VERGİLERE KARŞI TEPKİLER VE

VERGİLERİN AHLAKİ VE SOSYO-

PSİKOLOJİK SINIRLARI

PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN

•Vergi ödemekle yükümlü olan

bireyler, vergileme karşısında

psikolojik açıdan nasıl bir tutum

sergilerler?

•Bireyler vergilere karşı ne tür

tepkiler gösterirler?

BİREYLERİN OLAYLAR

KARŞISINDA

SERGİLEDİĞİ TUTUM ONUN,

KARŞI KARŞIYA

KALDIĞI OLAYLARDAN

NE ANLADIĞI İLE İLİŞKİLİDİR

ALGILAMA

TUTUM

DAVRANIŞ

BİREYE ATFEDİLEN VE

ONUN

PSİKOLOJİK BİR OBJEYLE

İLGİLİ

DÜŞÜNCE,DUYGU VE

DAVRANIŞ LARINI

OLUŞTURAN EĞİLİM.

Mükelleflerin vergileme karşısındaki

tutumlarının en önemli belirleyicisi

mükellefler üzerinde oluşan

vergi yükü dür.

Vergi yükünün belirleyicisi ise

vergi oranları dır.

VERGİ YÜKÜ NEDENİYLE

HİSSEDİLEN FEDAKARLIK

ORANSAL

VERGİ YÜKÜ

PSİKOLOJİK

VERGİ YÜKÜ

KULLANILABİLİR

GELİRDE AZALMA

VERGİ BASKISI

• Ülkenizin veya ilinizin önemli tarihsel olaylarını gösteren bir

zaman çizelgesi yapın.

1. Olayın Adı

2. Olayın Adı

3. Olayın Adı

4. Olayın Adı

5. Olayın Adı

6. Olayın Adı

7. Olayın Adı

8. Olayın Adı

1. Tarih 2. Tarih 3. Tarih 4. Tarih 5. Tarih 6. Tarih 7. Tarih 8. Tarih

Olayın Açıklaması

Olayın Açıklaması

Olayın Açıklaması

Olayın Açıklaması

Olayın Açıklaması

Olayın Açıklaması

Olayın Açıklaması

Olayın Açıklaması Sempati

Apati

Antipati

Nefret

VE

RGİ

OR

AN

I

100

0Olumlu Tutum Olumsuz TutumVERGİYE KARŞI TUTUM

ŞŞekil 1. Mekil 1. Müükellef Davrankellef Davranışışlarlarıı YYöönnüünden Orannden Oran--Tutum AnaliziTutum Analizi

Sempati

Apati

Antipati

Nefret

VE

RGİ

OR

AN

I

100

0Olumlu Tutum Olumsuz TutumVERGİYE KARŞI TUTUM

ŞŞekil 1. Mekil 1. Müükellef Davrankellef Davranışışlarlarıı YYöönnüünden Orannden Oran--Tutum AnaliziTutum Analizi

Gelenekler ve Bayramlar

• Ülkenizde kutlaması yapılan

önemli bayramları ve

gelenekleri anlatın. Bu

kutlamaları kimlerin, ne

zaman yaptığını da ekleyin.

Sempati

Apati

Antipati

VE

RGİ

OR

AN

I

100

0Olumlu Tutum Olumsuz TutumVERGİYE KARŞI TUTUM

ŞŞekil 2. Mekil 2. Müükellef Davrankellef Davranışışlarlarıı YYöönnüünden Orannden Oran--Tepki AnaliziTepki Analizi

Kabul

Pasif Tepki

Aktif Tepki

Sempati

Apati

Antipati

VE

RGİ

OR

AN

I

100

0Olumlu Tutum Olumsuz TutumVERGİYE KARŞI TUTUM

ŞŞekil 2. Mekil 2. Müükellef Davrankellef Davranışışlarlarıı YYöönnüünden Orannden Oran--Tepki AnaliziTepki Analizi

Kabul

Pasif Tepki

Aktif Tepki

Vergileme Karşısındaki Psikolojik

Tutumun Tepkisel Boyutu

Vergiye karşı tepkiler

aynı zamanda

Temsilsiz ve Adaletsiz Vergilemenin

sonucudur.

TEMSİLSİZ VERGİLEME

Egemenliğin mutlak sahibi olan toplum,

yetki vermediği bir otorite tarafından

vergilendirilmesi

ADALETSİZ VERGİLEME

Vergi yükünün toplumu oluşturan

bireyler arasında adil ve dengeli bir

şekilde dağıtılmaması

Şekil 3.Vergilemede Tutum-Tepki Spektrumu

ANTİPATİ

NEFRET

NEFRET

AKTİF

TEPKİ

PASİF

TEPKİ

SEMPATİ

APATİ

ANTİPATİ

KABU

L

Verginin Reddi ve Vergi İsyanı

Vergi Kaçakçılığı

Vergiden Kaçınma

Aylaklığı Tercih Etme

Gönüllü Uyum

Verginin Yansıtılması

Yatırımdan Vazgeçme

Tüketimi Kısma

a. Vergiye Karşı PASİF Tepki

GELİR ETKİSİ

Mükellef ödediği vergi miktarının neden

olduğu gelir kaybını telafi etmek amacıyla

daha fazla çalışabilir.

İKAME ETKİSİ

Mükellef çalışma arzusunu kaybederek

aylaklığı tercih edebilir.

1.Aylaklığı Tercih Etme

Çok çalışarak çok vergi ödemektense çalışmamanın

tercih edilmesi,diğer bir deyişle aylaklığın tercihi söz

konusu olmaktadır.

2.Tüketimi ve Tasarrufu Kısma

Vergi oranlarındaki artışlar kişilerin kullanılabilir gelir

seviyesini azalttığından, gelir azalmasına bağlı olarak

tüketim ve tasarruf miktarlarında değişme meydana

gelmektedir.

3.Üretimi Azaltma

Üretim faaliyetleri üzerine konulan vergiler de maliyet

unsuru olduğundan,üretimin karlılığını azaltmakta ve

doğrudan üretim kapasitesinin azalmasına neden

olabilmektedir.

4.Yatırımdan Vazgeçme

Artan vergiler nedeniyle yatırımcıların yatırım sonrası

kazançlarının önemli bir kısmı devlete aktarmaları

yatırımın karlılığını azaltıcı etki göstermektedir.

5.Verginin Yansıtılması

Vergiyi üstlenen bir mükellefin bu vergi nedeniyle oluşan

yükü çeşitli araçlar kullanarak diğer kişilere aktarmasıdır.

6.Vergiden Kaçınma

Bir kimsenin vergi yükümlülüğünü yasalara uygun olarak

azaltmasıdır.

Mükelleflerin vergi kanunlarını boşlularından

yararlanması ve bu şekilde vergi yüklerini hafifletmesi.

b. Vergiye karşı AKTİF Tepki Bu aşamadaki tepkiler,

Kanuna muhalefet şeklinde

gerçekleştirildiğinden otoriteye itaatsizlik

anlamına gelmektedir.

Mükellefler kanuna karşı hile ve

aldatmacalarla vergi yüklerini hafifletmeye

çalışmaktadırlar.

1.Vergi Kaçakçılığı

Vergi kaçakçılığı,

vergiyle ilgili yükümlülüklerin vergi

kanunlarına aykırı olarak kısmen veya

tamamen yerine getirilmemesidir.

Vergi kaçakçılığı suç teşkil eder.

2.Verginin Reddi ve Vergi İsyanı

Verginin reddi kolektif ve organize bir tepki

türüdür.

Çeşitli iktisadi,mali ve siyasi nedenlerden

dolayı,vergi mükelleflerinin vergi

ödememelerine yönelik toplu ve yasadışı

bir davranıştır.

Prof.Dr.Coşkun Can Aktan

Sosyal Bilimler Araştırmaları

Derneği

http://www.sobiad.org

Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF

http://www.canaktan.org