Urbanization ของนครนนทบร

ดร.ณฐวฒ อศวโกวทวงศ ผอ ำนวยกำรศนยวจยบรณำกำรภำพพนทและสงคม มหำวทยำลยศรปทม

ผเขยน : ดร.ณฐวฒ อศวโกวทวงศ บรรณาธการบรหาร : นำงสำวยวด คำดกำรณไกล บรรณาธการฝายวชาการ : นำงสำวยวด คำดกำรณไกล ผถอดความ : นำงสำวณฐธดำ เยนบ ำรง กองบรรณาธการ : นำยอกฤษฏ เฉลมแสน, นำยฮำกม ผหำดำ, นำงสำวณฐธดำ เยนบ ำรง, นำยอรณ สถตพงศสถำพร ปก : นำยอรณ สถตพงศสถำพร รปเลม : นำงสำวณฐธดำ เยนบ ำรง ปทเผยแพร : ธนวำคม พ.ศ. 2557 ผเผยแพร : ศนยศกษำมหำนครและเมอง มหำวทยำลยรงสต รวมกบมลนธสงเสรมปญญำสำธำรณะ (CPWI) ภำยใต แผนงำนนโยบำยสำธำรณะเพอกำรพฒนำอนำคตของเมอง ผสนบสนน : ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรสรำงเสรมสขภำพ (สสส.)

สารบญ

สวนท 1 การเปลยนแปลงของเมองในประเทศไทย 1 1. นยำมควำมเปนเมอง 1 2. พฒนำควำมเปนเมองในประเทศไทย 2 3. ปจจยกำรขยำยตวของเมอง 3 4. กำรขยำยตวของกรงเทพฯ : กำรขยำยตวของทอยอำศย 6

สวนท 2 ความเปนเมองนนทบรและทศทางการพฒนาในอนาคต 10

1. ลกษณะพนทกำรใชประโยชนของจงหวดนนทบร 10 2. แนวโนมในอนำคตในของจงหวดนนทบร 11 3. นโยบำยทอยอำศยในจงหวดนนทบร 14 4. แผนพฒนำจงหวดนนทบร 15

สวนท 3 แผนพฒนาทอยอาศยในพนทน ารอง : ต าบลทาอฐ และขอเสนอการพฒนาเมอง 16

1. ลกษณะพนทน ำรอง : ต ำบลทำอฐ 16 2. กำรจดท ำแผนทอยอำศยระดบพนทน ำรอง 18 3. ขอเสนอแนะกำรพฒนำเมอง 19

1

Urbanization ของนครนนทบร

ดร.ณฐวฒ อศวโกวทวงศ1 ผอ ำนวยกำรศนยวจยบรณำกำรภำพพนทและสงคม มหำวทยำลยศรปทม

เมอพดถงเรองเมอง (City) ของประเทศไทย หลำยคนมกนกถงกรงเทพมหำนคร ทมผคนอำศยอยำงหนำแนน มระบบคมนำคม สำธำรณปโภคทพรอมทกดำน แตปจจบนควำมเปนเมอง (Urbanization) ไมไดกระจกอยเพยงพนทในกรงเทพมหำนคร ไดกระจำยตวออกไปยงพนทตำงๆ ตำมธรรมชำต นนทบรเปนพนทปรมณฑล เปนหนงจงหวดทไดรบควำมเปนเมองทกระจำยออกมำจำกกรงเทพฯ จนวนนมควำมเปนเมองใกลเคยงกบกรงเทพมหำนครจนแทบไมสำมำรถแยกออกได ทงกจกรรมทำงเศรษฐกจในดำนกำรเกษตรทลดลงจำกเดมมำก มประชำกรหนำแนน และมแนวโนมเพมสงขน เปนทต งรวมศนยรำชกำร ท ำใหนนทบรกลำยเปนพนทเมองทนำสนใจในกำรศกษำ โดยบทควำมนจะน ำเสนอใหเหนภำพควำมเปนเมองนนทบร 3 สวน คอ สวนท 1 อธบำยกระบวนกำรกำรพฒนำควำมเปนเมอง (Process of urbanisation and urban sprawl) กำรขยำยตวทอยอำศยในประเทศไทย สวนท 2 อธบำยควำมเปนเมองนนทบรและทศทำงกำรพฒนำในอนำคต และสวนท 3 คอ กำรพฒนำพนทน ำรองในจงหวดนนทบร และขอเสนอในกำรพฒนำเมอง

สวนท 1 การเปลยนแปลงของเมองในประเทศไทย (Process of urbanisation and urban sprawl) 1. นยามความเปนเมอง (Urban definition)

นยำมควำมเปนเมอง (Urban definition) หำกอธบำยในมมมองของนกผงเมอง จะมค ำนยำมทวดเกยวกบควำมเปนเมอง 3 สวน คอ นยามจากกจกรรมทางเศรษฐกจ นยำมควำมเปนเมองทวดจำกกจกรรมทำงเศรษฐกจ คอ

กำรทพนทๆ หนง มกจกรรมทำงเศรษฐกจ ทมภำคอตสำหกรรมและกำรบรกำร มำกกวำภำคเกษตร จะถกนยำมใหกลำยเปนเมอง ไมวำจะเปน ในดำนกำรทองเทยว กำรคำ หรอโรงงำนอตสำหกรรม

1 ถอดควำมจำกกำรประชมเวทวชำกำร “Urbanization ของนครนนทบร ในปจจบนและอนาคต” เมอวนศกร ท 14 ธนวำคม 2557 ณ

อำคำรพรอมพนธ 1 ชน 4 ระหวำงเวลำ 09.30 – 12.00 น จดโดยแผนงำนนโยบำยสำธำรณะเพอกำรพฒนำอนำคตของเมอง ภำยใตศนย

ศกษำมหำนครและเมอง รวมกบมลนธสถำบนสรำงสรรคปญญำสำธำรณะ โดยกำรสนบสนนของส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรสรำงเสรม

สขภำพ (สสส.)

2

นยามตามความหนาแนนในเมอง ควำมเปนเมองมกนยำมตำมควำมหนำแนนของประชำกรในพนท ซงไมมกำรก ำหนดสดสวนทเปนมำตรฐำน ขนอยกบแตละประเทศจะนยำมควำมหนำแนนเฉพำะของประเทศนน โดยสวนใหญเมองทมควำมหนำแนนของผคนสง เมองนนมกจะมสำธำรณปโภคทพรอม ซงกำรวดควำมเปนเมอง ตองใหควำมสนใจขอมลเกยวกบควำมพรอมของสำธำรณปโภคดวย ไมวำจะเปนถนน ไฟฟำ ประปำ หรอบรกำรตำงๆ เชน ไปรษณย คลนก โรงเรยน

นยามจากเขตปกครอง ซงเปนเกณฑกำรแบงทรฐบำลไดก ำหนดขนตำมกฎหมำย ส ำหรบประเทศไทย หำกนยำมควำมเปนเมองจำกเขตกำรปกครอง เมอง คอ พนทในเขตของกรงเทพฯ หรออยในเขตของเทศบำล พนทชนบทจะอยในเขตกำรปกครองขององคกำรบรหำรสวนต ำบล (อบต.)

2. พฒนาความเปนเมองในประเทศไทย พฒนำควำมเปนเมองในประเทศไทย (ภำพท 1) อธบำยไดตงแตสมยรชกำลท 5 มกำรลำ

อำณำนคมของตำงชำต ทมกใชขออำงควำมลำหลงของประเทศในกำรครอบง ำชำตเลกๆ รชกำลท 5 จงตองใชกลยทธกำรน ำประเทศไทยเขำสควำมทนสมย (Modernization) ทกดำน เพอหลกเลยงกำรถกลำอำณำนคมของตำงชำต ปรบประเทศไทยใหระบบสำธำรณปโภคขนพนฐำนทดมำกขน มไฟฟำ น ำประปำ มกำรขดคลอง มระบบชลประทำน มระบบกำรคมนำคม สรำงรถไฟขนครงแรก เพอกำรขนสงสนคำ และเพอกำรเกษตร เรมจดสรรพนทท ำกำรเกษตร มกำรท ำอตสำหกรรมมำก มกำรตดตอกำรคำระหวำงประเทศ เรมมกำรลงทนมำกขน แตเนองจำกขณะนนประเทศไทยใชระบอบสมบรณำญำสทธรำช (Absolute monarchy) ผลงทนจงเปนเจำพระยำจำกหวเมองตำงๆ ท ำใหเกดกำรกระจำยกำรลงทนไปยงพนทตำงๆ ในประเทศไทยมำกขน

เมอมกำรเปลยนกำรปกครองจำกระบอบสมบรณำสทธรำช เปนระบอบประชำธปไตย ในสมยรชกำลท 7 ท ำใหไทยมรฐบำลประชำธปไตย มลกษณะกำรพฒนำสควำมทนสมยมำกยงขนจำกเดม เกดกำรพฒนำอตสำหกรรม ชวงนนเปนอตสำหกรรมลกษณะของกำรรบจำงผลต มลกษณะกำรผลตทใชเทคโนโลยไมสงมำก เชน กำรผลตชนสวนของตะป นอต หรอแปรรปสขำว คลำย เวยดนำม และกมพชำ ท ำใหเกดลกษณะของกลไกกำรคำขน มกำรลงทนโครงสรำงพนฐำนและกำรคมนำคมมำกขนตอเนองอยำงจำกสมยรชกำลท 5 เมอมองในเชงพนท จะเหนวำสมยกอน บรเวณพนททมควำมเปนเมอง มเพยงกรงเทพชนใน อยำงเกำะรตนโกสนทร เมอมกำรขยำยคลองชลประทำน และระบบคมนำคมมำกขน ท ำใหพนททำงตะวนออกของกรงเทพฯ เชน บำงกะป มนบร แตเดมทเคยเปนปำ เรมมกำรเปลยนกำรใชประโยชนของทดน มำสกำรใชพนทเพอกำรเกษตรมำกขน

ควำมเปนเมองในประเทศไทยยงขยำยตวเพมมำกขน โดยเฉพำะในเมองหลวงอยำงกรงเทพฯ เมอส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ไดก ำหนดแผนพฒนำเศรษฐกจ

3

สงคมและสงคมแหงชำต ฉบบท 1 ป พ.ศ. 2504 ในชวงทไดเกดระบบกำรคำระดบสำกล (International trade) ขน ทก ำหนดใหกจกรรมทมกำรซอขำยแลกเปลยน (Exchange) สนคำและบรกำรระหวำงประเทศขน ท ำใหประเทศไทยตองผลกดนตวเองเชอมโยงกบเศรษฐกจโลก โดนทศทำงของแผนพฒนำเศรษฐกจสงคมและสงคมแหงชำต ฉบบท 1 และ 2 เนนกำรกระจำยเมอง กำรสรำงเมองชนรอง มกำรตงเมองอยำงขอนแกน สงขลำ เชยงใหม เปนศนยกลำงภมภำค มกำรลงทนโครงกำรสรำงพนฐำนภำครฐมำกขน สงเสรมภำคอตสำหกรรม ใหมกำรผลตมำกขน เกดโรงงำนมำกขน ท ำใหประเทศไทยจำกเดมทมภำคเกษตรกรรม รอยละ 90 ของ GDP ประเทศ เรมลดลง

2.1. กรงเทพฯ : เมองโตเดยว (Primate city) ในขณะทรฐสงเสรมพฒนำดำนอตสำหกรรม ใหกระจำยในเมอง แตละเลยกำรพฒนำพนทใน

ชนบท ไมมกำรสงเสรมกำรพฒนำ และกำรจำงงำนในภมภำค อกทงอ ำนำจกำรปกครองของประเทศไทยมลกษณะแบบรวมศนย ท ำใหอ ำนำจกำรบรหำรเมองทงหมดอยทสวนกลำง ท ำใหกำรกระจำยอ ำนำจกำรบรหำรไปยงพนทตำงๆ เปนไปไดคอนขำงยำก สงผลตอกำรพฒนำของแตละพนจงมควำมแตกตำงกน พนทในเมองมสำธำรณปโภคทด มระบบคมนำคมทสะดวกสบำย มโรงงำนอตสำหกรรม เกดกำรจำงงำนเพมมำกขน ซงแตกตำงจำกพนทชนบท ดวยเหตนท ำใหกรงเทพฯมลกษณะของกำรเตบโตของเมองแบบ เมองโตเดยว (Primate city) คอ ลกษณะของเมองทมขนำดใหญอยำงมำก มขนำดใหญหำงจำกเมองทใหญรองลงมำอยำงลบลบ เปนกำรเตบโตแตเพยงเมองเดยวล ำหนำเมองอนๆ

ควำมแตกตำงของกำรพฒนำระหวำงเมองกบชนบท ท ำใหประชำกรจำกชนบทหลงไหล ยำยถนฐำนเขำมำแสวงหำควำมมนคงทำงเศรษฐกจเมอง เพรำะเหนวำรำยไดจำกกำรท ำงำนในเมองอำจ

ภำพท 1 กระบวนกำรขยำยตวของควำมเปนเมอง

4

ดกวำพนทในชนบท ยงท ำใหกรงเทพฯ มกำรเตบโตของเมองอยำงรวดเรว เมอเทยบสดสวนกำรเตบโตของประชำกรของกรงเทพฯ กบเมองอนดบ 2 อยำงเชยงใหม พบวำกรงเทพมสดสวนกำรเตบโตของประชำกรมำกกวำเชยงใหมถง 20 เทำ

ในขณะทมกำรพฒนำสงเสรมเศรษฐกจเมอง มกำรลงทน เกดอตสำหกรรม มโรงงำนมำกมำย มกำรเตบโตของเมองอยำงไมหยดหยอน แตในชวงนนรฐบำลไมใหใหควำมส ำคญในเรองของกำรตงถนฐำน ใหควำมส ำคญแตกำรสงเสรมอตสำหกรรมใหเกดขนมำกทสด แตไมไดมแผนในกำรจดพนทรอบอตสำหกรรมใหมทอยอำศยรองรบกำรหลงไหลของประชำกรจำกชนบท ซงปจจบนกำรพฒนำอตสำหกรรมทพมำก ำลงเผชญกบปญหำนเชนเดยวกนกบประเทศไทย ท ำใหเกดกำรเจรญเตบโตของเมองอตสำหกรรม เปนไปอยำงไรทศทำง ท ำใหพนทบรเวณรอบอตสำหกรรมเกดสลม อยำงทำเรอคลองเตย เกดกำรตงถนฐำน (Settlement) บรเวณนนจ ำนวนมำก เปนตวอยำงทเหนไดชดจำกกำรไมมแผนกำรจดพนททเปนผลพวงจำกกำรพฒนำเมอง

นอกจำกน หลงจำกเกดกำรปฏรปทดน ท ำใหทดนสมยทเปนของขนนำงในสมยกอน เปลยนมอเปนทดนของเอกชนมำกขน เกดระบบโฉลดทดน ยงมกำรขยำยตวของเมองกระจำยออกไป ผคนไดบกรกพนทตำงๆ มำกขน ท ำใหพนทปรมณฑลซงเปนพนทเกษตรกรรมกลำยเปนพนทของเอกชนเกอบทงหมด ในขณะเดยวกนรฐกไมอำจลงทนโครงสรำงพนฐำนอยำงรวดเรวได เนองจำกกำรเกบภำษตำงๆ ยงไมเขำรปเขำรอยนก เกดเปนทดนตำบอด2 ขนจ ำนวนมำก

3. ปจจยการขยายตวของเมอง (The causes of urban sprawl) กำรเรงพฒนำเมอง โดยกระจกกำรพฒนำอยเพยงแคพนทในเมองหลวง ท ำใหทรพยำกรดำนเศรษฐกจ อ ำนำจกำรปกครอง และกำรพฒนำทกดำน ไมวำจะเปนกำรสำธำรณสข กำรศกษำ ชองทำงกำรมชวตทด รวมอยทเดยวทงหมด เปนแรงจงใจทท ำใหเกดกำรอพยพยำยถนฐำนของประชำกรชนบทยำยเขำมำสเมองจ ำนวนมำก อกทงกำรพฒนำเมองโดยไมวำงแผนรองรบกำรขยำยตวของเมอง ท ำใหเมองเกดกำรขยำยตวอยำงไรทศทำง โดยสำมำรถสรปปจจยกำรขยำยตวของเมองอยำงไรทศทำง (Urban sprawl) ได 3 ปจจย (ภำพท 2) ดงน การเกงก าไรจากทดน (Land speculation) กำรขยำยตวของเมองทไมมทศทำง สวนหนงเปน

กำรไมมแผนจดกำรกำรขยำยตวของเมอง โดยเฉพำะกำรใชประโยชนทดน ท ำใหทดนสำมำรถเปลยนมอของเจำของทดนกลำยเปนของเอกชนไดงำยดำย จำกนนเอกชนเจำของทเปลยนกำรใชประโยชนทดน จำกพนทปำเปนพนทเกษตร เปลยนพนทเกษตรเปนพนทอยอำศย เปลยนพนททอยอำศยเปนพนทอำศยหนำแนนสง และพำณชกรรมตำมล ำดบ โดยเฉพำะพนทของปรมณฑล ซงรฐไมมนโยบำยเกยวกบกำรใชทดน ไมมกำรวำงแผน ไมมผงเมองมำกอน โดยผงเมองของ

2 ทดนตำบอด คอ ทดนทไมมทำงออกสทำงสำธำรณะ โดยตองเดนทำงเขำออกผำนทดนของผอน ท ำใหเจำของทดนไมสำมำรถใชทดนตนเองท ำประโยชนไดเตมท

5

เมองไทยเปนผงเมองทอธบำยถงปจจบน แตไมใชผงเมองทอธบำยถงอนำคตของพนท เปนผลท ำใหเกดกำรขยำยของเมอง เมอเอกชนไปซอทจำกชำวบำนมำกขน ในรำคำถก เปลยนกำรใชประโยชน ท ำใหภำครฐตองจ ำใจลงทนสำธำรณปโภคขนพนฐำน ไปยงพนทบรเวณนน โดยไมมโอกำสไดก ำหนดกำรพฒนำ นนหมำยควำมวำทนเปนตวก ำหนดกำรพฒนำของรฐ เปนผลท ำใหเมองเกดกำรขยำยตวโดยไมมแผนรองรบใดๆ ทงสน เพรำะพฒนำไปตำมทนของเอกชน

การพฒนาทไมสมดลของเมองและชนบท (Urban-rural economic disparity) รฐสงเสรมเมองมำกกวำชนบท กำรลงทนภำคอตสำหกรรม มำกกวำภำคเกษตรกรรม โดยเฉพำะพนทในเมอง กลำยเปนจดศนยรวมควำมสะดวกสบำยตำงๆ ซงเปนผลท ำใหเกดกำรเพมขนของประชำกรสงขนมำก เมอประชำกรหลงไหลเขำมำกระจกตวในพนทหนงมำกๆ กเกดกำรขยำยตวของเมองไปตำมพนทตำงๆ เมองจงกระจำยมกำรขยำยตวออกไป

ขอจ ากดในการกระจายอ านาจ (Limit of decentralization) ระบบกำรปกครองของประเทศไทยแบบรวมศนย ท ำใหอ ำนำจกำรปกครองทกอยำงอยทสวนกลำง โดยมขอจ ำกดในกำรกระจำยอ ำนำจ ท ำใหทองถนและภมภำคเกดขอจ ำกดในกำรพฒนำทองถนของตนเอง ปจจบนทองถนจะไดรบงบประมำณเพยง 20 เปอรเซนตของงบรำชกำรทงหมด ท ำใหขำดงบประมำณในกำรพฒนำ เมอมกำรกระจำยอ ำนำจ กเกดควำมไมไวใจในทองถน ท ำใหเกดสภำวะทไมสำมำรถเลอกอะไรได (dilemma) คงสภำพของปญหำกำรกระจำยอ ำนำจสทองถน มำกวำ 40 ป ตงแตเปลยนเปนประชำธปไตย

ภำพท 2 ปจจยกำรขยำยตวของเมอง

6

4. การขยายตวของกรงเทพฯ : การขยายตวของทอยอาศย เนองจำกพนทของทอยอำศย เปนภำค (Sector) ทขยำยตวมำกทสดในจงหวดนนทบร อกทงวสยทศนและนโยบำยของจงหวดนนทบรจะเนนเกยวกบนโยบำยทอยอำศยชนด จงตองอธบำยกำรขยำยตวควำมเปนเมองของกรงเทพมหำนครโดยเฉพำะเรองทอยอำศย ทมควำมหนำแนนจนกระจำยตวออกไปจงหวดนนทบร กำรขยำยตวของกรงเทพฯ ในชวง 100 กวำปทผำนมำตงแตป ค.ศ. 1850 – 2002 (ภำพท 3) ขยำยตวอยำงมำก จำกกำรสงเสรมดำนอตสำหกรรม กำรพฒนำในดำนตำงๆ ยงในชวงหลงป ค.ศ.1980 เกดกำรขยำยตวของเมองอยำงรวดเรว โดยเฉพำะกำรขยำยตวของทอยอำศย เปนประเดนทนำสนใจในกำรขยำยตวของกรงเทพฯ เนองจำกทอยอำศยเปนสวนพนททกนพนทของเมองมำกทสด คอประมำณ 75 – 80 เปอรเซนต เปนทอยอำศยของประชำชน ไมวำจะเปนอำคำรตำงๆ แฟลต โครงกำรหมบำนจดสรร ทำวนโฮม ทำวเฮำท

ในชวงกอนป 1980 กำรขยำยตวของเมองไมไดเกดอยำงรวดเรว โดยเฉพำะทอยอำศย เพรำะเอกชนกวำจะมเงนจ ำนวนหนง ซอทดน สรำงตกแถว หรอสรำงบำนของตวเองตองใชเวลำนำนพอสมควร แตหลงป ค.ศ. 1980 เกดกำรขำดแคลนทอยอำศยอยำงรนแรง เน องจำก รฐสงเสรมอตสำหกรรม มกำรลงทนเศรษฐกจอยำงหนำแนนมำก แตไมมระบบของกำรรองรบเรองทอยอำศย ไมมนโยบำยดำนทอยอำศย และเน องจำกเกดกำรขำดแคลนทอยอำศยมำกขน ท ำให ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต หรอเปนทรจกกนโดยทวไปวำ สภำพฒนฯ เหนถงปญหำ จงกอตงกำรเคหะแหงชำตขนมำ เพอจดกำรดแลเรองทอยอำศยในเมอง ในตอนแรกมกำรจดกำรในลกษณะรฐสวสดกำร คอสรำงบำนใหอย แตระยะหลงโครงกำรไมสำมำรถด ำเนนกำรตอได

ภำพท 3 กำรขยำยตวของกรงเทพมหำนคร ป ค.ศ. 1850 – 2002

7

เนองจำกมภำระคำใชจำยทสงมำก ระยะหลงกำรเคหะแหงชำต รวมกบ องคกำรสหประชำชำต (UN) และธนำคำรโลก (World bank) ทสนบสนนงบประมำณ จำกนโยบำยโลกเรองโครงกำรทอยอำศยสงเครำะห สงเสรมใหเกดกำรตงถนฐำนอยำงเหมำะสม เพอแกไขปญหำทอยอำศยในประเทศไทย ท ำใหเกดโครงกำรทอยอำศยรำคำถก (Affordable housing) (ภำพท 4) เปนกำรเคหะชมชน ใหคนทมรำยไดนอยไดเชำทอยอำศยรำคำถก หำกมรำยไดทสงขนตองยำยออก

ตำมหลกของโครงกำรทอยอำศยรำคำถก (Affordable housing) คอใหคนทมรำยไดนอยไดเชำทอยอำศยในรำคำถก เมอมรำยไดทสงขนตองยำยออก แตในทำงปฏบตมปญหำอยมำก เพรำะไมสำมำรถเปลยนมอผเชำได ซงตำมเจตจ ำนงของกำรเคหะชมชนตองกำรใหผทมรำยไดนอยไดมทอยอำศย แตผมรำยไดนอยไมไดหมำยควำมวำเขำจะตองมรำยไดนอยตลอดไป หำกในอนำคตมรำยไดทมำกขน ควรตองยำยออกไป แตปจจบนผเชำยงคงเปนรำยเดม แมมรำยไดเพมสงขน สวนหนงเปนเพรำะกฎหมำยของไทยไมสำมำรถบงคบใชไดอยำงจรงจง อกทงไมมก ำหนดในกำรเชำ ไมเหมอนทตำงประเทศอยำงมำเลเซย ทมก ำหนดในกำรเชำ 5 ป หำกครบก ำหนดแลวตองยำยออกไป

ภำพท 4 พฒนำกำรนโยบำยทอยอำศยในประเทศไทย

8

4.1. ปจจยการขยายตวทอยอาศย : สงเสรมเอกชนลงทนทอยอาศย ปจจยกำรขยำยตวของทอยอำศยทส ำคญ คอ กำรสงเสรมใหเอกชนลงทนดำนทอยอำศย ส ำหรบภำคเอกชนในกำรลงทนเรองทอยอำศย ในชวงแรกเปนชวงเรมสะสมเงนเพอซอทดน ยงไมเกดโครงกำรบำนจดสรรท ำทอยอำศย แตจะลงทนท ำตกแถวเลกๆ ขนำด 3 – 4 หอง เปนสวนใหญ ในชวงป ค.ศ. 1980 เปนชวงทเศรษฐกจดมำก เพรำะรฐสงเสรมภำคเศรษฐกจมำก มำถงชวงทพลเอกชำตชำย ชนหะวน นำยกรฐมนตร ในสมยนนทมนโยบำยเปลยนสนำมรบใหเปนสนำมกำรคำ เพดำนกลไกกำรเปดเมองไดเปดกวำงมำกขน มนโยบำยสงเสรมบทบำทใหภำคเอกชนจดกำรเรองทอยอำศยมำกขน เชน กำรใหธนำคำรสำมำรถปลอยกใหกบเอกชนในกำรลงทนท ำทอยอำศย ซงเมอกอนธนำคำรจะปลอยใหเอกชนกเงนเฉพำะกำรลงทนดำนอตสำหกรรม ท ำใหภำคเอกชนมำลงทนท ำทอยอำศยมำกขน เกดกำรซอขำยทดน เอกชนซอทดนทท ำกำรเกษตรจำกชำวบำน ท ำใหเกดเปลยนแปลงทดนในยคป ค.ศ. 1980 และเกดกำรขยำยตวของเมองอยำงรวดเรว ชวงนนจงเกดโครงกำรหมบำนจดสรรขน เชน หมบำนสมมำกร พฤกษชำต วบลยเวช เปนตน ท ำใหพนททำงทศเหนอ ทศตะวนออกของกรงเทพฯ เปลยนเปนทอยอำศยมำกขน นโยบำยสงเสรมใหภำคเอกชนสำมำรถลงทนดำนทอยอำศย ท ำใหเกดทอยอำศยเพมขนมำก เปนผลดท ำใหมทอยอำศยรองรบกำรหลงไหลของคนจำกชนบทได คนบำงสวนสำมำรถซอทอยอำศย โดยกำรผอนช ำระ 20 ปได ท ำใหคนชนกลำงสำมำรถซอบำน และชนชนแรงงำนทตองเชำบำนตลอด สำมำรถผอนซอบำนได ยงท ำใหเกดกำรขยำยตวของเมองและประชำกรมำกยงขน จำกสมยกอนประมำณป ค.ศ. 1950 กรงเทพฯ จะมประชำกรประมำณ 2 ลำนกวำคน ปจจบนหำกรวมกบปรมณฑลแลว มประชำกรประมำณ 12 ลำนคน ซงไมไดเกดจำกปจจยทมอตรำกำรเกดมำกกวำอตรำกำรตำยอยำงแนนอน แตเกดจำกปจจยกำรยำยถนฐำนเขำมำในเมอง ในขณะเดยวกนนโยบำยสงเสรมใหภำคเอกชนลงทนดำนทอยอำศย ไดเกดผลเสยตำมมำ คอเอกชนเกดกำรกวำนซอทดนเพอเกงก ำไร (Speculate) สำมำรถซอทดนทงไว โดยรอสำธำรณปโภคขนพนฐำนจำกรฐ ท ำใหรำคำทดนสงขนมำก เปนกำรลงทนทมควำมนำสนใจอยำงยงส ำหรบเอกชน เพรำะไดเงนทนกลบมำ (Capital gain) ทดมำก เพรำะเมอลงทนซอทดนไว เมอเกดกำรสรำงสำธำรณปโภคขนพนฐำน จะท ำใหรำคำทดนเพมขนกวำ 15 เทำ ทดนหลำยรอยไร จงถกเปลยนมำยงภำคกำรลงทน ทส ำคญเรำสงเสรมนโยบำยทอยอำศย แตไมมระบบกำรเกบภำษทดน (Land tax) ทมประสทธภำพ และไมมกลไกกำรควบคมกำรซอทดน ท ำใหเอกชนสำมำรถเปนเจำของทดนไมจ ำกดเปนหมนไรได ท ำใหเกดควำมยำกล ำบำก หำกรฐตองกำรจดรปทดน (Land Re-adjustment) เพ อประโยชนสำธำรณะอนๆ เพรำะทดนอยในกรรมสทธของเอกชน ซงขนอยกบเอกชนในกำรจดกำรทดน บำงคนอำจตองกำรเกบไว บำงคนตองกำรขำย ซงท ำใหกำรจดรปทดนของรฐท ำไดยำกมำก ไมสำมำรถด ำเนนกำรสรำงโครงสรำงพนฐำน หรอแกปญหำทดนตำบอดได กำรเกดปญหำเชนนสวนหนงเปนเพรำะกฎหมำย หรอกลไกตำงๆ ในไทยคอนขำงเออควำมเปนเสรนยมสง เปดชองใหควำมเปน

9

ปจเจก (Individualism) มมำกกวำทำงสงคม (Communalism) ซงท ำใหสทธในทดนของปจเจก(Individualism) รวมกบกำรน ำมำใชใหเกดประโยชน (Capitalize) ท ำใหรฐแกปญหำกำรพฒนำเมองไดยำกยง

4.2. ปจจยการขยายตวทอยอาศย : ผงเมองไทย

ในชวง ป ค.ศ. 1980 รฐเปดโอกำสใหภำคเอกชนลงทนท ำเรองทอยอำศย ท ำใหเกดกำรขยำยตวของทอยอำศยเพมมำกขน และประกอบกบอกปจจยหนงคอ ประเทศไทยยงคงใชผงเมองทเปนควำมรชดเกำอย เปนลกษณะผงเมองแบบ Spatial planning คอ กำรใชประโยชนของทดนทไมไดมองควำมสมพนธของกำยภำพ ระบบกำรเมอง สงคม เศรษฐกจ ซงเปนแผนผง (Planning) ทใชตำมของตำงชำต แตตำงชำตไดพฒนำควำมรแผนผงไปมำกแลว แตไทยยงคงใชควำมรแผนผงแบบนอย อยำงกรณทเกดกบยำนแจงวฒนะ มคอนโดมเนยมเกดขนมำกมำย มศนยรำชกำร เกดรถตด ถำมองในลกษณะของนกผงเมอง คอ กฎหมำยไมไดมองเปนลกษณะของภำพรวม แตมองแบบเปนสวน (Sectoral) เชน กฎหมำยอำคำร ก ำหนดถงจ ำนวนทจอดรถของอำคำรคอนโดมเนยม จรงๆ แลวกฎหมำยตองมองเรองควำมสำมำรถ (Capacity) ของถนนเสนนดวยวำสำมำรถรองรบรถไดจ ำนวนเทำใด เมอกฎหมำยไมไดวเครำะหเรองควำมสำมำรถของถนนในกำรรองรบรถ จงเกดกำรอนมตกำรสรำงทอยอำศยโดยเกนก ำลงของโครงสรำงพนฐำนทรบได

ประเดนสวนหนงเกดจำกเรองของผงเมอง คอไทยมผงเมองรวม (Comprehensive plan) มลกษณะครอบคลมพนทท งหมด แตไมมกำรท ำผงเมองเฉพำะ (Specific plan) ซงระบบผงเมองควรเปนผงเมองเฉพำะ (Specific plan) ประเมนในแตละเขตถงควำมสมพนธในดำนตำงๆ โดยเฉพำะควำมสำมำรถของโครงสรำงพนฐำนในกำรรองรบคน เชน ยำนหลกส บำงเขน หำกกฎหมำยใหสำมำรถสรำงคอนโดได แตถำทง 30 กโลเมตรของถนน เปนคอนโดมเนยมทงหมด ถนนเสนนอำจจะไมสำมำรถรองรบจ ำนวนรถได ซงควรมกำรท ำแผนผงเฉพำะ (Specific plan) เพอใหมขอมลประเมนควำมสมพนธในทกดำน แตปจจบนไมไดท ำแผนผงประเมนควำมสำมำรถของพนท ท ำใหสำมำรถสรำงคอนโดไดตลอดของพนท เพรำะมพนท (Land use) ขนำดใหญ กำรขำดกำรท ำแผนผงเฉพำะ (Specific plan) ท ำใหมกำรอนมตกำรท ำทอยอำศย ทมกจะประเมนเปนโครงกำร เมอแตละโครงกำรผำนกำรอนมต มำอยในพนทเดยวกน จงเกดกำรกระจกตวของทอยอำศย และถนนไมสำมำรถรองรบกำรหลงไหล และกำรเดนทำงของผคนได กลำยเปนปญหำควำมสมพนธทไมสมดลกนระหวำงกำรใชประโยชนของพนท และโครงสรำงพนฐำนทไมสำมำรถรองรบผคนได

10

สวนท 2 ความเปนเมองของนนทบรและทศทางการพฒนาในอนาคต จำกเมองใหญอยำงกรงเทพมหำนคร ทมควำมเปนเมองแบบโตเดยวของไทย ไดกระจำยขยำยตวควำมเปนเมอง(Urbanization) ตำมธรรมชำต เขำสพนทปรมณฑลทตดกบกรงเทพมหำนคร โดยเฉพำะจงหวดนนทบร ทรบกำรขยำยตวควำมเปนเมองจำกกรงเทพมหำนคร ท ำใหปจจบนนจะสงเกตไดวำจงหวดนนทบร เปนจงหวดทมควำมเปนเมองใกลเคยงกบกรงเทพมหำนครมำก จนไมสำมำรถแยกไดวำเขตพนทกรงเทพกบนนทบรมควำมแตกตำงกนอยำงไร เกดกำรขยำยตวของทอยอำศยสงมำก มประชำกรอำศยอยเปนจ ำนวนมำก โดยเฉพำะบนถนนแจงวฒนะ ปำกเกรด เปนทตงของศนยรำชกำร หวขอนจะน ำเสนอถงลกษณะของพนทจงหวดนนทบร กำรใชประโยชนของทดน และแนวโนมในอนำคตของจงหวดนนทบร กบควำมเปนเมองทก ำลงเกดขน

1. ลกษณะพนทการใชประโยชนของจงหวดนนทบร ลกษณะกำรใชประโยชนของพนทจงหวดนนทบรมหลำยแบบ ยงคงมกำรใชประโยชนเปนทอยอำศยหนำแนน ทตงของพำณชยและกำรบรกำร ศนยรำชกำร และยงคงมพนทเกษตรกรรมอย โดย สำมำรถแบงลกษณะพนทของจงหวดนนทบร ได 3 สวนตำมผงเมองและกำรใชประโยชน (ภำพท 5) สวนท 1 บรเวณฝ งตะวนออกของแมน ำเจำพระยำ บรเวณบำงสวนของอ ำเภอเมองนนทบรและ

อ ำเภอปำกเกรด เปนพนททตอจำกกรงเทพมหำนคร ตดตอกบทศเหนอของกรงเทพฯ คอ แจงวฒนะดำนบน รตนำธเบศร ตวำนนท แครำย บรเวณสวนท 1 นมควำมเปนเมอง และมควำมเจรญมำก เหมอนกรงเทพฯ มสำธำรณปโภคขนพนฐำน ถำดทำงกำยภำพแทบไมสำมำรถแยกพนทบรเวณนของนนทบรกบกรงเทพมหำนครได

สวนท 2 บรเวณฝ งตะวนตกของแมน ำเจำพระยำ บรเวณบำงสวนของอ ำเภอปำกเกรด อ ำเภอเมองนนทบร และอ ำเภอบำงใหญ และบรเวณอ ำเภอบำงบวทอง พนทบรเวณนเรมเปนพนททเปลยนกำรใชประโยชน ซงพนท 95 เปอรเซนตของจงหวดนนทบรเปนของเอกชน จำกเดมเคยเปนสวนผลไม เปลยนกำรใชประโยชนรมถนนใหญ สรำงอำคำรพำณชย ส ำนกงำนใหญ คอนโดมเนยม พนทขำงใน เนองจำกโครงสรำงเดมเปนพนทเกำเปนพนทสวน แถวบำงบวทอง มถนนหลกเพยงไมกเสน คอ กำญจนำภเษก รำชพฤกษ แจงวฒนะ รตนำธเบศร พนทบรเวณนเปนพนทเกดกำรพฒนำแบบไรทศทำงอยำงสนเชง มถนนนอยมำก ท ำใหเกดเปนพนท Super block ขนำดใหญ โครงสรำงขำงใน เปนถนนเปนสองเลนเลกๆ หำกขบรถอยถนน รตนำธเบศร ถนนยงคงเปนแปดเลน แตหำกขบรถเขำถนนในทำอฐ ถนนจะเปนสองเลนทนท ซงไมมระบบกำรจดถนนทด เพรำะเปนทเอกชนเกอบทงหมด ไมมแผนกำรใชทดน (Land use) ไมมกำรวำงผงเมองเฉพำะ (Specific plan) สำมำรถถม เปลยนพนททอระบำยตำงๆได เกดกำรถมทำงน ำ เมอเวลำน ำไหลมำไมสำมำรถไหลผำนได พนทบรเวณนจงเกดน ำเนำ น ำทวม เปนตน ท ำใหพนทเกษตรไมสำมำรถท ำประโยชนได แมในแผนกำรใชประโยชนทดน (Land use) สำมำรถน ำไปใชประโยชนได แตใน

11

ควำมเปนจรงไมสำมำรถน ำไปใชประโยชนได เปนพนทเปลำ ไดเปลยนกำรใชประโยชนจำกเกษตรเปนพนทเพอกำรอยอำศยเกอบทงหมดแลว

สวนท 3 บรเวณฝ งตะวนตกของแมน ำเจำพระยำ บรเวณอ ำเภอไทรนอย อ ำเภอบำงกรวย และบำงสวนของอ ำเภอบำงใหญ พนทบรเวณนยงคงเปนพนท เกษตรกรรม เนองจำกกำรคมนำคม และสำธำรณปโภคขนพนฐำนยงไมพรอมมำก

2. แนวโนมในอนาคตในของจงหวดนนทบร 2.1. แนวโนมการเปลยนแปลงดานสงคม-เศรษฐกจ

กจกรรมทางเศรษฐกจ ผลตภาพของจงหวดมแนวโนมทจะเตบโตไปสความเปนเมอง โดยมฐำนทำงเศรษฐกจทส ำคญในภำคบรกำร ซงมดชนมวลรวมในสดสวนทสงขน ในขณะทดชนมวลรวมในภำคกำรเกษตรมแนวโนมลดลง สำมำรถวเครำะหไดวำ จงหวดนนทบรมแนวโนมเขำสควำมเปนเมองทตองกำรระบบสำธำรณปโภค สำธำรณปกำร และกำรคมนำคมทมควำมเพยงพอ

กจกรรมทางเศรษฐกจของอตสาหกรรมมแนวโนมลดลง ซงเปนขอมลทตรงกบขอมลของหอกำรคำจงหวด และขอมลจำกอตสำหกรรมจงหวด สวนหนงเพรำะทดนมรำคำแพงขน ท ำใหหลำยโรงงำนปดตวลง สวนใหญจะเปนอตสำหกรรมทไมมมลพษทยงด ำเนนตอได และภำคบรกำรและคำปลกพำณชยแนวโนมสงขน เปนผลตภำพทสงของจงหวดนนทบร ในขณะทเกษตรกรรมเหลอเพยงไมถง 5 เปอรเซนต ของผลตภณฑมวลรวมจงหวดนนทบร (GPP) ท ำให

ภำพท 5 ลกษณะพนทของจงหวดนนทบร

12

นโยบำยและวสยทศนของจงหวดนนทบร จงไมใชเรองของเศรษฐกจ แตเปนนโยบำยเกยวกบนโยบำยทอยอำศยชนด เพรำะทอยอำศยขยำยตวในจงหวดนนทบรจ ำนวนมำก

ลกษณะโครงสรางประชากร พบวาจงหวดนนทบรมลกษณะพงพง ในเชงพนทกบกรงเทพมหานครในฐานะเปนแหลงจางงาน จงหวดนนทบรมประชำกรแฝงเพมขน ซงอำจจะมำกกวำประชำกรในทะเบยนรำษฎร ในทะเบยนรำษฎรมประชำกรประมำณ 1,400,000 คน หำกรวมกบประชำกรแฝงจะสงถง 2 ลำนกวำคน และมแนวโนมจ ำนวนประชำกรของจงหวดเพมสงขนอยำงตอเนอง ในขณะทอตรำกำรเกดและอตรำกำรตำยมควำมเปลยนแปลงนอย อกทงอำยเฉลยของประชำกรในจงหวดนนทบรกลบมแนวโนมลดลง เหลำนแสดงใหเหนกำรเปลยนแปลงของประชำกรในจงหวดทมำจำกปจจยกำรยำยถนเปนส ำคญ หมำยถงกำรเพมขนมำกของคนในวยท ำงำน นอกจำกนประชำกรในจงหวดนนทบรมลกษณะพงพงกรงเทพฯ สง เพรำะเขำมำท ำงำนในกรงเทพฯ จ ำนวนมำก ท ำใหมปรมำณกำรใชรถเขำมำท ำงำนในกรงเทพฯ สง

2.2. แนวโนมการเปลยนแปลงความหนาแนนทอยอาศยและรปรางเมอง ราคาทดนในจงหวดนนทบรมแนวโนมสงขนอยางมาก เนองจำกกำรขยำยตวของเมองเพอ

กำรอยอำศยทเกดขน เพอรองรบแหลงจำงงำนรอบกรงเทพมหำนคร โดยเฉพำะอยำงยงทดนตำมแนวระบบถนนสำยหลกและกำรขนสงมวลชนสำธำรณะระบบรำง ท ำใหรำคำทดนเพมสงขนสงผลตอรปรำงและควำมหนำแนนเพอใหกลมคนผมรำยไดนอย-ปำนกลำงสำมำรถเขำถงกำรมทอยอำศยไดตำมกลไกตลำด อกทงกำรถอครองทดนในจงหวดนนทบรรอยละ 95 เปนกำรถอครองโดยเอกชน สวนรำชกำรมพนท เพยง รอยละ 5 ของพนททงหมด (ภำพท 6 สเหลองแสดงถงพนทของเอกชน และสฟำแสดงถงพนทในกำรครอบของรฐ) สงผลใหเกดกำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชนทดนเพอกำรอยอำศยมำกขน เปนอกปจจยหนงทท ำใหรำคำทดนรำคำสงขน สงผลใหผมรำยไดนอยไมสำมำรถเขำถงแหลงทอยอำศยรำคำถกได

เกดความหนาแนนของพนทรอบสถานรถไฟ เน องจำกกำรพฒนำระบบขนสงมวลชนสำธำรณะระบบรำงทเชอมตอจำกกรงเทพมหำนครสจงหวดนนทบร ทงโครงกำรรถไฟฟำสำยสมวง และสำยสชมพ สงผลใหเกดกำรเรงใหมกำรเปลยนแปลงของควำมหนำแนนโดยรอบสถำนอยำงมนยยะส ำคญ โดยมแนวโนมสงขนมำก โดยเฉพำะควำมหนำแนนทอยอำศย เนองมำจำกอยใกลกบสถำน เพอควำมสะดวกในกำรเดนทำง เปนหนงในปจจยทยงกระตนใหเกดกำรขยำยตวของเมอง (ภำพท 7)

13

ภำพท 6 กำรถอครองทดนในจงหวดนนทบร

ภำพท 7 บรเวณทมแนวโนมในกำรขยำยตวควำมเปนเมอง

14

3. นโยบายทอยอาศยของจงหวดนนทบร กำรขยำยตวของประชำกรในจงหวดนนทบร ท ำใหมกำรลงทนดำนทอยอำศยเพมจ ำนวนมำก โดยเฉพำะบรเวณทตดกบกรงเทพมหำนคร อยำงอ ำเภอเมองนนทบร ปำกเกรด อกทงมกำรกระจำยตวของประชำกรและทอยอำศยในอ ำเภอบำงบวทอง ท ำใหมกำรก ำหนดเปำประสงคและวสยทศนในขอมลแผนพฒนำจงหวดนนทบร ใหจงหวดนนทบรเปนแหลงทอำศยชนดของคนทกระดบ รองรบกำรขยำยตวของประชำกร เมอคณะศกษำ3 ไดศกษำแผนนโยบำยดำนทอยอำศยของจงหวดนนทบร โดยใชวธกำรรวบรวม ศกษำ (Review) จำกแผนนโยบำยขององคกรสวนทองถน 3 ป พ.ศ.2557-2559 ซงมอยประมำณ 1,000 กวำแผน (ตำรำงท 1) พบวำไมมแผนงำนเกยวกบกำรพฒนำดำนทอยอำศยตำมนโยบำยทวำงไว มเพยงแผนงำนทเกยวกบกำรสรำงโครงสรำงพนฐำน กำรซอมถนน ท ำทอระบำย พฒนำดำนสงแวดลอม เปนตน โดยไมมกำรก ำหนดเกยวกบทศทำงเรองทอยอำศยชนด เมอศกษำเพมเตมมำกขน พบวำจงหวดนนทบรยงไมสำมำรถด ำเนนกำรดำนทอยอำศย เนองจำกตดปญหำของพนทสวนใหญเปนเอกชน ไมมงบประมำณไปเวนคนทของเอกชน ไมม พ.ร.บ.ดำนกำรผงเมอง จงท ำไดเพยงซอมพนผว ท ำทอระบำย ลงทนดำนโครงสรำงพนฐำนไดเทำนน

3 ทมงำนทศกษำกำรวำงมำตรฐำนทอยอำศยชมชนแออด และวำงแผนภยพบตในจงหวดนนทบร รวมกบ สถำบนพฒนำองคกรชมชน (พอช.) ป 2556

ตำรำงท 1 ทบทวนแผนพฒนำ 3 ป (พ.ศ. 2557-2559) ขององคกรปกครองสวนทองถน

(อปท.)

15

4. แผนพฒนาจงหวดนนทบร จำกแนวโนมในอนำคตของจงหวดนนทบร คำดวำจะมประชำกรและทอยอำศยเพมขน สงผลถง

ควำมหนำแนนของกำรใชพนทในจงหวดนนทบร ประกอบกบปจจบนกำรพฒนำเมองในจงหวดนนทบรเปนกำรพฒนำเมองอยำงไรทศทำง เนองจำกตดปญหำหลำยอยำง โดยเฉพำะกรรมสทธในทดนทเปนของเอกชน ท ำใหด ำเนนกำรตดปญหำมำก อกทงมปญหำเรองผงเมอง เนองจำกผงเมองไมวำจะระดบจงหวดหรอผงเมองรวม จะถกสงขนไปทผงเมองระดบชำต โดยมคณะกรรมกำรผงเมองพจำรณำ ท ำใหอ ำนำจตดสนใจเรองผงเมองไมไดอยทองถนหรอชมชน ซงตำงประเทศมกลไกใหทองถนดแลเรองผงเมองเพอจะไดตดสนใจและสำมำรถน ำไปใชประโยชนไดทนท คณะศกษำจงเสนอแผนพฒนำทอยอำศยในจงหวดนนทบร เพอปรบใหพนทใหจงหวดนนทบรสำมำรถรองรบทอยอำศย และแผนกำรใชทดน (Land use) อยำงเหมำะสมได

จำกแผนผงกำรวำงแผนกำรพฒนำทอยอำศยระดบเมอง (ภำพท 8) ในอนำคตชวงสน ำตำลและสสมจะเปนพนทควำมหนำแนนสง มประชำกรและทอยอำศยจ ำนวนมำก รำคำทดนคอนขำงสง และก ำลงจะมรถไฟฟำผำนเขำไปในตวจงหวด เมอมกำรคมนำคมอยำงรถไฟฟำ จงหวดนนทบรควรมแผนกำรท ำแผนนโยบำยพฒนำพนทรอบสถำนขนสงมวลชน หรอ Transit oriented development (TOD) ในกำรใชพนทใหมควำมเหมำะสม เนนกำรออกแบบกำรเขำถงระบบขนสงมวลชนอยำงมประสทธภำพ เชน มกำรเชอมตอระหวำงรถโดยสำรอนๆ เชน แทกซ มอเตอรไซด ออกแบบสถำนจอดรถขนสงมวลชน (transit station) หรอทหยดรถ (transit stop) ใหมควำมสะดวก สบำย และปลอดภย เชน มทำงเดนเขำถงสถำนทกวำงขวำงไดมำตรฐำน มทกนแดดฝน มปำยสญลกษณทจ ำเปนส ำหรบคนเดนทำง มมมขำยเครองดมหรอสงพมพ หองน ำ และมไฟสองสวำงทเพยงพอ เปนตน กำรพฒนำพนทโดยรอบสถำนขนสงมวลชน หรอ Transit oriented development (TOD) จะชวยลดปญหำดำนกำรจรำจรและขนสงอยำงมประสทธภำพ และจดกำรทตนเหตคอพฤตกรรมกำรเดนทำงของคน โดยอำศยองคประกอบดำนกำรใชประโยชนทดน (Land use) ประกอบกำรพฒนำและออกแบบพนทเมองหรอชมชนบรเวณโดยรอบสถำน สรำงชมชนทลดกำรพงพำพลงงำนเชอเพลงและลดมลพษทำงอำกำศจำกกำรใชรถยนตทมำกเกน ลดกำรเตบโตเมองอยำงไรทศทำง (Urban sprawl) สงเสรมชมชนใหเปนชมชนแหงสขภำวะ (Healthy communities) ทประชำกรมทำงเลอกในกำรเดนทำงและดตอสขภำพของตน เชน กำรเดน และขจกรยำน มำกขน ดวยเหตนจงหวดนนทบรควรมแผน TOD ส ำหรบกำรมรถไฟฟำ จำกแผนผงของจงหวดนนทบร(ภำพท 9) พนทสแดงควรเปนพนทในกำรพฒนำพนทโดยรอบสถำนขนสงมวลชน (TOD)

แผนการท าแผนนโยบายพฒนาพนทรอบสถานขนสงมวลชน (TOD)

16

สวนท 3 แผนพฒนาทอยอาศยในพนทน ารอง : ต าบลทาอฐ และขอเสนอการพฒนาเมอง

คณะศกษำไดศกษำ และวำงแผนพฒนำทอยอำศยในพนทน ำรอง เพอเปนทตนแบบในกำรพฒนำทอยอำศยของจงหวดนนทบร โดยเลอกพนทน ำรอง คอ ต ำบลทำอฐ ซงมอำณำบรเวณอยในพนทฝ งตะวนตกของแมน ำเจำพระยำอยในเขตกำรปกครองของอ ำเภอปำกเกรด จงหวดนนทบร ครอบคลมพนทจ ำนวนทงสน 5.76 ตำรำงกโลเมตร สำเหตทเลอกพนทต ำบลทำอฐเปนพนทวำงแผนพฒนำทอยอำศยน ำรอง เนองจำกพนทต ำบลทำอฐ มลกษณะพนทจ ำลองโครงสรำงของจงหวดนนทบร คอเปลยนกำรใชประโยชนของพนทจำกเกษตรกรรมสกำรท ำทอยอำศยและกำรท ำพำณชยกรรม

1. ลกษณะพนทน ารอง : ต าบลทาอฐ จำกขอมลพนฐำนและกำรส ำรวจพนทจรง สำมำรถสรปรปแบบของชมชนพกอำศยในต ำบลทำอฐ

ไดเปน 4 รปแบบ คลำยกบโครงสรำงพนทจงหวดนนทบรทมท งควำมเปนเมอง และชนบท ดงตอไปน ชมชนดงเดม (ภำพท 9 -10) แบงออกเปนชมชนรมแมน ำเจำพระยำ และชมชนท

ขยำยตวจำกชมชนรมน ำในอดต ชมชนดงเดมนสวนใหญจะมกำรตงถนฐำนในหม 4 หม 5 หม 6 หม 7 หม 8 หม 9 และหม 10

(ภำพท 8) แผนผงกำรพฒนำทอยอำศยในจงหวดนนทบร

17

ชมชนเกษตรกรรม (ภำพท 11-12) สวนใหญเปนลกษณะประเภทบำนเดยว ทมควำม

หนำแนนนอย กระจำยตวตำมทดนทใชเพอกำรเกษตรกรรม จะมกำรตงถนฐำนในหม 1 หม 2 หม 3 หม 6 และหม 9

ชมชนหมบานจดสรร (ภำพท 13 -14 ) เปนชมชนใหมทเกดจำกกำรพฒนำเมองและ

กำรขยำยตวของเมอง ชมชนหมบำนจดสรรนสวนใหญจะมกำรตงถนฐำนในหม 1 หม 2 หม 3 หม 5 หม 6

ภำพท 9 -10 ชมชนดงเดมในต ำบลทำอฐ

ภำพท 11-12 ชมชนเกษตรกรรมในต ำบลทำอฐ

ภำพท 13 -14 ชมชนหมบำนจดสรรในต ำบลทำอฐ

18

ชมชนพกอาศยกงพาณชยกรรม (ภำพท 15 -16) เปนกำรผสมระหวำงคำขำยและพกอำศย จะมกำรตงถนฐำนในหม 1 และหม 6

2. การจดท าแผนทอยอาศยระดบพนทน ารอง

กำรจดท ำแผนทอยอำศยน ำรองของต ำบลทำอฐ คณะศกษำใชแนวคดกำรท ำผงเมองเฉพำะ (Specific plan) ประสำนควำมรวมมอใหทองถนและชมชนประชมระดมควำมคดเหนจดท ำแผนผงเมองเฉพำะ (Specific plan) เพอกำรจดสรรพนท (Zoning) ทอยอำศยของตนเอง (ภำพท 17-18) โดยปกตผงเมองรวมทมอย จะมรำยละเอยด Zoning เกยวกบทอยอำศย พำณชยกรรม เกษตรกรรม อตสำหกรรม แตกำรวำงเมองเฉพำะ (Specific plan) ทอยอำศย ควรจะมรำยละเอยดของทอยอำศยเอง เชน กำรจดสรรพนทรมน ำ พนทในกำรสรำงคอนโด พนทเกษตร ชมชนดงเดม สำธำรณปโภคตำงๆ ควรอยตรงไหนอยำงไร ตองมรำยละเอยดทชดเจน เปนขอตกลงรวมกน โดยใหทองถนและชมชนเปนคนออกแบบดวยตนเอง เพอน ำไปสโครงกำรกำรปรบปรงจดสรรพนทของตนเอง

ภำพท 15 -16 ชมชนพกอำศยกงพำณชยกรรมในต ำบลทำอฐ

(ภำพท 17-18) กำรระดมควำมคดเหนของชมชนในกำรจดท ำ Zoning ทอยอำศย

19

นอกจำกกำรกำรจดสรรพนท (Zoning) ทอยอำศยแลว ทองถนและชมชนเอง มแผนปฏบตกำรกำรปรบปรงทอยอำศยบนทดนเดมของตนเองดวย เชน กำรขยำยทำงเดมในชมชน เชอมบำนรมน ำและทำงเดมรมน ำ เพอปองกนแกไขปญหำตำงๆ เชน อำชญำกรรม กำรเกดอคคภย หรอโครงกำรเพมพนทสเขยวในทวำงของชมชน เพอสงเสรมกจกรรมของคนในชมชน รวมทงจดสรรเปนพนทจอดรถจกรยำนยนตรเพอควำมเปนระเบยบของชมชน และมโครงกำรพฒนำพนทอยอำศยอกมำกมำย เชน กำรสรำงแนวเขอน กำรสรำงกระเชำขำมฟำก กำรปรบปรงทอยอำศยเชงรำบและเชงสง ปรบปรงทำงเดนรมน ำ เปนตน รวมไปถงแผนโครงกำรทองเทยวทำอฐ (ภำพท 19) สรำงทำอฐใหเปนสถำนททองเทยว เพมรำยไดใหชมชน จงตองมกำรปรบพนทบรเวณนนใหมควำมพรอมในกำรตอนรบนกทองเทยวดวย

3. ขอเสนอแนะการพฒนาเมอง

จงหวดนนทบร มวสยทศนและนโยบำยพฒนำทอยอำศยชนด จำกกำรเปนพนทรองรบกำรขยำยตวของประชำกรจำกกรงเทพมหำนคร มประชำกรหนำแนนสง และเปนพนททเปลยนกำรใชประโยชนจำกพนทเกษตร กลำยเปนพนทส ำหรบทอยอำศย แมจะมวสยทศนและนโยบำยเกยวกบกำรพฒนำทอยอำศยชนด แตจำกแผนกำรด ำเนนงำนยงไมมควำมเกยวของกบทกำรพฒนำทอยอำศยชนด เนองจำกไมมกลไกทจะสำมำรถด ำเนนกำรได ตดปญหำพนทเปนของเอกชนเกอบทงหมด ทองถนและชมชนไมมอ ำนำจตดสนใจเรองผงเมอง คณะศกษำจงมขอเสนอแนะกำรพฒนำเมองดงน 3.1. ขอเสนอแนะระดบเมอง : การจดตงมคณะกรรมการบรหารเมองเฉพาะเรอง

ในกำรด ำเนนกำรดำนยทธศำสตรของจงหวดนนทบร มกลไกส ำคญทชวยดแลและควบคมยทธศำสตรในดำนตำงๆ คอ คณะกรรมกำรบรหำรยทธศำสตรจงหวด (กบจ.) ซงมนโยบำยดำนกำรพฒนำทอยอำศย ซงเปนหนงในนโยบำยทส ำคญของจงหวดนนทบร จงควรมกำรจดตง

(ภำพท 19) แผนโครงกำรทองเทยวทำอฐ

20

อนกรรมกำรภำยใตคณะกรรมกำรบรหำรยทธศำสตรจงหวด เพอมบทบำทส ำคญในกำรควบคม ดแล และน ำแผนงำนดำนทอยอำศยไปสกำรปฏบต ไดอยำงสอดคลองกบวสยทศนของจงหวดโดยเฉพำะ และกอใหเกดประสทธภำพในกำรบรหำรจดกำรทอยอำศย และบรรเทำปญหำชมชนแออด และกำรขำดแคลนทอยอำศยของผมรำยไดนอยได (ภำพท 20)

3.2. ขอเสนอแนะระดบพนท : แนะน าองคความรดานการวางและจดท าผงเมองรวมใหชมชน องคกำรบรหำรสวนต ำบลทำอฐเปนพนททก ำลงประสบปญหำกำรจดสรรทดนเพอกำรอย

อำศยเกดขนอยำงรวดเรวและขยำยตวไรทศทำงตำมกลไกตลำด กลไกหรอเครองมอในทำงกฎหมำยททองถนสำมำรถด ำเนนกำรเพอควบคมกำรเตบโตทำงดำนทอยอำศยเชนน จ ำเปนจะตองเรยนรและท ำควำมเขำใจในดำนกำรวำงผงชมชนหรอผง อบต. เพอใชควบคมและชน ำกำรพฒนำอยำงเหมำะสม สอดคลองกบวสยทศนของต ำบล ในเบองตนทำงคณะศกษำไดแนะน ำองคควำมรดำนกำรวำงและจดท ำผงเมองรวมชมชน จดท ำแผนผงเฉพำะ (Specific plan) เพอกระตนใหทองถนรบทรำบถงชองทำงในกำรใชงำนเครองมอทำงกฎหมำยเพอใชควบคมและชน ำกำรพฒนำดำนทอยอำศยภำยในพนทตนเอง โดยกำรวำงแผนกำรใชประโยชนทดนทสอดคลองกบปจจบน และสำมำรถรองรบในอนำคตได

3.3. ขอเสนอแนะเชงกลไก : ควรม พ.ร.บ. การพฒนาเมอง ควรมกลไกเชงกฎหมำยในกำรสงเสรมกำรพฒนำเมองอยำงเหมำะสมในรปแบบของ พ.ร.บ.

กำรพฒนำเมอง โดยใชอ ำนำจกลไกจงหวดในกำรแกไขปญหำ โดยมคณะกรรมกำรทมำจำกหลำยภำคสวน จำกจงหวด ทองถน ชมชน ภำคประชำสงคม เปนภำคเครอขำยมอ ำนำจใชกลไกในกำรแกไขปญหำ เพรำะปจจบนทองถนไมมอ ำนำจในกำรดแลเรองผงเมอง ท ำใหไมสำมำรถตดสนใจด ำเนนกำรไดดวยตนเอง จงควรมกลไกอยำง พ.ร.บ.กำรพฒนำเมอง โดยมสำระส ำคญทำงดำนแนวคด ประกอบดวย เตมเตมชองวำงของกำรพฒนำเมองระหวำงกำรควบคมในระดบมหภำค (อำท ผงเมอง

รวม และกฎหมำยทเกยวของกบกำยภำพตำงๆ) และควำมตองกำรกำรสงเสรมกำรพฒนำจำกคนในทองถน

กำรสรำงทศทำงควำมเหมำะสมของกำรพฒนำทดนและควำมตอเนองของทดนขนำดใหญ หลกกำรมสวนรวมของประชำชนในกำรฟนฟและพฒนำเมอง

21

ภำพท 20 แผนผงกลไกกำรพฒนำเมอง