado han estadoestrechamente condicionados por lascircunstancias socio-culturales y el contextohistórico y político de cada momento.

Page 30: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

29Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia

1912-1930Antzokiaren lehenengo bizialdian,erregeren familiak udaldia igarotzekoleku ofizialtzat Donostia aukeratu izanakmarkatzen du antzokiaren bizitza.Nazioarteko Belle Epoque-ko jenderikgailena Donostian elkartzen da.Horrexegatik, hain zuzen, hiriak udakoturismoaren aldeko apustu nabarmenaegingo du. Jacinto Benavente, EduardoMarquina edo Quinterotarrak diragehien saltzen duten antzerkigileak, etaantzerki konpainiek ez dituztebaztertuko haien testuak udakoemanaldietan María Guerrero daantzerkiko damarik ezagutuena. Bestealde batetik, zinematografoa ere hemenda, eta harekin batera jostatzeko moduberri bat iritsi da.

En una primera etapa, la elección deDonostia como lugar oficial de veraneopor parte de la familia real marca la vidadel teatro. Lo más granado de la BelleEpoque internacional se da cita enDonostia. En consecuencia, la ciudadapuesta fuertemente por el turismoveraniego. Jacinto Benavente, EduardoMarquina o los Quintero son los autoresmás taquilleros y las compañías no vana prescindir de sus textos en las girasveraniegas. María Guerrero es la grandama de la escena. Por otra parte, hallegado el cinematógrafo y con él unanueva forma de entretenimiento.

Page 31: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

30 Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia

1931-1939Bigarren Errepublika aldarrikatzen delarik,antzeztoki profesionaletara antzerkikoabangoardiaren haize fresko etaberritzailea iritsiko da. Federico GarcíaLorca olerkaria oso “boladan” dagoenantzerkigilea da orain, eta emakumezkoantzezleetan Margarita Xirgu izango dagailena. Zinema soinudunak areto guztiakbetetzen ditu. Euskarazko antzerkiak erebadu lekua Donostiako koliseo handian,Toribio Alzaga antzerkigilearekin eta harenEuskal Iztundea antzerkilari taldeamateurrarekin. 1936ko udaz geroztik,Gerra Zibilak ezinbestean aldatzen du hirihonetako kultura bizitza. 1939anMusikaldia sortzen da.

1940-1960Gerra ondoko lehenengo urteetan antzerkiaantzeztoki militantea bilakatzen da. JoséMaría Pemán, Joaquín Calvo Sotelo, JuanIgnacio Luca de Tena eta gisako bestezenbait antzerkigilek argi eta garbierakusten dute antzeztokian Francorenerregimenarekiko atxikimendua.Torradismoak geroz eta arrakastahandiagoa du eta askotariko emanaldiekere berebiziko arrakasta dute, Celia Gámez,Concha Piquer edo Lola Floresen izenekerakusten duten bezala. Barneko erbesteaeta errealismo soziala Antonio BueroVallejo, Alfonso Sastre eta beste zenbaitarntzerkigileren lanetan agertzen diraadierazpen ideologiko eta estetiko gisa.Victoria Eugenia Antzokiko antzeztokitikigarotzen dira, beste askoren artean,Conchita Montes, Amparo Rivelles, MiguelMihura, Edgar Neville, Alejandro Casonaeta José Tamayo. 1953an NazioartekoZinemaldiaren lehen edizioa izango da,eta hurrengo urteetan mundu osoanezagunak diren izarrak ekarriko dituDonostiara.

En los primeros años de la postguerrael teatro se convierte en un escenariomilitante. Dramaturgos como JoséMaría Pemán, Joaquín Calvo Sotelo oJuan Ignacio Luca de Tena muestran enescena su clara adhesión al régimenfranquista. El torradismo es un géneroen alza y las variedades arrasan con losnombres de Celia Gámez, ConchaPiquer o Lola Flores. El exilio interior yel realismo social tienen su forma deexpresión ideológica y estética endramaturgos antifranquistas comoAntonio Buero Vallejo y Alfonso Sastre.Por el escenario del Victoria Eugeniapasan, entre otros, Conchita Montes,Amparo Rivelles, Miguel Mihura, EdgarNeville, Alejandro Casona y JoséTamayo. En 1953 tiene lugar la primeraedición del Festival de CineInternacional, que progresivamente vaatrayendo estrellas de renombremundial.

Con la proclamación de la SegundaRepública los escenarios profesionalesreciben el aire fresco y renovador de lavanguardia teatral. El poeta FedericoGarcía Lorca es ahora un dramaturgo“de moda” y Margarita Xirgu la actrizdel momento. El cine sonoro llena lassalas. El teatro en euskara tiene su lugaren el gran coliseo donostiarra de lamano de Toribio Alzaga y su grupoamateur Euskal Iztundea. Desde elverano de 1936, la Guerra Civil alterainevitablemente la vida cultural de laciudad. En 1939 nace la QuincenaMusical.

Page 32: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Historiari buruzko ohar batzukUnas notas sobre la historia 31Historiari buruzko ohar batzuk

Notas sobre la historia 31

Page 33: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

32 Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia

1960-1985Musikaldiaren hara-hona txandakakoahasten da. Bien bitartean antzerkizaletaldeen antzerki alternatiboa indartzenhasten da Donostian, eta Victoria EugeniaAntzokian Festivales de España-renurteroko kanpainak ematen dira.Eszenatoki honetatik igarotzen dira AuroraBautista, Carlos Larrañaga, María LuisaMerlo, Gustavo Pérez Puig eta AdolfoMarsillach, besteren artean. 1970eanAntzerki Independentearen NazioartekoLehenengo Antzerkialdia, edo ZeroAntzerkialdia ospatzen da Donostian.Diktadura desagertzean, euskal kulturaberriro itzultzen da Victoria EugeniaAntzokira. Laurogei ondoko urteetanlehenengo euskal antzerki konpainiaprofesionalak agertzen dira eta EuskadikoOrkestra Sinfonikoa sortzen da.Nazioarteko Zinemaldia da oraindik ereAntzokian egiten den ospakizun nagusia.Maiatza Dantzan-en lehenengoemanaldiak egiten dira.

Donostia Kultura asume la gestión delTeatro y organiza una programaciónestable. Cada temporada, los rostrosmás conocidos del celuloide siguenpisando la alfombra roja del Festival.En 1988 se inaugura la Primera Feriade Teatro. Entre esta fecha y 1991 tienenlugar, siempre en los meses de eneroy febrero, las cuatro primeras edicionesde este certamen. El Teatro VictoriaEugenia, con el Teatro Principal, se erigeen espacio emblemático de estosencuentros, que se despiden del granescenario en el año 2000, con laclausura del edificio, cumpliendo suséptima edición.

1985-2000Donostia Kulturak bere gain hartzen duAntzokia kudeatzea eta programazioegonkor bat antolatzen du. Urtero-urterozinemako aurpegirik ezagunenak agertzendira Zinemaldiko alfonbra gorrian. 1988anLehenengo Antzerki Feria antolatzen da.Urte horretatik 1991ra bitartean, urtarrila-otsaila bitartean beti, lehiaketa horrenlehenengo lau emanaldiak ospatzen dira.Victoria Eugenia Antzokia, PrincipalAntzokiarekin batera, izango da topaketahorien gertaleku nagusia; 2000. urteanizango da azkena, eraikina ixten denean,zazpigarren emanaldia.

Comienza el ir y venir intermitente dela Quincena Musical. Mientras, vaadquiriendo su peso en Donostia elteatro alternativo de los gruposaficionados y el Victoria Eugenia acogelas campañas anuales de los Festivalesde España. Pasan por su escenarioAurora Bautista, María Luisa Merlo,Carlos Larrañaga, Gustavo Pérez Puigy Adolfo Marsillach. Se estrena 1970con la celebración en Donostia delPrimer Festival Internacional de Teatroindependiente o Festival Cero. Con elfin de la dictadura, la cultura vascavuelve al escenario del Victoria Eugenia.Surgen en los ochenta las primerascompañías vascas profesionales y secrea la Orquesta Sinfónica de Euskadi.El Festival de Cine Internacional siguesiendo el acontecimiento puntero delTeatro. Se suceden la primerasconvocatorias del Maiatza Dantzan.

Page 34: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Historiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia 33

Page 35: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

34 Histororiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia

Ohorezko aulkiakButacas de honor

Ohorezko aulkia izan dute ondoko artista hauek. Victoria EugeniaAntzokiaren ia lehenengo ehun urte hauetan antzoki honetatik

igaro diren batzuk baizik ez dira.

Butaca de honor han ocupado los siguientes artistas. Son sóloalgunos de los que han pasado por el Teatro Victoria Eugenia en

sus primeros casi cien años.

Page 36: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

35Histororiari buruzko ohar batzukNotas sobre las historia

Page 37: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Histororiari buruzko ohar batzukNotas sobre la historia36

ANTZERKIA TEATRO: Gregorio Martínez Sierra, Jacinto Benavente, Pedro Muñoz Seca, Rafael Rivelles, Valeriano León, AuroraRedondo, Catalina Bárcena, Lola Membrives, Antonio Vico, Amparo Rivelles, Enrique Rambal, María Fernanda Ladrón de Guevara,Adolfo Torrado, Vittorio Podrecca, Margarita Xirgu, Cipriano de Rivas Cherif, Irene López Heredia, María Guerrero, Fernando Díazde Mendoza, Fernando Rey, Miguel Mihura, Edgar Neville Conchita Montes, Philippe Genty, Alejandro Casona, José Carlos Plaza,Alfonso Sastre, Lluis Pasqual, Adolfo Marsillach, José Luis Alonso, Lindsay Kemp, José Tamayo, José María Rodero, Miguel Narros,Lola Cardona MUSIKA MÚSICA, ZARTZUELA ZARZUELA, OPERA ÓPERA, MUSIKA HAMABOSTALDIA QUINCENA MUSICAL:Pablo Sorozabal, Federico Moreno Torroba, Luis Sagi-Vela, David Parry, Mstislav Rostropovich, Benjamino Gigli, Alfredo Kraus, PlácidoDomingo, Joaquín Achucarro, Matilde Favero, Carlo Tagliabue, Marilyn Horne, Ataulfo Argenta, Ainhoa Arteta, Gorostidi, JessyeNorman, Luis Mariano, Narciso Yepes, Alicia de Larrocha, Igor Markevitch, Victoria de los Ángeles, Luciano Pavarotti, Nicanor Zabaleta,Teresa Berganza, Rafael Frübeck, Antxon Aiestaran, Mari Trini, María Dolores Pradera, Chavela Vargas, Joan Manuel Serrat, AtahualpaYupanqui, Paco de Lucía, Cafrune, Patxi Andión, Amancio Prada, José Menese, Narciso Yepes Cardona FOLKLOREA eta KOPLAFOLKLORE y COPLA: La Argentinita, Imperio Argentina, Lola Flores, Paquita Rico DANTZA DANZA: Antonio Gades, Roland Petit,Antonio, Cristina Hoyos, Maurice Bejart, Pilar López, Víctor Ullate, Alicia Alonso, Maya Plisetskaya ZINEMA CINE: Kirk Douglas,Federico Fellini, René Clair, Emilio Fernández, Elisabeth Taylor, Lesli Caron, Vittorio Gassman, François Truffaut, Elías Querejeta,Alberto Sordi, Lee Remick, Eleanor Parker, Monica Vitti, Kim Novak, Nicholas Ray, Audrey Hepburn, Mel Ferrer, Steven Spielberg, GlennFord, Bette Davis, George Lucas, Deborah Kerr, Josef Von Sternberg, Mario Moreno Cantinflas, Fritz lang, King Vidor, Howard Hawks,Rouben Mamoulian, Terrence Malick, Claudette Colbert, Francis Ford Coppola, Al Pacino, Michael Douglas, Susan Sarandon.....

Page 38: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

37Histororiari buruzko ohar batzukNotas sobre las historia

ANTZERKIA TEATRO: Gregorio Martínez Sierra, Jacinto Benavente, Pedro Muñoz Seca, Rafael Rivelles, Valeriano León, AuroraRedondo, Catalina Bárcena, Lola Membrives, Antonio Vico, Amparo Rivelles, Enrique Rambal, María Fernanda Ladrón de Guevara,Adolfo Torrado, Vittorio Podrecca, Margarita Xirgu, Cipriano de Rivas Cherif, Irene López Heredia, María Guerrero, Fernando Díazde Mendoza, Fernando Rey, Miguel Mihura, Edgar Neville Conchita Montes, Philippe Genty, Alejandro Casona, José Carlos Plaza,Alfonso Sastre, Lluis Pasqual, Adolfo Marsillach, José Luis Alonso, Lindsay Kemp, José Tamayo, José María Rodero, Miguel Narros,Lola Cardona MUSIKA MÚSICA, ZARTZUELA ZARZUELA, OPERA ÓPERA, MUSIKA HAMABOSTALDIA QUINCENA MUSICAL:Pablo Sorozabal, Federico Moreno Torroba, Luis Sagi-Vela, David Parry, Mstislav Rostropovich, Benjamino Gigli, Alfredo Kraus, PlácidoDomingo, Joaquín Achucarro, Matilde Favero, Carlo Tagliabue, Marilyn Horne, Ataulfo Argenta, Ainhoa Arteta, Gorostidi, JessyeNorman, Luis Mariano, Narciso Yepes, Alicia de Larrocha, Igor Markevitch, Victoria de los Ángeles, Luciano Pavarotti, Nicanor Zabaleta,Teresa Berganza, Rafael Frübeck, Antxon Aiestaran, Mari Trini, María Dolores Pradera, Chavela Vargas, Joan Manuel Serrat, AtahualpaYupanqui, Paco de Lucía, Cafrune, Patxi Andión, Amancio Prada, José Menese, Narciso Yepes Cardona FOLKLOREA eta KOPLAFOLKLORE y COPLA: La Argentinita, Imperio Argentina, Lola Flores, Paquita Rico DANTZA DANZA: Antonio Gades, Roland Petit,Antonio, Cristina Hoyos, Maurice Bejart, Pilar López, Víctor Ullate, Alicia Alonso, Maya Plisetskaya ZINEMA CINE: Kirk Douglas,Federico Fellini, René Clair, Emilio Fernández, Elisabeth Taylor, Lesli Caron, Vittorio Gassman, François Truffaut, Elías Querejeta,Alberto Sordi, Lee Remick, Eleanor Parker, Monica Vitti, Kim Novak, Nicholas Ray, Audrey Hepburn, Mel Ferrer, Steven Spielberg, GlennFord, Bette Davis, George Lucas, Deborah Kerr, Josef Von Sternberg, Mario Moreno Cantinflas, Fritz lang, King Vidor, Howard Hawks,Rouben Mamoulian, Terrence Malick, Claudette Colbert, Francis Ford Coppola, Al Pacino, Michael Douglas, Susan Sarandon.....

Page 39: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)
Page 40: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)
Page 41: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

440 Erreforma eta zaharberritzea

Reforma y rehabilitación

Erreforma etazaharberritzea

Laurogeita hamarreko hamarkadanVictoria Eugenia Antzokiko eraikinakkontserbazio arazo larriak zituendagoeneko. Instalazio batzuk osoegoera larrian zeuden, eta ahalik etalasterren egokitu beharra zoenikuskarietarako, osasun alorrerako,suteetarako, irisgarritasunerako etabeste zenbait alorretarako indarreanzeuden araudietara. Horrela, bada,1995ean, Sustapen eta KulturakoMinisterioak antzokia erabatzaharberritzeko ekimena onartuzuen, eta lan horien finantzaketanerdibana izango zela erabaki.

2000. urtean antzokia itxi egin zen,errotiko zaharberritze bat egiteko;Joaquín Zubiria eta Gerhar Lochekburututako zaharberritze horrekantzokiak jatorritik zuen ikuspegiestetikoa eta eraikinak kulturazkoondare gisa dituen balioak gordez,bertako barne eremuak, zirkulazioaketa instalazioak, eta berdineszenarako ekipamendua ere, erabatgaurkotuko ziren. Ekimen honenbidez, espazio klasiko bati erabileramoderno bat ematen zitzaion.

Birgaitzeko lanak 2001eko azaroanhasi ziren, eta 2007ko otsaileanbukatu dira. Birgaitze lan horiekaldaketa hauek ekarri dituzte:instalazio, irispide eta komunikazioguztiak eraberritu dira, jarlekukopurua txikitu egin da, Antolkikobulegoak eta erabilerak beste erabatera banatu dira, estalkiak etaterrazak berritu dira, fatxadakkonpondu eta garbitu dira,antzezlekua, estaldurak etadekorazioa erabat berritu dira, etaAntzokiak zituen margolanakzaharberritu dira. Baina, egin direnlan horiez guztiez gianetik,eszenarako ekipamenduaren berarenmodernitzatzea nabarmentzen da.

Page 42: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 41

4Reforma yrehabilitación

En los años noventa, el edificio delTeatro Victoria Eugenia presentabagraves problemas de conservación.Algunas instalaciones se encontrabanen condiciones muy precarias yapremiaba adecuarse a lasnormativas vigentes en espectáculos,sanidad, incendios, accesibilidad,etc. Así, en 1995, el Ministerio deFomento y el de Cultura aprobaronla reforma integral del teatro,estableciendo la financiación a partesiguales.

En el año 2000 se cerraba el teatropara acometer una profunda puestaa punto que, respetando laconcepción estética original y losvalores que desde el punto de vistadel patrimonio cultural tiene eledificio, iba a suponer unaactualización total de sus espacios,circulaciones e instalaciones, asícomo del equipamiento escénico.Esta iniciativa posibilitaba unaprovechamiento moderno de unespacio clásico.

Las obras de rehabilitacióncomenzaron en noviembre de 2001y han finalizado en febrero de 2007.Dicha rehabilitación, de la mano delos arquitectos Joaquín Zubiria yGerhar Loch, ha conllevado lossiguientes cambios: reforma de todaslas instalaciones, accesos ycomunicaciones, una reducción delaforo, redistribución de oficinas yusos del Teatro, renovación decubiertas y terrazas, reparación ylimpieza de fachadas, reforma totaldel escenario, revestimientos ydecoración, así como la restauraciónde los elementos pictóricos delTeatro. Pero, sobre todas las tareasrealizadas, destaca la modernizacióndel aquipamiento escénico en sí.

Page 43: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

42 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Page 44: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 43

Page 45: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

44 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Page 46: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Ezagutzen diren eremuakEspacios conocidos

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 45

Txinatar gela antzokiaren bigarrensolairuan zegoen gela ezkutu bat zen.Gizon batzuek, antzezpena hasitakoanpalkotik diskrezioz alde egin etaantzezpenak zirauen bitartean andrebatzuekin jostatzeko topatzen zirentopaleku bat omen zen, esaten denez.Leku horretan zeuden margolanexotikoak Txinatar Aretoan daude gauregun; hartarako sarrera foyer-ean dago.

FoyerraEl foyer

Txinatar AretoaEl Salón Chino

Bere izaerari eutsi zaio, eskailera etabalaustreetan gai nobleagoak jarriz. Orainfoyerrean ez dira ageri jatorrizko zuriaeta grisa, eta marmolak hormak etazoruak bere osoan hartzen ditu.Apaintzen duten margolanak lekuz aldatueta bi hutsune berri sortu ondoren, ikus-entzuleek foyerraren beste ikusmira berribat izango dute palkoen solairutik.

Se ha mantenido su carácter,sustituyendo por materiales más noblesla construcción de la escalera ybalaustres. El foyer aparece ahoradesprovisto del color blanco y gris originaly el mármol ocupa la totalidad de paredesy suelos. Con la reubicación de laspinturas que lo adornan y laintroducción de dos nuevos huecos, elpúblico puede disfrutar de una nuevapanorámica visual del foyer desde laplanta palcos.

El cuarto chino era una estancialocalizada en la zona trasera del palcoproscenio. Se dice que era un lugar deencuentro entre algunos caballeros, queabandonaban discretamente su palco alcomenzar la representación, y ciertasseñoras con las que disfrutaban de lafunción. Las exóticas pinturas de esterecinto adornan ahora el Salón Chino,al que se accede desde el foyer.

Ambigú edo tabernaEl ambigú

Hobekuntza txikiak izan dira gizarteharremanetarako erabili ohi den aretoxarmagarri honentzat.

Sencillos cambios potencian el encantode este espacio de relación social.

Page 47: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

IrispideakLos accesos

46 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Sarrera bakarra bestibulu nagusianjarriz, alboetako sarrerak kendu etaigogailuak jarri dira. Foyer-ak ez du,gainera, lehen zuen barbantzu kolorehura. Horma guztiak eta zoru guztiakmarmolez estalita daude. Eta sarrerabereziak jarri dira erabileraaskotarikoetarako aretoetarako etaAntzokiaren barne erabilerarako.

Con la habilitación de un únicoacceso por el vestíbulo principal, seeliminan entradas laterales.Asimismo, se han creado accesosindependientes a las salaspolivalentes y para uso interno delTeatro. Los ascensores se encuentranen los dos nuevos accesos lateralesincorporados al foyer.

Page 48: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 47

Page 49: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

48 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

AretoaLehen zuen ferra itxurako oinplano bera gordetzen du. Jarleku kopuruahasierako proiektuak zuena baino txikixeagoa da; ia 90 pertsonentzakolekua du, 1.244 jarleku aulki patioa betetzen bada. Jasogailuzko plataformabati esker lehenengo hiru aulki ilaraz ezkuta daitezke, orkestrarenzulogunea handitu eta orkestra sinformiko bat sartu ahal izan dadin.

La salaConserva su tradicional planta de herradura. Con un aforo algo másreducido que en el antiguo proyecto, tiene una capacidad de 900localidades, 1.244 con el patio de butacas cubierto. Una plataformaelevadora permite esconder las tres primeras filas de butacas con lafinalidad de aumentar el foso y dar cabida a una orquesta sinfónica

Page 50: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 49

Page 51: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

50 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Page 52: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 51

Page 53: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

AntzeztokiaHobekuntza tekniko nabarmenakegin dira: antzeztokia nibelatzea etahanditzea, kargarako plataformamoderno bat jartzea, bigarrenzulogunearen sakontasuna handitzeaeta bitarteko solairu bat sortzea, etaantzeztokiaren bizkarra egokitzea,artisten gelak han egokituz.

El escenarioSe aprecian mejoras técnicasnotables: nivelación y ampliación delescenario, implantación de unaplataforma moderna de carga,incremento de profundidad delcontrafoso y creación de una plantaintermedia, y adecuación dehombros del escenario,incorporando camerinos.

52 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Orkestraren zulogunea60 musikarirentzatko lekua du;jasogailu baten gainean jarritadagoen plataforma batean dago, etahala orkestraren zulogune gisa erabildaiteke edo aulkien patioaren mailaberean jar daiteke.

El fosoCon capacidad para 60 músicos, estásituado sobre una plataformaelevadora, que permite utilizarlocomo foso de orquesta o dejarlo aras del patio de butacas.

Page 54: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Jantzigelak “Artisten gela guztiek leiho handi banadute kanpora, konketa, iturriko urarekin,lurrunezko berogailuarekin, argia eta behardiren altzariak. Inoiz behar izanez gero,logela ere bihur daitezke”.(La Voz de Guipúzcoa, 1912ko uztailak 19)

“Todos los cuartos de los artistas tienenuna gran ventana al exterior, lavabo conespejo y agua corriente, calefacción porvapor, alumbrado y los muebles necesarios.En caso de apuro hasta se podían convertiren dormitorios”.(La Voz de Guipúzcoa, 19 de julio de 1912)

Los camerinos

53Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Page 55: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Klub-aretoaAulkien patioaren azpian dago; Klub-aretoa 229 metro koadroko aisia-eremu berri bat da, errezitaletarako,ikusleria urriko antzezpenetarako,jazz kontzertuetarako etagisakoetarako erabiltzeko. 180pertsonentzako lekua du. Zirkuluerdiformako areto berri honek behar denekipamendu guztia du ikuskariak,aurkezpenak, jendetza handirikizango ez den ospakizunak bertanegin ahal izateko. Kanpotik sarrerabereizia du.

La Sala ClubSituada bajo el patio de butacasdescubrimos la Sala Club, 229metros cuadrados para un nuevoespacio de ocio destinado arepresentaciones teatrales de afororeducido, conciertos de jazz etc.Tiene una capacidad de 180localidades. Esta nueva sala de formasemicircular, cuenta con un completoequipamiento para la celebración deespectáculos, presentaciones yeventos de pequeño formato. Cuentacon un acceso exteriorindependiente.

Dantza-aretoaEremu berri bat sortu da, dantzairakasteko. Anfiteatroaren mailandago, foyer-aren gainean; 210 metrokoadroko eremua du dantza-aretoak.

La Sala de Danza

Nace un nuevo espacio dedicado ala enseñanza de la danza. Situada enla planta anfiteatro, sobre el foyer, lasala de danza tiene una superficiede 210 metros cuadrados.

54 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Eremu berriakLos nuevos espaciosGarai bateko eraikin handiek beti izan ohi dituzte beren ustekabeak. Kasuhonetan, orain egin den eraberritzean, bi eremu berri aurkitu diraantzinako Antzokian: Dantza-aretoa eta Klub-aretoa.

Los grandes edificios esconden sus sorpresas. En este caso, descubrimosen el antiguo Teatro dos nuevos espacios: La Sala de Danza y la SalaClub

Page 56: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 55

Page 57: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

56 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Page 58: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 57

Page 59: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Victoria Eugenia Antzokiaren irudiberriak –Victoria Eugenia Antzokia–kulturgune berri honek izan nahiduen izaera berritzaile, gaurkotu etadinamikoa adierazten du. Den-denontzako Antzoki bat, programaziozaindu, askotasuko eta era guztietakoikusleentzat –salbuespenik gabe–irekia izango duena.

Zer esanik ez dago abiapuntua baizikez dela hori. Eremuen irudia, kultur-eremua bada batez ere, ibiliz egitenda: eremuaren agendak edoikuskizun sailak, bere programazioaketa kanpotik ekarriak eta, batez ere,erabiltzaileek osatuko dute antzokihonek hasten ari den mende honetan–bere bizitzaren bigarren mendeaaurki– egiaz izango duen irudia.

Horixe da antzokia hor egotea posibleegin dutenen asmoa. VictoriaEugenia Antzokiak berriro jaso duoihala, eta ateak zabal-zabalik dituelahartzen ditu ikusleak, lehengoak,berriak eta oraindik iristeko direnak.

La nueva imagen que se proponepara el Teatro Victoria Eugenia,Victoria Eugenia Antzokia, quierecomunicar el carácter innovador,actual y dinámico a que aspira esteTeatro. Un Teatro para todos, conuna programación cuidada, variaday abierto a todo tipo de espectadores,sin excepción.

Ni que decir tiene que ésta es sólola base, la imagen de todo espacio,sobre todo si su uso es cultural, sehace andando: su cartelera, sus usosy, principalmente, su públicoconformarán la imagen real delteatro.

Este es el propósito. El Teatro VictoriaEugenia abre al fin sus puertas yrecibe a su público.

58 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Aro berria, korporazio-irudi berria...Nueva etapa, nueva imagen corporativa

5

Page 60: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Victoria Eugenia Antzokiaren irudiberriak –Victoria Eugenia Antzokia–kulturgune berri honek izan nahiduen izaera berritzaile, gaurkotu etadinamikoa adierazten du. Den-denontzako Antzoki bat, programaziozaindu, askotasuko eta era guztietakoikusleentzat –salbuespenik gabe–irekia izango duena.

Zer esanik ez dago abiapuntua baizikez dela hori. Eremuen irudia, kultur-eremua bada batez ere, ibiliz egitenda: eremuaren agendak edoikuskizun sailak, bere programazioaketa kanpotik ekarriak eta, batez ere,erabiltzaileek osatuko dute antzokihonek hasten ari den mende honetan–bere bizitzaren bigarren mendeaaurki– egiaz izango duen irudia.

Horixe da antzokia hor egotea posibleegin dutenen asmoa. VictoriaEugenia Antzokiak berriro jaso duoihala, eta ateak zabal-zabalik dituelahartzen ditu ikusleak, lehengoak,berriak eta oraindik iristeko direnak.

La nueva imagen que se proponepara el Teatro Victoria Eugenia,Victoria Eugenia Antzokia, quierecomunicar el carácter innovador,actual y dinámico a que aspira esteTeatro. Un Teatro para todos, conuna programación cuidada, variaday abierto a todo tipo de espectadores,sin excepción.

Ni que decir tiene que ésta es sólola base, la imagen de todo espacio,sobre todo si su uso es cultural, sehace andando: su cartelera, sus usosy, principalmente, su públicoconformarán la imagen real delteatro.

Este es el propósito. El Teatro VictoriaEugenia abre al fin sus puertas yrecibe a su público.

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 59

Page 61: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

LeihatilaTxarteldegia beste leku batean jarrida, haren istalazioak modernizatuegin dira, eremua handitu etazerbitzu hobeak jarri zaizkio.

La taquillaSe reubica la taquilla, modernizandosus instalaciones, ampliando suespacio y dotándola de mejoresservicios.

60 Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación

Page 62: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Erreforma eta zaharberritzeaReforma y rehabilitación 61

Page 63: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

Miraconcha, 7 Bajo / 20007 Donostia - San Sebastián / Tel. 943 44 56 40Laguntzailea Colabora:

Page 64: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

www.b2ztalde.com www.akaba.net www.kefren.netLaguntzailea Colabora:

Page 65: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)

ARGITARATZAILEA EDITADonostia KulturaKonstituzio enparantza, 120003 Donostia-San Sebastiánwww.donostiakultura.com

DISEINUA DISEÑOTxema G. Amiano + NN Estudiowwww.tgamasnn.com

ARGAZKIA FOTOGRAFÍA

EGILEAREN ARGAZKIA FOTOGRAFÍA DE AUTOR© 2007 Idoia Unzurrunzaga© 2000 Manuel Vasco Rodríguez

ARTXIBOAK ARCHIVOS Kutxa FototekaDonostia KulturaFestival de Cine de San SebastiánEl Diario Vasco

ARGITALPEN-KOORDINAZIOACOORDINACIÓN EDITORIALMari Karmen Gil

ITZULPENA TRADUCCIÓNRosetta Testu Zerbitzuak S.L.

INPRIMATZAILEA IMPRESIÓNCentro Gráfico Ganboa

Victoria Eugenia Antzokia berriro zabaltzeko ospakizunatarako argitaratua, G. Ibargoyen S.A. etaAkaba S.Aren eskaintzazPublicado con motivo de la reapertura del Teatro Victoria Eugenia, por gentileza de G. IbargoyenS.A. y Akaba S.A.

Eskubide guztiak babestuak. Galerazita dago argitalpen honen edukia, osorik zein partez, errepikatzea edo transmititzea,edozein sistema elektroniko zein mekanikoz, horietan sartzen direlarik fotokopia, grabaketa maknetikoa, edotainformazioa gordetzeko edo berreskuratzeko beste ezein baliabie, aurrez Donostia Kultura erakundearen baimenidatzia eduki ezean.

Reservados todos los derechos. El contenido de esta publicación no puede ser reproducido ni transmitido, ni entodo ni en parte, por ningún sistema electrónico o mecánico, incluyendo fotocopia, grabación magnética o cualquiermedio de almacenamiento o recuperación de la información, sin la autorización previa, por escrito, de DonostiaKultura.

Lehenengo argitalpena: Donostia, 2007ko martxoaPrimera edición: San Sebastián, marzo de 2007

ISBN: 84-89668-62-0

Page 66: Victoria Eugenia Antzokia (1912-2007)