Vahdettin-in-Amerikan-Başkanına-Mektubu-Prof-Dr-İhsan-Guneş

7/29/2019 Vahdettin-in-Amerikan-Bakanna-Mektubu-Prof-Dr-hsan-Gune

1/10

Vahdettin'in Amerikan Bakanna Mektubu

Yahdettin's Letter to the President of U.S.A

hsan Gne.

z

Lozan Alltlamas ile varl ve bamszl dnyaya tatan ve

Cumhuriyeti ilan ederek ulusu am gerisinde brakan kural ve kurumlar onadankaldrmaya balayan yeni Trkiye Devleti, 3 Man 1924 'te Hilafeti kaldrarakHanedan mensuplar lkedei kard. Bu emli olay, yun iinde ve dnda yank

yapt. O sralarda Sa-Remo 'da srgnde bulua Vahdettin tepkisini Amerika

Baka'na yazd bir mektupla dile getirdi. Osmanl Devletinin ykldn kabul

etmediini,mevcut durumun geici olduunu ifade ettikten sonra, hilafet ve

saltanatili varln srdrdn iddia etmekte, hanedan mensuplar srgn

edilip mal ve mlklerine el kokulmasnn hakszlk olduunu, bu konuda yardmlarn

istediini belinmektedir.Bugne kadar ele almmayan mektubun kapsamn, orijinal

metni ve evirilerini yaymlyoruz.

Anahtar kelimeler: Mehmet Vahdettin. Amerika Bakai, hanedan, halifelik,

saltanat.

Abstract.

The New State of Turkey announced its existence and independence to world with

Lausanne Treaty and staned to abrogate old rules and institutions which led thenation 10 lag behind of the age. Turkish Republic abolished the Caliphate 3March,

1924 and expelled the members of the dyasty . This sigificant evellt had

repercussions in domestic ad abroad. During that time Sultan Vahdettin, who was

in an exile in San Roma, expressed his reaction with aletter written to the Presidentof U.S.A. After stated in his letter that he did not admit the fall Otoma State ad

called the existing situatio as temporary, he claimed the Caliphate and Sultanatewas still exist ad the confiscation of the propenies of dynastic family was unjust

and asked for his help in this issue. We are publishing the cotent of the letter with

its orijinal copy in Otoman Turkish and its translation in English

Key Words: Mehmet Vahdettin, The President of the U.s.A, Dynasty,

Caliphate, Sultanate .

Prof. Dr., Anadolu niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blm


2/10

48hsan Gne

Osmanl mparatorluu'nun kendilerine kar savaa giriiini

sindiremeyen ve savan uzamasna yol atn dnen tilaf Devletleri buortamdan yararlanarak yllarn biriktirdii kin ve nefretle beslenen intikamduygularn aklamaya ve uygulamaya koydular.

Mtareke koullarn hie sayarak, Osmanl mparatorluu'nun siyasalvarlna son verip lkeyi smrgeletirmek halk kleletirmek iin vakitkaybetmeden eyleme getiler.

Bir yandan lke topraklarn askeri igal altna almaya alrken teyandan da yzlerce yldan beri i ie, bar iinde yaayan halk paralamaya

ve Trk ve Mslman olmayan unsurlar Trklere kar kkrtmayakoyuldular. Can gvenliinin, mal gvenliinin kalmadn, namusunun veonurunun zedelendiini gren Trk ulusu; kendi kimliini koruyabilmek iinyeni bir sava; Ulusal Kurtulu Sava'n balatmak zorunda kald.

lkenin btnln, bata can ve mal gvenlii olmak zere, halknhaklarn korumaktan sorumlu olan devlet yneticileri lkedeki bu ktgidiat grmezlikten gelmeyi yeledi. Padiah, yenilmilik drtsylehareket ederek ulusal bir politika yerine salt tahtn ve kendi hanedannkurtarmann yollarn aramaya koyuldu. Bu nedenle de tilaf Devletleritemsilcilerinin verdikleri emirleri kaytsz koulsuz uygulamaktan gerikalmad. Bu tavr ulusalclar derinden yaralarken, tilaf Devletleritemsilcilerini olduka memnun etti. Onlarla ibirlii iinde bulunanaznlklara da cesaret verdi.

Padiah Vahdedettin'in 9.0rdu Mfettii olarak grevlendirdiianakkale kahraman Mustafa Kemal Paa; 19 Mays 1919'da Samsun'daAnadolu topraklarna ayak basnca; stanbul Hkmeti'nin kendisine verdiigrevleri bir yana brakarak, tarihin kendisine ykledii sorumluluk

bilinciyle, Anadolu'da balayan ulusal direnii glendirmeye koyuldu.Yorgun, ylgn, bitkin ve paralanm bir halka z gven alamak amacylaonlar Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri iinde birlemeye ve yurt topraklarnnigal edilmesini protesto etmeleri iin mitingler yapmaya ynlendirdi. Silaharkadalaryla bir araya gelerek vatann ve ulusun kurtuluunun ulusun azimve kararyla olacan bildiren Anadolu htilali'nin ilk bildirisini yaynlad.Blgesel kongreler yaparak tabandan tavana doru demokratik katlm esasalan bir harekete nclk etti. Erzurum, Sivas kongrelerinin toplanmasn veulusal amalarn saptanmasn salad. Milli snrlar iinde vatann ayrlmazbir btn olduunu, buraya yaplacak saldrlara kar konulacan, stanbul

hkmeti bu mcadeleyi ynetemez ise geici bir hkmetin kurulacanbildirdi.

Emperyalist devletlerin sunduu, fakat znde smrgeciliin addeitirmi eklinden baka bir eyolmayan, dnemin ykselen deerimandaclk tuzana dmeden tam bamszlk lksyle hareket etti.


3/10

Vahdettin'in Amerikan Bakanna Mektubu 49

Eylemini, meru zemin dna talI'madan ulusuyla birlikte sabrla, zveriyle

ve kararllkla srdrd. Ulusun hakl eylemlerini iktidara kar isyan,bakaldr eklinde adlandran ve ulusular yok etmeye alan teslimiyetiDamat Ferit Paa bakanlndaki hkmetin drlmesini, Ali Rza Paabakanlnda yeni bir hkmetin kurulmasn salad. Bu hkmetle varlananlama sonunda lkenin igale uramam blgelerinde seimlerinyaplarak lke ve ulusun yazgsn ulusun temsilcileriyle izme yaklamngerekletirdi.

12 Ocak 1920'de alan Osmanl Meclis-i Mebusan'nn, Erzurum veSivas kongrelerinden szlp gelen kararlar Misak- Milli olarak kabul

ederek Anadolu'daki ulusal eylemlere sahip kmas tilaf Devletleri'nirahatsz etti. Nitekim 16 Mart 1920'de stanbul'u resmen geici! bir sre iinigal ederek ulusalclar korkutmay dlediler. Onlarla ibirlii iindebulunan eyhlislam da bir fetva yaynlayarak ulusalclarn katledilmesinibuyurdu. Padiah, Meclis-i Mebusan' feshetti. Ancak, tarihinden gelenbamszlk ve zgrlk tutkusuyla hareket eden Trk Ulusu'nu tm buolumsuzluklar durduramad. nk stanbul'un igalini, Trk devletininvarln sona erdirmeyi amalayan bir giriim olarak nitelendiren MustafaKemal Paa'nn rgtlemesiyle Ankara'da yeni bir meclisin toplanmas ve

bunun iin seimlerin yenilenmesi hareketi balatld. Bata OsmanlPadiah ve onun atad hkmeti olmak zere tilaf Devletleri'nin, onlarlaibirlii iinde bulunan mandaclarn, teslimiyetilerin kar koymalarnakarn 23 Nisan 1920'de Trkiye Byk Millet Meclisi alarak lke veulusun yazgsna el koydu. Bylece stanbul Hkmeti'nin ve OsmanlPadiah'nn egemenlik alan Istanbul ve evresine hapsedilmi oldu.Padiah ulusal nderlerin idam edilmesini ngren gdml Divan Harbirfi kararnamesini ve Trklere bamszlk hakk vermeyen, lkeyiparalara ayran Sevr Antlamas'n onaylad.

Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti ise, stanbul hkmetininkkrtmalaryla emperyalist glerin silah ve cephane yardmlarylakarlan i isyanlar bastrd. ngiliz parasyla oluturulan Kuva-ynzibatiye'yi datt. Dou'da Ermenileri, Gneyde Franszlar yenerek baryapmak zorunda brakt. Emperyalist glerin ynlendirmesiyle zmir'denbalayarak Anadolu ilerine doru ilerleyen Yunan glerine 26 Austos1922'de balayan Byk Taarruzla son tokat indirerek onlarn da yurttankovulmasn salad. Bylece kadn erkek, gen-ihtiyar, varlkl-yoksul,doulu-batl-gneyli-kuzeyli, alevi-snni ayrnu yapmadan tm ulusbireylerinin katlm ile balatlan Ulusal Kurtulu Sava'nn birinciblmn Mudanya Mtarekesi ile noktalad.

Mudanya Mtarekesi gereince; Trakya'y teslim almak zerestanbul'a gelen Refet Paa'y halk byk bir trenle karlladl(l9 Ekim1922). Refet Paa eitli toplantlara katld ve eitli konumalar yaparak


4/10

50hsan GUne

merutiyete artk geri dnmeyeceklerini, kiisel egemenliin, hanedan

egemenliinin milleti felakete srklediini, hakimiyetin kaytsz artszmillette olduunu syledi. Refet Paa'nn konumalar ve yaanan gelimelerPadiahsz da bu lkenin ynetilebileceini gsterdi. Bu da Vahdetin'ikorkuttu. 29 Ekimde Vahdettin ile drt saat gren Refet Paa, ona artkstanbul'da bir hkmete gerek kalmadn, dolaysyla hkmetin istifaetmesini bildirdi. Ancak Vahdettin, bu istein iktidarnn sonu olacan

anlad ve reddetti.

Anadolu'da balayan Ulusal Kurtulu Sava'na bandan beri kar olanstanbul Hkmeti'nin sava sonrasnda Lozan'da yaplacak ve Dou

Sorunu'nu zecek olan bar grmelerine arlmas; 600 yllkmparatorluun sonunu getirdi.Trkiye Byk Millet Meclisi iKasm1922'de hilafeti saltanattan ayrarak saltanat kaldrd. Tevfik Paabakanlndaki Osmanl Hkmeti istifa etti(4 Kasm 1922). Artkzgrlne kavumu olan basn, eletiri oklarn Padiaha yneltti. L OKasm 1922'deki Cuma Selaml'nda kimse Padiahla ilgilenmedi. Padiah,Ali Kemal'in karlp ldrlmesinden sonra hayatndan daha okendielenmeye balad. Mttefik igal kuvvetleri komutan GeneralHarington'a stanbul'da hayatm tehlikede grdmden ngiltere devle-ti

fehimesine iltica ve bir an evvel stanbul'dan mahalli ahara naklimi talepederim efendim diye bir mektup yazarak 17 Kasm 1922'de stanbul'dabulunan ngiliz Malaya zrhlsna bindi ve halkna hesap vermedenlkesinden kat. ngilizlerin yardou, Araplarn destei ile halifeliinisrdreceini dnen Vahdettin; Kral Hseyin'in ars zerine Mekke'yegitti. Burada hilafetle saltanatn ayrlmasnn eriata aykr olduunu bildirenbir bildiri yaynlad. Bylece Trkiye Byk Millet Meclisi'nin ald karargeersiz klmaya alt. Ancak sonu bekledii gibi olmad. Daha sonraVahdettin buradan ayrlarak San-Remo'ya geti ve lnceye kadar(l6 Mays

1926) burada kald.etin bir mcadele sonunda Lozan Antlamas ile varln vebamszln dnya uluslarna tantan Trkiye Byk Millet MeclisiHkmeti, 29 Ekim 1923'te Cumhuriyeti ilan etti. Trk Ulusunu angerisinde brakan kurallara ve kurumlara sava at. Trkiye CumhuriyetiHkmeti, yapaca uygarlk savanda nne engelolarak kacangrd ve geerlilii de kalmam olan Hilafeti 3 Mart 1924'te kaldrd.Hanedana mensup kiileri lkeden kard.

Bu olay byk yank yaratt. Ulusuna hesap vermeden kaan Vahdettin

daha nce yapt gibi imdi de kimi devletlerin bakanlarna mektupyazarak Trkiye Cumhuriyeti'nin bu kararn geersiz klmaya alt ve bukonuda onlardan yardm istedi.


5/10

Vahdettin' in Amerikan Bakanna Mektubu SI

Onun tarafndan yazlp Amerika Bakan'na gnderilen mektup bunun

kantdr.Mektup, San-Remo'da Padiah Vahdettin tarafndan yazlm ve Halis

Reat Bey tarafndan Paris'te bulunan Amerikan eliliine teslim edilmitir.Elilik de bu mektubun orijinalini ve ngilizce evirisini IS Nisan 1924tarihli yazsyla Washington'a gndermitir. Mektup Amerika BirleikDevletleri Ulusal Arivi'nde 86700/1788 numarada kaytldr.

Mektupta zerinde durulan konular nelerdir?

Vahdettin hala Osmanl mparatorluu'nun tarihe kartn ve yerine

yeni bir devletin kurulduunu kabul edememektedir. Mevcut durumu geicigrmektedir.

Kendi iradesiyle lkeyi terk ettii halde hala saltanat ve hilafethaklarnn varlndan sz edebilmektedir.

Ankara'da toplanan ve ulusun gerek temsilcilerinden oluan TrkiyeByk Millet Meclisi yelerini ftne karan isyanc kiiler olarak grmekteve bunlarn alaca kararlar geersiz saymaktadr. Dolaysyla da TrkiyeCumhuriyeti' ni tanmamaktadr.

Saltanat ile hilafetin ayrlmasn, nce saltanatn daha sonra da hilafetinkaldnlmasn salayan Trkiye Byk Millet Meclisi yelerini dini, kkeni,vatan belli olmayan asker kiiler ile onlarla ibirlii iinde bulunan kkbir er zmresi olarak nitelemektedir.

Vahdettin, hilafeti kaldrmann Trk Ulusu'nun yetkisinde olmadn,hilafet sorununun tm slam lkelerinin gnderecekleri uzman kiilerdenoluacak bir meclis tarafndan zme balanabileceini iddia etmektedir.Ayrca eriata aykn kararlarn hangi makam tarafndan alnrsa alnsn

geersiz olacan belirterek ulus egemenliine dayanan bir devletin varolduunu kabul etmemektedir.

Vahdettin, Trkiye Byk Millet Meclisi'nin ald bu kararlann slamdnyasnda olumsuz yanlalar yarataca gibi dier lkelerin igvenliklerinin bozulmasnda da etkili olacan belirterek adeta aba altndansopa gstermektedir.

Trkiye Byk Millet Meclisi'nin kard hilafetin kaldnlmas vehanedan mallanna el konulmasn ngren 3 Mart 1924 tarihli yasay kiiselhaklara indirilmi bir darbe olarak nitelemekte ve Trkiye Cumhuriyeti'ni

kii haklar tanmayan bir devlet olarak gstermeye almaktadr.Vahdettin, saltanat ve hilafet sorununun zmlenmesi iin diplomatik

bir slup ile Amerika Birleik Devletleri Bakan'ndan yardm istemektedir.


6/10

52hsan Gne

Amerika Cemahir-i Mttefikiye Reisi Msyo Coolidge Cenablama

Siyasi olaylarn ve gelimelerin tm i yzn, hangi nedenlerdendolay Saltanat merkezimi geici bir sre iin terk etmek zorunda kaldmbiliyorsunuz. Bu konuda ayrntl bilgi sunmay gereksiz gryorum.

Bu sresiz uzaklamamn, babadan kalma sahip olduum Saltanat veHilafet makamndan vazgetiim anlamna gelmeyecei aktr. Ankarameclisi gibi bir isyanc [ttnenin bu konuda alaca tm kararlarn geersizolacan bildiririm. yle ki; islam Hilafetinin Osmanl Saltmatndansoyutlanmas ve ayrlmas ve Hilafeti tmyle kaldrlmas dini, kavmiyeti,

vatam belirsiz ve kark askerlerden ve teki snflardan oluan kk birer zmresinin ksmen zorla ve ksmen bilgisizlik ve gafletle ynlendirdiibe-alt milyonluk Trk kavminin yetki alam iinde deildir. Bu ancak tmislam dnyasnca atanan uzman kiilerden oluan bir meclisin toplanmas vetm din bilginlerinin ortak karar ile zmlenecek byk bir evrensel

sorundur.

islam bilginlerinin bildii zere eriata aykr kararlar herhangimakamdan olursa olsun sonusuz kalmaya mahkumdur. Bundan baka budurumun, iinde bulunulan koullarda islam dnyasmda sonular pek

vahim olabilecek byk bir heyecma yol aacaktr. Ayrca gelimi lkelerini gvenliklerine de byk bir etki yapacaktr.

Hanedanmm ileri gelenleri aleyhinde Ankara meclisi tarafindan kabuledilen srgn ve kovma, emlakine ve bireysel mallarna el koyma gibi hakszkararlar hanedmn bireylerini, insan ve kiilik haklarndan soyutlarmahiyettedir. Bu konuda yce kiiliiniz ve cumhuriyet hkmetiniztarafindan olanaklar lsnde yaplabilecek yardmlar pek deerli

sayacam aklamaya gerek yoktur.

Bu vesile ile salkl olmanz yce haktan niyaz eylerim.13 Mart 1924

Mehmed Vahideddin

Amerika Cemiihir-i MUefike Re'isi Msy Kolidec[Calvin Coolidge]

Cenahlarna

Y ukf'at ve hiidisat-I siyasiyenin bi'i-cmle ledunniyyiitna nfGz-i

vukff- siyasileri der-kar olan zat- asilaneleri nezdinde ne gibi esbiib-

vesaik-i mcbirelerinde makarr- saltanatm bir mddet-i muvakkate in

terk etmekde muztar kalm olduum ma'nm olduu bedihi olmasyla bu

babda arz- hal ve tafsilata lzum grmyorum.

Bu mfiirakat bi'l-rs ve' i-istihkak hii'iz olduum saltanat ve hilafet

makamndan feragatimi mutazammn olamayaca bedi'hi ve aikiir olub


7/10


Ankara Meclisi gibi bir ftne-i bagiyenin buna dair viiki olan ve

vukO'bulacak bi' I-cmle mukarrerat ka'in-i lem yekun hkmnde olduuvareste-i arz ve beyandr. Ez-cmle hilafet-i slamiye'nin Saltanat-Osmaniye'den tecri'd ve tefriki ve hilafetin klliyen ilgas gibi dini,kavrniyeti, vatan mekGk ve mahlut askeriyeden ve sunUf-1 safiredenmrekkeb bir er zmre-i kam ile ksmen cebr ve ikrah ile ksmen cehl vegaflet ile sevk edilen be alt milyonluk malum Trk kavminin daire-iselahiyeti dahilinde olmayp bu ancak btn alem-i slam tarafndan tayinolunan erbab- ihtisasdan mrekkeb bir meclis akd ve cmii- mmet ile halve fasl edilecek bir mesele-i uzmii ve iilem-mOldur. Ulema ve slamnma'lumu olduu vehile ahkam- er'-i erre mugayir mukarrerat her nemakamdan siidr olur ise olsun mahkum- akametdir. Bundan ma'ada ahviil-ihazrada mehGd olduu vehile iilem-i islam'da neticesi pek vahi'molabilecek ber-nehc-i azi'm ,kalsna mstaid ve mesail-i sa'ire-i siyasiyeyeve asayiden ve milel zerine te'si'r-i azi'mi kaviyyen melhuzdur.

Bakaca erkan- hanedann aleyhinde Ankara Meclisi tarafndan bu kereittihaz edilen nef ve tagri'b ve msadere-i emlak ve emval-i hususiye veahsiye gibi tedabir ve mukarrerat aza-y hanedanm hukGk-u insaniye veahsiyelerinden tecri'd mahiyetinde olmasyla bu babda zat- asi'laneleri ve

hkumet-i Cumhuriye tarafndan bi'kfi'l imkan dairesinde vaki' olabilecekmazhariyetin pek kymetdar telakki edilecei mstefi-i beyandr. Bi' 1-vesile devam- afiyetlerini cenab- hakdan niyaz eylerim.

Fi' 13 Mart sene 1924

Mehmed Yahdeddin


8/10

54

hsan Gne


9/10


~11S

1Jr;Ntt'1.tU. pollU.1 .. h ot tb. 1101'14, .,4 of :. ~t.

'IIbJ.. tUlp6 ,. t~nr1l' 1 w :r Mp1u.1, % .U,At 11 11 ot

.&U7MdT. D7 upl U aD tM' n~j"

., ~ d14ot l.l783 o1.H or - o r Upl"

LI "'lWl adcr.~ol p...l i.,qultl ...d ter .

.rlaU to_ ...lo Ib _ ot ..,. CIL_~'''.Lt lo 'lGto "lolal l!lll . . lah40.101 ot .ho'''_1,

.!'~"'--0GIIIQI'" et ., rek1R~"'Oft-l. d.to.t nu.. ca4 'bt:'

11b to na1: wtt.ert.... OfUla,"'111 U. :-"

__ Il~ ot ille ;aUu. (.~Oh LI .hol .l.1 o-,1V7 h .lo I"'

lll;pal of ille-i p. i.,0a4 au ;p".t 'lo ta.rl


10/10

56

- . -

, ie.. L. _' a.lr7-.~.,. d., a .....u .,

", ." o . . d.lc;'a .,.~ """""'7 W U.~ , . . , . , ~ ~ , .>-LO o, "'\ . ". n . , . . - '- " - ot """~-rr4->"'\1-' aJt4.....& a:-... . 1 ~ .-. ~'lOA~"b.-rlll t1ua,- ~ Ola". i"'I..;;. q~.~. L.

01-:1'17 .t.~~ tQ' ~M.'."...

7~-"17 .t..

. . . . . .Stw

- - . n . . . . - . . .t

u . .p:-l"a. ;'o+', or w3I.aqtl"La1 .i17. _4. Ul.Ilr -d..". ~,~t~oa ;0tora1'Pl _Q.l:.1"7J.

1".' az: h.r _os. '11""\1" ,., -'&b' ~ _ C'l"- w ,~

o.z.,,,. "'1''' o': 'r~:, &If-.. -:7 . - . . s . U. ...0...-... -.-14 ..

1ha". _Gt. ,e- ."uwe 'f. ~1 __ ~. &.71b:_"'Q Wn.o..14. .-..

~r.t u.0"-".

hsan Gne

Vahdettin-in-Amerikan-Başkanına-Mektubu-Prof-Dr-İhsan-Guneş

Documents

Transcript of Vahdettin-in-Amerikan-Başkanına-Mektubu-Prof-Dr-İhsan-Guneş