Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej
description
Transcript of Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej
![Page 1: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/1.jpg)
Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej
![Page 2: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/2.jpg)
Ustrój polityczny - regulacje prawne odnoszące się do struktury organizacyjnej, kompetencji i wzajemnych relacji organów państwa oraz sposobu rządzenia nim.
![Page 3: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/3.jpg)
Transformacja ustrojowa w Polsce po 1989 roku
Pierwsze zasadnicze zmiany w konstytucji obowiązującej od 22 lipca 1952 roku nastąpiły w 1989 roku, po porozumieniu „okrągłego stołu”. Powołano instytucję prezydenta oraz drugą izbę parlamentu . Z konstytucji usunięto zapisy dotyczące kierowniczej roli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz ścisłych powiązań ze Związkiem Radzieckim. Przywrócono tradycyjną nazwę państwa- Rzeczpospolita Polska.
![Page 4: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/4.jpg)
Kolejnym etapem reformy ustrojowej państwa było uchwalenie 23 kwietnia 1992 roku ustawy konstytucyjnej o trybie przygotowania i uchwalania Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Według tej ustawy komisję uchwalają obie izby: sejm i senat. Ważnym momentem było uchwalenie 17 października 1992 roku tak zwanej „Małej Konstytucji” - ustawy konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą a wykonawczą Rzeczpospolitej Polskiej oraz samorządzie terytorialnym.
![Page 5: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/5.jpg)
Po długiej i trudnej debacie w Komisji Konstytucyjnej opracowano projekt, który został przyjęty przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia 1997 roku. W maju tego roku społeczeństwo polskie zaakceptowało konstytucję w ogólnopolskim referendum. Po podpisaniu przez prezydenta konstytucja weszła w życie 17 października 1997 roku.
![Page 6: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/6.jpg)
KONSTYTUCJA Konstytucja RP jest najważniejszym polskim aktem prawnym i
podstawą ustroju państwa polskiego. Gwarantuje prawa i wolności obywatelskie, określa wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, decyduje o kształcie i sposobie powoływania najważniejszych instytucji państwowych takich, jak Sejm, Senat, Prezydent i Rada Ministrów, ma bezpośredni wpływ na kształt systemu sądownictwa, samorządu terytorialnego i organów kontroli państwowej. Reguluje sprawy związane z organizacją administracji rządowej, finansami publicznymi i sytuacjami wyjątkowymi (stanami nadzwyczajnymi). Polską ustawę zasadniczą poprzedza preambuła, czyli uroczysty wstęp powołujący się na polskie tradycje historyczne oraz ważne wartości. Zawiera również odwołanie do Boga, czyli Invocatio Dei.
![Page 7: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/7.jpg)
Konstytucja Data uchwalenia
Konstytucja 3 Maja 3 maja 1791
Konstytucja Księstwa Warszawskiego 22 lipca 1807
Konstytucja Królestwa Polskiego 27 listopada 1815
Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 1815 3 maja 1815
Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 1818 11 września 1818
Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa z 1833 29 lipca 1833
Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego 14/26 lutego 1832
Statut Krajowy Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim
26 lutego 1861
Mała Konstytucja z 1919 20 lutego 1919
Konstytucja marcowa 17 marca 1921
Nowela sierpniowa 2 sierpnia 1926
Konstytucja kwietniowa 23 kwietnia 1935
Mała Konstytucja z 1947 19 lutego 1947
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 22 lipca 1952
Ustawa Konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP 23 kwietnia 1992
Mała Konstytucja z 199217 października 1992
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 2 kwietnia 1997
![Page 8: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/8.jpg)
Zasady naczelne Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji z 1997 r.
*Zasada państwa jako dobra wspólnego Art. 1 Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.*Zasada demokratycznego państwa prawnego Art. 2 Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady
sprawiedliwości społecznej.*Zasada suwerenności narodu Art. 4 ust. 1 Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.Art. 4 ust. 2 Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Co znaczy tyle, że suwerenną władzę sprawuje lud (albo Naród), piastując tę władzę poprzez
fakt, że władza należy i pochodzi od Narodu, czyli, że władza może określać sposób postępowania wszystkich podległych podmiotów jedynie przy legitymizacji Narodu
*Zasada konstytucjonalizmuArt. 8 ust. 1 Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.Art. 8 ust. 2 Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Oznacza to, że właśnie konstytucja stoi najwyżej w systemie źródeł prawa, czyli jest
najważniejszym aktem prawnym.
![Page 9: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/9.jpg)
*Zasada podziału władzArt. 10 ust. 1 Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej,
władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.Art. 10 ust. 2 Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat władzę wykonawczą Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Dziś mówimy o poliformizmie władz a nie o trójpodziale.*Zasada pluralizmu politycznego Art. 11 ust. 1 Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie
polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.
Art. 11 ust. 2 Finansowanie partii politycznych jest jawne.Art. 13 Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swych
programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program zakłada nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.
*Zasada społecznej gospodarki rynkowej Art. 20 Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności
prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
![Page 10: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/10.jpg)
STRUKTURA ORGANÓW WŁADZY RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ
WŁADZA
WYKONAWCZA USTAWODAWCZA SĄDOWNICZA
-sejm -prezydent -sądy -senat -Rada Ministrów - trybunały
![Page 11: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/11.jpg)
![Page 12: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/12.jpg)
Władza Ustawodawcza Zgodnie z zapisem w Konstytucji
Rzeczpospolitej Polskiej z roku 1997, władza ustawodawcza, należy do dwuizbowego Parlamentu. W jego skład wchodzą Sejm i Senat. Warto pamiętać, że podział ten przywrócono na nowo, po przemianach społeczno - politycznych, które nastąpiły w roku 1989. Wcześniej, w latach 1944 - 1989, najwyższą władzą ustawodawczą w państwie sprawował jedynie Sejm, wybierany w toku czteroprzymiotnikowych wyborów (nie było zasady proporcjonalności), a zasady te zapisano w Konstytucji z roku 1952.
![Page 13: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/13.jpg)
W skład Sejmu wchodzi 460 posłów, którzy są wybierani w toku
pięcioprzymiotnikowych wyborów (powszechnych, tajnych, równych, proporcjonalnych i bezpośrednich).
Kandydatem do Sejmu, może być każdy obywatel polski, który ukończył 21 rok życia.
Kadencja Sejmu trwa przez cztery lata.
![Page 14: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/14.jpg)
Senat składa się natomiast ze 100 senatorów, wybranych w wyborach powszechnych, tajnych i bezpośrednich, równych, proporcjonalnych . Kandydat na stanowisko senatora Rzeczpospolitej, winien mieć 30 lat i pełnię praw obywatelskich. Podobnie jak w Sejmie, kadencja Senatu trwa przez okres czterech lat. Prawo polskie zakazuje łączenia obu stanowisk (to znaczy posła i senatora w jednym ręku). O ważności wyborów prezydenckich i parlamentarnych, decyduje Sąd Najwyższy. Każdy obywatel ma również prawo poinformować o naruszeniu obowiązujących w kraju zasad wyborczych oraz wszelkich nieprawidłowościach, które mogłyby wpłynąć na ostateczny wynik wyborów.
![Page 15: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/15.jpg)
Siedziba Sejmu i Senatu RP w Warszawie przy
ulicy Wiejskiej 1
![Page 16: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/16.jpg)
Skrócenie kadencji Sejmu i Senatu, może nastąpić wówczas, gdy:
• Sejm samodzielnie podejmie taką uchwałę, ale tylko w obecności 2/3 głosów, wszystkich posłów
• Decyzją prezydenta, jeżeli nowy rząd, trzykrotnie nie otrzymałby od Sejmu votum zaufania
• Decyzją prezydenta, jeżeli nie w ciągu czterech miesięcy, nie zapadłaby decyzja o przegłosowaniu ustawy budżetowej
![Page 17: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/17.jpg)
Posłowie i senatorowie są przedstawicielami całego narodu. Mandat przedstawicielski jest
- generalny – wyraża wole narodu- niezależny – posła nie obowiązują instrukcje
wyborcze - nieodwołalny – wyborcy nie mogą odwołać posła lub
senatora Są oni chronieni immunitetem parlamentarnym.
Polega on na nietykalności osobistej członków parlamentu. Nie można ich aresztować bez zgody sejmu i senatu. Może być odebrany decyzja sadu
![Page 18: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/18.jpg)
Funkcje parlamentu
• funkcja ustrojodawcza• funkcja ustawodawcza• funkcja kontrolna• funkcja kreacyjna
![Page 19: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/19.jpg)
• Funkcja kreacyjna polega na powoływaniu członków, wchodzących w skład organów państwowych. Sejm wyznacza członków Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. Za zgodą Senatu, wskazuje kandydata na prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.
• Na mocy funkcji ustrojodawczej Sejm może uchwalić konstytucję bądź wprowadzić do niej zmiany. Parlament decyduje o ustroju państwa.
• Funkcja ustawodawcza parlamentu należy do jego
podstawowych zadań. Parlament posiada na jej mocy prawo do stanowienia ustaw, które są podstawowymi aktami prawnymi, powszechnie obowiązującymi w Polsce.
![Page 20: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/20.jpg)
• Funkcja kontrolna przysługuje tylko Sejmowi, a polega sprawowaniu kontroli nad rządem. Sejm może to czynić używając od tego następujących „narzędzi”:
wotum zaufania – jest to uchwała Sejmu wyrażająca poparcie dla rządu oraz prowadzonej przez niego polityki;
wotum nieufności – jest to uchwała Sejmu odmawiająca poparcia dla rządu i jego polityki bądź też dla konkretnego ministra; prowadzi do dymisji rządu; wotum nieufności jest uchwalane większością bezwzględną głosów;
absolutorium – jest to szczególny akt, uchwalany przez Sejm, który stwierdza zgodność działań rządu w danym roku z ustawą budżetową oraz finansowymi planami państwa; co roku rząd ma obowiązek przedstawienia sprawozdania z wykonania budżetu Sejmowi; Sejm ma obowiązek ustosunkować się do niego w terminie 2 miesięcy od daty jego złożenia (złożenie sprawozdania następuje w terminie do 6 miesięcy po zakończeniu roku budżetowego)
zapytania i poselskie interpelacje – są to formy zwracania się posła do członków rządu w sprawie udzielenia informacji w określonej sprawie; zapytany minister ma obowiązek udzielenia odpowiedzi; interpelacje składane są na piśmie, a odpowiedź też winna mieć taki charakter (musi być udzielona w terminie 21 dni); odpowiedź może mieć charakter ustny, wówczas jest wygłaszana na posiedzeniu Sejmu.
![Page 21: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/21.jpg)
Władza wykonawczaPrezydent jest wybierany na
pięcioletnią kadencję w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, większościowych i w głosowaniu tajnym. Ta sama osoba może być wybierana tylko dwukrotnie.
Kadencja prezydenta rozpoczyna się w dniu złożenia przez niego przysięgi wobec Zgromadzenia Narodowego, a kończy wraz z wypływem 5 lat od dnia objęcia prezydentury.
![Page 22: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/22.jpg)
Przyczyny wcześniejszego zakończenia urzędowania:
- śmierć prezydenta- zrzeczenie się prezydentury- uznanie przez Zgromadzenie Narodowe
trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
- Złożenie z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
![Page 23: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/23.jpg)
Kompetencje prezydenckieKompetencje w stosunku do Rady Ministrów• powoływanie rządu• desygnowanie premiera• przyjmowanie dymisji Rady Ministrów• odwołanie ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności• zwoływanie Rady Gabinetowej (obrady Rady Ministrów pod przewodnictwem prezydenta; powoływana w
sprawach szczególnej wagi)Kompetencje w stosunku do parlamentu• zarządza wybory parlamentarne• zwołuje pierwsze posiedzenie nowego Sejmu• posiada inicjatywę ustawodawczą• posiada prawo weta zawieszającego w stosunku do projektów ustaw• podpisuje ustawy• zarządza ogłoszenie ich w Dzienniku Ustaw RP• posiada prawo rozwiązania parlamentu (w sytuacjach określonych przez konstytucję)Kompetencje w stosunku do władzy sądowniczej• powołuje sędziów• powołuje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego• powołuje Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego• powołuje Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
![Page 24: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/24.jpg)
Kompetencje w zakresie spraw zagranicznych• reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej (razem z premierem i
ministrem spraw zagranicznych)• ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe• mianuje i odwołuje ambasadorów Polski
Kompetencje w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi kraju oraz państwowej obronności
• jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych• za pośrednictwem ministra obrony narodowej, sprawuje w czasie pokoju
zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi• mianuje szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców Sił Zbrojnych• na czas wojny mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych• nadaje stopnie wojskowe• w razie zagrożenia państwa zarządza powszechną bądź częściową mobilizację oraz
użycie sił zbrojnych do obrony kraju• posiada organ doradczy do spraw bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego,
którym jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego
![Page 25: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/25.jpg)
Tradycyjne uprawnienia prezydenta
• nadawanie obywatelstwa• nadawanie orderów i odznaczeń• prawo łaski• nadawanie tytułów naukowych
![Page 26: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/27.jpg)
Rada ministrów
Drugim członem władzy wykonawczej jest Rada Ministrów. Jest to organ kolegialny, który tworzą: prezes Rady Ministrów, wiceprezesi, ministrowie oraz przewodniczący określonych w ustawie komitetów.
![Page 28: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/28.jpg)
Prezes Rady Ministrów (potocznie premier) jest szefem rządu w ustroju
politycznym Polski. Zwyczajowo Prezes Rady Ministrów nazywany jest
premierem. W Polsce występuje w podwójnej roli, jako przewodniczący Rady
Ministrów oraz jako odrębny organ administracji.
![Page 29: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/29.jpg)
Kompetencje organizacyjne • reprezentuje Radę Ministrów • kieruje jej pracami • zwołuje posiedzenia • ustala porządek obrad • przewodniczy posiedzeniom Kompetencje merytoryczne • kieruje merytoryczną działalnością Rady Ministrów • ponosi odpowiedzialność polityczną • decyduje o składzie Rady Ministrów • koordynuje i kontroluje pracę ministrów i pozostałych
członków Rady • zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów • wydaje rozporządzenia • sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym
![Page 30: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/30.jpg)
Organy odpowiedzialne za porządek i bezpieczeństwo wewnętrzne państwa
Policja – umundurowana i uzbrojona formacja przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do jej głównych zadań należy pilnowanie przestrzegania prawa i ściganie przestępców, jak również zapewnienie ochrony i pomocy w sytuacjach kryzysowych zarówno wobec ludzi jak i mienia. Jeżeli jest to konieczne, policja nadzoruje na poziomie operacyjnym także wszelkie służby ratownicze.
![Page 31: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/31.jpg)
Policja składa się z następujących służb:
• kryminalnej • prewencyjnej (w tym oddziałów
prewencji i pododdziałów antyterrorystycznych)
• wspomagającej • lotnictwa policji • śledczej • wodnej • Wyższej Szkoły Policji, ośrodków
szkolenia i szkół policyjnych • do spraw z walką z przestępczością
gospodarczą
![Page 32: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/32.jpg)
Zadania Policji• ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami
godzącymi w te dobra; • ochrona bezpieczeństwa i porządku, zapewnienie spokoju w miejscach
publicznych, w transporcie i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach;
• wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń • działania profilaktyczne (prewencyjne) w celu ograniczenia popełniania
przestępstw i wykroczeń a także wszelkim zachowaniom kryminogennym, współpraca w tym zakresie z innymi podmiotami;
• kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych obowiązujących w miejscach publicznych, a także związanych z działalnością publiczną;
• zarządzanie informacją kryminalną, prowadzenie baz danym Systemu Informacyjnego Schengen SIS, DNA;
• współpraca z policjami innych państw, realizacja zadań wynikających z podpisanych umów międzynarodowych i odrębnych przepisów;
• nadzór nad strażami gminnymi/miejskimi oraz nad innymi specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami
![Page 33: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/33.jpg)
Wykonując wymienione czynności policjanci mają prawo do:• legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości (z uzasadnieniem); • zatrzymywania osób na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i
innych ustaw; • zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które korzystając z przepustki nie powróciły w
wyznaczonym terminie do Zakładu Karnego lub Aresztu Śledczego; • zatrzymywania osób stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego i mienia; • pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków celu identyfikacji osób o nieustalonej
tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, jeżeli ustalenie tożsamości w inny sposób nie jest możliwe, pobierania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości;
• przeszukiwania osób i pomieszczeń na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw;
• dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary;
• obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w określonych przypadkach, także i dźwięku,
• kontrolowanie rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu; • żądania pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu
terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej, oraz zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa.
![Page 34: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/34.jpg)
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) –
agencja zajmująca się wewnętrznym
bezpieczeństwem państwa polskiego, m.in.
kontrwywiadem i zwalczaniem terroryzmu na terenie kraju,
ogólnej ochrony RP i jej porządku konstytucyjnego.
Szef ABW – gen. Bryg. Krzysztof Bondaryk
![Page 35: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/35.jpg)
Do zadań ABW należy:
• rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa
• rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw (oraz ściganie ich sprawców): – szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej i innych przestępstw godzących w
bezpieczeństwo państwa – godzących w podstawy ekonomiczne państwa – korupcji osób pełniących funkcje publiczne – w zakresie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla
bezpieczeństwa państwa – nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, bronią
masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, w obrocie międzynarodowym
• realizowanie, w granicach swojej właściwości, zadań służby ochrony państwa oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych
• uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego
• podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych
![Page 36: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/36.jpg)
WŁADZA SĄDOWNICZA
Częścią aparatu państwowego są sądy i trybunały. Rozstrzyganie sporów na podstawie ustawy należy do sądów, a rozstrzyganie sporów konstytucyjnych, zarówno w sferze stanowienia, jak i stosowania prawa, zostało powierzone niezawisłym trybunałom.
![Page 37: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/37.jpg)
Sądy
• Sąd Najwyższy • sądy powszechne• sądy wojskowe• sądy administracyjne
![Page 38: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/38.jpg)
Sąd Najwyższy powołany jest do:• Sprawowania nadzoru nad działalnością sądów powszechnych
i wojskowych w zakresie orzekania - jest to tzw. nadzór judykacyjny (art. 183 ust. 1 Konstytucji). Do środków służących wykonywaniu takiego nadzoru służą: – rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych, – podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia
prawne
• Rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego.
• Opiniowania ustaw i innych aktów normatywnych.
![Page 39: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/39.jpg)
Sądy powszechne – sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Sądy powszechne rozstrzygają wszelkie sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów.
Wszystkich sędziów sądów powszechnych mianuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.
![Page 40: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/40.jpg)
Instancyjność sądów
Postępowanie sądowe oparte jest na instancyjności. Najniższą instancję stanowią sądy rejonowe. Od 2001 r. funkcjonują sądy grodzkie. Apelacje czyli odwołania można składac do sądów wyższej instancji – sądów okręgowych, a odwołania od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji przez sądy okręgowe rozpatrują sądy apelacyjne.
![Page 41: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/41.jpg)
Sądownictwo wojskowe jest jednym z rodzajów sądownictwa szczególnego, czyli sądów wyłączonych z sądownictwa powszechnego ze względu na szczególne kategorie podmiotowe (sprawcy) lub przedmiotowe (określone sprawy. Sądownictwo wojskowe jest z reguły ograniczone do spraw karnych, przy czym zakres spraw podlegających rozpoznaniu sądów wojskowych od kilkudziesięciu lat stale się kurczy. Dziś właściwość sądów wojskowych w czasie pokoju jest z reguły ograniczona do przestępstw (ewentualnie także wykroczeń) popełnionych przez żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, ponadto podlegają one nadzorowi orzeczniczemu sądów najwyższych. Jak wykazują doświadczenia historii, zwłaszcza krajów komunistycznych, sądownictwo wojskowe bywało często wykorzystywane jako instrument prześladowań politycznych i ideologicznych .
Sądy wojskowe pierwszej instancji to sądy garnizonowe , a drugiej – sądy okręgu wojskowego.
![Page 42: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/42.jpg)
Sąd administracyjny to jeden z organów państwowych sprawujących wymiar sprawiedliwości w Polsce. Sądy administracyjne wykonują ten obowiązek poprzez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.
Sądami administracyjnymi są obecnie: wojewódzkie sądy administracyjne orzekające w pierwszej instancji i Naczelny Sąd Administracyjny. Regułą więc jest, że skarga kierowana jest do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a dopiero jego orzeczenia kontrolowane są przez Naczelny Sąd Administracyjny.
![Page 43: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/43.jpg)
Sędziowie
Sędziowie sądów w RP są niezawiśli i podlegają jedynie konstytucji i ustawom. Gwarancje niezawisłości sędziowskiej stanowi:-Nieusuwalność – sędzia może być usunięty ze swojego stanowiska na podstawie orzeczenia sądu;-Immunitet sędziowski – sędzia nie może być pociągany do odpowiedzialności bez zezwolenia odpowiedniego sądu;-Niepołączalność – nie można łączyć stanowiska sędziego z mandatem posła lub senatora;-Apolityczność – sędzia nie może należeć do żadnej partii czy związku zawodowego.
![Page 44: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/44.jpg)
Krajowa Rada Sądownictwa
Powstała w 1989 i jest organem stojącym na straży niezawisłości polskich sądów. W jej skład wchodzą trzy grupy członków na 4- letnia kadencję:-(z urzędu) Pierwszy prezes Sądu Najwyższego, minister sprawiedliwości, prezes NSA i osoba powołana przez prezydenta;-15 członków środowiska sędziowskiego-4 posłów i 2 senatorów wybranych spośród dwóch izb parlamentu.
![Page 45: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/45.jpg)
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNYPowstał w Polsce w 1985 roku. W skład wchodzi 15 sędziów wybieranych indywidualnie na 9-letnią kadencję. Prezesa i wiceprezesa powołuje prezydent.Zakres działania Trybunału określa Konstytucja. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy:•orzekanie w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją (w tym wypadku z konstytucją 1997 roku) •orzekanie w sprawach zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie •orzekanie w sprawach zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami •rozpatrywanie skarg konstytucyjnych •rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa •orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych •rozstrzyganie o przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek Marszałka Sejmu i powierzanie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej •rozpatrywanie pytań prawnych skierowanych przez sądy (art. 193 Konstytucji).
![Page 46: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/46.jpg)
Skarga konstytucyjna
Każdy, kto uważa że naruszone zostały jego prawa konstytucyjne może wnieść skargę do TK. Jest to tzw. skarga konstytucyjna, która wymaga rozstrzygnięcia przez TK zgodności zaskarżanej ustawy w konstytucją. Z taką skargą można wystąpić po wyczerpaniu zwyczajnych środków odwoławczych. Skargę może sformułować jedynie adwokat lub radca prawny.Orzeczenia TK są ostateczne.
![Page 47: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/47.jpg)
TRYBUNAŁ STANU Trybunał Stanu w Polsce jest konstytucyjnym organem władzy sądowniczej,
którego główne zadanie polega na egzekwowaniu odpowiedzialności najwyższych organów i urzędników państwowych za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, jeśli czyn ten nie wyczerpuje znamion przestępstwa (inaczej: popełnienie deliktu konstytucyjnego) oraz za przestępstwa pospolite i skarbowe w przypadku Prezydenta RP.
Naruszenie konstytucji lub ustawy przez zajmującego stanowisko państwowe nazywamy deliktem konstytucyjnym. Za delikty TS może orzec:
- Utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na 10 lat;- Zakaz pełnienie funkcji kierowniczych w organach państwowych i
społecznych- Utratę orderów i odznaczeń;Przewodniczącym TS jest pierwszy prezes Sądu Najwyższego. W skład wchodzi
przewodniczący, 2 zastępców i 16 członków. Kadencja trwa tyle ile kadencja Sejmu.
![Page 48: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/48.jpg)
Organy kontroli państwowej i ochrony prawa
Kontrola państwowa to system organów powołanych do badania i oceny finansowej i gospodarczej działalności aparatu państwa.-NIK – Najwyższa Izba Kontroli-Rzecznik Praw Obywatelskich-Rzecznik Praw Dziecka-KRRiT – Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji-Prokuratura-Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych;
![Page 49: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/49.jpg)
NIK- Niezależna od egzekutywy;- Podlega Sejmowi- Prezesa powołuje na 6-letnią kadencję sejm
na wniosek marszałka sejmu;- Podejmuje kontrolę na zlecenie sejmu i jego
organów, na wniosek prezydenta, premiera i z własnej inicjatywy;
- Kontroluje działalność miedzy organami administracji rządowej i Narodowego Banku, kontroluje zarządzanie samorządami lokalnymi;
![Page 50: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/50.jpg)
Rzecznik Praw Obywatelskich- Ustanowiony w 1987 r.- Powoływany na 5-letnia kadencję- Niezależny od organów państwowych; odpowiada
jedynie przed sejmem;- Działa nie tylko w interesie obywateli ale również
cudzoziemców;- Przyjmuje skargi na bezprawne lub niesprawiedliwe
działanie administracji;- Obecnie RPO jest Prof. Irena Lipowicz w miejsce
Janusza Kochanowskiego;
![Page 51: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/51.jpg)
Rzecznik Praw Dziecka
- Zajmuje się ochroną praw dzieci np. prawem do życia i ochrony zdrowia, prawo do wychowania w rodzinie, prawo do nauki itd.
- Zajmuje się kontrola przestrzegania ochrony dzieci przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, złym traktowaniem itd.
- Obecnie RPD jest Marek Michalak
![Page 52: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/52.jpg)
KRRiT- Konstytucyjny organ państwa stojący na straży wolności słowa,
prawa obywateli do informacji;- Składa się z 5 członków powoływanych na 6-letnią kadencję- Określa warunki prowadzenia działalności przez nadawców
( np. czas emisji reklam, czas dla producentów programów itd.)- Ochrona wartości społecznie akceptowalnych- Udzielanie koncesji na rozpowszechnianie programów
telewizyjnych i radiowych;- Ustalanie wysokości opłat abonamentowych;- Obecnie na czele KRRiT stoi Jan Dworak (powołany przez p.o.
Prezydenta RP 7 lipca 2010 roku)
![Page 53: Ustrój polityczny Rzeczpospolitej Polskiej](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062322/56815209550346895dc04ab4/html5/thumbnails/53.jpg)
Prokuratura
- Organ ochrony prawnej- Zadaniem prokuratury jest strzeżenie
praworządności, ściganie przestępców i sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami;
- W skład wchodzą na 6 –letnią kadencję: prokurator generalny i podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek sądowniczych.
- Prokuratorem generalnym jest obecnie Andrzej Seremet.