Varroa destructor Varroatose studie middag 3 maart 2013 bijenvereniging Hulst en omstreken, oost...
-
Upload
raphael-meijer -
Category
Documents
-
view
216 -
download
1
Transcript of Varroa destructor Varroatose studie middag 3 maart 2013 bijenvereniging Hulst en omstreken, oost...
Varroa destructorVarroatose
studie middag
3 maart 2013
bijenvereniging Hulst en omstreken,
oost zeeuws-vlaanderen
een nieuwe benadering Varroa als vector Varroa als virus Varroa als parasiet Varroa als comorbiditeit Varroa als verdringer van natuurlijke ziekteverwekkers Varroa als uitgangspunt voor keuze van bedrijfsmethode
Ofwel:
Er is zoveel nieuwe kennis dat heroriëntatie op kennis en kunde door de imker is aan te bevelen
Varroa
welke keuze heeft de imker
type bij
bedrijfsmode
l
behandelplan
Varroa
Buckfast of ……..
Professioneel of …….
Hygiëne of ……..
voorstel
bestudeer het model van de “lerende imker” maak gebruik van laatste inzichten en kennis wissel kennis en ervaringen digitaal uit draag bij aan een levende database met kennis en
praktijkervaring
Welke imker komt in aanraking en heeft dus ervaring met:AFBEFBSBV
Een broedraam ziet er in veel gevallen in eerste instantie het zelfde uit, dus een kruistabel in de hand en een You Tube filmpje binnen bereik………..
Varroa
lerend
Varroa
ziek volk
patho-genese
behandeling
diagnose
verbeterplan
imker
modelbeschrijving
Ziek volk: het volk of de bij op de vliegplank vertoont een abnormaal beeld
Imker: de imker neemt dit waar en gaat over tot het stellen van een diagnose
Diagnose: afwijkingen in broednest, typische gedragingen op de vliegplank, opvallende afwijkingen, speciale dracht, tijd van het jaar enz.
Pathogenese: vaststelling van het ziektebeeld (op elkaar gelijkend)
Behandeling: opstellen en uitvoeren van het behandelplan Verbeterplan: beschrijven van gehele proces en procedures,
uploaden naar collega’s, uploaden naar een toekomstige “apimediclopedie”.
Varroa
1 wat is varroa
Varroa
Varroa destructor
parasitiformes ordemesostigmata onderordevarroidae familievarroa geslachtvarroa destructor soort
rijk animalia dierenstam anthropoda geleedpotigenklasse arachnida spinachtigenonderklasse acari mijten en teken
2 wat is varroa
de familie Varroidae en het geslacht Varroa is vernoemd naar Marcus Terentius Varro, leraar en bijenhouder
in 1904 voor het eerst waargenomen op Java op Apis cerana, door Oudemans en benoemd als Varroa jacobsoni: Deze mijt leeft in symbiose met de cerana, zonder deze met
uitsterven te bedreigen; de bij heeft zich ingestled op het onderdrukken van de ziekmakende eigenschappen van de mijt
1974 > Varroa sinhai (Delfinado en Baker)
1991 > Varroa wongsirii (Lekrpayoon en Tangkanasing)
1996 > Varrao rindereri (de Guzman en Delfinado-Baker)
2000 > Varroa destructor (Anderson en Trueman) Deze mijt is zoals de naam al zegt agressief tegen zowel cerana als
mellifera en heeft zich uitgebreid vanuit Azië over de hele wereld
Varroa
3 wat is varroa even terug naar de inleiding:
weet u nog wat de 4 soorten pathogenen zijn? bacteriën, virussen, parasieten, schimmels
Varroa is van de onderklasse “Acari” (zie behandeling: acariciden)
Varroa hoort tot de “parasieten”
Varroa is ondergebracht bij “broedziekten”
Varroa komt het “gehele jaar” voor ekto parasiet horizontale overdracht Since the end of World War II, westerners introduced large numbers of A. mellifera
colonies into Asia for commercial purposes (Crane 1988). These events provided the opportunities for the mites to find new hosts. (Warrit x Lekprayoon)
Varroa
4 wat is varroa Varroa destructor is een mijt
maar ook de veroorzaker van het “VDV-1”(varroa destructor virus -1)
daarom spreekt men ook wel van “Varroatose”: een verzameling van alle impact die Varroa destructor heeft
op de bij en het bijenvolk, om alvast enkele te noemen: opzuigen bijenbloed van de volwassen bij infecteren van de hemolymfe met virussen voortplanting in het larvale stadium van de bij is een vector Is veroorzaker van comorbiditeit, samen met ……
Varroa
5 wat is varroa
Varroa
mell+cer +cer
Mell + Cer +CerMel ++ EUMelCer
hoe herkennen we varroa
Ofwel: we zien dat er in het volk iets niet goed is
We volgen nu verder de presentatie/college van
Dr. Coby van Dooremalen
Varroa
Varroa
jacobsoni
destructor
rindereri
underwoodi
• Japan/Thailand haplotype–parasiterend en voortplanting mogelijk in gastheer
–Japan, Korea, Noord- en Zuid-Amerika
• Korea haplotype–meest ziekmakend/virulent voor gastheer
–wereldwijd
verspreiding destructorin A. mellifera
Varroa
Verspreiding Varroa destructorin Apis mellifera
• het moment van overspringen van Apis cerana naar Apis mellifera is onbekend
• waarschijnlijk is Apis mellifera naar Oost-Rusland of naar het Verre Oosten geëxporteerd voor
1950• daar overgesprongen van Apis cerana naar Apis
mellifera door verblijf van beide soorten in hetzelfde gebied
Varroa
1904 2009
verspreiding over de wereld
Varroa
jacobsoni x cerana destructor x mellifera
• lange periode van co-evolutie• gastheer is relatief resistent:
heeft veel controle over groei/ontwikkeling parasiet in het volk– geen voortplanting in
werksterbroed– actief poets- en hygiënisch(opruim-) gedrag
– ‘begraven’ van besmet broed (dicht laten en negeren)
• korte periode van co-evolutie• gastheer minder resistent en minder tolerant: heeft weinig controle over groei/ontwikkeling parasiet in het volk en lijdt onder aanwezigheid mijten
geen voortplanting in werksterbroed
– actief poets- en hygiënisch(opruim-) gedrag‘begraven ’ van besmet broed
in balans onbalans
Varroa
geobserveerde ‘natuurlijke’ varroa tolerantie in Apis mellifera
bijvoorbeeld:Farnando de Noronha bijen (N-Brazilië)Primorsky bijen (Oost Rusland)Populaties in Frankrijk en VS
• populaties hebben vaak andere eigenschappen dan imkers wensen• klein• meer broedziekten• minder aardig
• nakomelingen niet altijd Varroa-tolerant op andere geografische locaties
• incidenten geven inzicht in factoren die rol spelen in gastheer- parasiet- relatie: wat maakt die bijen resistenter dan anderen?• uitgangsmateriaal voor selectie-experimenten
Varroa
welke factoren maken die bijen resistent/tolerant?
• selectie werkt op gastheer en parasiet
• echter, Korea haplotype waarschijnlijk klonaal, dus genetische aanpassingen voor resistentie vooral in gastheer (horizontale, klonale overdracht)
• nog onbekend welke gastheeraanpassingen precies zorgen voor resistentie / tolerantie, wel al onderzocht
welke factoren maken die bijen tolerant?
omgevingsomstandigheden:temperatuur buiten kastmicroklimaat in de kastvoedselaanbod
effecten indirect via bijvoorbeeld:hoeveelheid bijenbroedopruimgedrag bijen
Varroa
welke factoren maken die bijen tolerant?
Volk-ontwikkeling gedurende seizoen:
• hoeveelheid broed, broedvrije periodes, ratio “darrenbroed : werksterbroed”
• effecten op ontwikkeling mijten nog veelal onduidelijk
• zwermen: populatie mijten gehalveerd, maar opstandigheden optimaal, dus uiteindelijk halvering weer (gedeeltelijk) teniet
• kortere periode verpoppen: minder mijten per cel, maar mogelijk extra broedcyclus aan einde seizoen
• negatieve feedback van mijten op groei volk boven drempelwaarde van aantal mijten in volk
Varroa
welke factoren maken die bijen resistent?
actieve verdediging door gedrag:
• poetsgedrag (zichzelf of anderen)• Veel variatie in tussen volken en rassen• Onduidelijk hoe bijen mijten herkennen• Onduidelijk hoe erfelijk eigenschap is
• verwijderen van ziek/dood broed (hygiënisch gedrag)• Onderbreking voortplantingscyclus effectief• Eigenschap vaak gebruikt voor selectie teeltlijnen• Onbekend hoe ‘slechte cel’ herkenning werkt• Beinvloed door weer buiten en microklimaat in de kast• Onduidelijk hoe erfelijk eigenschap is
Varroa
welke factoren maken die bijen resistent?
passieve(?)verdediging door invloed op voortplanting mijt:
• minder aantrekkelijk broed -> minder instappers(waardoor onaantrekkelijk is nog onbekend: geur, kleinere cellen)
• onvruchtbaarheid mijten -> minder uitstappers (tot 2010 niet of nauwelijks bewezen in A. mellifera, maar zie ons experiment, oorzaken ook vrijwel onbekend)
• onvruchtbare mannetjes• minder volwassen vrouwtjes per cel
Varroa
Bijenteelt voor varroa tolerantie
selectieproef o.a. op geïsoleerd eiland Tiengemeten
door Bijen@wur: Tjeerd Blacquière, Michiel Glorius, Thijs Gerritsen
uitgangsmateriaal:
Gotland nakomelingen -> Tiengemeten‘Nederlandse mix’ -> Flevopolder
opzet:
bevruchting koninginnen met eigen darren binnen geïsoleerd gebiedselectie van meest succesvolle volken (succesvol: overleven winter en aanzet van broed in voorjaar)
Varroa
bij x parasiet-relatie, pathologie, interacties met andere stressoren
levenscyclus van Varroa destructor
Varroa
het vinden van de gastheer (we hebben het hier over een parasiet)
1. foretische fase: welke taxi naar volgende cel?
2. voortplantingsfase: welke uitstaphalte
https://www.youtube.com/watch?v=G9-FGA3bwEw&playnext=1&list=PL10ADF1E9DA7369C1&feature=results_videominuut 0:40
http://www.youtube.com/watch?v=dHCPfBWvw5Y minuut 04:40
Varroa
1 foretische fase
• volwassen bevruchte mijten komen uit de cel, samen met het uitlopen van de bij
• dan stappen de mijten over op een voedsterbij (dat gebeurde in het filmpje)
• bij voorkeur voedsterbijen van gemiddelde leeftijd
• waarschijnlijk ‘ruiken’ de mijten de aantrekkelijkheid via de cuticulaire koolwaterstoffen op de bijen (geurstoffen op hun lijf)
Varroa
2 Voortplantingsfase
• larven en larvenvoedsel ruiken lekker• dit komt door de broedferomonen, die aanzetten tot sluiten cel• het precieze ‘parfum’ is nog niet bekend
• een kleinere afstand tussen larf en celwand vergroot het instappen van mijten
• een kleinere afstand tussen larf en bovenkant vergroot het instappen van mijten
• mijt 8-10 x vaker in darrenbroed dan in werksterbroed
• darren produceren meer broedferomonen• meer kans om in te stappen• darren worden vaker verzorgd• periode 5de instar darren langer
• (40-50u; w.b. 15-20u)
Varroa
voortplanting mijten in de cel
Varroa
ontwikkeling populatie mijten in bijenvolk
• afhankelijk van gastheer:
• Tolerantie• Resistentie• Zwermen• Hoeveelheid darrenbroed• Weersomstandigheden• Voedselaanbod• Herbesmetting!
• Tot op dit moment moeilijk/onmogelijk te voorspellen wat mijtpopulatie zal zijn in herfst o.b.v. mijtpopulatie in voorjaar
Varroa
jaar 1 jaar 2 jaar 3
populatie groeit ook jaar na jaar
Varroa
het infectieniveau waarop in Nederland problemen ontstaan is onderzocht door Bijen@wur (Cornelissen et al. )
volken storten in gemiddeld 3-4 jaar na besmetting met varroa
dit is al oudere data, er zijn vermoedens dat dit tegenwoordig al sneller is
Vooral de afname in broed in het najaar in gematigde streken zorgt voor exponentiele groei van mijten wanneer de winterbijen gemaakt worden
Winterbijen ontstaan vanaf augustus (Matilla et al. 2001)
Varroa
Winterbijen ontstaan vanaf augustus (Matilla et al. 2001)
Winterbijen ontstaan wanneer mijtpopulatie maximaal is in seizoen (Martin 1998)
bij
broed
mijt
Varroa
effecten van Varroa destructor op bijen en volken
Varroa• verkort levensduur (winter)bijen (net gezien)• verlaagt gewicht van de uitlopende bijen• remt groei• verslechtert vliegprestaties• verslechtert leervermogen (navigeren)• is vector voor virussen• interacteert met andere factoren die zorgen voor wintersterfte• verlaagt honingopbrengst volken• verkleint volken• doodt volken!
Varroa
Varroa
• interacteert met andere factoren die zorgen voor wintersterfte• voeding• AVB• trachaemijt
• Bijen@wur kijkt op het moment intensief naar varroa x voedselaanbod
• vervolg onderzoek Bijen@wur interacties: • varroa x stuifmeel reductie (2012 – 2013)• varroa x nosema• varroa x nosema x neonicotinoïden
effect op volksontwikkeling en levensduur van winterbijen?
effect op volksontwikkeling, leer vermogen, taakuitvoer (foerageren en voeden jonge bijen)
Varroa
Varroa bestrijding
Varroa selecteert niet alleen de meest Varroa-resistente bijenvolken uit de populatie, maar ook de meest Varroa- resistente imkers
Een varroa-resistente imker gebruikt de mogelijkheden optimaal die hij/zij heeft om de vermeerdering van mijten in bijenvolken te voorkomen of te verminderen
Varroa
Varroa bestrijdingsmiddelen
• harde acaricidenmiddelen gebaseerd op
bijvoorbeeld:• Coumaphos• Tua-fluvalinaat• Amitraz
• zachte acaricidengebaseerd op bijvoorbeeld:• Oxaalzuur• Mierenzuur• Thymol
Varroa
voordelen nadelen• effectief op lange termijn
(bij correct gebruik)• geen residuen in de
kast/was/ bijen, of van voorbijgaande aard
• werkzame stof komt van nature voor in volk (plantaardige oorsprong)
• geen aanleiding voor resistentie (veroorzaakt geen afweer reactie in de mijten)
• relatief onschadelijk voor de bijen + imker bij correct gebruik
• effectiviteit sterk afhankelijk van hoeveelheid broed en dampspanning (temperatuur)
• seizoensgebonden bestrijdingsprogramma nodig
zachte acariciden
Varroa
een trefzekere bestrijding volgens het
3 gangen menu
en
volg de
10 basis regels
Varroa
Varroa
1) bestrijd Varroa 3 x per jaar2) maak in maart een bestrijdingsschema voor een heel jaar3) gebruik de methoden, die op deze site en in de Varroa brochure beschreven
staan4) maak indien mogelijk gebruik van kant en klare producten. Vraag hiernaar bij
uw bijenspeciaalzaak5) gebruik geen middelen waarvan onvoldoende bekend is of ze werken en wat
de effecten op bijen en mensen zijn6) rond de zomerbehandeling vóór 1 september af7) bestrijd Varroa in bijenvolken op een standplaats gelijktijdig, om verspreiding
en her-besmetting te voorkomen8) bijenhouders die gezamenlijk naar een dracht reizen kunnen het beste de
bestrijding op elkaar afstemmen9) plaats een honingkamer een week nadat de Varroa bestrijding afgerond is
10) oogst honing alleen uit honingkamers
Varroa
• koninginnensterfte na het sproeien van oxaalzuur in de vroege zomer (2.7% oude en 3.8% jonge koningin) was niet afwijkend van• normale koninginnensterfte gemeten in de volken (1.1 % oude en 4.2%
jonge koningin)• de voor imkers acceptabele koninginnensterfte (4.1% enquête)
• twee weken na het sproeien, is geen verschil gevonden in oxaalzuurgehalte in het voer tussen met oxaalzuur en met water gesproeide volken
• extra optie bestrijden varroa in juli-augustus
• koningin 21 dagen opsluiten in kluisje in volk (begin juli)• periode zonder of open broed 4-7 dagen (eind juli/begin aug)• oxaalzuur sproeien tijdens open broed periode
voordelen: effectieve bestrijding (90-95%) en door minder broedzorg gaan bijen mogelijk meer honinghalen (nog te testen hypothese)
Varroa
Alternatieve methoden om oxaalzuur in de zomer te gebruiken (Cornelissen et al.)• Bijennieuws nov 2012• Bijenhouden 2012
4 open broed -> oxaalzuur sproeien
koningin opsluiten
4
21
Varroa
Q&A vragen en antwoorden