Utrechtse Energie!Voortgangsrapportage 2012

2

Inhoudsopgave

1. Wonen ............................................................................. 4

2. Bedrijvigheid ................................................................... 9

3. Mobiliteit ...................................................................... 15

4. Energieopwekking ........................................................ 18

5. Eigen organisatie .......................................................... 22

6. Initiatievenfonds .......................................................... 25

7. Monitoring .................................................................... 29

8. Financiën ....................................................................... 30

3

De Utrechtse burgers en ondernemers willen vaste lasten verlagen

en zelf invloed uitoefenen op hun energierekening. Afgelopen jaar

hebben op grote schaal burgers en werkgevers het initiatief genomen

tot energiebesparing en duurzame opwekking. Zij doen dit vaak in

collectief verband met collega werkgevers op een industrieterrein

of met de straat of buurt. De stad bespaart gezamenlijk op

energiekosten en bereidt zich hiermee voor op een nieuwe

energievoorziening die schoon en flexibel is en waarvan de

kosten laag zijn.

De Utrechtse gemeenteraad heeft in 2008 hierop ingespeeld door

een grote ambitie neer te leggen om klimaatneutraal te worden. Dit is

geconcretiseerd in het programma ‘Utrechtse Energie!’ waarvan twee

uitvoeringsprogramma’s zijn vastgesteld voor de jaren 2011-2014.

De doelstellingen van het programma zijn:

30% CO2 besparen in 2020

20% duurzame energie op wekken in 2020

Hiermee versterken we ook de groene werkgelegenheid, sociale

cohesie in buurten en verlagen we de energielasten voor bewoners

en ondernemers.

Utrechtse Energie! is niet alleen een programma vanuit de gemeente.

Het is juist het verhaal van en door de stad. Ons motto is dan ook:

De gemeente in de coulissen, de stad in beeld. Het gebeurt in de

stad en daar vinden ook de investeringen plaats. Dit betekent dat

we als gemeente de stad bereiken via het netwerk, onze partners,

bewoners en bedrijven in Utrecht. Het is niet belangrijk dat de

stad de term Utrechtse Energie! kent, als wel dat de stad weet dat

energiebesparing loont op verschillende vlakken, dat de gemeente

hierbij kan ondersteunen en vooral welke andere mogelijke

partners en kennisbronnen er zijn in de stad. Dit doen we veelal via

intermediairs, zoals accountants en makelaars. Sociale en visuele

media spelen daarbij een steeds belangrijkere rol. De gemeente is

onderdeel van een netwerk om meer resultaat te bereiken.

In 2012 is er veel bereikt in de stad

Er zijn nieuwe buurtinitiatieven gevormd die bijvoorbeeld

samen zonnepanelen hebben aangeschaft. Door dit samen met

buren te doen, zijn collectieven gevormd die nu verder werken

aan energiebesparing;

Vanuit het initiatievenfonds zijn 2.100 zonnepanelen geplaatst

door 170 huishoudens en 5 Verenigingen van Eigenaren

(VvE’s). Goed voor bijna een miljoen aan investeringen waarin

grotendeels lokaal wordt voorzien, wat leidt tot (tijdelijk) extra

werkgelegenheid;

60% van de hotelkamers en enkele congreslocaties, zoals de

Jaarbeurs, hebben het internationale keurmerk Green Key;

6 scholen wekken op een zonnige dag voor 60 huishoudens

elektriciteit op. Er komen steeds meer scholen met

zonnepanelen bij;

Utrecht loopt voorop in Nederland met een innovatief

wijkproject rond slimme netten. Hierbij wordt een elektrische

deelauto en een wijk voorzien van elektriciteit door twee

zonnecentrales;

Bewoners zijn samengebracht en geïnformeerd over

energiebesparing in 84 bewonersavonden. De hoge opkomst

bij elk van de bijeenkomsten laat zien dat het onderwerp leeft

in de stad;

De grootste Utrechtse kantoren hebben afgesproken

gezamenlijk energie en CO2 te besparen ter grootte van

15.000 gezinnen;

Het warmte- en elektriciteitsverbruik in de stad is goed in

beeld door de samenwerking met Stedin en Eneco.

In 2013 gaan we door met het ondersteunen van bewoners en

bedrijven. Samen laten we zien wat er gebeurt, zodat meer partijen

aanhaken.

Utrechtse Energie! is de energie van de stad

4 wonen

We merken dat energiebesparing leeft

onder de burgers. De bijeenkomsten

zijn structureel goed bezocht.

Woningeigenaren zien de voordelen en

zijn op zoek naar concrete informatie

over opties, kosten en marktpartijen. De

bijeenkomsten en de aanpak komen tot

stand in goede samenwerking met het

(lokale) bedrijfsleven en met de lokale

energieambassadeurs. De corporaties

realiseerden meer dan het afgesproken

aantal labelstappen en samen – met de

bouwketen - onderzoeken we hoe het nog

harder kan met de ontwikkeling richting

‘energie-nota-nul-woningen’.

Bewoners weten het digitale informatiepunt

steeds beter te vinden als een betrouwbare

informatiebron voor energiebesparing.

Veel van hen gaan met die informatie

daadwerkelijk aan de slag. Dat kan variëren

van een eigenaar van een eengezinswoning

die de vloer isoleert, tot VvE’s van meer

dan 200 leden, die samen het hele gebouw

verduurzamen en zonnepanelen plaatsen.

1. Wonen

Er zijn (uitgebreide) warmtescans beschikbaar van 60.000

woningen, 42 scholen en 71 VvE’s;

In 84 bijeenkomsten zijn 23.000 huishoudens bereikt om

hen te informeren over energiebesparing;

Er zijn 1.800 adviezen over energiebesparing opgesteld;

184 woningen zijn aangepakt en nog eens 750 woningen

zijn in voorbereiding of de bewoner neemt binnenkort

een besluit;

De corporaties maakten 3.500 labelstappen;

40.000 woningen hebben in 2012 een energielabel. 18%

heeft label A of B. Dit was 10% in 2008;

Er is een start gemaakt met de samenwerking in de

bouwketen voor de versnelling van de energieambitie voor

corporatiewoningen; de ‘energie-nota-nul-woningen’;

20 aanvragen zijn gedaan voor de duurzaamheidlening,

hiervan zijn er 10 gehonoreerd voor gemiddeld € 7.000,-

De Johan de Meesterstraat werd 11de bij het landelijke

Klimaatstraatfeest, een wedstrijd over energiebesparing;

De monumenten Paushuize, Driftcluster Universiteit

Utrecht en boerderij De Balije zijn duurzaam gerenoveerd.

Feiten & cijfers

5

De Grote Energieverbouwing

was de start voor het nieuwe

Energiepunt Wonen. In één

dag maakten aannemers en

installateurs een woning in

Kanaleneiland energiezuiniger.

www.utrecht.nl/energiepuntwonen

In één dag een energiezuiniger huis, kan dat? Ja, dat kan!

De Grote Energieverbouwing in het voorjaar van 2012 laat

het zien. Asha Gahyer en haar gezin verbouwden hun huis

in Kanaleneiland. Hoe is het nu, een jaar later?

De zonnepanelen lagen al op het dak toen het gezin de woning

kocht. Maar niet genoeg, dus kwamen er drie nieuwe panelen

bij. En er gebeurde meer tijdens de Grote Energieverbouwing.

De vloeren, spouwmuren en het dak zijn geïsoleerd. Ook heeft

de woning een slimme thermostaat, die zorgt dat het huis alleen

verwarmd wordt als het gezin aanwezig is. Asha Gahyer kijkt

tevreden terug op de make-over.

> Bewuster met energie

‘Ons energieverbruik is sinds de verbouwing meer dan gehalveerd.

De maandpremie is flink omlaag gegaan. Ook is het een stuk

behaaglijker in huis’. En de hele familie gaat bewuster om met

energie. Asha: ‘We hebben onze apparaten op een stekkerdoos

aangesloten met een aan-uitknop. ’s Avonds zetten we alle

apparatuur uit. Niets staat meer op stand by. Ook de kinderen

doen mee. We hebben ze geleerd: als we zuiniger doen met

elektriciteit kunnen we vaker leuke dingen doen.’ Helemaal

energiezuinig is het huis nog niet. Volgende week krijgt het huis

dubbel glas en een geïsoleerde voordeur. ‘Pas dan zal het hier

’s winters echt aangenaam zijn.’

> Voorbeeld voor de buurt

Waarom werkte Asha Gahyer mee? ‘Kanaleneiland is mijn wijk. En

mijn wijk wil ik niet laten versloffen. Ik heb veel contact met de

wijkagent. Ook op inspraakavonden ben ik aanwezig. Zo heb ik

kennis gemaakt met medewerkers van de gemeente. In overleg

met de gemeente is het plan van de Grote Energieverbouwing

ontstaan. Als een stunt die mensen wakker schudt.’ En dat heeft

gewerkt. Verschillende buurtbewoners zijn al bij Asha en haar

man langs geweest om te praten over duurzame maatregelen

voor hun huis. ‘De verbouwing maakt veel mensen bewust van

energiezuinig wonen.’

‘Onze energierekening is omlaag gegaan’

‘Als we zuiniger doen metelektriciteit kunnen we vakerleuke dingen doen’

wonen

De Grote Energieverbouwing

6

Zonnig Tuindorp is een bewoners-

initiatief. Bewoners uit de wijk

Tuindorp kopen gezamenlijk

zonnepanelen in en laten ze

installeren. Ze gaan nu verder

met energiebesparing.

www.zonnigtuindorp.nl

Zonnig Tuindorp koopt gemeenschappelijk zonnepanelen in.

Wijkbewoners zijn enthousiast: in een half jaar tijd krijgt het

buurtinitiatief 44 deelnemers bij elkaar. ‘Steeds meer mensen

doen mee. Je ziet echt het zwaan-kleef-aan-effect.’

De eerste panelen liggen nu op de daken. En dat roept veel reac-

ties op. ‘Dat wil ik ook!’, zeggen mensen tegen Peter Smit, een

van de initiatiefnemers. ‘Het is ongelooflijk hoe snel het gaat. Dit

gaat niet over een paar straten – het gaat door heel Tuindorp. En

dat levert meer op dan alleen duurzame energie. Mensen leren

elkaar kennen, het geeft een gevoel van saamhorigheid. Dit project

zorgt voor meer sociale verbanden in de wijk.’

> Oproep via LinkedIn

Hoe ontstond het idee voor Zonnig Tuindorp? Peter Smit: ‘Op

een zonnige dag in 2012 liep ik door de wijk. Ik dacht: “Ik zou

eindelijk eens zonnepanelen moeten nemen. Maar dat is zo’n

gedoe – dit kan ik beter niet in m’n eentje doen.” Peter doet een

oproep via social medianetwerk LinkedIn. Hij krijgt veel reacties.

In het najaar ontstaat de initiatiefgroep Zonnig Tuindorp. Daarna

gaat het snel. ‘We maakten een website met informatie. En we

organiseerden een bijeenkomst in de kerk, in november 2012.

De opkomst was groot. Er was veel bereidheid om mee te doen.’

> ‘De teller loopt nog steeds’

De werkgroep maakte een selectie uit 10 verschillende

leveranciers van zonnepanelen. Vanuit de gemeente is een

subsidie mogelijk van ongeveer 25% - op de aanschaf van de

zonnepanelen én op de installatie. De werkgroep geeft bewoners

onafhankelijk advies. Zonder commercieel belang. En dat spreekt

aan. Half januari is het duidelijk: 44 mensen doen mee. Peter: ‘En

de teller loopt nog steeds. Nu mensen zien dat de zonnepanelen

geplaatst worden, willen ze ook meedoen. Het mooie is dat we

bij belangstelling van meer dan 40 mensen nog eens 5% extra

korting krijgen van de producent. Die 5% kunnen mensen doneren

aan onze buurtspeeltuin De Pan. Een heel mooi initiatief!’

In maart 2013 zijn de eerste huishoudens aan de beurt. ‘We zijn

een voorbeeld voor andere wijkbewoners én voor andere wijken.

We hebben contacten tot in Lunetten.’

‘Dit kan ik beter niet in m’n eentje doen’

Zonnig Tuindorp

‘Dit leidt tot méér danduurzame energie’

wonen

7

Energie-U is een lokaal duurzaam

energiebedrijf voor en door

Utrechtse bewoners en bedrijven.

Energie-U wil in eigen regio duur-

zame energie opwekken.

www.energie-u.nl

‘Ons motto is De energieke stad. Het gaat ons niet alleen

om duurzame energie en energiebesparing: we laten zien

dat samenwerken met burgers, bedrijven en scholen energie

oplevert. Ook al is het crisis, de wereld hoeft niet in te

storten. Je kunt zelf toekomstperspectief creëren.’

Energie-U geeft onafhankelijk advies over zonne-energie en energie-

besparing. Hans Botman is één van de oprichters van het lokale

duurzame energiebedrijf en de actie “zonnestroom voor U”. ‘We doen

dit zonder commercieel belang. De afgelopen tijd bezochten we meer

dan 300 Utrechtse huishoudens. Ruim 100 van hen zijn overgestapt

op zonne-energie. Ook zijn we betrokken bij het opleiden van de

energieambassadeurs. Dit zijn Utrechters die informatie geven over

het energiezuinig maken van je woning. De 17 vrijwilligers bereikten

zo al 1200 bewoners. En daar zijn we blij mee.’

> ‘Laten zien dat het anders kan’

Lombok, zomer 2010. Tijdens een energiecafé in Houtzaagmolen

‘De Ster’ zegt een deelnemer: ‘Je eigen energie opwekken, samen

met buurtgenoten - dat lijkt me wel wat.’ Een paar maanden later is

Energie-U een feit.

De Energieke Stad

‘Met Energie-U creëren we onze eigen toekomst’

Hans Botman is erbij die avond. ‘We hadden verschillende redenen

om een lokaal energiebedrijf op te zetten. De fossiele brandstoffen

olie, aardgas en steenkool raken in hoog tempo op. En ze komen

vaak uit instabiele gebieden. Energiebedrijven en overheden

hebben meer oog voor hun winst op korte termijn dan voor het

milieu. We moeten dringend van onze fossiele verslaving af. Over

dit alles kunnen we klagen. Maar wij wilden echt iets doen. Met

Energie-U laten we zien dat het kan. En zo inspireren we anderen.

Het werkt echt!’

> Winnaar ‘Het samenspel’

Energie-U is actief voor bewoners én bedrijven die interesse hebben

in duurzame energie. Bijvoorbeeld met het project ‘Zonnestroom

voor iedereen’. Energie-U was met dit project zelfs één van de

winnaars van de Rabobankwedstrijd ‘Het samenspel’. Het project

wordt nu een pilot: we helpen Utrechtse scholen en bedrijven

zonnepanelen op hun daken te plaatsen. Daarnaast werkt Energie-U

plannen uit voor de mogelijkheid tot het plaatsen van windmolens

op industrieterrein Lage Weide.

‘We helpen Utrechtse scholen en bedrijvenzonnepanelen op hun daken te plaatsen’

wonen

8

Bewonerscomité ‘Vondelparc

Energiepositief’ zet zich in

voor duurzame energie sinds

2009. De appartementen en

laagbouw woningen van Vondelparc

liggen tussen de Jutfaseweg en de

Vondellaan. www.vondelparc.com

Met deelauto’s en zonnepanelen kiest de Vereniging van

Eigenaren van het wooncomplex Vondelparc voor duurzaamheid.

‘Zo werken we aan een betere wereld. Én het maakt onze

woningen meer waard.’

Verse groente en fruit uit de buurt? De bewoners van het Utrechtse

wooncomplex Vondelparc krijgen elke week groente- en fruitpakketten

bezorgd. Uit De Moestuin, een biologische Utrechtse tuinderij. Ook

staan er twee deelauto’s aan de Jutfaseweg. En de parkeergarages heb-

ben energie zuinige verlichting. Een initiatief van het bewonerscomité

‘Vondelparc Energiepositief’.

> Persoonlijk voordeel

Benno Oosterom is één van de initiatiefnemers. ‘Wij geven om duur-

zaamheid. Zuinig zijn met energie zorgt voor een mooiere wereld, en

natuurlijk mag er ook persoonlijk voordeel in zitten. Want doe je aan

verduurzaming, dan maak je je woning aantrekkelijker. We verhogen

hiermee de waarde van onze appartementen.’

> De VvE investeert in zonnepanelen

‘We zijn begonnen met kleine dingen. Bijvoorbeeld adviezen over

energiebesparing. Maar we wilden meer. Twee jaar geleden hebben

we daarom de stap naar zonnepanelen gezet. Veel eengezins-

woningen hebben al zonne-energie. In de loop van 2013 komen

de zonnepanelen ook op de daken van de appartementen.’ Een

investering van de drie Verenigingen van Eigenaren. En dat is

bijzonder. Benno: ‘Niet elke VvE heeft genoeg reserves om zonne-

panelen te kunnen betalen. Wij hebben gelukkig deze reserves. En

we krijgen subsidie van de gemeente.’ De zonnepanelen leveren

stroom aan de gemeenschappelijke ruimtes. Dus voor de liften, het

trappenhuis en de parkeergarages. De bewoners zien elke dag wat

de zonnepanelen op leveren. ‘We hangen straks beeldschermen in

de hal. Daarop staat hoeveel Kilowatt per uur de zon op dat moment

levert. Zo maken we zonne-energie zichtbaar. En dat maakt het extra

leuk. Voor de bewoners én voor bezoekers, die hierdoor misschien op

een idee worden gebracht.’

> ‘In 100 maanden klimaatneutraal’

Wat voor plannen heeft het comité nog meer? Benno: ‘We blijven

ambitieus. In 2011 zeiden we: Vondelparc is in 100 maanden

klimaatneutraal. En dat zijn we nog niet. Over een tijdje willen we

een adviesbureau inschakelen. Met dat bureau gaan we bekijken

hoe we onze woningen nóg duurzamer kunnen maken.’

‘Duurzaamheid maakt onze huizen meer waard’

Vondelparc Energiepositief

‘We zien elke dag hoeveelenergie de zon oplevert’

wonen

9

Feiten & cijfers

800 bedrijven zijn bezig met energiebesparingsmaatregelen;

500 bedrijven investeren zelf in een energiebesparingsplan,

300 doen dat samen met andere bedrijven;

60% van de hotelkamers beschikt over het internationale Green

Key keurmerk;

Meer dan 50% van de evenementenbezoekers bezoekt in 2013

een evenement dat investeert in verduurzaming;

Circa 60% van de zorgpanden startten een ‘Community of

Practice’ voor energiebesparing;

144 binnenstad retailers inventariseerden hun

energiebesparingpotentieel en 23 investeerden direct al;

38 supermarkten (van de in totaal 77) investeerden in

afdekking en andere energiebesparende maatregelen;

100 MKB-ers in Overvecht werken met een tool vanuit MKB

Nederland, in samenwerking met het Rijk;

90 grote kantoorpanden en middelbare scholen nemen

gezamenlijk actie tot besparing in de omvang van 15.000

huishoudens;

De grote kennisinstellingen in de regio onderzoeken in het

Smart Grid project de haalbaarheid voor slimme netten;

De industrievereniging Lage Weide heeft 17 van zijn 20

grootste werkgevers op Lage Weide geactiveerd voor het

opstellen van een

Masterplan Duurzaam Lage Weide en investeert hierin;

In Rijnsweerd is de ambitie bekrachtigd door eigenaren,

huurders en gemeente om gezamenlijk te investeren in

energiebesparing en in

een collectieve WKO in het gebied.

Veel ondernemers vinden energiebesparing

noodzakelijk vanuit verschillende motieven

en belangen. Energiebesparing is belangrijk

vanuit het economisch motief kosten-

reductie. Later blijkt dan dat het ook extra

voordelen heeft in comfort. Winkeliers

prijzen hun net aangeschafte LED-verlich-

ting vooral ook aan vanwege de vermin-

derde warmteafgifte. Wij ondersteunen de

werkgevers met het nemen van energie-

besparende maatregelen en via handhaving

wordt men bewogen om tenminste het

wettelijk minimum te realiseren.

De maatregelen worden vaak gezamenlijk

met andere ondernemers genomen. Dit

leidt tot kennisoverdracht; bij elkaar

“afkijken”. Samenwerking vindt plaats op

veel plekken: de (georganiseerde) hotels,

congreslocaties en musea, evenementen,

horeca, zorg, kantoren, winkeliers en de

ondernemersverenigingen van Lage Weide,

Rijnsweerd en Overvecht. De drie grootste,

gebiedsgerichte ondernemersverenigingen

van de stad (Industrievereniging Lage

Weide, Stichting Kantorenpark Rijnsweerd

en Ondernemersvereniging Nieuw

Overvecht) investeren in collectieve

gebiedsverduurzaming en mobiliseren

hun achterban mee te doen. Huurders,

eigenaren en overheden vinden elkaar in

gezamenlijke energiebesparing van het

kantorenpark Rijnsweerd. Wij kennen geen

vergelijkbare samenwerking in Nederland.

2. Bedrijvigheid

bedrijvigheid

10

Spaarlampen, tochtwering, waterbesparende toiletten: de Dom,

hét icoon van de stad Utrecht, is officieel energiezuinig. En daar

is Toerisme Utrecht trots op. Directeur Ronald Trum: ‘Laten we

wel wezen: de Dom stamt uit de veertiende eeuw en staat nog fier

overeind. Alleen daarom al is het een voorbeeld van duurzaamheid.

Maar we wilden méér. En dat is gelukt.’ Trum wijst op het nieuwe

lichtornament in de Michaëlskapel, op de eerste verdieping van

de Domtoren. De imposante kroonluchter verspreidt een sfeervol

gedempt licht. ‘En toch is dit LED-verlichting. Heel knap gedaan.

De mensen van Green Key stonden ervan te kijken.’

> Duurzame cateraars

De toren onderzoekt of een overdruksysteem mogelijk is. Zo’n

systeem vermindert het energieverbruik. Ook is het houten hijsluik

in de Michaëlskapel, geïsoleerd: ‘Dat was een bron van tocht.’

Nienke Offringa, coördinator Domtoren: ‘Verder scheiden we het

afval en hebben we Fair Trade koffie en thee. En geeft iemand een

feest in de Michaëlskapel, of verhuren we de vergaderruimte in de

Domtoren? Dan bieden we maaltijden, wijnen en borrelhapjes van

duurzame cateraars.’

> Rentmeester

Jaarlijks beklimmen 60.000 mensen de Dom. En al deze toeristen

zien het Green Key-bordje hangen bij de deur. Nienke Offinga: ‘Dit

is een geweldige promotie voor onze stad. Onze gidsen vertellen

de bezoekers dat de Domtoren duurzaam is. Zelf komen ze ook

met allerlei ideeën voor energiebesparing. De verduurzaming van

de toren werkt aanstekelijk. We merken nu al dat het een posi-

tief effect heeft op de bezoekersaantallen.’ Ronald Trum: ‘Toch

gaat het niet in de eerste plaats om de Green Key. Ik voel me een

rentmeester die deze mooie wereld wil behouden voor toekomstige

generaties.’

‘De verduurzaming van de toren werkt aanstekelijk’

De Duurzame Domtoren

‘Dit is een geweldigepromotie voor onze stad’

Een Green Key voor de Domtoren? Graag! Toch had Ronald

Trum zijn bedenkingen: ‘Zo’n oude, tochtige toren – hoe kun je

die ooit duurzaam maken?’ De directeur van Toerisme Utrecht

zette echter door. Met resultaat. Want sinds december 2012

heeft het internationale symbool van Utrecht een Green Key-

vermelding.

Toerisme Utrecht, dé centrale

toeristische organisatie van de

stad Utrecht. Informeert bezoekers

en werken samen met partners

aan het versterken van het imago

van Utrecht. Toerisme Utrecht is

gevestigd bij de VVV-winkel naast de

Domtoren. www.bezoek-utrecht.nl/

toerisme-utrecht

bedrijvigheid

11

Het Bevrijdingsfestival in Park

Transwijk is één van de veertien

festivals in Nederland waarop Bevrij-

dingsdag wordt gevierd. De Stichting

Bevrijdingsfestival Utrecht is de

organisator en werkt daarin samen

met het Nationaal Comité 4 & 5 mei.

www.bevrijdingsfestivalutrecht.nl

Esther Lubberding, festivaldirecteur: ‘Als een van de eerste festivals

in Utrecht namen wij het initiatief tot verduurzaming. Hiermee

hebben we Utrecht als groene festivalstad op de kaart gezet. Geen

enkele stad in Nederland telt zoveel duurzame festivals.’

Wegwerpbekers van afbreekbaar plastic, toiletten met biologisch

afbreekbare vloeistof: het Bevrijdingsfestival zet in op duurzaamheid.

En dat merkt het publiek. Camiel de Kruijf, festivalproducent: ‘Maar

ook achter de schermen nemen we maatregelen. Want backstage

produceren we het meeste afval. Muzikanten en medewerkers krijgen

een mok om uit te drinken, cateraars mogen niet ongelimiteerd stroom

gebruiken. En alle terreinverlichting is energiezuinig.’

Tien Utrechtse festivals maakten op 2 april 2012 afspraken over

verduurzaming in een convenant met de gemeente Utrecht. De

Stichting Bevrijdingsfestival Utrecht was er één van. Het festival was in

Utrecht mede-initiatiefnemer van duurzaamheid onder festivals. Esther

Lubberding: ‘Wij hebben echt een voortrekkersrol hierin. Dat hebben

we onder meer te danken aan Rabobank Utrecht, onze hoofdsponsor.

Zij vergoeden meerdere jaren alle meerkosten van de verduurzaming.

En daar zijn we heel blij mee.’ Het festival deed in 2011 mee aan

een proefkeuring en de nulmeting voor de Green Key. En in 2012

haalde het festival de Green Key Goud. Esther meldt trots: ‘Als eerste

Bevrijdingsfestival in Nederland!’

> Steun van vrijwilligers en leveranciers

Marije van Kapel, duurzaamheidcoördinator: ‘Bij de eisen voor dit

certificaat moet je een uitgebreid stappenplan doorlopen. Daarbij gaat

het om vermindering van de afvalberg en de CO2-uitstoot. Maar ook

om het gedrag van medewerkers en leveranciers.’ Gelukkig is er veel

steun voor duurzaamheid tijdens het festival. Zo komen de meeste

medewerkers op de fiets. Ook werkt het festival samen met een

duurzame meubelleverancier uit Maarssen. Marije: ‘Daar zijn we erg

trots op. Het stimuleert ons om door te gaan op deze weg.’

> Steeds groener denken

Camiel: ‘Door de nieuwe werkwijze gaan we zelf ook groener denken.

Uiteindelijk moet dit niet meer speciaal zijn, maar gewoon de

standaard.’ Toch kent milieubewust werken ook zijn grenzen, erkent

Camiel: ‘Als we het 100% duurzaam willen doen, dan kunnen we beter

geen festival produceren. En dat is niet de bedoeling natuurlijk!’

‘We hebben Utrecht als groene festivalstadop de kaart gezet’

Eerste duurzame Bevrijdingsfestival

‘Utrecht telt de meeste duurzamefestivals in Nederland’

bedrijvigheid

12

‘Kijk naar De Fabrique. Een geweldig voorbeeld van een herbestemming

van een oud pand. Eerst zat hier een mengvoederfabriek. Nu is het al

jaren een populaire evenementenlocatie.’ Herman Schiltkamp is directeur

van Warmtebouw Utrecht B.V., technisch adviesbureau-installatiebedrijf

op Lage Weide. Zijn bedrijf voert uitgebreide energiescans uit. Zo’n

energiescan geeft bedrijven inzicht in hun energieverbruik. Bedrijven

die een scan laten uitvoeren, krijgen de helft van de kosten voor de

scan vergoed door de gemeente.

> Energiescan

Hoe werkt de energiescan? Herman: ‘Onze energiecoach checkt het

bedrijf op allerlei punten. Wat zijn de mogelijkheden voor energie

terugwinning? Zijn er mogelijkheden voor hergebruik van restwarmte?

Hoe is de bouwkundige staat van het pand? Na gedegen onderzoek

krijgt de onderneming praktische adviezen om het bedrijf energie-

zuiniger te maken.’ En dat is gunstig voor het bedrijf: de kosten gaan

omlaag, het comfort omhoog. Maar het is ook gunstig voor Lage Weide

in z’n geheel. ‘We willen duurzaamheid in de etalage zetten.’

> Gezamenlijk oppakken

Een integrale visie, daar gaat het om, vindt Herman Schiltkamp. ‘Een

bedrijf kan in z’n eentje kiezen voor zonnepanelen. Maar liever onder-

zoeken we de mogelijkheden voor gezamenlijke toepassingen en

inkoop. Wie weet heeft een bedrijf wel een overschot aan energie.

Dat biedt dan weer kansen voor energie-uitwisseling. Dit pakken we

op in onze energiescans. De input van alle energiescans gebruiken

we, samen met al lopende initiatieven, om te komen tot het Masterplan

Duurzaam Lage Weide. Hierin doen we een voorstel voor een

totaalaanpak.’

> Enorm potentieel

‘We doen onszelf tekort als we Lage Weide niet naar een hoger duur-

zaam niveau tillen. Dit terrein bestaat al jaren. Helaas zijn sommige

gebouwen gedateerd. Of ze staan leeg. Terwijl Lage Weide toch een

enorm potentieel heeft: we hebben een van de grootste binnenhavens

van Nederland en zijn gunstig gelegen tussen Utrecht en Amsterdam.

Met Duurzaam Lage Weide kiezen we voor revitaliseren, verduurzamen

en vergroenen. En dus voor economische kansen!’

‘Lage Weide zet duurzaamheid in de etalage’

Duurzaam industrieterrein Lage Weide

‘De energiescan leidt totpraktische adviezen vooreen duurzamer bedrijf ‘

Herman Schiltkamp: ‘Een groen en vitaal Lage Weide is van

grote waarde voor de stad. Het maakt ons aantrekkelijk als

vestigingsplaats voor bedrijven. En dat heeft weer een magneet-

werking op mogelijke klanten en werknemers. Ook zorgt het

voor werkgelegenheid. Zo werken we aan economische kansen’

Duurzaam Lage Weide is een

initiatief van Industrievereniging

Lage Weide en de gemeente

Utrecht om het bedrijventerrein

te verduurzamen.

www.duurzaamlageweide.nl

bedrijvigheid

13

Ook de tafels in het café zijn van oud hout. Jos de Winter: ‘We

waren acht jaar geleden toe aan een verbouwing. Het één viel met

het ander samen. Sloophout was nog niet zo in de mode toen wij

hiervoor kozen, het was echt iets bijzonders. Daarnaast was dit ook

voordeliger dan de aanschaf van nieuwe meubels en een nieuwe bar.’

> LED-verlichting

Voor Jos is duurzaamheid belangrijk, maar het is geen ‘heilig

moeten’. ‘We wilden af van onze hoge waterrekening. In het

herentoilet hing zo’n bak waardoor voortdurend water stroomde.

Zonde. Nu hebben we watervrije urinoirs. Ook de spoelbakken

van de damestoiletten gebruiken minder water. En de vaatwassers

hebben een automatisch doseersysteem. Het scheelt allemaal geld

en het is beter voor het milieu.’ Alle lampen in het café hebben

LED-verlichting. ‘Ik ben er nog niet 100% tevreden over, maar de

huidige spaarlampen zijn al een stuk sfeervoller dan een paar jaar

geleden.’ Sinds Dikke Dries duurzaam werkt, bespaart hij € 1000,-

op jaarbasis. De nieuwe manier van werken leidt tot 5 ton minder

CO2-uitstoot per jaar.

> Duurzaamheidslabel kleine horeca

Jos wil ook andere horecaondernemers stimuleren milieubewuster

te werken. Daarom nam hij het initiatief voor een energiescan, een

checklist voor de kleine horeca. Voldoet een cafébaas aan de eisen

van de scan, dan krijgt hij een duurzaamheidlabel, ontwikkeld door

Horeca Nederland. Jos verwacht dat het label in de tweede helft van

2013 voor het eerst kan worden ingezet. ‘De energiescan gaat over

gebruik van water, gas en elektriciteit. Maar ook over het scheiden

van afval en het gebruik van Fair Trade producten.’

> Fair Trade koffie

Zelf is Jos de Winter sinds kort ook op eerlijke producten

overgestapt. ‘Vroeger vond ik Fair Tradekoffie niet te drinken. Nu

is het van goede kwaliteit. Klanten vinden het lekkerder. En daar

draait het om. Duurzaam werken moet makkelijk en leuk zijn. Niet

te ingewikkeld, anders houd je het niet vol.’

‘Ik bespaar 1000 euro per jaar.’

Duurzame horeca

‘Duurzaam werken ishelemaal niet ingewikkeld’

Dat duurzaam werken makkelijk en leuk is, laat Jos de Winter

zien in zijn Utrechtse kroeg Dikke Dries: ‘Voor onze bar is de

afgelopen 100 jaar geen boom gekapt. De toog plus de achter-

wand zijn gemaakt van eikenhout uit oude treinen. Speciaal

voor ons op maat gemaakt.’

Nieuwe Dikke Dries is een café

op het Oudkerkhof. Het café is er

gevestigd sinds 1975.

www.dikkedries.nl

bedrijvigheid

Restaurant deKleineBaron is

gevestigd in Zuilen, vlak bij het

Julianapark. Het restaurant is

geopend voor lunch, borrel en

diner. Eigenaars zijn Elise Baron en

Niels Klein. www.dekleinebaron.nl

‘De kok komt altijd om 22.00 uur de zaak inlopen. Hij vraagt of

er nog gasten bitterballen willen, anders schakelt hij de appara-

tuur uit.’ Restaurant deKleineBaron uit Zuilen kreeg eind 2012

een duurzaam heidonderscheiding uitgereikt: de Green Key.

‘We zijn supertrots!’

DeKleineBaron werkt met biologische groenten – deels uit de

Springer tuin, een Utrechtse moestuin. Het tuinmeubilair is gemaakt

van steiger hout. En het restaurant gebruikt LED-verlichting. Ook

vroeg Niels Klein zijn kassaleverancier om uit te zoeken of een sys-

teem op iPads mogelijk is. ‘De schermen van onze kassa’s verbrui-

ken 450 Watt. Een iPad-scherm slechts 18. Dat scheelt nogal.’

> In de uitzending bij RTL4

Niels Klein: ‘Om een Green Key-certificaat te halen moet je aan

een lijst van criteria voldoen. Wij waren al bezig met Fair Trade

producten omdat we eerlijke handel belangrijk vinden. Maar we

wilden meer. Bijvoorbeeld groene energie. We wilden ook graag

een internationaal erkend keurmerk voor wat we doen. Uiteindelijk

kwam Ruben van Brenk van Utrechtse Energie! van de gemeente

bij ons langs. Hij heeft ons geholpen om snel een keuring te

krijgen. En we behaalden brons!’ Enthousiast vertelt Niels: ‘De

Duurzame restaurants

‘Onze formule blijkt aan te slaan’ burgemeester kwam langs om ons te feliciteren, dat was geweldig.

Ook RTVUtrecht stond bij ons op de stoep. Wij zijn het eerste en

tot nu toe enige Utrechtse restaurant met een Green Key-certificaat.

En daar zijn we supertrots op!’

> Duurzame leveranciers

‘We gaan steeds vaker in zee met leveranciers die ook duurzaam

werken. Eén van hen heeft bijvoorbeeld een vrachtwagen die rijdt

op biogas. Zo stimuleren wij anderen om bewuster om te gaan

met energie. Wat ook enorm bijdraagt aan ons groene keurmerk is

ons topteam. Al onze medewerkers hebben meegedacht over een

duurzame benadering.’

> Op gevoel

Het restaurant had een slechte start: kort na de opening brak de

economische crisis uit. Maar sinds anderhalf jaar loopt het goed

met de zaak. ‘We zijn deKleineBaron begonnen omdat we een

trendy restaurantje misten in onze wijk. Puur op gevoel deden we

wat ons aansprak. Onze formule blijkt nu aan te slaan: we zijn echt

een meerwaarde voor de wijk.’

‘De burgemeester kwam langs om ons te feliciteren’

14 bedrijvigheid

Feiten & cijfers

Het terugdringen van de CO2, het ver-

beteren van de luchtkwaliteit en de stad

aantrekkelijk en bereikbaar maken zijn de

doelstellingen voor de realisatie van een

duurzaam mobiliteitssysteem. Vanuit de

kwaliteit van de stad kijken we naar wat

de passende mobiliteit is voor onze stad.

Voor personenvervoer is dat openbaar

vervoer, fiets en schoner vervoer, met

als resultaat meer verblijfskwaliteit in de

openbare ruimte.

De speerpunten voor goederenvervoer lig-

gen op de bundeling van vervoersstromen

in het centrum van de stad, multimodaal

vervoer op Lage weide en beperken van

de overlast van de bouwlogistiek in het

stationsgebied. Afgelopen tijd zien we dat

bij ondernemers schoon vervoer hoger op

de agenda staat. Op Lage Weide werken

diverse bedrijven samen om het vervoer

over water uit te kunnen breiden. Ook

wordt er gekeken of er nog meer trans-

port gezamenlijk kan worden geregeld.

In de binnenstad ligt de aandacht op de

bundeling van vervoersstromen en de in-

zet van schonere auto’s. Animo om hierin

samen te werken is zichtbaar aanwezig.

Voor de horeca wordt al gebundeld met

elektrisch vervoer gereden.

Het aanleveren van goederen en producten aan de horeca

in de binnenstad gebeurt “schoon”;

Partijen rond Lage Weide werken samen aan duurzaam

transport in “Port Of Utrecht”;

Het fietsgebruik bij nieuwe en verhuisde inwoners wordt

gestimuleerd bij 6.650 huishoudens;

Het fietsgebruik bij ouders van basisschoolleerlingen wordt

gestimuleerd bij 2.030 huishoudens;

De twee meest gebruikte oplaadpunten in Nederland staan

in Utrecht; de Mariaplaats en de Maliebaan;

In totaal staan er 56 oplaadpunten voor elektrische auto’s

in de stad;

Naast de elektrische bierboot vaart er nu ook een

elektrische boot om afval op te halen;

Schone schepen krijgen korting op het liggeld in de haven;

15 Utrechtse afhaalrestaurants werken met elektrische

scooters waardoor de stad niet alleen schoner, maar ook

stiller wordt;

Er zijn stimuleringsmaatregelen voor semi-openbare

oplaadpalen en elektrische scooters voor zakelijk verkeer;

Er is een Green Deal duurzame mobiliteit ondertekend voor

het bevorderen van mobiliteitsmanagement bij bedrijven;

Het college van B&W rijdt inmiddels grotendeels

‘elektrisch’.

3. Mobiliteit

15mobiliteit

16 mobiliteit

Domino’s Pizza heeft sinds januari 27 elektrische scooters in de

lease. Alle Utrechtse vestigingen bezorgen pizza’s met elektrische

scooters. Daar komen later dit jaar ook nog een paar elektrische

fietsen bij. Hassan al Morabit is franchisenemer van 3 Domino’s

Pizza vestigingen in Utrecht. ‘Hiermee bezorgt Domino’s als eerste

volledig groen haar pizza’s. Utrecht heeft de primeur. Ik vind het

geweldig! Hiermee hebben we een voorbeeldfunctie voor Nederland.’

> Terugdringen CO2-uitstoot

Elektrisch vervoer zorgt voor het terugdringen van CO2-uitstoot.

Hassan al Morabit: ‘Onze scooters hebben geen hinderlijke uitlaat-

gassen. We zorgen hiermee voor een schonere stad. Een ander

groot voordeel is dat de scooters muisstil zijn. Dit leidt tot veel

reacties van klanten thuis: “We hoorden jullie niet aankomen,”

zeggen ze dan. Als we vertellen dat we voor duurzaamheid hebben

gekozen, zijn klanten zeer positief.’

> Even wennen

De pizzakoeriers moesten even wennen aan de nieuwe scooters.

‘Ze zijn wat logger dan benzinescooters. Maar dit verandert het

rijgedrag van de jongens: ze rijden voorzichtiger. Omdat je geen

geluid maakt, moet je anders omgaan met het verkeer om je heen.

En dat is alleen maar goed. Er is in al die maanden nog niet één

ongeval met een scooter geweest.’

> Stille parade

De scooters van Domino’s Pizza passen in het beleid van de gemeente

voor een schoon en bereikbaar Utrecht. Hassan al Morabit maakt via

een omweg gebruik van een stimuleringsmaatregel van de gemeente.

Met de stimuleringsmaatregel voor veelgebruikers van e-scooters kan

de leasemaatschappij de scooters tegen het standaard leasetarief

aanbieden. Dit maakte voor Domino’s de stap naar elektrisch vervoer

mogelijk. Tijdens een ‘stille parade’ gaf wethouder Frits Lintmeijer

onlangs het officiële startschot van het milieuvriendelijke bezorgen.

Hassan: ‘Met 40 stille scooters reden we van de Rijnlaan naar de

binnenstad. We hadden veel bekijks. Ik hoop dat ons besluit ook

anderen, bijvoorbeeld jongeren stimuleert om groener te rijden.’

‘De primeur in Nederland:we bezorgen in Utrecht volledig groen’

Stille en schone scooters

‘Onze elektrische scooters zorgenvoor een schonere en stillere stad’

‘Klanten zijn heel positief. Een gewone brommer of scooter

maakt best veel geluid, zeker als je ’s avonds laat in een stille

buurt pizza’s bezorgt. Nu hoor je bijna niets.’

Domino’s Pizza is een

Amerikaanse pizzaketen

met 129 vestigingen in

Nederland. Utrecht heeft

drie vestigingen.

www.dominos.nl/Utrecht

17

MVO-beleid Oracle

‘Samen met andere bedrijveneen mobiliteitsplan opzetten’

Oracle verhuisde twee jaar geleden naar een bestaand gebouw.

Dat is al maatschappelijk verantwoord: ‘We kozen niet voor

nieuwbouw, maar huurden een modern, duurzaam pand.’ Een

pand helemaal ingericht voor Het Nieuwe Werken. ‘No Limits’,

noemen we dat bij Oracle.

In het pand is het heerlijk werken, vertelt manager Han Wammes.

‘We hebben een installatie voor luchtcirculatie, die continu verse

lucht naar binnen zuigt. We verwarmen en koelen pand met

warmte-koudeopslag. De rest van de energie kopen we duurzaam

in. Ons pand heeft grote glazen gevels van isolerend glas. Dit

glas houdt de warmte vast en sluit kou buiten. En je hoort niets

van de A2, terwijl de auto’s langs ons pand razen. Ook zamelen

we ons afval apart in. De afvalverwerker, Scherpenzeel, haalt het

afval op en recyclet het. Zo worden de voedselresten gebruikt voor

energieopwekking via biomassa.’

> ‘Duurzaamheid motiveert’

Maar Oracle kijkt verder dan de eigen werkplek. Het bedrijf

maakt samen met andere ‘bewoners’ van het bedrijventerrein De

Wetering een mobiliteitsplan. ‘We willen een ecotransferium op

het terrein en hebben plannen voor deelauto’s, leenfietsen en een

carpoolsysteem.’ Han Wammes merkt dat het motiveert om met

duurzaamheid bezig te zijn. ‘Het leeft steeds meer op de werkvloer.

Mensen komen met allerlei ideeën – ook voor thuis. Zo kwam een

collega me laatst vertellen dat hij zijn Volvo 240 uit 1993 heeft

omgebouwd tot elektrische auto.’

> Papierloos werken

30% CO2-reductie in 2020. Dat sprak Oracle af met de overheid

toen zij in 2010 een meerjarenafspraak energie-efficiency onder-

tekende. Han Wammes: ‘Duurzaamheid is niet nieuw voor ons.

Al tien jaar geleden koos Oracle voor zoveel mogelijk papierloos

werken.’ Dankzij deze digitale bedrijfsvoering kost het niet veel

moeite om Het Nieuwe Werken in te voeren. In het nieuwe pand

zijn 650 flexibele werkplekken voor circa 1050 medewerkers.

‘Als een medewerker ’s ochtends wakker wordt, besluit hij wat

de beste plek is om te werken. Thuis, bij een klant, onderweg of

op kantoor? Zo werkt iedereen op de meest geschikte plek voor

het werk waar hij op dat moment mee bezig is.’

‘Een collega heeft zijn Volvo 240 uit 1993omgebouwd tot elektrische auto’

ICT-bedrijf Oracle is een

Amerikaans bedrijf met wereldwijd

ruim 100.000 werknemers. De

Nederlandse vestiging zit in Utrecht

op bedrijventerrein De Wetering.

www.oracle.nl

mobiliteit

18

Feiten & cijfers

De stadsverwarming vermindert in Utrecht jaarlijks de

uitstoot van CO2 met circa 110.000 ton ten opzichte van

gasketels;

Voor de windenergie op Lage Weide is de

vergunningverlening gaande en zijn onderzoeken

uitgevoerd; een Milieu Effect Rapportage (MER) en een

Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA);

Er zijn twee vergunningstrajecten voor een

biomassacentrale op Lage Weide;

Zonne-energie wordt steeds belangrijker in de stad. In

totaal schatten wij nu dat er ruim 20.000 panelen (ruim 4

MWp) zijn, waarvan 750 m2 (ruim 400 panelen) op daken

van scholen;

In Lombok is een slim net aangelegd waarbij twee

zonnecentrales gekoppeld zijn met een elektrische

deelauto in de wijk;

Via de inzet van accountants zijn 1.500 MKB bedrijven

geïnformeerd over de fiscale mogelijkheden van

investeringen in duurzame energie en energiebesparing;

De www.zonnepanelencalculator.nl is gelanceerd, waarmee

het MKB inzicht kan krijgen in fiscale voordelen en

haalbaarheid;

In Reyerscop krijgt de haalbaarheidstudie bij boeren een

vervolg met een onderzoek naar opwekking door wind en

mestvergisting;

Het Energiepunt Bodem, informatieloket voor

bodemenergie, is gestart.

4. Energieopwekking

Utrechtse energie is ook de duurzame

energie van de stad Het is merkbaar in

de stad dat zonne-energie erg in trek is.

De prijs is laag en voor particulieren is het

financieel rendement vaak hoger dan de

rente van de bank. Voor kleine MKB-ers

zijn zonnepanelen, afhankelijk van het

energieverbruik en de fiscale situatie, ook

interessant. Zelfs grotere bedrijven, die

vaak minder voor hun elektriciteitsprijs

betalen, kiezen ervoor. Zo heeft FGH bank

150 panelen liggen. Als gemeente informe-

ren wij ondernemers over fiscale voordelen

middels een scan (zonnepanelencalculator)

en via accountants. We ondersteunen

lokale initiatieven ook in de lobby bij de

Tweede Kamer. We hebben een bijdrage

geleverd aan een MKBA rapport over lokale

opwekking dat is aangeboden aan de

Tweede Kamer.

Kleine ondernemers, zoals boeren, bekijken

hoe zij hun bedrijf kunnen versterken

door duurzaam te gaan opwekken. In

Reyerscop wordt onderzocht wat men daar

kan met vergisting en windenergie op het

bedrijf. Dit versterkt de bedrijfsvoering en

draagt bij aan verduurzaming van de stad.

Grotere projecten, zoals windenergie en

biomassa, zijn in voorbereiding door het

vergunningsproces zorgvuldig te doorlopen.

energieopwekking

19

‘Als ik de elektrische auto wil opladen, kijk ik eerst naar de

weersvoorspellingen. Schijnt morgen de zon? Dan laad ik de

auto niet ’s nachts op, maar de volgende dag. Energiebesparing

komt zo heel dichtbij: je hebt er zelf invloed op.’

Robin Berg is één van de initiatiefnemers van LomboXnet. Waar komt

zijn passie voor duurzame energie vandaan? ‘Zonne-energie is de

energie van de toekomst. Fossiele brandstoffen worden steeds duur-

der en vervuilen de wereld. De zon daarentegen is een onuitputtelijke

energiebron. Dat vind ik mooi. Daarnaast vind ik het interessant om te

zien hoe je nieuwe technologieën in het klein toe kunt passen.’

> Lokale provider

Lombok heeft een eigen internetprovider. En ook nog energie-

neutraal. De stroom wordt opgewekt met een eigen lokale zonne-

centrale. Robin Berg: ‘Ik heb een IT-bedrijf aan huis. In 2003 deed

ik een proef met een draadloos netwerk. Dat werkte. Vervolgens

hebben we ons eigen netwerk langzaam uitgerold over de wijk.

Inmiddels hebben we een glasvezelnetwerk. Ongeveer 35 straten

doen mee: zij hebben een internet- en telefoonverbinding via

onze eigen lokale provider. Geweldig dat je dit op lokaal niveau

voor elkaar kunt krijgen!’

> Elektrische deelauto

De stroom voor LomboXnet werd in de eerste jaren opgewekt via

zonnepanelen op het dak van Robins woning en kantoor. Totdat de

panelen niet meer genoeg energie leverden. LomboXnet ging in ge-

sprek met twee schoolgebouwen in de buurt: de Parkschool en het

Christelijk Gymnasium. Sinds 2008 liggen er zonnepanelen op de

daken van beide scholen. Ze leveren energie via een ‘smart-grid’.

Dit is een slimme afstemming tussen opgewekte zonnestroom en

de gebruikers: de school en de internetcentrale van LomboXnet.

Ook leveren de panelen energie voor de elektrische deelauto van

LomboXnet. De laadpaal voor deze auto is de eerste in Nederland

die in de openbare ruimte met zonne-energie wordt opgeladen.

Uiteindelijk wil LomboXnet zoveel mogelijk energie met zonne-

centrales binnen Lombok produceren en gebruiken.

‘Ik kijk eerst naar de weersvoorspellingenvoordat ik de elektrische auto oplaad’

Zonne-energie uit de wijk

‘35 straten hebben interneten telefoon via onze eigenlokale provider’

LomboXnet is een bewoners-

initiatief dat supersnel internet

goedkoop toegankelijk maakt voor

bewoners van Lombok. LomboX-

net biedt een glasvezelnetwerk op

zonne-energie én levert zonne-

energie voor bewoners van de wijk.

www.lombox.nl

energieopwekking

20 energieopwekking

Het Utrecht Sustainability Institute

(USI) is een netwerkorganisatie

op het gebied van duurzaamheid.

Het USI bundelt kennis over duur-

zaamheid en verbindt partijen met

elkaar samen met overheden, maat-

schappelijke organisaties en het

bedrijfsleven. www.usi-urban.nl

Een nieuw informatieloket voor warmte- en koudeopslag (WKO)

opzetten en een WKO-installatie op de Uithof monitoren: met dit

soort duur zame hightech is het Utrecht Sustainability Institute

(USI) bezig. Maar het instituut doet meer. Een gesprek met

Carolien van Hemel, clustermanager Energy bij USI.

‘Ons instituut doet aan kennisontwikkeling en brengt die kennis

naar plekken waar het gebruikt wordt: we verbinden de experti-

se van kennis instellingen met de praktijk. En met de markt. De

aanleiding voor bedrijven om contact met ons te zoeken is vaak

een probleem met duurzame energie opwekking. Wij zoeken dan

in ons netwerk naar partijen voor het vinden van een oplossing.

De hightech kennis wordt dan toepasbaar voor iedereen.‘

> Nieuw loket

Carolien van Hemel noemt twee Utrechtse projecten waarbij USI

op dit moment betrokken is. ’Wij helpen de gemeente en de

provincie Utrecht om een nieuw loket op te zetten: Energiepunt

Bodem. Dit is een loket, een vraagbaak, dat bedrijven kunnen

raadplegen als zij over willen gaan naar de energiebron warmte-

en koudeopslag. Het loket verstrekt informatie en advies over dit

systeem waarbij warmte en kou in de bodem wordt gebruikt om

een pand te verwarmen in de winter of te koelen in de zomer.

De gemeente zet dit loket op, dankzij een Green Deal die zij

heeft afgesloten met de Rijksoverheid. Zo’n Green Deal biedt

financiële ondersteuning bij het realiseren van duurzame projecten

en ideeën.’

> Monitoropstelling op de Uithof

Op De Uithof, niet ver van het kantoor van USI, staat een bij-

zondere WKO-installatie. Hier wordt de warmte en koude opslag

gemeten met behulp van glasvezel. Carolien van Hemel: ‘Dank-

zij glasvezel kunnen we permanent gegevens aflezen van deze

installatie. Zo weten we of de hoeveelheid warmte en kou in de

bodem in balans zijn. Dit is belangrijk voor het succesvol kun-

nen toepassen van deze energiebron. Dit is zo’n prachtig project

dat we de leverancier van het systeem, Deltares, binnenkort ook

in contact gaan brengen met buitenlandse partijen. Dat is ook

onze rol: organisaties met elkaar verbinden, zodat dit leidt tot

concrete resultaten. Zo maken we in Utrecht duurzame ambities

praktisch en concreet.’

‘Hoe pas ik warmte- en koudeopslag toevoor mijn pand?’

UU - Utrecht Sustainability Institute

‘Hightech kennis vooriedereen toepasbaar maken’

21

Marcel van de Wetering, Ontwikkelaar Energieprojecten Eneco voor

regio Utrecht: ‘Samen met de woningcorporaties Mitros, Portaal

en Bo-ex zoeken we bij nieuwbouw en renovatie naar duurzame

oplos singen. Een aansluiting op het warmtenet levert een flink

milieu voordeel op. Jaarlijkse kosten van een aansluiting zijn net zo

hoog als aansluiting op gas. Maar het is beter voor het milieu.’ Ook

bedrijven zijn aangesloten op het warmtenet. Van de Wetering: ‘Op

het bedrijven terrein Rijnsweerd in Utrecht-Oost zijn vrijwel alle

bedrijfspanden aangesloten. Ook op Kanaleneiland zitten veel

kantoren en bedrijven op ons warmtenet, zoals IKEA.’

> Warmtenet

Wat is eigenlijk een warmtenet? Marcel van de Wetering: ‘Het warmte-

net werd vroeger ook wel stadsverwarming genoemd. We transpor-

teren de opgevangen restwarmte van elektriciteitscentrales op Lage

Weide. En daarmee verwarmen we huizen en kantoren. Zet je dit af

Energiebedrijf Eneco beheert het

90 jaar oude warmtenet in de

stad. Eneco heeft drie vestigingen in

Nederland, waaronder in Utrecht.

tegen het gebruik van een gasketel, dan betekent dat een vermindering

in CO2-uitstoot van 45%.’ In Utrecht besparen we jaarlijks zo’n 110.000

ton CO2 met het warmtent ten opzichte van gewone gasketels.

> Biomassacentrale

Maar het warmtenet kan nog groener. ‘We hebben een vergunning

aangevraagd voor een biomassacentrale op Lage Weide. Daarin

willen we resthout verbranden. Als alles goed gaat, staat de centrale

er in 2016. Ook zijn we betrokken in het stationsgebied. Belang-

rijkste vraag is daar: hoe houd je de levering van duurzame warmte

betrouwbaar?’ Eneco merkt dat er steeds meer vraag is naar WKO

(warmte- en koudeopslag). Zo is het nieuwe hoofdkantoor van Danone

op de Uithof aangesloten op een installatie voor WKO van Eneco.

> Hogere marktwaarde

Marcel van de Wetering: ‘We merken dat maatschappelijk verantwoord

ondernemen belangrijk is voor veel bedrijven. Het is gerelateerd aan

de eindige voorraad fossiele energie. Bovendien daalt de prijs van

duurzame technieken. Ook beleggers zijn daarvan doordrongen:

duurzame panden hebben een steeds hogere marktwaarde. Duurzame

investeringen betalen zich terug.’

‘Aansluiting op het Utrechtse warmtenetvermindert de CO

2-uitstoot met 45%’

Duurzame energieleverancier

‘Verwarmen met restwarmte vanUtrechtse centrales’

Leidsche Rijn is een energiezuinig stadsdeel. Er lopen geen

gasleidingen: alle energie komt via het warmtenet, geleverd

door Eneco. ‘Jaarlijks sluiten we honderden woningen aan op het

warmtenet. Een enorme investering in duurzaamheid.’

energieopwekking

22

Feiten & cijfers

5. Eigen organisatie

Hoe goed doet de gemeentelijke organi-

satie het zelf? Het deelprogramma Eigen

organisatie is in 2012 op stoom gekomen.

Op allerlei vlakken treffen we maatregelen

om onze CO2-uitstoot terug te dringen, van

de aanschaf van elektrische scooters tot en

met de aanpak van de openbare verlichting.

In het recente verleden – voor 2012 - zijn in

meerdere gebouwen (o.a. zwembaden en

sporthallen) al energiebesparende maat-

regelen getroffen. Komende jaren wordt een

extra inspanning gedaan – gekoppeld aan

het meerjaren onderhoudsprogramma – om

de gemeentelijke gebouwen te voorzien van

besparingsmaatregelen. Met de school-

besturen treden we in overleg om een

volgende stap te zetten voor de scholen

die nog niet zijn aangepakt.

Met het energiezuinig maken van de

openbare verlichting is Utrecht een ‘lichtend

voorbeeld’ in Nederland en Europa.

17 bestaande scholen zijn energiezuinig gemaakt, in 12

gebouwen zijn de noodzakelijke binnenmilieumaatregelen

genomen; de besparing is ongeveer 72.500 m3 gas per

jaar wat overeenkomt met 45 huishoudens. In 2013

worden 20 bestaande schoolgebouwen energiezuinig en

fris gemaakt;

9 gemeentelijke (sport)gebouwen kregen energiezuinige

verlichting (totale besparing per gebruiksuur 20kW) en

door slimmere verwarmingsystemen in 2 sporthallen en

2 zwembaden besparen we jaarlijks 1.429 GJ/ jaar;

6 scholen kregen zonnepanelen: Parkschool Utrecht,

Christelijk Gymnasium Utrecht, De Boomgaard, OBS

Voordorp, Maaspleinschool, SBO De Binnentuin

(Vleuterweide);

Zwembad Den Hommel kreeg een ‘heatsaver’ om

verdamping van badwater te voorkomen;

Voor 14 gemeentelijke gebouwen is een Energie Prestatie

Advies (EPA) afgerond, in 29 gemeentelijke gebouwen

onderzoeken we de mogelijke energiemaatregelen;

In de aanbesteding voor 4 nieuwe vuilniswagens zijn extra

eisen gesteld en vanaf de herfst 2013 rijden deze op

aardgas (schoner en stiller);

De gemeentelijke organisatie beschikt inmiddels over

30 elektrische auto’s en 22 elektrische scooters;

514 armaturen in de openbare verlichting zijn vervangen

door energiezuinige exemplaren: besparing ruim 52.000

kWh per jaar.

eigen organisatie

23

> Duurzame nieuwbouw

Bij nieuwbouw staat verduurzaming voorop. ‘Zwembaden slurpen

energie. Toch hebben we bij zwembad De Krommerijn beter

gescoord dan de wettelijke energieprestatienormen. Het is een

bijzonder object: in de winter heeft het gebouw een tentdak van zeil,

met dubbel isolatiemateriaal. ’s Zomers kan dit dak eraf en gaan de

schuifpuien open. Het is dan een openluchtbad. Het gehele zwem-

bad is energiezuinig verlicht, er is zelfs LED-verlichting onder water.’

Daarnaast zijn veel nieuwbouwaccommodaties duurzaam herbouwd.

Sporthal Zuilen en Nieuw Welgelegen worden met warmte- en koude-

opslag gekoeld en verwarmd. Bij de nieuwbouw van het Stadskantoor

en het Muziekpaleis is duurzaam bouwen ook vanzelfsprekend.

> Ook eigen kantoren doen mee

De gemeente heeft ruim 700 gebouwen in beheer. Hoe zit het met

verduurzaming van bestaande bouw? Bas Stam: ‘We willen zoveel

mogelijk van ons bezit voorzien van een hoog energielabel. Dit

doen we al jaren. Bij scholen treffen we energiebesparende maat-

regelen. Zoals zonnepanelen en verbeteren we het binnenklimaat.

Ook onze eigen kantoren doen mee. Zo heeft ons kantoor aan de

Ravellaan energiezuinige verlichtingsarmaturen, speciaal gemaakt

door medewerkers van een SW-bedrijf.’ Zo dragen we ook bij aan

werkgelegenheid voor mensen voor wie de arbeidsmarkt moeilijk

toegankelijk is.

> Maatwerk bij monumenten

Veel van het gemeentelijk eigendom is bijzonder of is een

monument. Verduurzaming is dan niet altijd even makkelijk.

Bijvoorbeeld bij het Stadhuis. Bas: ‘In een monumentaal pand

kun je geen doorsnee tochtstrips plakken. Een timmerman heeft

daarom maatwerk tochtvoorzieningen aangebracht.’ Soms heeft de

Utrechtse Vastgoed Organisatie te maken met huurders die zich de

hogere kosten van verduurzaming niet kunnen veroorloven. ‘Waar

mogelijk lossen we dit op door de huurverhoging van het pand iets

lager te maken dan de uiteindelijke winst op de energierekening.

Zo maken we energiebesparende maatregelen toch mogelijk.’

Verduurzaming gemeentepanden

Een isolerend schuifdak enLED-verlichting onder waterin zwembad De Krommerijn

Bas Stam, hoofd van de Utrechtse Vastgoed Organisatie: ‘Het

Utrechts Archief heeft energielabel A sinds 2012. Een geweldige

prestatie, want het gebouw had een G-label, de laagste klasse.

De gevel en het dak zijn geïsoleerd, het gebouw heeft energie-

zuinige verlichting en HR++ glas. Het warmteverbruik van het

gebouw is gehalveerd.’

De Utrechtse Vastgoed

Organisatie voert de regie over

het vastgoed van de gemeente

Utrecht: ruim één miljoen m2

gebouwen in totaal. De UVO bestaat

sinds april 2012. Huurders en

gebruikers kunnen met vragen

terecht bij het Vastgoedloket.

eigen organisatie

Basisschool De Beiaard in

Tuindorp-Oost is een katholieke,

kleinschalige school. De school heeft

ongeveer 250 leerlingen.

www.debeiaard-utrecht.nl

Van een benauwde atmosfeer tot een frisse, goed geventileerde

school. Wat heeft de basisschool De Beiaard in Tuindorp-Oost

gedaan?

Directeur Jos Hennevelt is blij. ‘Sinds de verbouwing is het veel aan-

genamer in het schoolgebouw. De kinderen zijn energieker en gecon-

centreerder. En ook voor collega’s is het letterlijk een verademing. Ik

heb verschillende leerkrachten horen zeggen: “Eindelijk geen hoofd-

pijn meer aan het eind van de werkdag.”

> Frisse lucht

In de zomervakantie van 2012 kreeg de school vloerisolatie en

dubbel glas. Ook is er een warmteterugwininstallatie geïnstalleerd.

Jos Hennevelt: ‘In elk klaslokaal hangt nu een kast aan het plafond

die de lucht circuleert. Een afzuigkap voert de oude lucht af, frisse

lucht stroomt naar binnen. We waren bang dat de kasten geluid

zouden maken, maar dat is absoluut niet zo.’

> Rode hoofden

De verbouwing was noodzakelijk. Jos Hennevelt vertelt waar-

om: ‘De school deed al mee aan het Frisse Scholenproject van

Agentschap NL. Er was een nieuwe HR-ketel aangeschaft en een

deel van de school was geïsoleerd. Maar er was meer nodig. Ons

gebouw is veertig jaar oud, de CO2-concentratie was veel te hoog.

We konden onvoldoende ventileren. En dat leidde tot een slechte

luchtkwaliteit. Kinderen zaten met rode hoofden in het klaslokaal.

Ze werden ’s middags hangerig. Tijdens een cursus van de GGD

kregen we CO2-melders voor in het klaslokaal. Sloeg de meter

rood uit, dan moesten we ventileren. Bij ons waren die metertjes

voortdurend rood, ook al stonden de ramen de hele dag open. Het

apparaatje maakte een zoemtoon als de concentratie in het lokaal

te hoog werd. Dit leidde dagelijks tot gezoem in alle klaslokalen.

Een geluid zo hinderlijk, dat we de melders maar uitzetten.’

> Veranderd binnenklimaat

De warmteterugwininstallatie is belangrijk voor de energie-

besparing. Maar hoe zit het met de kosten voor zo’n installatie?

‘Het was een forse investering van rond de € 20.000,-. Gelukkig

kregen we subsidie van de gemeente, anders waren we veel meer

geld kwijt geweest. En wat ook plezierig is: het terugwinvoordeel

hebben we voor 10 jaar afgekocht. Ook dat brengt de kosten naar

omlaag.’

‘Leerkrachten hebben geen hoofdpijn meer aanhet eind van de dag’

Frisse, goed geventileerde school

‘De kinderen zijn energiekeren beter geconcentreerd’

24 eigen organisatie

25

Feiten & cijfers

Initiatievenfonds Utrechtse Energie! Zonnepanelen

498.560 Wattpiek beschikt, vergelijkbaar met

423.776KWh elektriciteit;

2.168 zonnepanelen geplaatst;

167 Utrechters doen mee in allerlei soorten collectieven

(buren, vereniging);

5 VvE’s gaan zonnepanelen plaatsen;

Bewoners investeren bijna € 1.000.000,-

Initiatievenfonds Utrechtse Energie! Initiatieven

11 initiatieven ingediend vanaf 15 november 2012

tot 15 februari 2013;

In totaal is € 83.000,- aangevraagd en gehonoreerd

Samenwerken loont! Dat zien we vooral

bij het initiatievenfonds. Burgers zoeken

elkaar op om samen zonnepanelen in te

kopen en daarna volgt vaak gezamenlijk

isolatie. Hierop is ook ingezet met de

initiatievenregeling. We horen dat mensen

contact houden met elkaar en dat het

praten over energiebesparing en zonne-

panelen aanstekelijk werkt. De regeling

voor zonnepanelen was een groot succes;

de pot van bijna € 250.000,- was bin-

nen drie maanden op. We hebben ook

collectieven moeten teleurstellen, daarom

stellen we opnieuw een budget open voor

de regeling. Ook voor bredere activiteiten

(initiatieven) is veel belangstelling getoond

en zullen de beschikbare budgetten op

gaan. Initiatieven die zijn ingediend zijn

zeer verschillend van karakter, onder

andere;

• Energiezuiniger maken van een buurt-

huis door vrijwilligers uit de buurt die

vervolgens gemotiveerd raken voor de

eigen woning;

• Een kunstobject op energie kop-

pelen aan een game en educatie

met kinderen van drie scholen in

Lunetten;

• Studenten bewuster maken van

hun energieverbruik door energie-

managers te installeren.

De voorwaarde om collectief een

aanvraag in te dienen, leidt tot

veel beweging van de bewoners, bij

bewonersavonden, op sociale media

en op allerlei andere plekken. Utrecht

heeft veel energieke bewoners!

6. Initiatievenfonds

initiatievenfonds

26 initiatievenfonds

De Natuur en Milieufederatie

Utrecht (NMU) zet zich in voor

natuur, milieu en landschap in

de provincie Utrecht. NMU werkt

samen met en adviseert lokale

natuur- en milieuorganisaties.

Ook informeert en adviseert NMU

gemeenten en de provincie over

duurzaamheid en natuur.

www.nmu.nl

De Natuur en Milieu federatie Utrecht werkt sinds 2012 met zorg-

instellingen aan energiebesparing. Ieke Benschop, projectleider

Energie: ‘Eén van de directeuren zei: “We hebben een energie-

rekening van een miljoen euro per jaar. Al besparen we maar

10% - verduurzaming loont.’

Ieke Benschop: ‘Je ziet dat duurzaamheid leeft bij de zorginstellingen.

Steeds vaker stapt men over op LED-verlichting of bewegingsmelders:

het licht gaat dan pas aan als er iemand binnenkomt. Ook zijn er al

initiatieven vanuit de IVVU, de vereniging van ouderenzorg in de regio

Utrecht. Bijvoorbeeld voor het ‘waterzijdig inregelen’ van verwarmings-

radiatoren. Hiermee kan een instelling 15 tot 20% energie besparen.’

> Duurzame bedrijfsvoering

NMU organiseerde samen met de gemeente in oktober 2012 een eerste

bijeenkomst voor bestuurders van Utrechtse zorginstellingen. Zieken-

huizen, revalidatiecentra, verzorgings- en verpleeghuizen bespraken de

mogelijkheden voor verduurzaming. Ieke Benschop: ‘Natuurlijk hebben

we eerst verkend of er bestuurlijk draagvlak is. En dat is absoluut

aanwezig. We hoorden enthousiaste verhalen van zorginstellingen uit

andere provincies. Zo vertelde iemand van het Onze Lieve Vrouwen-

gasthuis uit Amsterdam dat zij plastic apart inzamelen. De vraag kwam

vanaf de werkvloer: de verpleging vond het niet prettig om plastic ver-

pakkingen van medisch materiaal zomaar in de prullenbak te gooien.’

> Nulmeting

Utrecht zet nu verdere stappen. In mei 2013 ondertekenen de

deel nemende instellingen een duurzaamheidconvenant, samen

met wethouder Mirjam de Rijk. Ieke Benschop: De Community of

Practice is al twee keer bijeen geweest. Dit zijn medewerkers

die in de praktijk werken aan het verduurzamen van de zorg-

instellingen. Dit jaar nog doen zij een nulmeting. Zij checken onder

andere met de Milieuthermometer hoe duurzaam elke instelling is.’

> Grote ambitie

‘Vanaf 2014 evalueren we de voortgang en kijken we of we de ambi-

ties kunnen vergroten. Wat gaan de instellingen nog meer doen op

het gebied van terugdringen van energieverbruik, eerlijk voedsel en

afvalscheiding? En kiezen ze voor duurzame mobiliteit? Is het zinvol

om zonnepanelen aan te schaffen of over te stappen op warmte- en

koudeopslag? Misschien kunnen instellingen wel gezamenlijk aan-

besteden. Het gaat om grote panden, dus hiermee kunnen we enorme

slagen maken. Juist vanwege deze grote ambitie spreekt dit project me

zo aan.’

‘Het gaat om grote panden, dus hiermee kunnenwe enorme slagen maken’

Energiebesparing zorgsector

‘De Milieuthermometer checkt hoeduurzaam de zorginstelling is’

27initiatievenfonds

Voordorp Op Eigen Kracht verbindt

bewoners uit de wijk Voordorp die

duurzamer willen leven.

Het bewonerscollectief is onderdeel

van Transition Town Utrecht.

www.tstu.nl/voordorp-2

Kennis delen over energieverbruik. Energie besparen dankzij

adviezen van medebewoners. En nieuwe buren leren kennen

door te werken in de gezamenlijke moestuin. ‘Meer interactie in

de wijk als het gaat om duurzaamheid - dat is wat wij willen.’

‘We helpen mensen met energievragen,’ vertelt Frans van den Berg.

Hij is een van de initiatiefnemers van het Energieteam van Voordorp

Op Eigen Kracht. ‘En dat is echt maatwerk: we komen bijvoorbeeld bij

de bewoner thuis om naar de CV-ketel te kijken. Stel je de ketel anders

af, dan bespaar je energie en geld.’ Frans laat een klein, wit apparaatje

zien: een ‘watcher’ die het energieverbruik van apparaten meet. ‘Die

hang ik op bij iemand in huis. Na een dag of tien kijken we naar het

sluipverbruik van energie. Bijvoorbeeld van apparaten die stand-by

staan. Een simpele handeling, maar hiermee bespaart een bewoner

veel energie.’

> Zonnepanelen

Een nieuw project is de aanschaf van zonnepanelen. ‘We geven

advies per bewoner. Welk type zonnepaneel is geschikt? Wat is

het beschikbare budget? We helpen ook bij de keuze van een

installateur. Waar het vooral om gaat, is dat mensen bewust worden

van hun energieverbruik. Vaak is het energieverbruik makkelijk

terug te dringen. Zonder verlies van wooncomfort.’

> De Voortuin: van gemeenteplantsoen tot moestuin

In maart 2012 maakten bewoners van Voordorp van een stukje

gemeente plantsoen een gemeenschappelijke moestuin. Ze plant-

ten samen een appelboom en verbouwen groente, kruiden en fruit.

‘Bewoners van de wijk, Tuinenpark Ons Buiten en Kinderopvang Villa

Kakelbont werken met elkaar in de tuin. In september hielden we

voor het eerst een oogstfeest in De Voortuin. Je leert zo veel meer

buurtbewoners kennen. En dat is goed voor de wijk.’ De Voortuin is

onderdeel van het gemeentelijke Wijkgroenplan.

> Communicatie

Jammer is wel dat de communicatie moeizamer verloopt sinds de

buurkrant is wegbezuinigd. Frans van den Berg: ‘Je merkt dat het

belangrijk is om zaken regelmatig onder de aandacht te brengen.

Via de buurtkrant kwam het bij iedereen in de brievenbus. Nu

hebben we een mailinglist. Ik geef toe dat dit goed is voor het

milieu, maar het is niet goed voor ons bereik.’

‘Vaak is het verbruik van energie makkelijkterug te dringen’

Voordorp Op Eigen Kracht

‘Je leert zo veel meerbuurtbewoners kennen’

28

Het Klimaatstraatfeest is een energie-

besparingswedstrijd voor straten in

Nederland. Een straat verdient punten

door energie te besparen tijdens het

stookseizoen. De HIER klimaatcam-

pagne is een initiatief van ruim dertig

maatschappelijke organisaties in

Nederland. www.klimaatstraatfeest.nl

‘We doen met de hele straat mee aan Warme Truiendag in februari.

De verwarming staat die dag bij iedereen op een laag pitje. Ook

gaat in elk huis het licht uit tijdens Earth Hour. En we doen al

jaren mee met het klimaatstraatfeest. Het schept een band in

de straat om met z’n allen bezig te zijn met duurzaamheid. ’

De Johan de Meesterstraat, vlak bij het Majellapark, is een milieu-

bewuste straat. Alle bewoners gebruiken spaarlampen. Er staan

energiezuinige koelkasten en wasmachines in de woningen. Bewo-

ner Jochem van de Weerd: ‘Het zit ‘m in kleine dingen: we scheiden

ons afval, geven te klein geworden kinderkleren aan elkaar door. En

bijna niemand heeft twee auto’s voor de deur staan. Het is leuk om

met de hele buurt bezig te zijn met duurzaamheid. Het Klimaat-

straatfeest stimuleert ons om nóg klimaatbewuster te worden.’

> Samen de straat opknappen

Al voor het vijfde achtereenvolgende jaar doet de Johan de Meester -

straat mee met het landelijke Klimaatstraatfeest. Dit jaar heeft

de straat de elfde plaats bereikt. Jochem: ‘Jammer dat we niet bij

de eerste tien duurzame straten van Nederland horen. Maar we

zijn wel de enige Utrechtse straat in de top 50. Toen buurvrouw

Sandra Buster voorstelde om met het Klimaatstraatfeest mee te

doen, was iedereen meteen enthousiast. We hadden al goede

contacten met de buren. Dat komt omdat we jaren geleden een

subsidie kregen voor het opknappen van de straat. Het asfalt

ging eruit, er kwamen klinkers en grote bomen. De straat is fan-

tastisch mooi geworden dankzij de inzet van ons allemaal. Zoiets

schept een band.’

> Straatfeest

En het Klimaatstraatfeest versterkt deze band alleen nog maar.

Jochem: ‘We vullen met de hele straat lijsten in: hoeveel LED-

lampen zijn er in de straat, wie heeft zonnepanelen op het dak,

hoe vaak doe je boodschappen op de fiets? Voor al dat soort

zaken krijg je punten.’ De winnaars krijgen een budget om een

straatfeest te vieren. De Johan de Meesterstraat valt net buiten

de prijzen, maar, zegt Jochem: ‘Dat feestje komt er toch wel.

Ieder jaar in juni vieren we hier een straatfeest met luchtkussen,

spelletjes, pannenkoeken en een barbecue.’

‘De enige duurzame Utrechtse straat in de top 50’

Klimaatstraatfeest

‘Het is leuk om met de hele buurtbezig te zijn met duurzaamheid’

initiatievenfonds

29

Feiten & cijfers

Utrechters zijn relatief milieubewust

blijkt uit onze ervaringen en uit de

inwonersenquête. Utrechters nemen

energiemaatregelen in hun woning en zijn

bereid om hun steentje bij te dagen aan

energie- en milieubesparing. Monitoring is

belangrijk om aan te kunnen sluiten bij de

vragen van bewoners en werkgevers, maar

ook om de resultaten en effecten van het

programma te kennen. Het afgelopen jaar

verbeterden we hiervoor, in samenwerking

met AgentschapNL en CBS, de landelijke

CO2-monitoring voor gemeenten en

provincies. Zowel in betrouwbaarheid als

in toedeling van energieverbruik naar

bewoners en bedrijven zijn belangrijke

stappen gezet.

De totale CO2-emissies in de stad daalden

afgelopen jaren licht:

Het energieverbruik van de stad is in beeld door samen te

werken met netbeheerder Stedin en warmteleverancier Eneco;

De stedelijke CO2-uitstoot per ton laat sinds 2009 een

dalende trend zien;

Utrechters zijn milieubewust volgens eigen zeggen.

Dit blijkt uit de inwonersenquête van 2012:

94% zet de verwarming een graadje lager;

84% heeft dubbel glas of voorzetramen;

81% heeft spaarlampen/LED lampen;

33% koopt groene stroom.

De resultaten gaan we de komende maanden op een

interactieve manier met de stad delen.

7. Monitoring

Jaar CO2-uitstoot per jaar

(in tonnen)

2009 1.619.955

2010 1.603.695

2011 1.596.272

monitoring

30

Feiten & cijfers

In mei 2011 is het ‘programma Utrechtse Energie 2011-2014’

vastgesteld, samen met het ‘uitvoeringsprogramma 2011-2012’.

Op 10 januari 2013 stelde de raad ook het ‘uitvoeringsprogramma

2013-2014’ vast. De meeste projecten zijn inmiddels in uitvoering.

Een deel van de beschikbare middelen voor 2011 – 2012

is nog niet besteed, aangezien de projecten nog niet zijn

afgerond. Sommige projecten – met name het revolverend fonds

bedrijvigheid en het initiatievenfonds – vergen een langduriger

voorbereiding dan oorspronkelijk gedacht. Hierbij maken we

gebruik van de ervaringen die elders in het land zijn opgedaan

met het relatief nieuwe fenomeen revolverende fondsen.

Programma Utrechtse Energie! Budget Besteed Restant budget

(revolverend)

Restant budget

(niet-revolverend)

1. Wonen 3,5 1,1 2 0,4

2. Bedrijvigheid 4,8 1,5 2,9 0,4

3. Mobiliteit 0,3 0,2 0 0,1

4. Energieopwekking 0,5 0,4 0 0,1

5. Eigen organisatie 1,5 0,7 0,5 0,3

6. Initiatievenfonds 1 0,6 0,4 0

7. Monitoring 0,5 0,3 0 0,2

8. Programmamanagement 0,9 1 0 -0,1

Totaal 13,0 5,8 5,8 1,4Financieel overzicht (in € 1.000.000): bestedingen 2011-2012 (stand van zaken 31 december 2012)

Een deel van de revolverende middelen is in 2012 belegd in de

duurzaamheidlening voor bewoners en de garantstelling voor

schoolbesturen (onderdeel ‘eigen organisatie’). Het resterende

niet-revolverend budget (1,3 mln. euro) is grotendeels verbonden

met de al lopende projecten. Bij de vaststelling van het

‘uitvoeringsprogramma Utrechtse Energie! 2013 – 2014’ heeft

de raad in een amendement en een motie aangegeven een deel

van deze middelen, én het restant ‘revolverend wonen’, te willen

besteden aan het deelprogramma wonen. Binnenkort worden

voorstellen aan de raad aangeboden over het deelprogramma

wonen en de revolverende fondsen.

8. Financiën

financiën

UitgaveGemeente Utrecht

Utrechtse Energie!

DatumMei 2013

VormgevingDDK, Utrecht

FotografieAllard Willemse

DrukwerkOBT-Opmeer, Den Haag

Meer informatietelefoon 030 – 286 00 00

e-mail utrechtseenergie@utrecht.nl

www.utrecht.nl/energie

Colofon