UPRAVLJANJE INVESTICIJAMA U

TURIZMU

1. POJAM I VRSTE INVESTICIJA Pojam investicija potiče od latinske riječi investitio što

znači ulaganje kapitalaradi ostvarivanja dobiti (novca).

Investicioni proces je skup aktivnosti prilikom ulaganja kapitala (investiranja).

Investitor je pravno ili fizičko lice koje ulaže kapital.

Preduzetnik je pravno ili fizičko lice koje pokreće nove poslove kako bi realizovao svoju poslovnu ideju i ostvario dobit.

Investicioni objekata je realna imovina,dobro (npr.građ.obj.;oprema;zemljište i sl.) u koji se vrši investiranje.

Investicioni projekat je dokumenat u kojem moraju biti argumentovano obrazložena investiciona ulaganja.

Finansiranje investicija je proces obezbjeđivanja potrebnih novčanih sredstava iz vlastitih i/ili tuđih izvora finansiranja.

Investiciona kalkulacija,period korištenja, period izgradnje, tekući primitci, neto primitci...

Investiranje u vrijednosne papire su pasivne (portfolio)

investicije

Investiranje u osnovna i trajna obrtna sredstva su aktivne

(realne) investicije, odnosno ulaganje novčanih sredstava u

osnovna i trajna obrtna sredstva

Investicioni proces je skup aktivnosti na

ulaganju kapitala radi ostvarivanja dobiti

Investitor je lice, privredni subjekt koji

ulaže finansijska sredstva u investicioni

objekat

Investicioni objekat može biti: građevinski

objekat, zemljište, oprema i sl.

Finansiranje investicija je proces

pribavljanja potrebnih novčanih sredstava

iz vlastitih i tuđih izvora i njihovo ulaganje u

nabavku ili izgradnju investicionih

objekata

VRSTE INVESTICIJA - (podjela)

PREMA SVRSI INVESTIRANJA:

- nove investicije

- investicije u proširenje

- investicije u rekonstrukciju i modernizaciju

PREMA IZVORIMA INVESTIRANJA:

- bruto investicije (ukupna ulaganja iz svih izvora investiranja)

- neto investicije (bruto invest.- amortizacija)

- nove investicije (neto invest.uvećane za invest.koje se finansiraju iz amortizacije)

PREMA NAMJENI:

- privredne investicije

- neprivredne investicije

- investicije za zamjenu

- investicije u modernizaciju

- investicije u proširenje

PODJELA PRIVREDNIH INVESTICIJA PREMA TEHNIČKOJ STRUKTURI:

- zemljišta, građ.obj.,višegodišnji zasadi, ostale investicije – studije, projekti, patenti, licence...

PREMA KRITERIJUMU KORIŠTENJA: aktivne i neaktivne

PREMA PREDMETU ULAGANJA:

- stvarne (kapitalne) – ulaganja u materijalna dobra

- portfolio investicije – ulaganja na finansijskim tržištima u vrijednosne papire

PREMA UTICAJU NA ORGANIZACIONU STRUKTURU:

- jednostavne investicije

- složene investicije

2. PROCES UPRAVLJANJA INVESTICIJAMA

Upravljanje investicijama je skup složenih aktivnosti djelovanja na određeni sistem u cilju njegove promjene radi ostvarivanja razvojnih ciljeva investiranja

- Proces upravljanja investicijama u poslovnim subjektima sastoji se od tri faze: planiranja, realizacije i kontrole.

- Karakteristike planiranja (fleksibilnost,preciznost, cjelovitost)

- Realizacija kao faza upravljanja investicijama predstavlja konkretizaciju planiranih aktivnosti u skladu sa izbranom investicionom odlukom.

- Kontrola je poslednja faza upravljanja investicijama

elementi kontrole:

- utvrđivanje standarda izvršenja investicionih zadataka,

- mjerenje tekućeg izvršenja investicionog procesa,

- upoređivanje izvršenja investicionih zadataka sa standardima,

- preduzimanje mjera za odklanjanje utvrđenih odstupanja od investicionih ciljeva

vrste kontrole:

- prethodna kontrola ima zadatak da spriječi eventualna nepovoljna odstupanja od planiranih investicionih ciljeva,

- tekuća kontrola ima zadatak da prati i nadzire tekuće investicione poslove kako bi se osiguralo ostvarenje planiranih ciljeva,

- naknadna kontrola predstavlja korektivnu kontrolu koja je usmjerena na konačne investicione rezultate.

Donošenje investicione odluke

Proces donošenja investicione odluke je sastavni dio integralnog sistema upravljanja investicijama.

Donošenje investicione odluke je najsloženiji i najodgovorniji zadatak u procesu upravljanja investicijama.

Investiciona odluka donosi se nakon temeljnih, naučnih i stručnih priprema istraživanja i izrade sveobuhvatne investicione dokumentacije u kojoj najvažnije mjesto zauzima investicioni program.

Svrha izrade investicionog programa je da se definiše investiciona aktivnost, obrazloži tehnička izvodljivost, opšta korisnost i ekonomska opravdanost (isplativost) investicije.

Investicionom odlukom odlučuje se o ulaganju novca u

investicioni objekat na duže vremensko razdoblje

Prije donošenja investicione odluke potrebno je izraditi

potrebnu stručnu dokumentaciju iz koje se može utvrditi da li je

investiciono ulaganje opravdano ili nije .

Pri donošenju investicione odluke treba ocijeniti da li su

obezbjeđeni izvori finansiranja investicije

Investiciona odluka sadrži više faza:

- nastanak ideje o potrebi investiranja

- utvrđivanje potrebnih i prihvatljivih investicionih rešenja

- definisanje preliminarne odluke i izbor metoda za ocjenu

prihvatljivosti investicionih rešenja

- donošenje konačne investicione odluke

Nakon donošenja odluke o investiranju potrebno je uključiti i

naredne aktivnosti kao sastavni dio investicione odluke. To su:

- priprema izvođenja

- građenje

- priprema proizvodnje

INVESTICIONOM ODLUKOM TREBA:

1. ocjeniti realnu visinu investicionog ulaganja

2. ocjeniti realnost buduće iskorištenosti investicije i realnost

planiranog poslovnog rezultata

3. ocijeniti realnu vrijednost investicije

4. izabrati najpovoljniju investiciju, odnosno najpovoljniji

redosljed investicija između nekoliko predloženih

5. odabrati najpovoljniji način investiranja

Investicionom odlukom prihvata se jedan (ili više) projekata, a ostali se odbacuju

Investicioni projekti s’ obzirom na odlučivanje mogu se klasificirati u tri tipa:

1. Tip „DA-NE”

2. Tip „MEĐUSOBNO ISKLJUČIVI PROJEKTI”

3. Tip „OGRANIČENA MOGUĆNOST FINANSIRANJA”

(Između više projekata odabere se samo jedan zbog ograničenih izvora finansiranja)

Relativna vrijednost investicije izražava se upoređivanjem dva iliviše projekata sa nekim pokazateljom npr. kamatnom stopom

Relativna vrijednost investicije utvrđuje se na osnovu analize ipoređenja visine investicionih ulaganja, te prihoda i rashodakoristeći se metodama za ocjenu rentabilnosti investicionih objekata

Investiciona odluka donosi se na osnovu investicionedokumentacije

3. KONCEPT PLANIRANJA INVESTICIONOG

PROJEKTA

Investicioni projekat je dokument kojim se dokazuje tehnička izvodljivost i ekonomska opravdanost investicije, i na osnovu koga se donosi konačna odluka o ulaganju.

Investicioni projekat se sastoji iz dva dijela:

- Studije ekonomske opravdanosti (ekonomskog elaborata);

- Tehničko-tehnološke dokumentacije.

Proces planiranja investicionog projekta može se podijeliti u četiri faze:

- priprema investicionog projekta;

- ocjena investicionog projekta;

- izvedba investicionog projekta;

- poslovanje investicionog projekta.

Prvi korak pripreme investicionog projekta je stvaranje informacione osnove investicionog projekta, koja obuhvata:

fizičke aspekte pripreme, koji podrazumijeva dio informacione osnove koji je usmjeren na istraživanja i analize koje je potrebno provesti u fazi pripreme:

- analizu tržišta – prodaje i nabave;

- tehničko – tehnološku analizu;

- analizu lokacije.

finansijske aspekte pripreme, koji obuhvataju: formiranje ukupnog prihoda ,investicije u osnovna sredstva (stalnu imovinu),poslovni rashodi ,investicije u obrtna sredstva, izvori finansiranja i obračun finansijskih obaveza, finansijski izvještaj.

Završetak faze pripreme investicionog

projekta ustvari predstavlja tri osnovna

finansijska izvještaja za cijelokupni vijek

trajanja projekta, a to su:

- račun dobiti (dohotka) i gubitka;

- finansijski tok;

- bilans stanja i uspjeha.

Pripremu investicionog projekta potrebno je

izvršiti sa više aspekata, u okviru kojih se

izrađuju: analiza razvojnih mogućnosti i

sposobnosti investitira, analiza tržišta,

tehničko-tehnološka analiza, analiza lokacije i

ekonomsko-finansijska analiza.

Ocjena investicionog objekta

Ocjena investicionog projekta obuhvata definisanje kriterija i

izbor metoda za ocjenu mogućih i prihvatljivih investicionih

rješenja. Ocjena obuhvata slijedeće aktivnosti:

definisanje kriterija ocjene koji služe kao mjera opravdanosti projekta, i koji pokazuju da li projekat ima pozitivne ili negativne faktore uticaja na razvoj,

izbor analitičkih metoda na osnovu kojih se donosi ocjena projekta,

izrada informaciono dokumentacione osnove za primjenu metoda za ocjenu,

primjena metoda za ocjenu opravdanosti projekta, u odnosu na minimalno prihvatljive kriterije opravdanosti, ili u odnosu na konkurentski projekat,

donošenje investicione odluke: pozitivne ili negativne.

Statički pristup ocijeni investicionog projekta

ima cilj pružanje okvirnog uvida u opravdanost

projekta, koristi se stalnim tržišnim cijenama, i

ima manju tačnost dobijenih rezultata na osnovu

„reprezentativne godine“.

Dinamičan pristup ocjeni investicionog projekta

ima za cilj definitivnu spoznaju o opravdanosti, i

uzima u obzir vremenske komponente,

primjenjuje ispravljene tekuće tržišne cijene, i

dobiveni rezultati ima veću tačnost u odnosu na

rezultate putem statičkog pristupa ocjeni

investicionog projekta.

Izvedba investicionog objekta Izvedba investicionog projekta obuhvata slijedeće aktivnosti :

pripremu građenja investicionog objekta,

građenje investicionog objekta,

pripremu proizvodnje/usluga investicionog projekta.

Analitička studija obuhvata:

analizu tržišta prodaje i kretanja prodajnih cijena,

analizu tržišta nabavke i kretanje nabavnih cijena,

idejni projekat,

projekat montaže,

projekat unutrašnjeg transporta,

projekat tehnološkog postupka,

lokaciju,

geološku studiju,

studiju potreba za radnicima.

Sintetička studija može se podijeliti na:

predinvesticionu studiju,

investicionu studiju,

izvedbenu studiju.

4. INVESTICIJE I PRIVREDNI RAZVOJ

Privredni razvoj može se definisati kao

integralni i kontinuiran proces koji je svojstven

svim sistemima koji posjeduju sposobnost da

evoluiraju tokom vremena, i tako prelaze u više

nivoe organizovanosti i efikasnija stanja.

Privredni rast možemo definisati sa različitih

aspekata posmatranja ovog ekonomskog pojma.

Pod pojmom privrednog (ekonomskog rasta)

„obično se podrazumijeva prirast ekonomskog

bogatstva (u masi ili per capita) za godinu dana

pri čemu se pod ekonomskim bogatstvom

najčešće podrazumijeva nacionalni proizvod.

Osnovni pokazatelji međuzavisnosti investicija i privrednog

rasta

1.

Cilj investiranja je da se postigne materijalna

osnova koja omogućava poslovanje preduzeća

OSNOVNI MOTIVI INVESTIRANJA SU:

- postizanje kapaciteta koji je potreban za obavljanje poslovanja

- zadržavanje postojećeg položaja na tržištu ili njegovo poboljšanje

- zamjena fizički dotrajalih osnovnih sredstava

- zamjena ekonomski dotrajalih osnovnih sredstava

- proširenje asortimana poslovanja

- postizanje strukture sredstava koja omogućava njihovu optimalnu iskorištenost

5. REALNE INVESTICIJE U HOTELIJERSTVU

- Djelatnost hotelijerstva

- Pojmovno razgraničenje ugostiteljstva i hotelijerstva

- Pojmovno razgraničenje ugostiteljskog sektora smještaja i hotelijerstva

Položaj hotelijerstva na turističkom tržištu

Poslovni subjekti u hotelijerstvu posluju pod relativno težim uslovima od preduzeća ostalih djelatnosti. Razlog tome su:

velike sezonske koncentracije turističke potražnje koje uslovljavaju sezonsko poslovanje brojnih smještajnih kapaciteta,

velika vrijednost osnivnih sredstava a istovremeno nedovoljno korištenje uslužno-proizvodnih kapaciteta,

dominantan udio „ živog“ rada.

Hotelijerstvo kao nosilac realnih investicija u turizmu

Hotel kao glavni investicioni objekat u hotelijerstvu

Specifičnosti investicija u hotelijerstvu

Investicioni projekti u hotelijerstvu koncipirani su tako da mogu poslužiti za zajedničko korištenje turistima i drugim potrošačima.

Država često ulaže u turističke projekte za nekomercijalne društvene ciljeve od kojih hotelijerstvo ima koristi.

Veliki dio investicionih ulaganja u fiksne fondove hotelijerstva na području turističkih destinacija je radi imovine.

Razlog za neke investicije u hotelijerstvu leži u „life style-

u“ na primjer, investitori koje traže ugodan način života, ili izbjegavanje poreza, mogu investirati u neku dokoličarsku atrakciju

Hotelijerstvo pruža priliku mnogim kratkoročnim projektima koji brzo vraćaju uložena sredstva.

Kad preduzetnici investiraju u hotelijersku imovinu, moraju uzeti u obzir višenamjenskokorištenje istih u budućnosti, što povećava konačnu vrijednost investicionog dobra.

Neke destinacije, koje se zasnivaju na avanturamas višestrukim ciljevima uključuju dio investicija u turističke svrhe, a dio za neturističku namjenu.

Marketinškim ispitivanjem i analizom turističkogtržišta mogu se procijeniti političko-geogrfskidogađaji i posljedice takvih događaja, ali se ne mogu predvidjeti kad će se oni dogoditi i kojeg ćeinteziteta biti.

• Investicioni kriteriji hotelijerstva u savremenim tržišnim

uslovima

U hotelijerstvu se investicioni kriteriji mogu podijeliti na dvije grupe i to:

a) kriteriji za izbor vrste, kategorije i veličine objekta,

b) kriterije za ocjenu ekonomske efikasnosti i opravdanosti investicionog projekta.

Prva grupa kriterija zasniva se na raznim, prije svega

marketinškim ispitivanjima, analizama i predviđanjima,

što znači kvalitativnim metodama, dok drugu grupu

pretstavijaju uglavnom kvantitativni kriteriji i

kvantitativne metode ocjene opravdanosti

investicionog projekta.

Prema određenim empirijskim kriterijima, različite vrste mjesta zahtijevaju različite vrste i veličinu objekata. Prema tim kriterijima slijedeći razmještaj objekata može se smatrati najpogodnijim:

1. „Veći gradovi sa značajnom gustoćom motiva turističkih dolazaka (poslovni dolasci, manifestacije, kulturni motivi, itd.):

velike hotele prolaznog tipa (garni) koji mogu imati u sastavu restorane, kafane, barove i ostale jedinice namijenjene prolaznicima: niže kategorije objekata sa lokacijama u blizini centra,

srednje hotele istog tipa s obaveznom kafanom, doručkovaonicom i eventualno nekom sličnom jedinicom: niže i srednje kategorije, različite lokacije, uključujući i periferiju,

motele na periferiji i prilazima grada.

2. Turistička područja sezonskog karaktera, gdje su motivi turističkih dolaska vezani za sezonu:velike hotele pansionskog tipa isključivo u većim

turističkim centrima; pretežno veće kategorije, a u razvijenim centrima i objekti sa 5* (lux u izuzetnim slučajevima),

srednje hotele pansionskog tipa u svim turističkim centrima, pretežna orjentacija na kategoriju hotela sa 4*,

male hotele pansionskog tipa i male pansione u svim većim i manjim turističkim mjestima,

turistička naselja u perifernim centrima, s tim što manja turistička naselja treba locirati bliže centrima, a veća periferno,

„turistički kompleksi“ kao nov oblik receptivne ponude smještaja koje predstavljaju veće koncentracije kapaciteta (od 1.500 do 7.000 kreveta u različitim vrstama izgrađenih objekata), dopunjeno sa svim oblicima turističke ponude ostalih i dopunskih djelatnosti, što gostu omogućava zadovoljavanje svih potreba u okviru kompleksa,

Apart.hoteli u turističkim centrima,

hoteli i yachting – klubovi u lukama specijalno građenim (marine) ili prilagođenim takvom obliku turizma uz more,

planinski domovi i zimski hoteli na terenima pogodniom za zimske sportove i rekreaciju,

auto-kampovi i „karavaning“ teren u svim područjima na periferiji turističkih centara ili izdvojenim lokacijama.

3. Tranzitni centri i područja uz glavne saobraćajnice:

srednji i manji hoteli prolaznog tipa (garni),

manji pansioni i gostionice,

moteli,

auto – kampovi.

4. Ostala područja i centri:

različiti oblici smještaja zavisno od inteziteta, ili zahtjeva turističke potražnje.

6. STUDIJA EKONOMSKE OPRAVDANOSTI INVESTICIONOG PROJEKTA U HOTELIJERSTVU

Standardni sadržaj studije ekonomske opravdanosti

investicionog projekta:

1. Uvodni rezime- Investitor- Projekt- Razlozi investiranja – ciljevi - Izbor podataka- Struktura ulaganja- Izvori finansiranja - Važniji pokazatelji- Program izradio

2.Uvodna obrazloženja3.Informacije o preduzetniku – investitoru4. Opis djelatnosti

- Opis postojećeg poslovanja- Vizija preduzetničkog poduhvata

5. Analiza dosadašnjeg poslovanja

6. Lokacija

- Opis postojeće lokacije

- Opis lokacije projekta

- Opis zaštite i uticaja na okolinu

7.Tehničko – tehnološki elementi ulaganja

- Opis strukture ulaganja

- Struktura i broj postojećih zaposlenih i struktura i broj novozaposlenih

8. Analiza tržišta - Tržište nabavke – dosadašnje poslovanje

- Tržište nabavke – projekat

- Tržište prodaje i konkurencije – dosadašnje poslovanje

- Tržište prodaje i konkurencija – projekat

9. Ocjena razvojnih mogućnosti

10. Ekonomsko-finansijska analiza

- Procjena ostvarenja prihoda

- Struktura i dinamika ulaganja u osnovna sredstva

- Troškovi poslovanja

- Materijalni troškovi

- Troškovi osoblja

- Obračun amortizacije

- Struktura ulaganja u obrtna sredstva

- Projekcija bilance

11. Finansijsko tržišna ocjena

– Struktura ocjena efikasnosti projekta

– Dinamička ocjena efikasnosti projekta

– Ekonomski tok

– Period povrata investicijskih ulaganja

– Neto sadašnja vrijednost

– Interna stopa rentabilnosti

12. Analiza osjetljivosti

13. Zaključna ocjena

Studija ekonomske opravdanosti investicionog projektamora da sadrži slijedeće elemente:

Informacije o investitoru – preduzetniku i djelatnosti poslovanja;

Analiza tržišta;

Tehničko – tehnološka analiza;

Analiza lokacije;

Ekonomsko – finansijska analiza;

Tržišna ocjena projekta.

• Finansijski tokovi investicionogprojekta

- U planiranju investicionog projekta,

kod izrade ekonomsko-finansijske

analize pojavljuje se finansijski

potencijal kao nužan preduslov

ekonomske opravdanosti investiranja, a

zatim poslovanja.

- Finansijski potencijal predstavlja sva

raspoloživa sredstva plaćanja u periodu

investicionog projekta (novac na žiro –

računu, akreditivi i sl.).

Struktura finansijskih tokova se sastoji: primitci:

- ukupan prihod: prihod od poslovanja,

- izvori finansiranja: vlastiti i tuđi;to su prilivi finansijskih sredstava kojinisu rezultat poslovanja i ne povećavaju ekonomski nego samofinansijski potencijal preduzetnika,

- ostatak vrijednosti projekta: vrijednost projekta u zadnjoj godiniperioda projekta, odnosno neotpisana vrijednost osnovnih sredstava ivrijednost obrtnih sredstava u trenutku njihovog oslobađanja iliprestanka upotrebe.

izdatci:

- rashodi poslovanja bez amortizacije: (samo materijalni troškovi i brutoplate),

- investicije: (u osnovna i trajna obrtna sredstva),

- porezi iz dobiti: (dohodak u okviru zanatske djelatnosti),

- izdvajanja u rezerve: (ako preduzetnik izdvaja sredstva za ovenamjene),

- obaveze prema izvorima finansiranja: (uključujući otplatu kredita ikmate – cjelokupni anuitet),

- dividende (d.d.), ili dio dobiti koji se isplaćuje vlasnicima (d.o.o)- ako se donese takva poslovna odluka da preduzetnik isplaćuje dividendu.

neto-primitci: to je razlika između primitaka i izdataka. Pozitivni neto-primitci u svim godinama poslovanja pokazuju likvidnost preduzetnika.

Finansijsko - tržišna ocjena investicionog projekta u

hotelijerstvu

Pod opštim pojmom ocjene opravdanosti investicionog projekta, podrazumijevaju se različiti postupci koji se provode kako bi se sagledala i utvrdila ekonomska opravdanost i prihvatljivost projekta. Ocjena investicionog projekta obuhvata slijedeće aktivnosti:

- definisanje ciljeva razvoja vezanih za investicioni projekat,

- definisanje kriterija ocjene (da li investicioni projekat ima

pozitivne ili negativne rezultate u odnosu na planom

definisane

razvojne ciljeve),

- izbor i primjena metoda ocjene ekonomske opravdanosti

investicionog projekta,

- donošenje investicione odluke: pozitivne ili negativne o

investicionom projektu.

Opravdanost investicionog projekta može se ocjenjivati kroz dva pristupa:

– statičan pristup ocjeni,

– dinamičan pristup ocjeni.

• Statičan pristup ocjeni investicionog projekta

Statičan pristup ocjeni investicionog projekta analizira opravdanost projekta na osnovu podataka iz jednog perioda korištenja/projekta. U toj situaciji najčešće se uzima jedna godina koja se naziva „reprezentativna godina“ koja se određuje prema slijedećim uslovima:

- da je postignut projektovani uslužno – proizvodni kapacitet,

- da otplata anuiteta investicionih kredita je kontinuiran proces.

Od statističkih metoda najviše su u upotrebi: metoda stope rentabilnosti i metoda prosječne stope rentabilnosti.

Metodom stope rentabilnosti izračunava se stopa rentabilnosti samo za jednu „reprezentativnu godinu“ u periodu korištenja investicionog projekta, koristeći osnovne ekonomske pokazatelje iz projekta: ukupan prihod, ukupne troškove, dobitak i prosječni trajni kapital

Pokazatelji stope rentabilnosti

1.

Stopa rentabilnosti može se izračunati i na osnovu dobitka „reprezentativne

godine“ pomoću formule:

2.

Za izračunavanje stope rentabilnosti ukupne imovine (% ru), upotrebljava se

slijedeća formula:

Stopa rentabilnosti ukupne imovine (% ru) izračunava se i pomoću dobitka

(D) „reprezentativne godine“ pomoću slijedeće formule:

PRIMJER:

(Primjena metode stope rentabilnosti na investicionim projektima A i B na

osnovu podataka):

Investicioni projekat

- Početna investiciona ulaganja: A B

- trajni kapital 300.000 420.000

- krediti 200.000 280.000

- Ekonomski vijek trajanja 16 24

- Podaci za „reprezentativnu godinu“:

- prihodi 140.000 204.000

- kamate na kredite 14.000 16.000

- ostali troškovi 70.000 128.000

- prosječni trajni kapital 280.000 340.000

- prosječni kredit 140.000 160.000

Investicioni projekat A - rješenje

Investicioni projekat B - rješenje

Projekat A je prihvatljiviji zato što je stopa rentabilnosti

(% r = 20%) projekta A veća od stope rentabilnosti

(% r = 17,6%) projekta B, kao i stopa rentabilnosti ukupne

imovine (% ru = 16,6%) projekta A veća od stope

rentabilnosti ukupne imovine (% ru = 15,2%) projekta B.

Metoda prosječne stope rentabilnostiMetoda prosječne stope rentabilnosti koristi iste pokazatelje

kao i metoda stope rentabilnosti, s tim što se pokazatelji

izračunavaju za svaku godinu u periodu ekonomskog

korištenja projekta, pa se na toj osnovi izračunavaju prosječni

godišnji pokazatelji koji se primjenjuju u metodi prosječne

stope rentabilnosti.

Primjer:

Podaci investicionih projekata A i B:

Investicioni projekti

- Početna investiciona ulaganja: A B

- trajni kapital 300.000 420.000

- krediti 200.000 280.000

- Ekonomski vijek korištenja 16 24

-

- Podaci za cijeli ekonomski period korištenja

- prihodi 1.080.000 2.520.000

- kamate na kredite 80.000 168.000

- ostali troškovi 556.000 1.488.000

- prosječni godišnji trajni kapital 280.000 420.000

- prosječni godišnji kredit 100.000 140.000

-

Za izračunavanje prosječne stope rentbilnosti potrebno je

prethodno izračunati prosječne godišnje vrijednosti prihoda

i troškova:

Investicioni projekat

A B

prosječni godišnji prihod

(1.080.000/16) = 67.500 (2.520.000/24)= 105.000

prosječna godišnja kamata

(80.000/16) = 5.000 (168.000/24) = 7.000

prosječni godišnji ostali troškovi

(556.000/16) = 34.750 (1.488.000/24) = 62.000

Investicioni projekat A – rješenje

Investicioni projekat B – rješenje

Npr., ako je bankarska kamatna stopa na oročena sredstva

(Km = 7%), u tom slučaju je opravdano ulagati u investicioni

projekat A, a i u investicioni projekat B. Primjenom metode

prosječne stope rentabilnosti, rentabilnije je ulagati u

projekat A jer su stope rentabilnosti projekta A (9,91 %; 8,61

%) veće od stopa rentabilnosti projekta B (8,57 %; 7,67 %),

odnosno % r; % ru (A) > % r; % ru (B).

* Pokazatelji i kriteriji statičke ocjene investicionog projekta

* Statički pokazatelji

Za statičku ocjenu investicionih projekata koristi se više pokazatelja i

kriterija, a najznačajniji su:

Statički kriterijiStatička ocjena opravdanosti (rentabilnosti) investicionog ulaganja vrši se primjenom proračuna određenog broja jednostavnih statičkih kriterija, a to su:

a) period povrata investicionog ulaganja,b) jedinična cijena koštanja,

a) Period povrata predstavlja vremenski period izražen u godinama

za koji će neto – efekti stvoreni eksploatacijom investicionog

projekta otplatiti ukupno uložena sredstva.

matematički izraz:

t = I/NP

gdje su:

t- period povrata (u godinama)

I- ukupno uložena sredstva

NP- godišnji iznos neto efekata (neto priliv od investicije)

Nedostatak ovog kriterija se ogleda u tome što ne uzima u obzir efektekoji nastaju nakon povratka investicionog kapitala tj. ne uzima u obzirukupne efekte investicije u toku cijelog perioda eksploatacije.

Značajne prednosti ovog kriterija za ocijenjivanje opravdanostiinvesticija su:

kriterijum perioda vraćanja vrlo je jednostavan, kako u teorijskom pogledu tako i u praktičnojprimjeni,

posebno je primjenjljiv u uslovima oskudiceinvesticionih sredstava jer omogućava brzi povraćajuloženog kapitala,

jednostavnosti ovog kriterija doprinosi i činjenica daon ne zahtijeva procijenu godišnjih troškovakapitala,

brzim povratkom uloženih sredstava ovaj kriterijdoprinosi likvidnosti investicionog projekta u hotelijerstvu.

b) Kriterij jedinične cijene koštanja usluge/proizvoda dobiva se u eksploataciji realizovanog investicionog projekta u hotelijerstvu i može se prikazati izrazom:

ck = (a + i + t)/n

gdje su:

ck – tražena jedinična cijena koštanja usluge/proizvoda

a – godišnja amortizacija

i – godišnji iznos kamata na prosječno uloženi kapital

t – godišnji troškovi eksploatacije projekta

n – broj proizvedenih usluga/proizvoda godišnje (output).

Kriterij jedinične cijene koštanja je prilično jednostavan i lakoupotrebljiv. Međutim, njegovi nedostaci ispoljavaju se pri detaljnojanalizi gdje se eliminiše njegova prividna jednostavnost i ograničavanjegova upotrebljivost. Pored toga, ovaj kriterij ne obuhvata ukupaniznos potrebnih investicionih sredstava, osim kroz veličinuamortizacije kao komponente jedinične cijene koštanja.

Dinamički kriteriji

Dinamički pristup podrazumijeva postupkeocjenjivanja ekonomske opravdanosti investicionogprojekta u hotelijerstvu na osnovu novčanih tokova(primitaka i izdataka) od investicionog projekta, koji se primjenom postupka diskontovanja preračunavaju naprvu godinu izgradnje, ili prvu godinu korištenjainvesticionog projekta.

Vrednovanje investicionog projekta zasniva se nanejednakoj vrijednosti novca u različitim vremenskimperiodima, tj. na vremenskoj vrijednosti novca.

Za izračunavanje vremenske vrijednosti novca u investicionoj kalkulaciji koristi se kamatna i diskontnastopa, odnosno postupci ukamaćivanja i diskontovanjavrijednosti novca.

Da bi budući iznosi primitaka i izdataka bili uporedivi sasadašnjim iznosima uloženog kapitala neophodno je preračunati buduće primitke i izdatke na sadašnjuvrijednost primjenom postupka diskontiranja, tj. umanjitiih za iznos složenih kamata.

Za primjenu dinamičkih metoda za ocjenu rentabilnosti(opravdanosti) investicionih projekata neophodno je poznavati postupke ukamaćivanja i diskontovanja.

Postupak ukamaćivanja zasniva se na složenomkamatnom računu. Određeni iznos ukamaćujemo(povećavamo za kamate) ako ga pomnožimo kamatnimfaktorom (1+i)n. Npr., ako imamo 1.000 nov.jed. i uložimoih uz kamatnu stopu od 10%, za jednu godinu imaćemo tajiznos uvećan za kamate, odnosno 1.000 x (1+ 0,10) = 1.100 nov. jed. Za dvije godine uloženi iznos će se povećatina 1.000 x (1+ 0,102) = 1,210 nov. jed. U složenomkamatnom računu pretpostavlja se da je ostvareni iznoskamata ponovo uložen odmah nakon što je ostvaren.

Postupak diskontovanja je obrnut postupak u odnosu na postupak ukamaćivnja. Naime, ako se buduće vrijednosti novčanih tokova dijele sakamatnim faktorom dobija se njihova sadašnjavrijednost odnosno: iznos od 1.210 nov. jed. podijeljen sa (1+ 0,10)2 dobiva se 1.000 nov. jed. štopredstavlja sadašnju vrijednost budućeg iznosa od1.210 nov. jed. U postupku diskontovanja se budućiiznos obično množi diskontnim faktorom koji je jednak recipročnoj vrijednosti kamatnog faktora. Prema tome, kamatni faktor služi za ukamaćivanje(dodavanje kamata), a diskontni faktor služi zadiskontovanje (oduzimanje kamata). Diskontnimfaktorom 1/(1+i)n se budući novčani iznosipreračunavaju u njihove sadašnje vrijednosti.

Za razliku od statičkog pristupa ocjeni opravdanostiinvesticionog projekta koji koristi podatke iz samojedne godine perioda korištenja projekta, dinamičanpristup ocjeni investicionog projekta koristi podatke izcijelog perioda korištenja projekta.

Izvor informacija za dinamičan pristup ocijeni je ekonomski tok projekta koji prati kretanje ekonomskogpotencijala investicionog projekta. Pokazateljiekonomskog toka projekta razvrstane su u tri osnovnegrupe: primici, izdaci i neto – primici.

U dinamičnom pristupu ocjeniopravdanosti investicionog projektakoriste se slijedeće metode:

Metoda vremena povrata investicionihulaganja;

Metoda neto sadašnje vrijednostiinvesticionog projekta;

Metoda anuiteta;

Metoda interne stope rentabilnosti;

Metoda osjetljivosti (reagibilnosti) investicionog projekta.

Metoda vremena povrata investicionih ulaganja

Vrijeme povrata investicionih ulaganja predstavljabroj godina korištenja investicionog projekta koji je potreban da bi investicioni projekat povratiosredstva koja su uložena u projekat

Ili pomoću dobitka:

Primjer za vježbu (primjena metode vremenapovrata ulaganja na investicionim projektima A i B naosnovu podataka sa str.125. i 126. udžbenika)

Vrijeme povrata investicionih ulaganja može se izračunati matematičkim izrazom:

Korišteni simboli označavaju:

uIe – ukupne investicije tj. investicije u osnovna itrajna obrtna sredstva, i sredstva društvenogstandarda

e – period ekonomskog toka projekta

NPep– neto primitci u ekonomskom toku projekta

n–godina u periodu trajanja projekta, n = 0……t.

Metoda neto sadašnje vrijednosti

Neto sadašnja vrijednost može se definisati kao zbirvrijednosti godišnjih neto – primitaka u ekonomskom toku kojisu svedeni na njihovu vrijednost u početnoj godini (nultojgodini) vijeka trajanja projekta.

Ova metoda ocjenjuje vrijednost investicionog projekta na tajnačin što postupkom diskontovanja vrijednosti prihoda, troškova i ostatka vrijednosti projekta u ekonomskom periodukorištenja projekta svodi na sadašnju vrijednost polazeći odpretpostavke da jedna novčana jedinica vrijedi više danas, negojedna novčana jedinica koja će se ostvariti npr.; za pet godinaeksploatacije investicionog projekta.

Metoda neto sadašnje vrijednosti sastoji se u izračunavanju zbira diskontovanih godišnjihprimitaka i zbira dikontovanih godišnjih izdatakauvećanih za početnu investiciju.

Razlika između godišnjih diskontovanih primitaka igodišnjih diskontovanih izdtaka predstavlja netosadašnju vrijednost koja pokazuje čisti finansijskirezultat (dobitak ili gubitak) koji investicioni projekattreba da ostvari u periodu njegove eksploatacije.

Neto sadašnja vrijednost zavisi od niza faktora: realne diskontne stope,

perioda eksploatacije investicionog projekta,

iznosa očekivanih neto novčanih primitaka,

iznosa početnog investicionog izdatka.

Primjer (izračunavanje neto sadašnjevrijednosti primjenom diskontne stopeod 10% i različitih postupaka za projekteA, B, C korištenjem I, II i IV finansijskihtablica, str.130-136. udžbenika).

Matematički izrazi za izračunavanje neto sadašnje vrijednostisa primjenom finansijskih tablica

1.

Prednosti metode neto sadašnje vrijednosti su:

obuhvata cijeli ekonomski vijek trajanja investicionog projekta,

diskontnom stopom obuhvata preferencije vremena,

kada ima dovoljno kapitala za investiranje ovom metodom se postižu

realni rezultati,

mogućnost korekcije i ograničenja rezultata uveliko povećava tačnost

izbora najpovoljnjijeg investicionog projekta.

Nedostaci metode neto sadašnje vrijednosti su:

mnogi faktori ograničenja pri izboru dikontne stope koja znatno utiče na

donošenje investicione odluke; (Dinskontna stopa trebala bi da bude

barem jednaka kamatnoj stopi na investicione kredite. Ako se investicioni

projekat finansira iz više kredita sa različitim kamatnim stopama,

diskontna stopa se može odrediti kao aritmetička sredina, a visina kredita

i visina osnovnog kapitala služe kao ponderi),

mjeri samo apsolutni rezultat na imovinu investicionog projekta,

ne izražava veličinu investicionog ulaganja koja je potrebna da bi se

ostvarila određena sadašnja vrijednost,

nije adekvatna prilikom izbora više alternativnih investicionih projekata.

Indeks rentabilnosti (profitabilnosti)

Rezultati metode neto sadašnje vrijednosti izražavajuse u apsolutnom iznosu što predstavlja jedan odosnovnih nedostataka ove metode. Ovaj nedostatakmetode neto sadašnje vrijednosti otklanja se izračunavanjem relativnog pokazatelja koganazivamo indeks rentabilnosti investicionog

projekta.

Projekat je prihvatljiv/neprihvatljiv, ako je:IR > 1 – projekat je prihvatljivIR = 1 – projekat je na granici prihvatljivostiIR < 1 – projekat je neprihvatljiv

Indeks profitabilnosti (rentabilnosti) kao kriterij u praksi se naziva benefit/cost metoda koja ima širipristup ocjeni rentabilnosti (opravdanosti) investicionog projekta, i široku primjenu kodmeđunarodnih finansijskih institucija.

Benefit/cost metoda (indeks profitabilnosti) možese prikazati slijedećim matematičkim izrazom:

Metoda anuiteta

Metoda anuiteta u praksi se vrlo često primjenjuje, a u hotelijerstvu predstavlja značajnu metodu naročitou savremenim tržišnim uslovima kada se u investicijeulažu velika tuđa sredstva – krediti.

Anuiteti su novčani iznosi koji sadrže otplatu dijelakredita, i kamatu za određeni vremenski period.

Metodom anuiteta ne uzračunava se iznos anuitetana pozajmljeni kredit nego koristeći računskipostupak utvrđuje se prosječni godišnji iznos čistogdobitka (finansijskog rezultata) od investicionogkapitala.

U računskom postupku primjene metodeanuiteta neto sadašnja vrijednost investicije se u obliku anuiteta raspoređuje po godinamavremenskog perioda eksploatacijeinvesticionog projekta.

Prema tome, metoda anuiteta zasniva se naneto sadašnjoj vrijednosti koja se upotrebom V(petih) finansijskih tablica, tj.pomoćuanuitetskog faktora, svodi na prosječni godišnjiiznos istim postupkom pomoću koga se ukupniiznos kredita dijeli na jednake godišnjeanuitete.

Primjer : str.139-140 udžbenika.

Metoda interne stope rentabilnosti

Primjena metode interne stope rentabilnosti predstavljapostupak kojim se izračunava stopa povrata uloženog kapitalana osnovu diskontovanih primitaka i izdataka investicije.

Interna stopa rentabilnosti može se definisati kao dikontnastopa određene investicije pri kojoj je neto sadašnja vrijednostjednaka nuli, što se može prikazati matematičkim izrazom:

ISR = NVS = 0, odnosno

Korišteni simboli imaju slijedeće značenje:

NSV – neto sadašnja vrijednost

NPt – neto novčani primici investicionog projekta u godini

označenoj kao t u periodu korištenja inveticionog projeka

dt – diskontni faktor

Neto novčani primici predstavljajurazliku između novčanih primitaka iizdataka u toku eksploatacijeinvesticionog projekta.

Diskontni faktor predstavlja recipročnuvrijednost kamatnog faktora.

U literaturi je u upotrebi i definicijainterne stope rentabilnosti prema kojoj: “interna stopa rentabilnosti predstavljamaksimalnu vrijednost kamatne stopekoju može da plaća projekat zapozajmljene resurse i da pri tome ostvaruje nultu profitabilnost”.

Prethodna definicija interne stope rentabilnosti možese prikazati slijedećim matematičkim obrascem:

→ ISR = 0

Korišteni simboli imaju slijedeće značenje:

NSV - neto sadašnja vrijednost

Pt - primici (priliv)

Tt - izdaci (odlivi)

ISR - interna stopa rentabilnosti

Interna stopa rentabilnosti može se definisati kaodiskontna stopa koja sadašnju vrijednost očekivanih netonovčanih tokova od eksploatacije projekta u periodunjegovog trajanja izjednačava sa sadašnjom vrijednostiinvesticionih ulaganja u projekat”; koja se može prikazatimatematičkim izrazom:

Značenje simbola: PIU – inicijalni kapitalni izdatakNTt – neto godišnji novčani tokt – period u kome se vrši diskontovanje novčanihtokovai – interna stopa rentabilnosti

Primjeri izračunavanja ISR uz primjenu fin.tabl.( str.143-146. udžbenika)

Prednosti i nedostaci interne stope rentabilnosti su:

Prednosti: ne podrazumijeva određivanje diskontne stope

koristi se za ocijenu projekata sa dužim periodom eksploatacije

koristi se za ocijenu projekata sa ujednačenim novčanim tokovima

pokazuje koja je to maksimalna stopa po kojoj se može uzeti kredit za realizaciju investicije.

Nedostaci (pored prethodno navedenih u tekstu udžbenika):komplikovano izračunanje interne stope rentabilnosti,

ne uzimanje u obzir preferencije vremena

poteškoće oko određivanja minimalne interne stope rentabilnosti.

Metoda osjetljivosti (reagibilnosti) investicionog projekta

Cilj ocjene osjetljivosti investicionog projekta je daprocijeni njegovu prihvatljivost, ako vrijednostikritičnih (glavnih) pokazatelja u budućnostiodstupaju od planiranih veličina investicionogprojekta.

Kritični pokazatelji su različiti kod različitih investicionihprojekata, ali se u hotelijerstvu najčešće javljaju kao slijedećipokazatelji:

stepen iskorištenosti kapaciteta investicionog projekta u hotelijerstvu,

obim realizacije na prodajnom turističkom tržištu,

prodajna cijena usluga/proizvoda,kao output-a hotelijerstva,

nabavna cijena inputa,

dužina vijeka trajanja investicionog projekta u hotelijerstvu,

kamatne stope na kredite (koje su relevantne na finansijskomtržištu),

diskontna stopa (realno odabrana),

stopa inflacije u privredi kao cjelini,

prekoračenje rokova izvedbe projekta u odnosu na ugovorene,

promjena mjera ekonomske politike zemlje u kojoj se investira.

Stepen reagibilnosti (osjetljivosti) kaokvantitativni izraz investicionih izdataka utvrđuje se stavljanjem u odnos koeficijenta promjene izdataka ikoeficijenta promjene obima iskorištenostikapaciteta projekta.

Stepen reagibilnosti (osjetljivosti) investicionihizdataka izračunava se prema obrascu:

Značenje simbola:

- stepen reagibilnosti ukupnih investicionih izdataka

- koeficijent promjene ukupnih investicionih izdataka

- koeficijent promjene iskorištenosti kapaciteta investicionog

Koeficijent reagibilnosti (osjetljivosti) investicionih izdataka predstavlja odnos između procenta promjena ukupnih investicionih izdataka i procenta promjene iskorištenosti kapaciteta investicionog projekta:

Značenje simbola:EI -koeficijent reagibilnosti ukupnih investicionih

izdataka.% - procenat promjene ukupnih investicionih

izdataka% - procenat promjene iskorištenosti

kapaciteta investicionog projekta

Postupak primjene analize osjetljivosti(reagibilnosti) investicionog projektamože se podijeliti u slijedeće faze:

definisanje kritičnih pokazateljainvesticionog projekta,

utvrđivanje intervala mogućeg kretanjavrijednosti kritičnih pokazatelja projekta,

određivanje vjerovatnih vrijednosti glavnihpokazatelja projekta,

ocjena projekta uz primjenunajvjerovatnijih vrijednosti kritičnihpokazatelja.

KARAKTERISTIKE INVESTIRANJA U HOTELIJERSTVU(region prethodne Jugoslavije)

Udžbenik str.: 151-157.