UVODOrganizacija predstavlja jednu od najznaajnijih tvorevina ovjeka. Razvijala se uporedo sa razvojem ljudskog drutva, o emu i svjedoe brojni zapisi, arheoloka nalazita, monumentalna zdanja i dr. ovjek i organizacija su meusobno uslovljeni, ona postoji da bi zadovoljila ovjekove potrebe, osigurala njegov opstanak i prosperitet u drutvu. S druge strane, organizacija sputava ovjeka, odreuje njegovo ponaanje, utie na njegove stavove, oduzima slobodu i samostalnost. Brojni naunici su prouavali organizaciju dugi niz godina, da bi se danas organizacija posmatrala kao sistem, kao jedna cjelina. Svaka organizacija mora da izgradi svoju strukturu koja je preduslov za efikasno i efektivno funkcionisanje organizacije. Pored strukture organizacija mora da ima i pravnu formu, odnosno instistucionalnu formu. U zemljama trine privrede egzistira vie razliitih institucionalnih oblika, kao to su: Inokosna preduzea Drutva lica Drutva kapitala, i Zadruge. U naoj zemlji najzastupljeniji institucionalni oblik preduzea je drutvo kapitala, a najei oblik drutva kapitala koji se sree kod nas je drutvo sa ogranienom odgovornou, kakvo je i preduzee D.O.O. BOBAR Bijeljina koje e biti predmet daljeg izlaganja. Krajem 80-ih godina u bivoj Jugoslaviji poela je privatizacija koja je bila temelj na kome poiva kompanija Bobar. Kompanija Bobar osnovana je 1989. godine kao privatno preduzee Bobar Autosemberija koje prua usluge transporta i tehnikog pregleda motornih vozila. Ubrzo potom usledilo je osnivanje A.D. Bobar osiguranje 1992. godine koje prua usluge raznih vidova osiguranja, i A.D. Bobar banke 1998. godine koje prua bankarske usluge. Godine 1997. osnovana su preduzea koja se nalaze u okviru D.O.O. BOBAR BOBEKS-a, a to su: Bobar Tours Bobar transport i pedicija Bobar trgovina,

Bobar radio i Bobar osiguranje.

Razvijajui se po uzoru na zapadna preduzea Kompanija Bobar postala je sinonim za sigurnost, poslovnost i uspijeh. Formula za uspijeh sadrana je u stalnom ulaganju u kadrove, unapreenju poslovanja i modernizaciji opreme. Po obimu i raznovrsnosti poslovanja danas Kompanija Bobar predstvalja jednu od vodeih kompanija u BiH, a sve to zahvaljujui njenom osnivau mr Gavrilu Bobaru. Moto kompanije glasi: ONAJ KO ZNA TA HOE, ON E TO I URADITI!. Kompanija Bobar obuhvata 26 preduzea sa 38 poslovnih djelatnosti u pet drava (Srbija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Njemaka, SAD i Makedonija). Centralno sjedite u BiH nalazi se u Bijeljini u ulici Filipa Vinjia, a putem svojih poslovnica zastupljena je i u ostalim veim gradovima BiH. Na podruju Bijeljanskog regiona Kompanija Bobar obuhvata preduzea A.D. Bobar banka. Ova dva preduzea upisana su u sudski registar kao akcionarska drutva. Ostala preduzea nalaze se u okviru D.O.O BOBAR BOBEKS-a, a to su: Bobar Tours Bobar trgovina Bobar pedicija i transport Bobar radio Bobar osiguranje. Razlika izmeu ova dva oblika organizovanja preduzea ogleda se u tome to je kod akcionarskog drutva osnovni kapital u akcijama, a kod drutva sa ogranienom odgovornou u ulozima. U 2002. godini Kompanija Bobar ula je u proces privatizacije sa akcijama u dvanaest preduzea, meu kojima se istiu: Progres; Bijeljina sa ueem od 52% Univerzal, Bijeljina sa ueem od 53% Drina, Janja sa ueem od 20% Autoprevoz Srbac, Srbac sa ueem od 30% tamparija, Rogatica sa ueem od 30%. Aktivne investicije u kompaniji su:

Fabrika za preradu mlijeka i mlijenih proizvoda u Bijeljini, Poslovno-stambeni objekat u Banja Luci, Poslovno-stambeni objekat u Brkom.

1. ORGANIZACIONA STRUKTURAPreduzee BOBAR BOBEKS D.O.O. Bijeljina ima oblik funkcionalne strukture preduzea. Osnovna karakteristika ovog oblika organizacione strukure ogleda se u tome to se svi poslovi date funkcije meusobno povezuju i svrstavaju u odgovarajuu organizacionu jedinicu koja se naziva sektor i na ijem elu stoji jedno lice-rukovodilac koji je struan i odgovoran za te poslove. Funkcionalna organizaciona struktura bazira se na sektorskoj organizaciji tj. na pstojanju vie sektora od kojih svaki obuhvata poslove odreene funkcije. Grupisanje poslova vri se postepeno na vie nivoa i mjesta gdje se formiraju prvo ue a zatim ire grupe poslova. Povezivanje poslova vri se po principu njihove slinosti ili meusobne uslovljenosti. Prednosti funkcionalne organizacione strukture su visok stepen specijalizacije i podjela rada, struno voenje i koordiniranje poslova iste funkcije, racionalno koritenje prostora i opreme, niski reijski trokovi, fleksibilnost komponovanja itd. Pored svih navedenih prednosti, ovakav vid organizacione strukture ima i neke nedostatke, od kojih su najupeatljiviji rascjepkanost poslova, odsustvo saradnje i timskog rada funkcionalnih rukovodilaca, razvuenost linija koordinacije i komunikacije, pretjerana specijalizacija tj. podjela rada i odsustvo odgovornosti rukovodilaca za poslovni uspijeh preduzea.

ema 1. Organizaciona struktura preduzea D.O.O. BOBAR BOBEKS BIJELJINA

DIREKTOR DIREKTOR

Sektor za Sektor za osigur. osigur.

Sektor za Sektor za turizam turizam

Sektor za Sektor za transport transport ii pediciju pediciju

Sektor za Sektor za trgovinu trgovinu

Sektor za Sektor za medije medije

Sluba za Sluba za osiguranj osiguranj mot. eemot. vozila vozila

Sluba za Sluba za osigur. osigur. imovine imovine i i lica lica

Sluba Sluba procjenu procjenu Sluba za Administ Sluba Sluba za ii Sluba za Administ Sluba Sluba Sluba za likvidacij raunov. r-ativna transport Sluba komerc. likvidacij raunov. r-ativna transport pedicije komerc. pedicije tete sluba poslove uutete sluba aa poslove . .

Sluba za Sluba za ureivanj Sluba za ureivanj Slubaza Sluba za za Sluba eei i odrav. arketing odrav. emitov. arketing sredstava emitov. sredstava programa programa

Nabavna Nabavna operativa operativa

Skladina Skladina operativa operativa

Prodajna Prodajna operativa operativa

Organizacija preduzea BOBAR BOBEKS D.O.O. Bijeljina postavljena je tako da se to uspjenije i efikasnije ostvaruju planirani zadaci iz osnovnih djelatnosti preduzea. Grupisanje poslova vri se po principu slinih meusobno uslovljenih poslova koji se grupiu u odgovarajue funkcionalne jedinice-sektore, zatim u slube i dalje u nie jedinice. Sektor kao organizacioni oblik ini skup radnih mijesta tj. odjela, slubi koji realizuju radne procese vie srodnih funkcija ili vie dijelova radnih procea razliitih funkcija, a meusobno uslovljenih, koje su od velikog znaaja za Drutvo. Sluba kao organizacioni oblik ini skup radnih mjesta koja obuhvataju vie grupa radnih zadataka meusobno povezanih po sadraju i karakteru vrenja istih ili slinih zadataka koji su isti ili slini po stepenu sloenosti. Poslovne jedinice kao organizacioni oblik ini skup radnih mjesta istog ili razliitog stepena sloenosti, ali meusobno povezanih u jednu cjelinu radi obavljanja jednog ili vie radnih zadataka profitabilnog karaktera. Kao to se vidi sa eme 1. funkcije D.O.O. BOBAR BOBEKS organizovane su u sledee sektore: 1. Sektor za osiguranje 2. Sektor za turizam 3. Sektor za transport i pediciju 4. Sektor za trgovinu 5. Sektor za medije. Ovakvo organizovanje D.O.O. BOBAR BOBEKS-a pokazalo se kao efikasno u svim vidovima poslovanja jer se zna ko ta radi i kako to treba uraditi.

2. KVALIFIKACIONA STRUKTURA I BROJ ZAPOSLENIHD.O.O. BOBAR BOBEKS zbog iroke lepeze svojih usluga i djelatnosti zapoljava veliki broj radne snage razliitog stepena strunosti. Kadrovi svojim kvalitetom, strunou i radnom sposobnou utiu na organizaciono strukturiranje radne rganizacije. Organizaciono strukturiranje radne organizacije vri se prema kadrovima kao internim kadrovima organizacije, kako bi se organizacija prilagodila njima . Strukturiranje kadrova mogue je analizirati na osnovu vie razliitih kriterijuma prema: stepenu brazovanja nainu uea u poslovnom procesu vrsti zanimanja godini starosti poilu zaposlenih itd. Broj kadrova u organizaciji je razliit, varira od preduzea do preduzea zavisno od veliine preduzea, obima poslovanja, drave i drugih faktora. Broj radnika u D.O.O. BOBAR BOBEKS-u Bijeljini iznosi 47 radnika (Tabela 1.). POLSTRUNA SPREMA

MUKI

ENSKI

UKUPNO

NK KV SSS VKV V VSS UKUPNO

2 6 8 2 3 7 28

/ / 10 / 4 5 19

2 6 18 2 7 12 47

Tabela 1. Broj zaposlenih u D.O.O. BOBAR BOBEKS-u Bijeljina prema strunoj spremi i polu zaposlenih

Redni br.I1. 2.

ORGANIZACIONA JEDINICASEKTOR ZAJEDNIKIH POSLOVADIREKTOR SEKRETAR-ADM. RADNIK

BROJ IZVRILACA1 1

STRUNA SPREMAVSS SSS

RADNO ISKUSTVO3 GDOINE 6 MJESECI

SLUBA RA.-FIN. POSLOVA1. 2. 3. 4. 5. RUKOVODILAC EF RUKOVODSTVA RAUNOVOA BLAGAJNIK RA. LIKVIDATOR 1 1 1 1 1 VSS/VS VSS/VS VS/SSS SSS SSS 1-3 GODINE 1-3 GODINE 1-3 GODINE 1 GODINA 1 GODINA

SLUBA OPTEPRAVNIH I KAD. POSLOVA1. 2. RUKOVODILAC STRUNI SARADNIK 1 1 VSS VSS 1 GODINA 1 GODINA

SLUBA ZA RAZVOJ, PLAN I ISTRAIVANJE1. 2. 3. RUKOVODILAC STRUNI SAR. PLAN. STRUNI SAR. ISTRA. I RAZVOJA 1 1 1 VSS/VS VSS/VS VSS/VS 1 1 1 1 VSS/VS SSS VSS/SSS SSS 1-3 GODINE 1-3 GODINE 1-3 GODINE 3 GODINE 6 MJESCI 6 MJESECI 6 MJESECI

II1. 2. 1. 2.

SEKTOR TURIZMARUKOVODILAC ADM. RADNIK

T.A. BOBAREF AGENCIJE TURISTIKI RADNIK

III

SEKTOR TRANSPORTA I PEDICIJERUKOVODILAC 1 1 9 1 1 1 VSS/VS SSS VKV/KV VS/SSS VSS/VS 3 GODINE 6 MJESECI 6 MJESECI 1 GODINA 1 GODINA

1. 1. 2. 1. 2. 3.IV1. 2 3. 4. 5.

SLUBA TRANSPORTADISPEER VOZA

SLUBA PEDICIJEKOORDINATOR PED. POSLOVA EF POSLOVNICE

SEKTOR TRGOVINERUKOVODILAC REFRENT KOMERC. REF. ZA KALKULACIJE POSLOVOA TRGOVAC 1 1 1 2 2 VSS VSS/VS VSS/SSS VKV/KV KV 3 GODINE 1 GODINA 1 GODINA 6 MJESECI 6 MJESECI

V1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

SEKTOR MEDIJAGL. I ODG. ZREDNIK EF TEHNIKE UREDNIK INFOPOLITIKOG PROGLAMA UREDNIK SPORT.REVIJALNOG PROGRAMA UREDNIK MUZIKOG PROGRAMA NOVINAR I VODITELJ REF. MARKETINGA MONTAER-SNIMATELJ TONSKI REALIZATOR 1 1 1 1 1 1 1 1 3 VSS/VS VSS/VS VSS/VS VSS/VS VSS/VS VSS/VS VSS/VS VS/SSS VS/SSS 1 GODINA 1 GODINA- 6 MJ. 1 GODINA-6 MJ. 1 GODINA-6 MJ. 1 GODINA-6 MJ. 1 GODINA-6 MJ. 1 GODINA-6 MJ. 6 MJESECI 6 MJESECI

Tabela 2. Organizacija i sistematizacija poslova i radnih zadataka D.O.O. BOBAR BOBEKS Bijeljina Iz prethodne tabele moe se vidjeti broj izvrilaca sa potrebnim radnim iskustvom i strunom spremom u D.O.O. BOBAR BOBEKS-u. U svakoj organizacionoj jedinici zapoljava se jedan do dva ili vie radnika u zavisnosti od opisa posla. Radno iskustvo zapslenih u D.O.O. BOBAR BOBEKS-u kree se u periodu od est mjeseci pa do tri godine, tako npr. za direktora i rukovodioca sektora neophodno je iskustvo od tri godine. U tabeli je takoe prikazana potrebna struna spremaza svaku organizacionu jedinicu. Struna sprema prikazana je u skraenom obliku i oznaava: 1. KV kvalifikovani radnik 2. VKV visoko kvalifikovani radnik 3. SSS radnik sa srednjom strnom spremom 4. VS radnika sa viom kolskom spremom 5. VSS radnik sa visokom strunom spremom.

3. KAPACITET I OBIM USLUGAKada je rije o kapacitetu i obimu usluga D.O.O. BOBAR BOBEKS-a Bijeljina opredijelila sam se konkretno za jedno preduzee koje se nalazi u okviru pomenutog Drutva sa ogranienom odgovornou - Bobar osiguranje, to je i prikazano na tabeli: GRANA OSIGURANJA Imovinsko Kasko Kolektivno Obavezno osiguranje putnika Zdravstveno osiguranje Osiguranje kredita Ukupno Dohodak Uee u ukupnom dohotku 116874,11 6,94% 524028,42 31,12% 645227,12 38,32% 87195,70 211032,51 99076,11 1683433,9 7 5,17% 12,53% 5,88% 100%

4. ASORTIMANPrizvodni programm D.O.O. BOBAR BOBEKS-a veoma je raznovrstan i obuhvata robe i usluge koje se pruaju putem preduzea koja se nalaze u okviru D.O.O. BOBAR BOBEKS. Bobar tours je jedna od vodeih turistikih agencija u Republici Srpskoj. Ima poslovnice irom veih gradova Republike Srpske. Agencija je dobitnik brojnih domaih i meunarodnih priznanja u oblasti urizma. Proizvodni program Bobar tours-a ine turistiki aranmani. Turistiki aranmani predstavljaju paket usluga koje obuhvataju usluge smjetaja, hrane i prevoza. Prema karakteru, turistiki aranmani Bobar tours-a se mogu podijeliti na: 1. Inicijativne aranmane aranmani koji iniciraju kretanja van mjesta stalnog boravka 2. Receptivne aranmane aranmani vezani za mjsto stalnog boravka. Na inicijativne aranmane otpada 90% svih aranmana. Prema nainu izvoenja, aranmani se dijele na: 1. Boravine aranmane koji obuhvataju primorska, planinska i banjska mjesta u zemlji i inostranstvu Boravini aranmani se prema godinjem dobu dijele na ljetne i zimske aranmane, a procentualni iznos ovih aranmana je 70%:30% u korist ljetnih aranmana. 2. Ture. Prema vrsti prevoza turistiki angamani Bobar toursa su autobuski. U sezoni ova agencija iznajmljuje autobuse od brojnih privatnih prevoznika. Prema programskom sadraju turistiki aranmani se dijele na: 1. Turistike koji obuhvataju ljetovanja, zimovanja i ake ekskurzije 2. Specijalne koje obuhvataju kongresna, struna i poslovna putovanja, sportske manifestacije.

U zajednikom nastupu sa SIM tours-om iz Beograda obezbjeuje aranmane i avio karte za sve svjetske destinacije, a ukljuena je i u globalni rezervacioni sistem AMADEUS. Bobar trgovina bavi se trgovinom na veliko i malo razliitih vrsta robe (mobilnih telefona, graevinkog materijala, raznih ureaja, itarica i dr.). U toku su pregovori sa poznatim svjetskim firmama u ovoj oblasti o izgradnji velikg oping centra i o drugim oblicima poslovne saradnje. Bobar pedicija i transport prua usluge pedicije svih vrsta robe i transporta roba i ljudi. Na skoro svim graninim prelazima u Republici Srpskoj ima svoje pediterske poslovnice u kojima mjeseno obrauje rekordan broj carinskih deklaracija. Poslovnice ima u Bijeljini, Brkom, amcu, Bilei i epku. U poslovnoj kooperaciji sa njemakim poslovnim partnerom MAYER&MAYER obezbjeuje meunarodni transport kamiona koji prevoze najrazliitiju robu kroz BiH. Bobar radio emituje program od 26.11.1998. godine. Sa irokim spektrom frekvencija okuplja oko 10 miliona potencijalnih slualaca tokom 24 asa dnevno emitovanog vlastitog programa. Predstavlja znaajno propagandno sredstvo za cjelokupnu kompaniju Bobar. Bobar osguranje obavlja sve vrste osiguranja imovine, transporta, odgovornosti i putnikog zdravstvenog osiguranja preko razgranate mree filijala ( Prijedor, Banjaluka, Doboj, Brko Distrikt, Bijeljina, Zvornik, Pale i Trebinje) i poslovnica u preko 60 gradova i naselja BiH.

5. ABC ABALIZAGRANA OSIGURANJA P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7 Dohodak Uee u ukupnom dohotku 116874,11 6,94% 524028,42 31,12% 645227,12 38,32% 87195,70 211032,51 99076,11 1683433,9 7 5,17% 12,53% 5,88% 100%

% uee u UD5,88%

5,17%

6,94%

12,53%

31,12%

38,32%

A

B

C

p

A 30-40% B 10-20%

C 0-10%

6. ZAKLJUAKPreduzee kao poslovni sistem, sa svojom efektivnou osniva se, posluje i razvija da bi realizovalo unaprijed definisane ciljeve. Brojni faktori utiu na prilagoavanje preduzea brojnim promjenama kako bi se odralo u okruenju. Osnovni preduslov uspijenog funkcionisanja preduzea je adekvatna organizaciona struktura koja predstavlja osnov svakog preduzea. Meuti, pored organizacione strukture preduzea uspijeno funkcionisanje zavisi od angaovanja sredstava preduzea (sredstava za rad, predmeta rada i radne snage), kao i izbora adekvatnog institucionalnog oblika preduzea. D.O.O. BOBAR BOBEKS Bijeljina predstavlja drtvo ograniene odgovornosti koje ima funkcionalnu strukturu organizovanja, to se pokazalo kao uspijean izbor, budui da ovo drutvo predstavlja jedno od najrazvijenih i najuspjenijih preduzea na podruju BiH te se ono moe okarakterisati kao: Pravo preduzee, na pravom mjestu, u pravo vrijeme!.