Unite 05

8/9/2019 Unite 05

1/21

8/9/2019 Unite 05

2/21

A N A D O L U N V E R S T E S

zet 70

Deerlendirme Sorular 71

Yararlanlan ve Bavurulabilecek Kaynaklar 72

8/9/2019 Unite 05

3/21

8/9/2019 Unite 05

4/21


A.B.D.'de yasal olarak kabul edilen tanma kyasla, en yaygn kabul gren tanm Na-tional Joint Committe for Learning Disabilities tarafndan nerilmitir. lk olarak1981'de nerilen bu tanm 1991'de dier dayanma dernekleri temsilcileriyle birlik-

te gzden geirilerek zerinde en ok uzlalan tanm olmutur:

renme glkleri, dinleme, konuma, okuma, yazma, usa vurma ya da matema-tik yeteneklerinin kazanmnda ve kullanmnda nemli lde glklerle kendinigsteren heterojen bir grup bozukluu ieren genel bir terimdir. Bu bozukluklar bi-reyin isel zellii olup, merkezi sinir sistemindeki aksaklklardan kaynaklandvarsaylmakta ve yaam boyu srebilmektedir. Kendini-dzenleyebilme, toplum-sal yaam alglama ve sosyal etkileim davranlarndaki sorunlar renme g-lkleri ile birlikte ortaya kabilir fakat bu sorunlar kendi balarna bir renme g-l kategorisi oluturmazlar. renme gl, dier zr gruplaryla (rnein,duyusal zr, zihinsel zr, sosyal ve duygusal zr) ya da evresel etkilerle (rne-in, kltrel farkllklar, yetersiz ya da uygun olmayan retim) birarada olabil-mekle birlikte, bu koullarn ya da etkilerin dorudan sonucu deildir (NJCLD, 1994p. 19).

ngiltere'de ise renme gl terimi, zihinsel engelini de kapsayacak biimdekendi iinde be alt snfa ayrlan daha geni bir engel grubu iin kullanlmaktadr.Bu lkede; sosyal, ekonomik, kltrel ve evresel farkllklara bal genel okul baa-rszl hafif derecede renme gl; geerli bir nedeni olmasa bile belirliakademik alanlarda (rnein, matematik) nemli lde baarszlk gsteren -renciler belirli renme gl ad altnda snflandrlmtr.

Trkiye'de renme gl, yasal yerini zel Eitim Okullar Ynetmeliinin 4.maddesinin k' fkrasnda almtr. Buna gre:

"renme gl olan, gerek zeka dzeyi ynnden ayrcal olmamakla bera-ber yetitii evrenin maddi ve kltrel yetersizlii yznden eitim ve retimiin ilgileri, tecrbeleri bulunmayan veya organik ve fonksiyonel sebeplere balzel nitelikte anlama, anlatma, okuma, yazma, izme, tanma ve kavramlatrmadaglkleri olan ocuklar" (M.E.B. 1990)

olarak tanmlanmaktadr.

Yukar rneklerden kolayca anlalaca gibi, renme glkl olarak nitelendiri-len renciler zellikle akademik alanlar ieren becerilerde glk gstermektedir-ler. renme glkl rencilerin pek ou geliim rntleri ynnden de kendiya dzeyine uygun yeterlilikleri ve yetersizlikleri bakmndan bireye zg farkl-lklar gsterebilmektedir. Bu zelliklerin belli ballar deerlendirme blmndeele alnmtr.

Snfnzda bu tanmlara uygun renciler var m?

R E N M E G L G Z L E N E N L E R56

?

8/9/2019 Unite 05

5/21

A I K R E T M F A K L T E S

3. renme Glklerini Aklayan Yaklamlar

Neden baz bireylerde dierlerine gre farkl renme yaantlar gzlenmektedir?

Bu ve benzeri sorularn yantn aklayabilmek iin renme glklerinin neden-leri ve renme glne etki eden durumlarn aklanmasnda farkl yaklamlarortaya kmtr. Esasen renme glklerinin nedenleri pek bilinmemektedir. Bi-rinci nitede ne srlen pek ok neden renme gl iin de geerli olabilir.renme glne yol aan nedenlerin aratrlmas engelin zellikle tbbi a dannlenmesi asndan nem tamaktadr. Ancak renme glklerine etki eden du-rumlarn aratrlmas renme glklerinin giderilmesi amacn tar. Aadarenme glkl rencileri tanmlama, deerlendirme ve eitilmeleri konusun-daki bak alarn yanstan bu yaklamlar ksaca tantlmaktadr.

Klinik Yakla

m

Bu yaklama gre, renme glnn kayna bireyde, onun isel zelliinde-dir. Dier bir deyile, renme gl, bireyin kiilik, biyofiziksel, psikolojik venrolojik gibi zelliklerinde aranarak; minimal beyin hasarlar, beyin zedelenmele-ri, merkezi sinir sistemi aksaklklar gibi zedelenmeye yol aan nedenler, bu zede-lenmelerin olu zaman, derecesi ve seyri zerinde younlalmtr.

renme glklerini anlamamza nemli etkisi olan bir dier gr, bilisel ilem-leme modelidir. Bilisel psikolojinin etkisiyle, bilginin nasl kazanld, rgtlendi-i, sakland ve gerektiinde kullanldna ilikin yant aranmaktadr. renme

glklerinin altnda yatan temel sorun olarak, bireylerin bilgiyi ilemleme srasn-da uygun stratejileri gerektii gibi kullanamadklar ne srlmekte ve sorunlarnkayna da nrolojik bozukluklara bal psikolojik srelerdeki aksaklklara ba-lanmaktadr.

Baz bat lkelerinde ve zellikle A.B.D. de nerilen tanmlarda, bu modelin byketkisi olmu ve engellilik durumundan bireyin kendisi sorumlu tutulmutur. Budurum, klinisyenlerin, ailelerin retmenlerin ksaca evrenin ykn azaltmtr.Klinik modeller renme glklerinin giderilmesinde bireyi hedef alr, bireysel vegrup terapileri ile bireyin kiiliini, bu kiiliin gelitii aile ve okul ortamn, nro-lojik ve psikolojik srelerinin eitimine nem verir.

Geliim Geriliini Temel Alan Yaklam

Bu yaklam da, renme glnn kaynan bireyin isel zelliinde aramak-tadr. Bu yaklam, nrolojik ve psikolojik srelerin geliiminde akranlarna kyas-la gerilik gsteren ocuklarn renme glkl olma riski tad varsaymndanhareket eder. nk bu ocuklar ileriki okul yllarnda akademik renmeye nko-ul bilisel hazrbulunuluk dzeyine erimekte ge kalacaklardr. Aratrma bul-gular belirli geliim alanlarnda geliim gerilii modelini destekler grnmektedir.zellikle, dil ve konuma geliiminde gecikme ve glk gzlenen ocuklarn pek

Vitamin, protein ve mine-ral eksiklikleri, yiyecekmaddelerine katlan yapayrenklendirici, tatlandrc,koruyucu gibi katk mad-delerinin yan etkileri vekokain, uyuturucu gibialkanlarn biyokimyasaldengeyi etkilediini vemerkezi sinir sistemi ak-saklklarna yol aabildii-ni biliyor muydunuz?.

renme glklerininanlalmasn nropsikolo-jik adan aklamaya al-an aratrmaclar insandavranlar ile beynin ile-yii (rnein, szel ve szelolmayan beceriler iin bey-nin iki yarm kresininyanllamas) arasndakilikiyi irdelemeye al-maktadrlar. Bu aratrma-lar, gemi yllara kyasla,son yllardaki teknolojikilerlemelerle beyin hasar-

lar ve bu hasarlarn davra-nlara etkisi zerinde (r-nein, elektroensefelogra-fi, bilgisayarl beyin to-mografisi) nemli ldegelime gstermektedir.Ne var ki, bu aratrmala-rn renme glkl -rencilere ne retilmesi ge-rektii ve nasl retilmesigerektii konusunda pra-tikte pek yarar olmamak-tadr.

R E N M E G L G Z L E N E N L E R 57

8/9/2019 Unite 05

6/21

8/9/2019 Unite 05

7/21


4. renme Glklerinin Deerlendirilmesi

4.1. renme Glkl rencileri Belirlemede AyrcKoullar

renme glkl rencilerin en belirgin zellikleri okul baarszldr. Ne varki, renme glkl olmayan fakat okulda baarsz olabilen rencilere derastlanmaktadr. Bu gibi renciler yanl tanlanma sonucu renme glklolrak nitelendirilebilirler. Bu nedenle bir rencinin renme glkl olaraknitelendirilebilmesi iin, o rencide gzlenmesi gereken ayrc koullar nesrlmtr.

a. Okul baarszl:

Okul baarszl, bir rencinin, kendi ya ve yetenek dzeyine uygun renmeyaants saland halde ortalama okul baars gsteren rencilere gre nemlilde baarszlk gstermesidir. renme glkl rencilerdeki okulbaarszl dinleme, konuma, okuma, yazma, matematik gibi akademikbecerileri renmede glkle kendini gsterebilir. Ancak okul baarszl ilerenme gl arasndaki snr kesin olarak izilememektedir. renmeglkl olarak nitelendirilmeyen fakat okulda baarsz olabilen rencilere derastlanmaktadr. Bu glkler aada ana balklar olarak verilmitir:

Yazma ve yazl anlatm glkleri, el yazs gibi yazma becerileri, harfleme

ve noktalama iaretleri, dilbilgisi kullanm ile yazl anlatm becerilerindegzlenir. Yazl anlatm becerilerindeki glkler, zellikle metin yapsnrgtleme, balaklk ve badaklk zelliklerine dikkat etme, zengin szckdaarc kullanmnda gzlenmektedir.

Okuma becerilerinde glkler, sesli ve sessiz okuma ya da temel okuma veokuduunu anlama olarak ele alnmaktadr. Bu glkler sklkla szcktanma, szck tanma srasnda harflerin dizisel ve dizimsel hatal (atlama,ekleme, ters evirme) okunmalar; metin okuma ve kavramada okuduundananlam karma, ana fikir bulma, olaylar sralayabilme, karakterleri tanmlaya- bilme gibi yk analizleri yapabilme; gerek-gerekst ayrmlarn

yapabilme ve metin zetleme glkleri olarak zetlenebilir.

Matematik becerilerinde glkler, matematik sembollerini ayrdetme(rakamlar, ekilleri; ekillerin uzayda konumlarn; temel aritmetik ilemleri(drt ilem); ritmik sayma; tane, miktar, para-btn kavramlar; zaman, parave l kavramlarnn renilmesi ile szel matematik problemlerini anlama vezmnde glkler olarak gzlenmektedir.


8/9/2019 Unite 05

8/21

8/9/2019 Unite 05

9/21

8/9/2019 Unite 05

10/21


gibi bellei gerektiren becerilerde de skntlaroluduu sklkla ifade edilmektedir.

Snfnzdaki rencilere birka soru vererek, zme ularken ne tr stratejiler

gelitirdiklerini sorun. Gelitirilen stratejiler arasndaki farkllklar tartn.rencilerinizeyle bir soru sorabilirsiniz: Farzedin, iinde ok nemli belgele-rinizin olduu antanz kaybettiniz. Bulmak iin ne yapardnz?

d. Davransal ve toplumsal uyum glkleri:

renme glkl rencilerde ar hareketlilik, dikkat eksiklii glkleri, top-lumsal uyum glklerinden sklkla sz edilmektedir. Yerinde duramayan, snftasrekli dolaan rencilere, dikkatini belirli sre belli bir beceriye odaklayamayan,bir etkinlik s rasnda srekli tuvalete gitmek isteyen rencilere her evrede hemenher snfta rastlanabilir. Bu davranlar herhangi bir rencinin renme glklolduunu gstermez, ne var ki renmeye ket vurabilir. rnein, snfta zevkli birmetni okuma etkinlii srasnda tm renciler gerekli davranlar yerine getirir-ken, renme glkl rencinin ilgisi metindeki szckleri saymak, hayalleredalmak, srasnn stn kazmak ya da resimler yapmak olabilir. Kimi zaman arhareketliliin dikkat eksiklii ile ilintili olduu varsaym da ileri srlmektedir.

renme glkl olrak nitelendirilen rencilerin bazlarduygusal olarak akran-larna kyasla daha olumsuz yaant iinde olabilirler. Genellikle, ie kapank, mut-suz grnml ya da daha az glen, zgveni bulunmayan, kaderci ve aresiz bi-reyler olma riski tarlar. Okulu gereksiz grebilir, srekli baarszlk beklentisi ya-

ayp, abalarnn sonulanmayaca duygusuna kaplabilirler (renilmi aresiz-lik). Bu davranlar evre ile etkileimi de olumsuz etkilediinden toplumsal uyumsorunlar da gzlenebilmektedir.

Snfnzda benzer davranzellikleri gsteren rencilerin durumunu meslek-dalarnzla tartn.

4.3. Deerlendirme Boyutlar

a. Klinik Deerlendirme

Klinik deerlendirme, renme glklerini belirleme srecini niteliksel ve nicelik-sel bilgi ile desteklemek amacyla yaplr. Srecin nceliklerinden biri, klinik mua-yene ile grme keskinlii, iitme testi gibi lmlerle gerekletirilir. Klinik muaye-neler duyusal engellerin yokluunu belirlemek amacyla nem tar. rencininpsikomotor ve bilisel srelerdeki (rnein, alg, algsal-motor beceriler, dikkat,bellek, szel ve szel olmayan dnme sreleri gibi) durumu ise formal deerlen-dirme ile standartlatrlmbal (norma dayal) testler kullanlarak yaplr. Bu test-ler zeka, alg, kiilik ve baar testleridir. Ne var ki, bu l aralargerek geerlilikle-ri, gvenilirlikleri ve kullanm kolaylklarasndan, gerekse yetenek-baar farkn


8/9/2019 Unite 05

11/21

8/9/2019 Unite 05

12/21


narak belirlenmesidir. rnein, Matematik dersinde bir renci iin belirlenenama 10 toplama ileminden en az 8inin doru olarak yaplmasdr. Eer -renci 5ini doru yapar ise retmen 8 toplama ilemi doru olarak yaplana ka-

dar retime devam eder.

Dorudan retim modeli ve lt baml test gelitirme konusunda Kavramretimi ve Snfta Davran Ynetimi kitaplarna bavurabilirsiniz.

5. Egitim Yaklamlar

renme glkl bireylerin uygun eitim ortamlarnda, nitelikli ve etkili retimyntemleri kullanlarak eitilmeleri gerekmektedir. Gnmzde eitim yaklam-lar temel olarak ne retilecei ve nasl retilecei zerinde odaklanmtr. Ne -retilecei konusu dorudan olmayan retim yaklamlaryla (rnein, yetenek -retimi) ve dorudan retim yaklamlaryla (rnein, beceri retimi) yaplabilir.

Nasl retim yaplmas gerektii konusunda ise, aratrmaclar, ister yetenek ibterbeceri retilsin, etkili retim yntemleri kullanlarak yaplmas gerektii zerin-de birlemektedir. Bu blmde, eitim yaklamlar ne retelim ve nasl rete-lim balklar altnda toplanmtr.

5.1. Ne retelim?

Yetenek retimi

Yetenek retimi ile akademik renmeye hazrlk oluturan nkoul giri davra-nlarnn retimi hedeflenir. Yetenek retimi zellikle dnme, iitsel ve grselalg, dil, bellekte tutma gibi psikolojik ve bili sel srelerde odaklanr. Bu gre g-re gre, rnein okuma becerisinin kazanlmasna grsel-alglama sreleri temeloluturmaktadr. O halde, sesli okuma srasnda gzlenen harflerin ye deitirmesihatalar yer ve ekil algs glklerineden kaynaklanmaktadr. Bu nedenle, nce-likle grsel-algsal retim zerinde durulur.

Yetenek retimini temel alan Psikolojik Srelerin retimi, ok Duyuya Dayal

retim gibi eitli retim yaklamlar ve paket programlar gelitirilmitir. Bun-

lar ierisinde Kirkin Psikodilbilimsel retim modeli, Frostigin Geliimsel Grsel

Alg retimi ve Kephartn Algsal-devinin Uyumuna ilikin retim modelleri en

bilinenleridir. Bu programlardan algsal-devimsel glkler gsteren ocuklarn

sorunlarn dzeltme ilemlerini aklayan N. Kephartn almalarndan biri -

renme El kitab olarak Trkeye evrilmitir. Yetenek retimi ile baz becereliler-

de gelime salanabilmekle birlikte, bu gelimelerin akademik becerilere genellene-

bildiinine ilikin salkl veriler yoktur. ancak okulncesi eitim proramlar ile

yetenek retimi zerinde younlalmakta, okula hazrlk amacyla n koul dav-

Yetenek retimi, gletemel oluturan sorunlardikkate alr (rnein, gr-sel alg). Beceri retimiise, gln gzlendiiakademik alanda renil-mesi gereken becerilerzerinde durur (rnein,okunan anlama).

Etkili retim, planl dav-ran, snf ve zaman yne-timi teknikleri kullanarakdavran deiiklii sala-ma srecidir. lkeleri: Plan-la. Ortam ve zaman ayar-la. Uygula. Deerlendir.


8/9/2019 Unite 05

13/21

8/9/2019 Unite 05

14/21


Beceri retimi

Beceri retiminde, rencinin, dorudan dinleme, konuma, syleyi , okuma,

yazma, harfleme, matematik gibi akademik alanlarda glk gsterdii becerilerzerinde durulur. Eer renci karmak bir beceriyi (rnein, bir metni sesli olarakokuyabilme) renmede glk gsteriyorsa, o becerinin nkoullar olan alt bece-riler (rnein, harfleri ayrtetme, szckleri tanma ve ayrtetme; uygun vurgu, ezgikullanm gibi) zerinde retim hedeflenir. Beceri retimine, dorudan retim,kesin retim, uygulamal davran analizi gibi retim modelleri rnek olarak ve-rilebilir.

En ok aratrlm ve gelitirilmi beceri retim yaklamDorudan retimModelidir. Dorudan retim Modelinin felsefesi az zamanda ok i baar-mak szleri ile aklanabilir. Ksa zamanda nitelikli retim yaplabilmesinin te-melinde, hem davransal hem bilisel renme kuramlarn temel alan, etkili vekontrollu retim programlarnn kullanlmas bulunmaktadr. Dorudan retimmodeli, okulncesi dnemden balayarak temel dil becerileri (rnein, okuma, yaz-ma), kavram retimi ve matematik alanlarnda kullanlmaktadr. Bir beceri reti-mi genel olarak:

a) retilmesi hedeflenen belirli becerilerin kolayca tanmlanabilir olmasna,b) becerilerin basamaklandrlarak alt becerilere ayrlmasna; karmak becerile-

rin daha az karmak becerilere ayrlmasna,c) her bir retim basamayla ilgili ama yazlmasna,d) renilmesi amalanan beceriler iin ynergelerin aka verilmesine,e) retim aralarnn gelitirilmesine,f) beceri zerinde etkili olacak tekniklerin kullanlmasna (dnt, pekitire

v.b),g) renilmesi amalanan beceriler iin yeterince uygulamaya yer verilmesine,h) renci dzeyindeki ilerlemeyi ve retimin etkililiini deerlendirme iin

dorudan ve sk lme yer verir.

Hedef beceri ya da davrann tanmlanp alt basamaklara ayrlmasna, yazs ol-duka bozuk bir rencinin durumu izelge 5.2de rnek olarak verilmitir.


Beceri tanm: renci dzgn yazamamaktadr. Bu becerinin alt becerileri:

Kalemi doru tutma

Kalem zerinde uygun basnla iaretler, ekiller yapabilme,

Dzgn yazlmam izimleri iyi izimleri ayrtedebilme

Model yoluyla uygun harfleni retebilme

Harfler arasnda uyumlu yer aral brakma

Szckler arasnda uyumlu yer aral brakma

Uygun satr aral brakma

Dz bir hat zerinde yazabilme v.b

izelge 5.2: Becerinin Basamaklandrlmas

8/9/2019 Unite 05

15/21


Bu becerilerden her biri de renci dzeyi dikkate alnarak ayrca tanmlanabilir vedaha alt becerilere ayrlabilir.

rnein, kalemi doru tutma becerisi kalemi iaret ve orta parmak arasnda kavrama, kalemi 45 derece ayla tutma, ba parmak ve dier parmaklar kalem ucundan 1 cm geriye yerletirme ve

tutma, parmaklar avuca doru kvrabilme, kat zerinde birleme, izme v.b.

Dorudan retim Modeli ile kavram retimine bir rnek Trkiyede Anadolu

niversitesi Engelliler Arat

rma Enstits taraf

ndan gerekletirilmitir. Doru-dan retim ile kavram retimi srasnda doal kendiliinden dil kullanm sala-narak zihin engelli rencilere kavram retmede baar salanmtr.

Yetenek retimine rnek olarak verilen ters evirme glklerinin beceri retimi-ni temel alan rnei izelge 5.3de yer almtr.


Harfleri Ters evirme Glkleri: Yetenek retim rnei zeti

(Hallahan, Kauffmann ve Lloyd, 1985)

1) Ters evrilen harflerden birinin seimi; /b/

2) /b/ nn ters evrilmeyen ilikisiz sembollerden seimli rneklerle sunumu /a, s, m, f/

3) lt baznda rnekler zerinde ayrdetme salannca ters evrilen /d/ nn sunumu

4) /d/ nn ilikisiz sembollerden seilmi rneklerle sunumu /a, s, m, f/

5) /d/ ve /b/ nn eleme yntemiyle seeneklerin birbiriyle % 50 ilikili rnekleriyle sunumu

6) /d/ ve /b/ n

n eleme yntemiyle /d/ ve /b/ ya % 50 ilikili rnekleriyle sunumu

7) /d/ ve /b/ nn eleme yntemiyle /6/ ve /b/ ya % 100 ilikili rnekleriyle sunumu

izelge 5.3 : Beceri retimi rnei

b

g a

c b

b

b o

g d

d

a p

o d

d

b d

p c

b

b d

g p

d

g b

p d

8/9/2019 Unite 05

16/21


renme Stratejileri retimi

renme glkl rencilere stbili becerilerinin kazandrlmasnda etkili bir

dorudan yaklam da renme Stratejileri modelidir. Bu yaklam benimseyenle-re gre, renme glkl renciler arasnda renme stratejileri ve problem z-me stratejileri bakmndan bireysel farkllklar bulunmaktadr. renme stratejileri,bilginin, deiik ortamlarda ve durumlarda kullanlmak zere kazanlmas, rgt-lenmesi, saklanmas, kontrol edilmesi, geri arlmas ve ifadesini kolaylatran ku-rallar ya da tekniklerdir. Bu grten hareketle, renme stratejilerinin retimi,renciye kendi kendine dnebilme, kendi kendini ynetme, kendi kendini de-netleyebilme, kendi kendini deerlendirebilme ve kendini denetleyebilme, kendikendini deerlendirebilme ve kendini dllendirme stratejileri kullanabilmeyi -retmeyi amalar. renme stratejileri, bilisel davran deitirme tekniklerindenyararlanlarak retilebilir. Ar hareketli, dikkat eksiklii ve toplumsal uyum g-lkleri olan ocuklar iin de yararl bir yaklam olarak grlmektedir.

rencilerinize kendi kendilerini ynlendirip ynlendirmediklerini; sorgula-yp sorgulamadklarnve bunlarhangi durumlarda, nasl yaptklarnsorabilir-siniz?

5.2. Nasl retelim?

Nasl retelim konusu, ister yetenek ister beceri retimini iersin, etkili retim

yntemleri kullanlmasn gerekli klar. retmenlerin snfta uygulayaca etkilive nitelikli retim yntemleri ile snf ve renci baarsnn artaca umulmakta-dr.

Etkili Davran Ynetimi

renme glklerinin giderilmesinde ska bavurulan bir yaklam etkili davra-n ynetimi teknikleridir. Etkili davran ynetimi, uygulamal davran analizi,bilisel davran deiiklii ile yaplandrma ve uyaranlarn azaltlmas gibi ortamdzenleyen teknikleri iermektedir.

rnein, davran deiikliinin salanmasnda, rencide arttrlmas ya daazaltlmasgereken davranlar iin pekitirme trleri ve tarifelerinden yararla-nlabilir. Arttrlmas gereken hedef davranlar (rnein, uygun davranlar)iin etkili dllendirme sistemleri; azaltlmas gereken (rnein, uygun olma-yan davranlar) davranlar iin ise, ayrml pekitirme, snme, hoa gidenuyaran ekme gibi caydrc sistemler kullanlabilir.

Ksaca etkili davran ynetimi ilkelerine gre:a) deitirilmek istenen hedef davran tanmlanr,b) hedef davrann ortaya kma skl ya da sresi belirlenir; llr, kayt e-

dilir,


8/9/2019 Unite 05

17/21


c) hedef davrann ncesinde ya da sonrasnda yer alan olaylar gzlenir,d) gzlenen bu olaylarn ortaya kma olaslklarnn azaltlmas iin bir plan

yaplr.

e) deitirilmek istenen hedef davran iin bir retim plan yaplr,f) retim plan uygulanr,g) uygulama srasnda pekitirme vedzeltici dnt srelerine yer verilir (r-

nein, renci doru olarak yaptnda dllendirilir; doru yaptna dair bil-gilendirilir),

h) sonular deerlendirilir.

Uygun olan baz davranlarn dllendirilmesine aadaki durum rnek gsteri-lebilir:

rnein, okulda bina iinde len yemeine giden rencilerden baz

lar

sessiz do-al halinde giderken bazlar grltl ve koarak gitmektedir. Bu durumda ret-menr yryerek gideni dllendirir; dierlerini grmezden gelir. Bu rnekte dlgl pekitire ile desteklenir. Yemek srasnda yine rencilerden bazlar srayagirerken, dierleri karmaa yaratmakta itip kakp ne gemeye kalkmaktadr. Yinesrada bekleyen renciler dllendirilir, hatta dl olarak kendi snfnn ilk srala-rna alnr.

Uygun olmayan bir becerinin azaltlmasnda sklkla bavurulan bir yntem de sn-me tekniidir. Bu yntemle renilmesi hedeflenen beceri iin ipular sunma ve gi-derek bu ipularn ortadan kaldrma amalanr. rnein, /top/ile/pot/ szc-

n birbirinden ayramayan ama renkleri bilen ya da en azndan krmz ile siyahbir-birinden ayrdetmeyi bilen bir renciye renk-snmesi yntemi ile ayrm retile-bilir. Bu durumda renk, nce zeminde sonra harf-ekil ayrmnda ipucu olutur-maktadr. Bunun iin nemli olan iki uyarandan birinin siyah (rnein, top) birininkrmz (rnein, pot) ile yazlarak sunulmasve krmznn giderek karartlmasdr.Bunlar yansra resim, nokta, iaret, ok gibi eitli iaretler de snme teknii ile ipucuolarak verilebilir.

Bilisel davran deitirme zellikle renme stratejilerinin retimindeyararl olmaktadr. Buna gre rencinin aamal olarak, hedef beceri stndednmeyi (rnein, benden istenen nedir?); kendi kendini sorgulamay (rne-in, imdi ne yapacam?, ...neden yapacam? ...iin ne yapmam gerekiyor? gi-bi sorular n sorulmas), akademik stratejileri gelitirmeyi (rnein, problemi s-nflama, rgtleme, tekrarlama; hata da yapsam nemli deil; sonunda banabilgi kazandracak gibi kendini gdleme), bamsz dnmeyi ve genelleme(Bakalm, imdi bunu yapabilecek miyim?) yapabilmeyi kazanmas amalanr.Srecin gerekletirilmesinde rencinin kendi kendini sesli olarak ynlendir-mesi, daha sonra ksk sesle ynlendirmesi ve sonunda beceriyi isel dil kulla-narak gerekletirmesi beklenmektedir. Bu tr teknikler retmenlerin dene-yimleri ile bantl olarak eitlendirilebilir.


8/9/2019 Unite 05

18/21

8/9/2019 Unite 05

19/21


srlmtr: akademik gerilik, yetenek-baar fark ve geliim alanlarndan bir veya birka-nda glk gibi..

renme glklerini belirleme sreci niteliksel ve niceliksel bilgi ile desteklemek amacylaklinik ve eitsel olarak yaplr. rencinin psikomotor ve bilisel srelerdeki durumu tan-

yc standartlatrlm bal (norma dayal) testler kullanlarak yaplr. Bu l aralarnngerek geerlilikleri, gvenilirlikleri ve kullan m kolaylklar asndan, gerekse yetenek-baa-r farkn ortaya koyma asndan yeterli bir katks olmamaktadr.

Eitsel deerlendirme, rencinin ilevde bulunma dzeyini belirleme, eitsel kararlara ktutma ve retime dorudan hizmet etme srecidir. Gnmzde renme glkl renci-lerin eitsel deerlendirmelerinin mfredata dayal olarak yaplmas ve rencinin ilevdebulunma dzeyinin snf mfredat ile bantl olarak belirlenmesi hedeflenmektedir. Bu de-

erlendirmelerde informal, lt ba

ml

testler kullan

lmaktad

r.

renme glkl rencilerin baarl olabilmeleri iin etkili retim ve snf ynetimi tek-nikleri kullanlmaldr. Bir ya da birka disiplin alannda glk gsteren ocuklarn birebireitime gereksinimleri olabilir. Bu rencilere destek zel eitim hizmetlerinin salanmas

gerekmektedir.

renme glkl rencilerin retiminde deiik yaklamlar kullanlmaktadr. re-tim, rencinin dzeyine ve ilgisine gre dzenlenmeli, eitim programlar bireyselletiril-meli ve beceri retimine arlk verilmelidir. renme glkl bireylerin baarszlk bek-lentisi iinde olabilecekleri gz nnde tutulmaldr.

Bu uygulamalar gerekletirmedeki baar ise, zel eitimci ve/veya retmenin deiik -retim yaklamlar ve retim tekniklerini bilmesine ve kullanabilmesine baldr.

Deerlendirme Sorular

1. Bir kulandan giriyor br kulandan kyor deyii sizce renme g-lkl renci iin ne tr bir yetersizlik ifadesi olabilir?A. Grme

B. DinlemeC. DnmeD. KonumaE. Grsel alg

2. Aadakilerden hangisi bireylerin problem-zme srecinde kullandklarstratejilerden olamaz?A. artrmaB. DuymaC. Tekrarlama


8/9/2019 Unite 05

20/21


D. Kendini sorgulamaE. Dnme

3. Aadakilerden hangisi dikkat eksikliine bir rnek olabilir?Etkinlik: metin okuma ve metne ilikin sorular yantlamaA. Metne ilikin sorular gzden geirmeB. Szle bakmaC. Anahtar szckleri bulmaD. Metindeki szckleri saymaE. Metnin anahatlarn karma

4. Hangisi renme glne yol aan nedenlerden saylamaz?A. Yiyeceklerdeki katk maddeleriB. Uyaranlarn zenginliiC. Beyin zedelenmesiD. Grsel alg sorunuE. itsel alg sorunu

5. Aadakilerden hangisi dorudur?A. Her renme glkl renci grsel alglama sorunludur.B. Grme engelli her rencide renme gl vardr.C. Grme kusurlar renme glnn temelini oluturur.D. Bedeninin san solunu ayramayan her ocuk renme glkldr.E. itsel alglama sorunu olan ocuklarda renme gl olasl artar.

Yararlanlan ve Bavurulabilecek Kaynaklar

Birkan, B. Uygun Olmayan Davranlarn Azaltlmasnda Ceza Tek Seenekmidir? Anadolu niversitesi, Eitim Fakltesi Dergisi, 6, 2, 105-109, 1996.

Hallahan, D.P, J.M, Kauffmann ve JW. Lloyd. Introduction to LearningDisabilities. New Jersey: Prentice Halls, 1985.

Kephart, N.C. Snfta renme Zorluu eken ocuklar: retmen El Kitab.(Trkeye evirenler: Mann, S. ve .Nurkut). Ankara, 1978.

Krcaali- ftar, G. Bir zel Eitim Kategorisi Olarak renme Glkleri. Anadoluniversitesi. Eitim Fakltesi Dergisi, 5, 1-2, 95-119, 1992.

Krcaali-ftar, G., B.Birkan ve A.Uysal. Zihin zrl ocuklara Kavram retimi.Eskiehir Sevgi Zihinsel Yetersizlik Aratrma, Eitim ve Kazanma Vakf:Mesleki Eitim Yayn. No: 1, 1997.


8/9/2019 Unite 05

21/21


Korkmazlar, . zel renme Bozukluu (6-11 Yalkokul ocuklarnda zelrenme Bozukluu ve Tan Yntemleri). stanbul: Tae Ofset, 1993.

M.E.B. zel Eitim ve Rehberlik Dairesi Bakanl. zel Eitim le lgili Kanun veYnetmelikler. Ankara: M.E.B. Basmevi, 1990.

Meyen, E.L. ve T.M. Skrtic. Special Education and Student Disability. (4. Bask)Denver, CO: Love Pub Company, 1995.

National Joint Committee for Learning Disabilities. Learning Disabilities: Issues onDefinition. a position paper of the National Joint Committee for LearningDisabilities. In Collective perspectives on issues affecting learning disabilities.

Position papers and statements. Austin, TX, 1994.

zsoy, Y., M. zyrek ve S. Eripek. zel Eitime Muhta ocuklar: zel EitimeGiri. (8. Bask) Ankara: Karatepe Yaynlar, 1997.

zyrek, M. Snfta Davran Ynetimi: Uygulamal Davran Analizi. Ankara:Karatepe Yaynlar. 1997.

Polloway, E.A. ve T.E.C. Smith. Language Instruction for Students withDisabilities. Denver: Love Pub, 1992.

Simon, C.S. Communication Skills and Classroom Success: Assessment andTherapy Stratejies for Language and Learning Disabled Students. WI:Thinking Publications, 1991.

enel, H.G. zel renme Gl Terimi Yerine Alternatif Araylar. zelEitim Dergisi, 2, 1, 40-45, 1995.

Topba, S. renme Glkleri ve Eitim Yaklamlar. Engelliler Haftas bildirisi.Anadolu niversitesi, Eskiehir, 1991.

Turnbull, A.P. ve dierleri. Exceptional Lives: Special Education in TodaysSchools. Englewood Cliffs, NJ: Merrill, 1995.


Unite 05

Documents

Transcript of Unite 05